A propos de ce livre
Ceci est une copie numerique d'un ouvrage conserve depuis des generations dans les rayonnages d'une bibliotheque avant d'etre numerise avec
precaution par Google dans le cadre d'un projet visant a permettre aux internautes de decouvrir 1' ensemble du patrimoine litteraire mondial en
ligne.
Ce livre etant relativement ancien, il n'est plus protege par la loi sur les droits d'auteur et appartient a present au domaine public. L' expression
"appartenir au domaine public" signifie que le livre en question n' a jamais ete soumis aux droits d'auteur ou que ses droits legaux sont arrives a
expiration. Les conditions requises pour qu'un livre tombe dans le domaine public peuvent varier d'un pays a 1' autre. Les livres libres de droit sont
autant de liens avec le passe. lis sont les temoins de la richesse de notre histoire, de notre patrimoine culturel et de la connaissance humaine et sont
trop souvent difficilement accessibles au public.
Les notes de bas de page et autres annotations en marge du texte presentes dans le volume original sont reprises dans ce fichier, comme un souvenir
du long chemin parcouru par 1' ouvrage depuis la maison d' edition en passant par la bibliotheque pour finalement se retrouver entre vos mains.
Consignes d 'utilisation
Google est fier de travailler en partenariat avec des bibliotheques a la numerisation des ouvrages appartenant au domaine public et de les rendre
ainsi accessibles a tous. Ces livres sont en effet la propriete de tous et de toutes et nous sommes tout simplement les gardiens de ce patrimoine.
II s'agit toutefois d'un projet couteux. Par consequent et en vue de poursuivre la diffusion de ces ressources inepuisables, nous avons pris les
dispositions necessaires afin de prevenir les eventuels abus auxquels pourraient se livrer des sites marchands tiers, notamment en instaurant des
contraintes techniques relatives aux requetes automatisees.
Nous vous demandons egalement de:
+ Ne pas utiliser les fichier s a des fins commerciales Nous avons congu le programme Google Recherche de Livres a I'usage des particuliers.
Nous vous demandons done d' utiliser uniquement ces fichiers a des fins personnelles. lis ne sauraient en effet etre employes dans un
quelconque but commercial.
+ Ne pas proceder a des requetes automatisees N'envoyez aucune requete automatisee quelle qu'elle soit au systeme Google. Si vous effectuez
des recherches concernant les logiciels de traduction, la reconnaissance optique de caracteres ou tout autre domaine necessitant de disposer
d'importantes quantites de texte, n'hesitez pas a nous contacter. Nous encourageons pour la realisation de ce type de travaux 1' utilisation des
ouvrages et documents appartenant au domaine public et serious heureux de vous etre utile.
+ Nepas supprimer r attribution Le filigrane Google contenu dans chaque fichier est indispensable pour informer les internautes de notre projet
et leur permettre d'acceder a davantage de documents par I'intermediaire du Programme Google Recherche de Livres. Ne le supprimez en
aucun cas.
+ Rester dans la legalite Quelle que soit I'utilisation que vous comptez faire des fichiers, n'oubliez pas qu'il est de votre responsabilite de
veiller a respecter la loi. Si un ouvrage appartient au domaine public americain, n'en deduisez pas pour autant qu'il en va de meme dans
les autres pays. La duree legale des droits d'auteur d'un livre varie d'un pays a I'autre. Nous ne sommes done pas en mesure de repertorier
les ouvrages dont I'utilisation est autorisee et ceux dont elle ne Test pas. Ne croyez pas que le simple fait d'afficher un livre sur Google
Recherche de Livres signifie que celui-ci pent etre utilise de quelque fagon que ce soit dans le monde entier. La condamnation a laquelle vous
vous exposeriez en cas de violation des droits d'auteur pent etre severe.
A propos du service Google Recherche de Livres
En favorisant la recherche et I'acces a un nombre croissant de livres disponibles dans de nombreuses langues, dont le frangais, Google souhaite
contribuer a promouvoir la diversite culturelle grace a Google Recherche de Livres. En effet, le Programme Google Recherche de Livres permet
aux internautes de decouvrir le patrimoine litteraire mondial, tout en aidant les auteurs et les editeurs a elargir leur public. Vous pouvez effectuer
des recherches en ligne dans le texte integral de cet ouvrage a I'adresse lhttp : //books .google . com
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world's books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http : //books . google . com/|
Digitized by
Google
Ren^ ^ Ol o.b (I'i)
HARVARD
COLLEGE
LIBRARY
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Ratoromanische Chrestomathia
Heraasgegeben
von
Dr. C Decurtins.
II. Band:
Surselvisch, Subselvisch.
MSrchen, Novellen, Sagen, SprichwSrter, Landwirtschaftsregein,
Rfltsel, Kinderlieder, Kinderspiele, Volksbrfluche, SprOche, Zauber-
sprflche, Voikslieder, Abergiaube, Nachtrftge.
Erlangen.
Verlag von Fr. Junge.
1901.
Digitized by
Google
d cr^v^ 4 o 7 . <r C*--^)
HARVARD^
[university]
LIBRARY
K. B. Hof- h. tTDiveraitJLU-BuchdruckerAi Fr. Junge (Jungo A Sohn) Brlaageo.
Digitized by
Google
Florin Berther,
dem Freunde.
Dir widme ich diese Sammlung; well ich glaube, dass Du das grbsste
Anrecht darauf hast. Verband uns docli JugendfreuDdschaft bereits da-
mals^ als der Gedanke, diese DeokmSler ratoromanischer Litteratiir zu
sammelii; in mir erwachte und mit sorglicher TeilDame hast Du dann alle-
zeit die mlihevoUe Ausftihrung dieses GodaDkens verfolgt. Wie hSufig
hast Dn mich den von alten Eschen beschatteten Weg zu dem abgelegeueu
Berghofe begleitet, wo wir dem alten MUtterchen seine Mllrchen ablauschten,
wie oft mit mir Sonntagnachmittags Dich unter die Jugend gemischt^
die auf dem griinen Platz bei der bescheidenen Dorfkirche die alten
Lieder sang.
Eifrig hast Du mitgeholfen, das Interesse fiir unsere nationale
Eigenart; fUr romanischen Sang und romanische Sage bei Alt und Jung
zu wecken. Wenn heute diese Sammlung freudige Aufnahme und sinniges
VerstSndnis vorab bei den eigenen Yolksgenossen findet, so danken wir
es der Arbeit von damals. Langsam^ aber reichlicher als wir zu erwarten
wagten^ ist, was wir in der Stille gesSt, aufgegangen.
Es war aber auch hbchste Zeit, ans Sammeln zu gehen^ denn wie
manches M&rchen und wie manches Lied w&re mit der alten ErzShlerin
and dem greisen SUnger draussen im Dorffriedhof begraben worden. Der
Pfiff der langersehnten Eisenbahn wird ftir die duftigen Gebilde unserer
Yolkspoesie das werden^ was der Glockenklang fUr die nordischen Elfen.
Und doch bietet das hier Gesammelte fUr den Litterar- wie fUr den Kultur-
historiker wohl das beste Material, um die Rfttoromanen kennen zu lemen,
sind ja Lied und Sage eines VolkeS; wie ein geistvoUer franz5sischer
Denker sagt, das treueste Bild seiner Seele.
I^^
Digitized by
Google
E i D 1 e i t u g.
WUhrend die geschriebene Litteratur des Sur- und Subselvischen
— meistens t^bersetzungen — einen ausgesprochen exotischeu Charakter
trUgt, erweist sich die mUudlich Uberlieferte als in Geist und Form
durchaus national.
Dieser im beaten Sinne volkstUmlichen Litteratur glaubten wir einen
ganzen Band unserer Chrestomathie einrSumen zu sollen, und zwar so,
dass wir in demselben MUrchen, Novelle, Sage, Spricliwort,
Landwirtschaftsregel, RStsel, Kinderlied und Kinderspiel,
Volksbrauch, Spruch, Zauberspruch, Volkslied und Aberglaube
vereinten.
Es ist das Beste von dem^ was sich dem Herausgeber als Frucht
einer mehr als zwanzigjUhrigen eifrigen SammlerthStigkeit ergeben hat.
Mit freudigem Danke set hier all der zahlreicben Manner und Frauen ge-
dacht, die ihn dabei mit stets sich gleich bleibendem warmem Interesse
und nie ermiidender Ausdauer unterstUtzt haben.
Nicht Alles freilich, was hier dem Leser geboten wird, ist bis zur
Stunde ungedruckt geblieben. Zerstreut haben wir da und dort in roma-
nistiscben Zeitschriften bereits einen Teil der MUrchen herausgegeben, und
von den Sprichw5rtern finden sich eine Anzahl, von den RUtseln zwei-
undvierzig schon in anderen Sammlungen. Alles Ubrige aber er-
scheint zum erstenmale.
Wahrend wir an MUrchen boten, was unsere Sammlung enthielt,
wurde unter den Novellen eine Auswahl getroffen: nur einige weuige
sind hier wiedergegeben und zwar jene, deren Inhalt G^genstand der ver-
gleichenden Volkskunde geworden ist, die also in ihrer rUtoromanischen
Fassung besonderes Interesse bieten^ wie z. B. La figlia dil retg.
Aus der reichen Sammlung von Sag en verbot der Mangel an Kaom
mehr aufeunehmen als solche, die flir unsem Volksglauben cbarakteristiscb
oder originellen Gestalten der rUtischen Mythologie gewidmet sind.
Digitized by
Google
Einleitung V
Ein Hhnlicher G^ichtspunkt war ftlr Sprichwbrter^ Landwirt-
schaftsregeln^ Rfitsel; Kinderlieder und Kinderspiele mass-
gebend. Nur solche fanden Zulass, die in Form oder Inhalt eigent-
lich rfttisches Geprfige tragen. So haben wir anch innerhalb der erstgo-
nEDnten Kategorie vor allem das Bechtssprichwort, ttberhanpt jene Sprich-
worter berlicksichtigt, die das geistige und politische Leben des rStiscfaen
Volkes kennzeichnen. Die rfitselfthn lichen Fragen wnrden mit wenigen
Ansnahmen von unserer Lese ausgeschlossen.
Die meisteu der gesammelten Volkslieder sind dem Volksmnnde
abgelauscht. Wo wir sie Handschriften entnehmon; haben wir den Text
genau nach der Vorlage wiedorgegeben. War ein Lied bereits gedmckt;
so ist das iiberall bemerkt. Wenn mehrere Varianten desselben Liedes
vorhanden sind^ so haben wir^ dem Beispiel Gmndtvigs folgend^ diese
VariaDten vollstSndig angegeben.
Wenn romanischer Sang und Sage in der Subselva auch immer mehr mid
mehr yerstummen, konnten wir doch eine grSssere Anzahl von Volksliedern
aus der Subselva nach ftltereu Handschriften geben.
Ein reiches Ergebnis hatte unsere langjfthrige Sammelarbeit auf dem
G^biete des MSrchens. In unserer Publikation findet sich eine grosse
Anzahl jener MMrchent3rpen, welche die vergleichende Folkloristik als ttber
die ganze Welt verbreitet nachgewiesen hat. Aber diese von Volke zu
Volk wandemden Stoffe erhielten ein spezifisch rfitoromanisches Geprttge;
ja der Inhalt solbst wird in einzelnen Milrchen, z. B. in jenem von den
drei Winden, so umgestaltet, dass die Mfirchenform mit mythischen Figuren
aus der rfitischen Gebirgswelt ausgefUllt wird. Gerade beim M&rcheu zeigt
sich die Verbindnng von romanischem und germanischem Wesen^ welche
den RUtoromanen eigen ist, indem der sinnige Ernst und die sittliche
Aoffasssung, welche das deutsche MSrcheu kennzeichnet^ mit der dem
Stiden eigenen leichten, farbenreichen Darstellung sich verm&hlt.
In den Sagen spiegelt sich die r&tische Alpenwelt. Die unheim-
lich dUsteren Naturgewalten^ mit den en der Mensch dort oben an den
Grenzen des ewigen Schnees einen so harten Kampf fUhrt, erscheinen hier
in charakteristischer Personifikation. Gerade hei den ersten Sagen unserer
Sammlung, die wir an den Qnellen des Vorderrheins gefunden, ist der
mythische Schleier uoch so durchsichtig, dass man genau verfolgen kann,
wie ein Naturmythus entsteht und wllchst. In den Dieuldas und
Tschalareras treten uns die Vegetations- und Windgeister entgegen,
wlihrend in den Steinsagen tlberreste eines alten Kultus sich erhalten
haben. Ein Zusammentreffen von mythischen Vorstellungen und historischeu
Thatsachen charakterisiert die Pestsage.
Digitized by
Google
VI Einleitung
Zahlreiche IJ^berreste der niedereu Mjtfaologie enthttlt auch die Samm-
lang: Aberglanbe. Wir erinnem nar an die Seelen in den Seen^ das
Feuer- nnd Windopfer.
Gharakteristisch fUr das rtttoromanische Volk sind die Sprichw5rter
Uber die Gemeinde uud den freien Bauer. Hier weht uns jener Geist
entgegen^ der die Burgen brach und die Volksbiinde schuf.
Auch bei den Landwirtscbaftsregeln und Kfitseln begegnen
wir allerlei Resten yon mjthischen Vorstellungen^ so wenn der Winter
ein riesiges Pferd und der erste Schnee sein FUllen ist, wenn der Wind
als gewal tiger Kiese erscheint, der Uber die Erde dahinschreitet, oder wenn
der Monat Februar einen Wolfsrachen und einen goldenen Schweif hat.
Die Heiligen Agatha und Verena sind wobl die an Stelle alter Wetter-
gottheiten getreten.
Das Kinder lied ist auch bei den Riltoromanen die letzte Zufluchts-
stfitte alten GlaubenS; alten Rechtes und alter Sitte^ und so manches^ was
sich in diesen Sprlichen erhalten, erfUUt fUr den Kulturhistoriker die gleiche
Aufgabe wie die Leitmuschel ftir den Geologen. Im Kinderliede leben
noch fort die Nebelmutter; welche saugt, bis sie platzt^ und die Gewitter-
wolke, welche als bose Brida yerderbenbringend yom Gebirge herkommt.
Man gibt dem Kinde beim Herde den Namen und der Junge muss das
MUdchen, das so yiel kostet^ kaufen. Das Kinderlied erzlihlt yon der
yon schwUbischen Burgen bedrl&ngten Grenzbrlicke in Ringgenberg, und es
kommt noch die Strafe des PfKhlens yor.
Wie nirgends spiegeln sich die yerschiedenen sprachlichen uud
kulturellen EinflUsse, welche auf die RUtoromanen eingewirkt haben, in
den Kinderspielen, die hier zum erstenmale gesammelt erscheinen.
Da begegnen wir dem alten lateinischen Ztthlungsreime^ neben beidsprachigen
und rein rStoromanischen Formen ; ja einzelne Spiele tragen noch lateinische
Namen.
Indem die VolksgebrHuche gesammelt wurden, war es mbglich,
einen Einblick in das Wesen derselben zu erhalten. So wissen wir heute,
dank der Form, welche die Mantinadas in Vrin annahmen, dass diese
alte rtttische Feier zum Preise des in der Natur neu erwachten Vegeta-
tionsgeistes abgehalten wurde. Die GebrHuche beim Dreschen des Kornes
zeigen^ wie die KorndHmoneu selbst aaf dem yorgeschobensten Postcn des
Getreidebaues ihre VerehruDg fanden.
Zu den altesten DenkmSlern der riltoromanischen Volkslitteratur ge-
horen UDzweifelhaft die Tayetscher Zaubersprliche und die Canznn
de Sontgia Margaretha. Letztere geht nach unserer Ansicht in das
frUheste Mittelalter zurlick. Die uns yorliegende Version glauben wir trotz
Digitized by
Google
Einlekung VII
der ganz moderuen Sprache in jene Zeit setzen zu diirfen, als die Kirche
des hi. Georg bei RhUzUns mit ihrer Glocke die Bewundemng der Be-
wuhner der Subselva erregte und diese Glocke im Liede zu der urspriiug-
lich wohl allein stehendeu des Klosters St. Gallen gefUgt wurde. Wenn
im Margarethaliede der Kunkelsberg^ der auch im Kinderliede vorkommt,
genannt wird, so kann uiis das nicht UberrascheD; sassen ja im Mittelalter
dies- und jenseits des Berges R&toromanen. Unser St. Margarethalied ist
zugleich ein interessanter Beitrag zur Margarethalegende, die wir bei
den deatschen, romanischen und slaviscben Volkem finden.
In dem gewiss alten Burscbiu de Sontg Valentin schimmert ein
PflauzendSmon durch, der vielleicht schon vor der Christian isirung eiuem
hoberen Gotte weichen musste. Nocb heute weibt man dem hi. Valentin
eine scbwarze Henne zum Schutze gegen Gichtern bei Eindern. Vom Alp-
segen, den nur nocb ein Hirt im ganzen Oberlande vollstSndig kannte, bat
sicb eine zweite Version bandscbriftlich aufgefunden; mit ibrer stSrkeren
Betonung des Zauberwesens reprSsentiert sie eine spHtere Form.
Ueberrascbend reich^ selbst fUr diejenigen, die Land und Leute genau
kennen, ist die Sammlung der Volkslieder ausgefallen. Den Haupt-
bestandteil bildet dasLiebeslied, das bei einem so gesundenund kraftigen,
wenn aucb kleinen Volke reichlicb Bluten tragen musste. Die selige Lust
erwiderter Liebe^ die trostlose Traurigkeit erzwungenen Scbeidens und
MeidenS; die bange Qual des Zweifels und der Eifersucht fanden in unserem
Volkliede einen eben so wabren wie poetischen Ausdruck. Abulicb wie im
MKrcben nabmen aucb jene Balladenst of fe, die vonVolk zu Volk gewandert
waren^ bei den RStoromanen eine eigene, scbarf ausgeprSgte Gestalt an.
Zu den iiltesten dieser Dicbtungen geh5rt zweifellos jenes: frari, o frari,
das in freilicb verstUmmelter tJberlieferung nocb heute gesungen wird.
Gerade diese Ballade gleicbt dem in langem Flusslanfe bis zur Unkennt-
lichkeit abgeschli£fenen Kieselstein. UrsprUnglich wird der treue Liebhaber
wohl die Braut bereits mit dem ihr aufgezwungenem Brftutigam verlobt
gefunden haben, um dann mit ihr an gebrochenen Herzen zu sterbou.
Der Trunk, welcher in unserer Ballade jetzt so unerklSrt erscheint, war
ursprttnglich wohl der Verlobungstrunk, den die Braut kredenzen musste,
gelten doch Kuss und Trunk im longobardiscben Rechte als Besiegelung
des Verl5bnisses, und auch spSter, in Epos und VolksHed des Mittelalters,
spiel te bei der Verlobung der Becher eine Rolle. Ganz national behandelt
den gleichen Stoff die durch alle rUtoromanischen Dialekte verbreitete Ballade:
Surselva, Surselva, Ti freida, Surselva! die wahrscheinlich in
Schams entstauden ist. Diese Ballade zeigt uns in anschaulichster Weise,
wie ein Lied durch die Jahrhunderte wandert. Der Inhalt bleibt, die Foi-m
Digitized by
Google
VIII Einleitung
schmiegt sich den verSnderten Anscbauungen und Sitten an, bisweilen aber
80; dass diese Anschmiegnng nicht konsequent dnrchgefllbrt ist, sondern
zwei verscbiedene Zeitalter mit ibren Zustlinden und ibrer Vorstellungswelt
in demselben Liede sicb spiegeln. In der una erbaltenen Version der ge-
nannten Ballade sagt die Mutter, die ibre Tocbter trSstet: „Dn warst
immer eine ebrbare Tocbter. Aucb Vermbgen, Geld wird dir nicbt
feblen." Die Tocbter antwortet: ^Was belfen mir Pferde und Diener, wenn
der Kummer nagt an meinem Herzen?" Ein Abscbnitt allgemeiner Cultur-
gescbicbte liegt zwiscben Rede and Gegenrede. Und zufWiger Weise let es die
Mutter, welcbe die jttngere Stufe der Entwicklung vertritt; ibr ist Geld,
Kapital das sicbtlicbe Zeicben des Woblstandes, w&brend in der Antwort
der Tocbter Pferde und zablreicbe Dienerscbaft als Massstab des Reicbtums
und Ansebens erscbeinen. Die Geldwirtscbaft einer neuen Epocbe stebt
bier jener Naturalwirtscbaft des Mittelalters gegenUber, die in RUtien wie
anderswo die Zebnten und GefUUe zur Erbaltung eines grossen G^folges
yerwendete und in diesem Gefolge Sicberbeit, soziale Stellung und Ebre
des Herrn verk^rpert sab. Acbt mittelalterlicb ist aucb jenes seltsame
Lied: Gion Petscben dil tgau plat, in welcbem die Mutter die
Tocbter vor der Heirat mit dem B^ecbte abmabnt, wobei der Knecbt
Kbnlicb wie im Rigsmal als garstig yon Antlitz dargestellt wird. In spSteren
Zeiten scbeint dieses Lied zu bSsen Streitigkeiten Anlass gegeben zu baben,
denn der Stinger bittet die, denen es nicbt gefalle. sicb zu entfernen. In
gleicbem Geiste ist das in mebreren Brucbstilcken uns Uberlieferte Lied ge-
balten: Si Surselya, dus a dus ens em en, wo sicb Knecbt und Magd
am Herde yerloben und die Mliuse mit laugen Scbwftnzen zur Hocbzeit
erscbeinen. Von einer alten Gastsitte erzKblt uns jenes balladenartige
Lied: Tgi ei cbeu o, cbe splunta? Ein bistoriscbes Ereignis, aucb eine
Lokalsage bericbtet yon ibm, liegt zweifellos dem erzKblenden Liede: Stai
si scar yon Gion Paul maryegl! zu Grunde, wSbrend wir in dem
Liede yon der Hocbzeit des Heuscbrecks und der Ameise die roma-
niscbe Bearbeitung des uralten Stoffes yon der Tbierbocbzeit yor uns
baben.
Aucb das Spott- und RUgelied trieb bei den RStoromanen seine
Sprossen, wie aus der Scbilderuug eines Hocbzeitsmables und eines bSss-
licbon Unboldes ersicbtlicb.
Der Tanz, eine LieblingsbescbSftigung des rtttiscben Volkes, fand in
mebreren Liedem seine Verteidigung und Verberrlicbung, wSbrend anderer-
seits zablreicbe SSnger yor dem bdsen, teufliscben Vergnilgen wamten.
Mancbes Lied, das zum erstenmal bei der AufFtlbrung einer KomSdie
gesungen wurde, erbielt sicb als Volkslied.
Digitized by
Google
Einleitang IS^
Bei einem Volke, das in zahlreichen kleinen Gemeinden selbst-
herrlich ttber Wohl und Wehe des Landes entschied, musste das
politische Lied eine besondere Bedentung gewinnen; es erftlUte bei
den RXtcNTomanen vielfiich die Aufgabe, welche heute der politischen
Presse zokommt. Im Liede wurde der politische Gegner bekHmpft,
wnrden die eigene Partei und ihre Ziele gepriesen; im Liede warden
Btindaisse empfohlennnd verworfen, wurde zumKriegeundzumFrieden geraten.
Als WUchter jener Pftsse, welche aus dem Norden nach den Ebenen Italiens
f^hrten^ wo im XVI. und XVII. Jahrhundert die Geschicke Europas ent-
schieden wurden^ batten die drei BUnde damals eine Internationale politische
Bedeutung^ und die Weltgeschichte warf ihre tiefen Schatten in die
btlndnerischen AlpenthKler. Dies^ in Verbindung mit den heftigen Religions-
kSmpfen, erklllrt uns, dass man in Heinzenberg in Volksliedem die Verfolguug
der Waldenser, den Tod der jungen K5nigin Maria 11. von England beklagte
und gegen die graue Wblfin von Rom donnerte. Noch in den dreissiger
Jahren des XIX. Jahrhunderts entstand ein nach Inhalt und Form ftchtes
Volkslied Uber die politischen Fragen, welche damals die Schweiz bewegten.
Auch das religibseVolkslied, in welchem die HeiligtUmer des Landes
und einzelne Heilige in volksttimlicher Weise verherrlicht werden, fand
besonders an den Quellen des Rheins eifrige Pflege. Wir wollen bier nur
erinnem an das Lied Uber den Drachenkampf des hi. Georg, welches wie
das Kibelungenlied anhebt und wohl weit in das Mittelalter zurttckgeht,
an das Lied von der hi. Katharina und an die Lieder auf die nationalen
HeiligtUmer in Disentis, Truns und auf dem hohen Berge Citeil.
Zahlreich sind die Lieder, in denen um die Toten geklagt und die Er-
innerung an sie festgehalten wird. Einzelne dieser Totenklagen, welche
vorzUglich in den protestantischen Gemeinden sich erhalten habeu; wie die von
den zwei Hirten auf der Alp von Scheid, oder jene von der Ermordung
des Camanzin aus Schams in Venedig und die von der Braut aus
der Gabrielschen Handschrift wurden in verkUrzter Form noch Jahrhunderte
spSter vom Volke gesungen.
Ausgeschlossen blieben t^bersetzungen^ die ISngeren SprUche,
BO wie die Lieder von Mordthaten, selbst solche^ welche bUndnerische
Vorkommnisse behandeln, mit Ausnahme der Canzun auf Grischot^ die
ein Schtes Volkslied ist.
Wilhrend die riltischen Gelehrten, die sich bis jetzt mit dem rSto-
romanischen Folklore beschSftigt haben^ Uberall deutsche Mythologie er-
kennen wollten, beweist unsere Sammlung^ dass die Bewohner RStieus mit
der Sprache auch vielfoch Glaube und Branch des herrschenden R^mervolkes
und seiner — gerade in RUtien ja sehr zahlreichen — kriegerischen Send-
Digitized by
Google
X Handsohriften
liDge aDgenommen haben. Urn nur einige wenige Beispiele anzufUhren:
die geheimnisvolle Pun deSontgiaGada die im Kinderlied undKinder-
spruch eine so grosse Rolle spielt, die Sibil! a und Cilgia in den
Tavetscher ZaubersprUchen sind offenbar nicht deutsch. Das mit pein-
lichster Treue bier gesammelte Material mag dazu dienen, eine Anzahl von
Fragen unseres Folklore eudgtiltig zn ISsen^ besonnen abwagend einem
jeden der grossen Nachbarvblker, die von der graaen Vorzeit bis heute
auf Glaube uud Branch der R&toromanen Einfluss ausgeUbt liaben^ den
gebUhrenden Auteil znzuweisen.
DieAnmerkangeU; in welch en unsere MSrchen, Novellen, Volks-
lieder u. s. w. mit dem Folklore anderer VSlker verglichen werden soUen,
werden wir am Schlusse der Chrestomatie fUr die gesammte rUtoromanische
Orallitteratur bringen, indem gewisse Gestalten unserer Mythologie nur
durch das Uerbeiziehen des ganzen Materials erkl&rt werden konnen.
Wir lassen noch die Beschreibung der von uns fUr diese Lieferung
benutzten Handschriften, so weit sie nicht schon beschrieben worden^ folgen.
Das Klrchenarbariam von Tavetsch.
Das Jahrzeitbuch der Pfarrkirche von Tavetsch, irrtUmlicher
Weise Kir^ihenurbarium genannt, bildet einen in Holz gebundenen
Band in gross-Folio^ 33 cm hoch^ 23 cm breit^ 38 Pergamentbl&tter stark,
der den Kirchenkalender sammt einschlUgigen Jahrzeiten und eine Anzahl
historischer Nachrichten enthUlt, welche letztere teilweise schon von Pro-
fessor Brtlgger in seinen ^BeitrSgen zur Naturkunde derSchweiz"
publiziert worden sind. Leider sind eine gr5ssere Anzahl von BlSttern
ganz oder teilweise herausgeschnitten worden. Angelegt wurde dieses Jahr-
zeitbuch in der zweiten HUlfte des fUnfzehnten Jahrhunderts.
Auf der innereu Seite des vorderen Holzdeckels, welche mit Pergament
Uberzogen ist, findet sich folgende Notiz:
In nomine Domini, arnen. Anno a nativitaie Domini 2453 orta erat
una »ecta in dvitate Ouriensi tarn spiritualium gv/im secularium contra epis-
copum Constandensis dyocesis, qui edam administrator erat predicte Oiiriensis
ecclesie. Et pretacttis dominus Constandensis episcoptcs per eosdem exprdsus
erat, De qua re magnum malum ortum fuerat in iota dyocesi Ouriensi.
Insuper canonid aliqui fu^ierunt, aliquem aliwm in episcopum elegerunt et
illi possessionem castrorum et aliorum prestiterunt, Et sic magnus error erat
in populo. Alii tenuerunt Gonstandensem pro episcopo, alii electum per
canonicos, Ita qui iUum electum tenuerunt, illi omnes sententiam excommuni"
cadonis maiorem indderunt, iterum tam spirituals quam seeulares utriusque
sexus, Demum papa sanctissimus NicoUms papa quintus una cum sede
Digitized by
Google
Handsohriften XI
scmda Romana dedit et prefeeU Anthonium de Toaabecys nobiiem decretarum
dodoreni de Papia oriundum. Qui venerat ad Deserimum locum et receptus
erat a presbUeris monachis et laids venerabiliter ui episcopus. Post hee et
aliquibus dietia factis et iransactione posita fuit dieta inter predictum An-
thonium ekctum et Ouriensem {Leonardum) circa festu/m Michaelis. Ad qwpm
eeiam sepe nominatus Anthonius venit et multitudo poputi de Thurego, de
Cesare, de Veltchir, de liga tota, volentes iUos concordare. Sic idem dominus
Anthonius episcopus iniravit civitatem OurienBem in festo Michaelis de node.
In crastino coram pluribus proposuit sua iura sibi tradita per apostolicam
sedem multum realiter, ita quod omni populo muUum placuit. Quibus factis
electus prefatus per canonicos nee non iUi, qui ipsum contra ecdesiam
apostolicam iUegitime elegerunt, noluerunt sepe fatum episcopum% mittere ad
possessionem sui episcopatus, Et sic ilia die item proximo, post dictum
festum circa meridiem obiit dictus Anthonius episcopu^s repentina morte,
nescio qualiter, Deus sdt, Inde venit error peior priori. Facta hec anno
Domini 1456,
De post per preces imperatoris et imperatricis et aliorum prineipum
sepe dictus Leonardus contra ecdesiam eledus obtinuit sew possedit Ouriensis
eeclesie episcopatum, de qua (re) tam spiritiuUes quam seculares multum
mirabantur. Et sic non miraris, si mirabilia audieris fari, quia hec inau-
dita facta stmt.
qualiter sedudus sum ad ilium mirabilem desertum, in quo humana
mens caret gaudio, Oeorgius de Pa^seyr,
FoL 5^ enthftlt ein fUr die Kenntniss slirvelvischer Geschlechtsnamen
wertYolles Verzeichsiss der Fratres sancti Jacobi, welches hier
folgen mag:
Fratres fancti JaeoM^ anno 1616.
fteiereidfi. Sebaitiaiii a Gaitelberg, abbai ■•laslery Diiseriiaeasis, Uiuwk de
Rugs e« tenpere parecbis ad Adietits.
2>. Oregor a Friberg D*, Bartholomaeus De Bungs Mistral Martin
de florin Postestat Jon Oliuu Stadhalter Durig StadhaUer Bech Stad-
haUer gilli berter Stadhalter Jon soliua Cauaglier Martin mon Clau paul
Melcher Stadhalter gilli Oilli Riedi Suter Jacob Durcei Cauglier Martin
da bund Stadhalter gilli genin Oilli Jon da giuf Mihael Buaun Jacob
Jon Durig Jacob da plax Jacob Martin Jacob gliam Salter genal fOiansJ
Martin dans gend gilli Jon da giuf Jacob Martin Oions Jacob berter
Jacob da Wifeles Jacob giugnd Stadhalter Clau Jacob biaart Jon
custierit Jacob de florin Ziper da foing gia Oend Jon da Medd
Qenet Jon Durig prefecti fratemitatis Jon Thomas Oend gilli fchnider
Digitized by
Google
XII Handsohriften
Jacob da readar Hans Galgier Martin venxin Martin da perde Jacob de
eathieni Jon da medel Jacob mistral Berter Jacob Cemmerli Jon da giuf
Oafpar de Gaihieni Jon Eiet giucn Jacob Melcher da buniei Jacob da
giuf dans del Mathiu Jon de Rungs Christ del gxUi da giuf Bartholo-
meus Jon andreia Jacob gliam Thieni Josepf Thomas clau Hart Andreia
de Sax Martin del hans Lud lentingen Venxot Martin Jon da Medel Jdni
Jonin Jon Ouoftiuri Lid Hansaman Christ dau biart Peter RiUiman
Tomcifchei Jacu da naglolia Oeri Miftrai Corau ARstralefse griatta pote-
stefsa Ne/ta gilli genin Oilgia da fax Magdaleina pfUipf Oriatti Martin
Jon genin Qriatta genet da giuf Onna dans da giuf Trina Cauaglier
Martin da bund Trina Jon de Rungs Anna Cauaglier Martin Mon Stina
Jon dans Stina StadhaUer Durig Ursula Jacob christ Qriatta Venxdn Stina
Martin venxin Trina falter giouanet Magdaldna Audrea Suegligla Anna
gUli da Soliua Maria Jon da caiwrgia Onna Jacob da nifier Mengia stad-
haUer gilli Berter Qriatta Siter Jacob Maria bieU Trina gUU fchnider
Qriatta Jon ftadhaUer, Urfula Michael da furdn, Entigia Jon Schnider Trina
Jon Durig Trina Martin dans Uxor Jon Ouoftiuri Maria Mathiu
Tina Jacu Berther Fratres de fundi: Durig Pladdus Plad da Sax Jon
Ried da giuf Andreia de uegliglia Jacobs Buchs Jon Oustierig Mathiuet.
Atif Fol. 12* hat Pfarrcr BartholomSus Derungs folgende in mannig-
facher Hinsicbt interessante Klago Uber die bSsen Zeiten 1618 — 21 nieder-
gesdirieben :
Da man xalt nocJi Chrifti vnfers Herren geburt, 1618. in Chriftmonat
ift dn Comet ftem etliche ndcht noch dn anderen in Himd vnder die anderefi
naturlichen ftem gefechen tvorden fchier die ganx We!^ tvelcher cometftem
vil Vncklilk, Krieg, Vfrur, sterben vnd theuerung vervrsachet vnd gedmtet
hat etliche Jar noch ein andren.
Item in Jar 1620, fin vil ufrhur, rebdion vnd xunttracht entftanden
in vnferen landen vnd gemdnen drien pimten x/wischen 'den Caiholifchen vnd
luterifchen Herren vil landgericht einer under den andren vfgebradit, vil ver-
retery angericht vm gwins vnd vmb den geUgix wiUen, dar durch den ge-
mdnen man vnd armen puren mit den fenlin vfgemannt vnd gexunmgen
vnder den falfchen fchin, efs sige vmb den glat/d)en xu thun, aber niit vf
gericht. Die armen puren vnd daf ganx land ist verfiird vnd betrogen
warden, in vnmerJcliehen kosten, fchaden vnd schulden gerothen, Fiinff Fend-
lin von den caiholifchen fiinf orten fchudxers volk dnd vnfs xu Hilf hommen
in Herpft vnd Iwben ihr Winterleger in vnferen landen vfgeschlagen bifs in
nachkommende frieUng, in nochfolgenden Jar 1621, find vil schanniixlen
geschechen xunschen den catholichen imd lutirifchen xu Zixers, xu Chur, xu
Thufis xu Waladas vmb dafelbst vmen vil blud vergoffen, gar vil Volk vm-
Digitized by
Google
Handsokriften ZIII
kofnen, vil fumemen Herren geiftlich vnd weUlich gar fishandUch hm vnd
wider emnord worden von den hUerifehen, in dmfeUben fruding in merxen
fin wir Caihoiischen in oberen Landeren von den Vndereten hUerist^ien
pundsleiiien gechlieh Vberlaufen worden, vf vnferen landen imd grenxen jung
vnd alt, Wib vnd Kind verjagt vnd vertriben, sie haben aber alies vnser gut
versMeiz, verderbt vnd vfgefressen, wir sind aber bald wider in vnseren land
komenj grosmechtige schaden erliten.
hn Jar 1622, find tvir alle drey jnmten vmb alien firyheiten vnd lands-
voktien komen vnd alles verhren zu Waltelin,
h% nachfolgenden Jaren sind vil Wimderxeiehen geschehen allenthalben
kin vnd wider, ein ermanung von gott vber das ander, ein siraf von goit
f^>er das ander, ein iheiirung vber die ander, aber nieman hat sieh tvellen
besseren vnd von sinen fiindHchen leben abftan vnd bUfs thun,
hn Jahr 1622 isi das gut vnd geU uf daf aUer theurifch vnd in
hbehften lauf vnd fchwung gfin, Ein Kortanen gersten goU ein kronen,
24 baxen. Ein ftdr rocken gait 7. oder 8, gl, Ein fldr umxen gait 9.
oder 10. gulden. Ein mafs win gait 6. oder 7. baxen. Dry eier galten
ein baxen, Ein houn gait ein kronen, Ein geifs gait 5, gl, oder 6, Ein
gemefles Kalb gait 5, gl, ein schleks (Herlin gait 20. gl. Ein gemem par
oehsen gait 80. oder mer gl. Ein gut kersch vferlefnen kuo gait vf die 100,
gl. Ein guts rofs gait vf die 200, gl. Ein mafs milch 3. baxen, schmalx
vnd kess war ximlich vxdfeU, ein krenen schmalx vmb 3 baxen, ein krenen
kess vm 10. krixer. kher vmb!
(f. 12*>) Doch fand man alles xu kaufen, vm gelt theiir oder wolfeU,
dan das gelt war in alter hochsten lauf, Ein gemeiner churifch pfenig
gaU gem ein kriixer, Ein blutxker gait 2, kreUxer, — Ein schiling
3. kreUxer, — Ein schlinker 3, baxen, — Ein perkngott halben gl. — Ein
ganxe Justina 2. gl. — Ein Chreuxdicken ein gl. oder 18. baxen. — Ein
francken ein kronen, — Ein Pifthaller gait 5 gl. — Mn silber kronen gait
7 Oder 8 gl, — Mn fikin 19, gl. — Ein Dubel 15, gl. — Ein ganx Du-
blum gait 30, gl, —
Dass gait war vil vnd in hochften u)erd, Ein ieder armer num hate
fin feckel volen gelt. — Die richen haben aueh mogen ein sikinen vflichen
ein Jwr long um ein gl. xins, Dafs ganx land tvard dardurch verdorben
vnd arm vnd rich hoch verfiindiget, ein ieder den anderen betrogen.
Ein krenen kupfer vnd alt fuls kupfer tear fo u?erd vnd thiir, dafs
die Wiber die keffel, haffen vnd pfanen ab den feiir gefex genomen vnd ver-
kauft haben, vnd ufs den kupfer ist geld darufs geschlagen. Jederman kauft
kupfer vff vnd liefs geld darufs machen.
Fol. 38 « bietet folgenden Schiedsbrief :
Digitized by
Google
XIV Handsohriften
In causa mota inter rectores eclesiarum in Tifesch, in campo sa/ncti
Johannis et in Medels ex una et [ex] suMitorum eorum ex parte altera super
decimis vitulorum et remediis animarum nos ThvHngus abbas inonasterii
Desertinensis et magister Johannes de Luceria iudcx edesie Ouriensis arbitri
seu amicabiles compositores in prescriptos diffinimus et pronunciando divi-
dividimus et detenninamus : quod dicti subditi debent dare de vitulo vivo
tmum sextarium grani mensure Ouriensis, quod sextarium hahet et habere
debet duos quartanas, et debent subditi solvere granum, quod pro censu sol-
vitur predicto domino abbati. Sed de vitulo morttto, qui occiditur et comedir
tu/r, et de vitulo, qui per vaccam, que nimis tempestive parit seu peperit,
gignitur, debet quartana predicti grani dari, Et si quis forte nichil lucri
de vitulo receperit, scilicet quod ursus seu alia bestia devoraverit, seu dietus
viiiUu^ sine frauds penitus inutilis extiterit, nichil dabitur. Sed si aliquid
receperiX, quariana eocsolvetur. Item de remediis animarum determinamus :
quod dicti subditi debent solvere et dare pro remediis animarum sex denarios mer-
cxedis cuiuscunque generis, spedei, sive in grano seu in caseo seu in aliis spedebus
quibuscunque, Ita quod predicti denarii solvantur secundum conschwetudinem
terre et debent hospes et hospita domus et quicunque proprium panem per
se habent et comedunt prescripta remedia solvere nisi aliquis seu aliqua sua
sponte et proprio denario propriis suis, qui sunt sue potestatis vet familia,
vein exsohere remedia ante scripta. Datum et actum in monasterio Diserti-
nensi anno Domini 1338 dominica post annundacionem beate Marie virginis
gloriose, et hodie est rescriptio altera sigillata, quam literam celerarus sancti
Vigilii habeat in custodia cum aliis Uteris,
Die beiden Zanbersprttcbe^ die sich auf der Vorderseite des zur Hftlfte
auBgesclmittenen Fol. 37^ finden^ sind wohl von einer Hand des aus-
gehenden siebenzehnten Jahrhunderts geschrieben. Enthielt die oben weg-
gescbnittene HiQfte vielleicht ebenfalls ZanberaprUcbe and wurde diese
HSlfte ah Amulet gegen den mal tocar getragen?
Ms. Mt.
Papierhandschrift; in 4^, in Kartondeckel, 14 fol., yon der Hand des
Oundrau Antoni De Runs De Willa, Procaratur, Entbttlt die Dartgira
und Lieder. Im Familienarchive der de Mont in Villa (Lugnetz).
Darans abgedrnckt: Canxun Nova Fatgia a ilg Menders de Willa /in
La Dartgira^ p. 225 nnd Ganxun Nova De Cantor fuenter Ga Sentenxia, p. 226 ff.
Ms. Dl.
Ein Blatt in OrossfoliO; von einer Hand aos dem Anfange des
XVIII. Jahrh.
Im Besitze des Heransgebers, herrtthrend von Trins.
EnthKlt nor das p. 276 abgedruckte Lied : Ade^ jou til navend, vi far viadi.
Digitized by
Google
HandBchriften XV
Ms. Vs.
Papierhandschrift in 8®, 85 fol., von mehreren HSndeu aus dem
XVn. und XVIII. Jahrh.
Enthalt Volks- und Kirchenlieder. Auf fol. 10*> findet sich die Notiz:
Durch mich Oeschrieben d, Namen ist in d. feder gepliben.
DarauB abgedruckt das nnr firagmentarisch erhaltene Lied: A mi tut
ver perdunau, p. 842 f.
Ms. Cz.
Papierhandschrift in 8*, 8 Bl&tter^ von einer Hand des XVIIT. Jahrh.
Enthalt Volkslieder.
Im Besitze des HerausgeberS; herrtlhrend ans Schams.
DarauB abgedruckt: Surselva, Surselva, ti freida Surselva, p. 345 f.
Ms. Ath.
Papierhandschrift in 12^, 164 fol., von mehreren H&nden aus dem
XVin. und XIX. Jahrh,
BnthSlt romanische Volkslieder und Kirchenlieder.
Als Besitzer nennen sich foL 30^: Melchior Anthieny von Mathon
A® 1726, fol. 163i>: Dieses Buch gehSrt Mier Christian Anthyni Camenjsch
von Mathon in Schambs, geschrieben in das Jahr 1764 den 9 ten Febru-
arius; als Schreiber fol. 59^: Schrit enten ilg on 1800 Dils 4 da Fav.
Melcher anthieny; fol. 64»: Quel ca Schrit ent quest, ha anhlido da Schriver
ent ilg num,
Im Besitze des Herausgebers, herriihrend aus Schams.
Daraus abgedruckt: Si Tapfers schuMaus! Nus Lein tilar, p. 358 f.,
Pasch les jou Bugent vartire, p. 885 f.^ Vangit Nou Hers, Jou vi Rischdar,
p. 392 ff., Chi ven turner ilg senger, p. 395 f., En im curchin sunt jou
passau p. 473 f.
Ms. Ba.
Papierhandschrift in 4^, 25 fol., von einer Hand aus dem XVIII. Jahrh.
Enth<: Volks- und Kirchenlieder. fol. 24^ findet sich folgende Notiz :
Jig auctur de quest Gudisch ei curdaus a Rehanau.
Im Besitze des Herausgebers, herriihrend aus Surrhein.
Daraus abgedruckt: Jig curs DUg mund, dig temps prefent^ p. 419 f.
Ms. Til.
Papierhandschrift in 4^, 35 fol., von verschiedenen HUndeu.
Inhalt: fol. 1*— 5* SchreibUbungen, fol. 5^—15* das Lied: Die Seele
ladet die Wald VSgelein Zum Lob Gottess ein; fol. 15*> — 17*: Canutn de
S. Qiorgius (diese Bl&tter sind mit einem roten Band geschmttckt); fol.
17*»— 18» ein schttnes Schaferin Lied, fol. 18*— fol. 18^ ina Oanxun de
Digitized by
Google
XVI HsAdgckriften
TrisUzgia; fol. 19»--27»> sind leer; foL 27*'— 35»> endlich folgen Schreib-
tibangen; Gebete und Entwlirfe zu Vertragen. So steht z. B. fiU. 30*:
Anno 1732 d. 22. Homnng in Gombelfs Jst eiu aufrecht a. rSdlicher
Markht geschechen eutzwischen John Catieui von Lufeu alfs KSufer eiuefs
Theilfs und Christ Nagler von Jlantz and Theilfs alfs Yerkftnfer wie
folgt ; fol. 31*: d. 23. d. Hornung Ano 1732 in Ruschein 1st
ein anfrechter Und radlicher MSrckt geschehen entzwiachen Marti Simon
alfs Verkeifer einfs llieilfs anderfs toils aber Johannefs Arpagaos alfs KXifer
einefs Stuck guoth geuandt quadrefs.
Im Familienarchive Vieli in RhXztins.
Daraus abgedruckt das Lied: Meruigliusa causa Clara, p. 458 f.
Ms. Wn.
Papierhandschrift in 8^, 65 fol., 1* — 63* von einer Hand aus dem
XVlII. Jahrh.; fol. 63» — 65*> von einer spHteren nngettbten Hand.
EnthlLlt romanische Yolks- und Kirchenlieder und fol. 56 ein deutsches
Abschiedlied von der wunderthStigen Bildnnss der Mutter Gottes zu Ein-
sidlen. Auf fol. 64^ findet sich die Notiz: Quefi cudisch auda tier a mi
ona Maria Wenzin, Im Besitze des Herausgebers^ herrilhrend aus Tavetscb.
Daraus abgedruckt: Con feflgina ei levada, p. 474 f., O Soing Oiachen,
ch'as ina cruna, p. 498 f.
Ms. Ctt
Papierhandschrift in 8^, 42 fol., von mehreren HSnden des XVIII. Jahrh.
Inhalt: fol. 1»— 9» deutsche Volkslieder, fol. 9*— 22*> BruchstUcke
eines romanischen Katechismus, fol. 23* — 36^ romanische Kirchenlieder,
fol. 37» — 89»> Gebete; fol. 40»— 49^ enthalten einzelue Nameu und Daten,
sonst sind sie leer. So findet sich auf fol. 40 der Name Paul Columberg,
auf fol. 41»— 42*> Maria Cathrina Sedi, Casuti,
Im Besitze des Herausgebers, herrUhrend aus Fellers.
Daraus abgedruckt: Nm tier, tgi vul vegniir, p. 478 f., Si si ckrestgi
euns, ensemblameingy gidi, Maria^ p. 482 f., 6 Maria della gliischf Seigies
salidada, p. 486 £, Fideivels, 6 fideivels, futaposts tras in meil, p. 487 f.
Ms. Tn.
Papierhandschrift; langgestreiftes Doppelblatt, von eber Hand. Auf
fol. 2»> steht der Name Sievi Anioni Tener.
Im Besitze des Herausgebers, herrUhrend aus Brigels.
Enthalt nur das p. 495 f. abgedruckte Lied : Can auUa vufch lein nus
Cantar.
Digitized by
Google
Handschriften XVII
Ms. Cbd.
Papierhandschrift in 4*, 8 fol., von einer Hand. Auf foL 8*> nenut
sich die Besitzerin: Quefta Oanzun atula tier a mi Maria Ona Cabers
nard 1784.
Im Besitze des HerausgeberS; herrlihrend ans Dardin.
EnthKit nnr das p. 500 abgedruckte Lied: Si, fi Oriftgieun fideivd.
Ms* Mi)«
Papierhandschrift in 12®, 75 fol., von verscbiedenen HKnden des XVIII.
Jabrbnnderts.
EntbSlt Volks- und Kirchenlieder.
Als Scbreiber nennt sich fol. 64* Jacob Antieni, als Besitzerin
foL 61* Carfdnna Clopatta Da lohn m Tfchons Am: 1730 DUgs 20 gis
Da favrer; fol. 64*> steht:
carfdnna Clopatta ei mieu num,
Da que ft cudifch Pattruna fund;
A buns amigs vi jou tiers Dar
Da liger quel, ner Da canttar,
Mo quels, ca vefsan lur jnttent,
Mei Dilg vuller porttar navend;
Vi jou bein gir^ ilg lafcheit ftar,
Navend ilg Deveits hue purttar.
A cun quels pleids vi jon farar,
Carfdnna Clopatta ilg ha zund cJiar.
Im Besitze des Herausgebers, herrUbrend ans Lobu. Darans abge-
drnckt: foUelg, ca dar tarlgischa, p. 526 ff.
Ms, Cavl.
Papierbaudschrift in 4®, entbUlt Volkslieder.
Im Besitze des Herrn Major Hartmann Caviezel in Cbur.
Daraus abgedrnckt das Lied: Nunschminada Mo^te, p. 531 ff.
Ms. Gab.
Papierhandschrift in 8®, 28 fol., von einer Hand dee XVIIl. Jahr-
hunderts. EntbSlt nnr Totenklagen.
Am Scblusse der letzten Totenklage steht der Spruch: Finis coronat
opus. La fm Curuna Vouvra,
Im Besitze des Heransgebers, herrttbrend von der Familie Oabrid
in Ilanz.
Daraus abgedruckt: In vdg Doctor, qud dschefifadina, p. 548 f., Co eis
d sehi malstateivd, p. 550 f., Chd nofsa vitta fdgig, p. 557 f.
BitoromanlMh* Chrettomttthie. II. 8. H
Digitized by
Google
XVIII Handschrlften
Doppelblatt in 4 ^, von einer Hand des XVIII. Jahrh. beschrieben.
Im Besitze des HeraasgeberS; herrUhrend ana Scbams.
EnthSlt nur das p. 546 ff. abgedrnckte Lied : TadleU cun charfchadingta,
Ms. Seham.
Papierbandscbrift; 6 fol., von einer Hand aus der ersten HiQfte des
XVIII. Jabrb. EntbUlt romaniscbe and dentscbe Lieder, femer zwei EntwUrfe
zu eiuem Pfandbriefe datiert: Ao. 1735 und 30. Mertzen in scbamss zu
Matbon^ and zu einem Urteil in Sacben des Simon Griscbot.
Im Besitze des Heraasgebers^ berrUbrend aus Matbon in Scbams.
Daraas abgedrackt das Lied: Cun carschadim ffronda, p. 548.
Ms. Trt.
Doppelblatt in 12^^ nnr aaf fol. 1* and 2^ bescbrieben.
Im Besitze des Herausgebers, berrUbrend von Trins.
Entb< nur das p. 562 f. abgedrnckte Lied: Achy ca jeu stqj tscheu
enten prescha.
Ms. Cfl.
Langgestreiftes Doppelblatt.
EntbSlt: Una Bella Canxon und Ein ScbOnes Weltliches Lied. Auf
fol. 1*» die Notiz: Trins d. 12 Hornung. Ao 1807, auf fol. 4^ die
Namen: Odgia Caflisch, Mengig Caflischj Anna Galonder,
Im Besitze des Heransgebers, berrUbrend von Trins.
Daraus abgedruckt: Aiui schulon ilg Catschadur, p. 563 f.
Ms. Je.
Langgestreiftes Doppelblatt, von einer Hand des XVIII. Jabrbunderts.
Im Besitze des Heransgebers, berrUbrend von Flims.
Entbalt nur das auf p. 565 abgedrnckte Lied : Chei hi Exempel salai aflar.
M. Org.
Papierbandscbrift, 252 fol., in einem festen Lederband. Fol. 1 und
2 sind leer; fol. 3 zeigt in Majuskeln den Titel: HJSTORJA DE LA
TJARRA ORJSGHUNAy fol. 4* den vollstSndigen Titel: Ouarta dis-
criptiun de la Tiarra Orischuna, de qttella de la Valtrina, digl Schuitxer-
land, de queUa de Fronscha, <& atUras Tiarras i Reginavels de la Europa,
en la qualla discripHun, ei ven Scret Si, digl meillier che qtiel cha Seriva
ha Saviu et pudiu, Co las Treis ligias hagien priu lur entschatta, qual
Seigi Siaus lur Fondaiur, co eUas Seigien S'aUigiadas denier eUas Treis,
Co 6 perigai risckun ellas Seigien bucca mai S'aUigiadas cun igls Veils
Cantuns SchuUtxers lurs Vischins la qualla Cutxa aung oiz il dii, mo erra
cun la Fronscha digl Terns pafsau, i pertgei risehun Seigi damniada quella
luinga i Sventirawla uiarra de la Valtrina Ourdada glonn 1620, <^ auiras
Digitized by
Google
Handeobriften XIX
nitzeivlas Caussas Traigiiaa ora differeftias historiaa IVansoaas i mes ghi
en Ramenseh Traa Oion (Jasper CbUenberg, Oun intepUiun de 8char davos
queUa flewla lavur a Sia Charra FamUlia, Soo per ina memaria e rdgur-
dienseke de ^amaur i charexia, ch'el ha adina purtau enconier ella A la
ludeivla pleif de Lumbrem. A 1789, fol. 5» das in Farben ansgeflihrte
Wappen der de CoUenberg^ fol. 6* das Bild des BStus ron Hand ge-
zeichnet, mit der Inschrift :
Mirei, d ims Oriscktms, de Rhetus il maleig,
Scadin dai Semper quel ver en Stu entaleigf
qud xund vengons SchtUdau de lur laud 6 honnur
ei de la Vossa THarra igl emprem fondatur;
Essent Staus cun vos veils Tras Us Franxos Scatschai
de Toscana davents, en Sin vos cuolms Rimnai;
Sin quels Schi bein Schenitai cun breigia taffradat,
Che vus aung oz il dii gudeis la libertat,
fol. 6^ folgt ein zweites Bild des Rlitas mit dem Spmche:
DJN ORJSCHUN MAL VEVOONS
RJSCJEVEJ LA LAVUR
DE VOS CHARS PARDAVONS
L UDAJ, JL FONDATUR.
fol. 7* ein Lobsprach auf die Freistaaten, foL 8* — 124** endlich die in
jenen Titeln angekUndigte Greschicbte Biltiens, die mit eingeklebten Stichen
aus franzoschen Werken illustriert ist. Beigebundea sind dieser Geschichte:
£dit da Roi Qui fixe les Privileges des Snjets des Eltats dn Corps Hel-
v^tiqne dans le Royaume und Declaration dn Roi Qui exclut de la concurrence
dans les faillites les Sujets du Canton de Schaffhoufe. Fol. 125*— 128»>
eine Grenealogie und Geschichte der Familie Collenberg, fol. 129* 138 chrono-
logische und geographische Notizen, fol. 189* Notizen fiber den 106 Jahre
alten Joseph RuUier, dessen Bild eingeklebt ist, fol. 188* — 145^ einige'
Yolks- und Kirchenlieder.
Im Besitze des Herausgebers, herrtihrend von Fran de Collenberg in
Lumbrein.
Daraus abgedruckt: Jeu hai udiu in hi Utfchi, p. 568f. Us cont jeu
in'autra Canxun, p. 569.
Ms. Flo.
Papierhandschrift in 12®, 80 fol., von mehreren Btenden des XVII. und
XVlll. Jahrhunderts.
Enthtit: Yolks- und Kirchenlieder.
Im Besitze des Herausgebers, herrUhrend aus Mathon.
Daraus abgedruckt: Wilhelm, ilg tierz Numnafujs, p. 579 ff.
Digitized by
Google
XX Handschriften
Ms. Apr.
Eine Papierhandschrift; 2 Doppelbl Utter, von einer Hand aus den
dreissiger Jahren des XIX. Jahrhunderts.
Im Besitze des HeransgeberS; herrtihrend von der Familie Arpagans
in Seth.
Enthillt nnr das p. 590 f. abgedruckte Lied: Melli otg tschien et eung trenta
Ms. Ma«
Papierhandschrift; in 12®, 16 fol. von einer Hand. fol. 7* finden
sich die Worte: Davos ei da gudigniar gron perdun scWin stwndas,
Im Besitze des Herausgebers, herrtihrend von der Familie Cathomen
in Brigels.
Darans abgedruckt : Per cuort uriala far cancunSj p. 694 f.
Ms. Dom.
Papierhandschrift 12®, 125 fol.^ von verschiedenen HSnden aus den
XVIII. und XIX. Jahrhuudert.
Enthalt: Bibelstellen, Katechismnsfragen, Todtenreden, Gebete, Volks-
und Kirchenlieder. Als Schreiber nennt sich anf fol. 125** jon Dom&nj
1791; als Besitzer fol. 78»> Jon Rieach d'Us Mulins da Trin, No. 1821.
Fol. 60» Georg Riesch von Trins den 1888.
In der Kantonsbibliothek.
Diese Handschrift wurde irrtUmlich bei Nr. 199 statt Cm angefUhrt,
wUhrend sie bei der Variante zu 184 gehSrt.
Darans abgedruckt: Tadleit cun Oarschadengia, p. 617 ff.
Ms. Sfg.
Kleine PapierroUe. Von einer Hand aus dem Anfange des XIX. Jahrh.
Im Besitze des Herausgebers, herrtihrend aus Sefgiein.
Enthfilt nm- die auf p. 695 f. abgedruckte : L'Ave Maria dils signuns.
Die Beschreibung der Handschriften: F,, Co,, Ap., Sg., A,, Ar., Bsa.,
findet sich im Band I, p. XIII, p. XXIX, p. XXXIX, p. XXI, p. IX,
p. XXin, p. XXII und der Handschrift Ca. im Band V, p. IX.
Digitized by
Google
M&rclien.
1. 11 chitschadur.
Ei hiva ioa ga in urn et ina femna beinstontSy ehe vevan mo in fegL
Els laten emprender qael, tget mistr«gn, ch'el vegli. El ba getg, ch'el vegli
▼egnir catschadur. Sinqnei ban ek 8pert cumpran ina buiB, ina ptstola cun5
d«s rohrsy in stilet, ina cazzola et in tgeun Cnrasch. II fegl mava nintga
gi, dta el ofis k caucha tnr pesesas e vats, e vegneva mintga sera enn sal-
Tasdiinaa a easa. El era in famas oatsebador. In di eis el 6 ens snr
cQoIiDS, peaias e vals vi; mo survegneu niiot. Con nuot leva el bueea
?egnir a casa; el era bneea endisaus, e va tochen sera tard a miron ora.lO
Cbeu Ta el sper in bi lag vi e vesa treis pnncts ners sur Tana vi. £1 laghegia
• trmi in sehns, e vesa, oh'ei fava nfsa treis thiers ventscbi sin quelta ana,
Biimnadamein in pese, ina enta et ina lieur. £1 pren qnels en sia valischa
e Ym, Chenentanpa el ina femna veglia, cbe gi: „0z has i\ fstg la d^ga
eatseha!'** £1 fa de nun ssver e gi pane. Mo la femna gi: i^Neve, ti has 15
segiatan treis thiers en in schnz!^ Demai che la femna sareva gir asehl franC;
scbe ha el bncca seven far cun meinz, ehe scharvaler. Lura gi la femnS|
eh'el deigi bucca schar far giu qnels thiers ils ses genitnrs, sunder pren-
der can el quels treis Tantra ga alia catscba. Ascbia ha il chitschador
(atg. La sera snenter tseheina camonda il fegl als ses, de bueca tnccar20
en ses thiers, e gi alia miffia, ch'ella meungli bucca levar e far eusolver
Fantra danieno; el mondi bucc' a catscha glanter dl. Quel ha pliscbea
slla mn&a fetg bein; pertgei ella era vegUa, e levava bueca bugien aschi
marvegL L'autra dameun, nras cVel mava scbiglioc k catscha, ha ei k
JNispei dan si la luna d*ir. El cloroa sia mul&a, e fa far ella ensolTer.26
Lnra pren el sin tgeun Cnrasch e ses treis thiers en la vaKscha e va
snr pesas e vals a catsduu Mo gl'entir gi ha el veu nnot, e saveu far
miot. Jja sera tard vesa el in gron e bi ntschi sin in rom din pegn.
Demai ch'el veva fatg negina catscha, scbe tratga el de sigisttar gin qnei
ntschi. El laghegia; mo igl ntschi mava in pegn a I'aater, aschia cb'elSO
saveva nnotta far schua^ et ei vegnius en igl uaul, cVel saveva ne nu' en,
ne nn' ora. Oheu va el sisom ina plonta, e mira, sch' el vesessi bncc' ina
glisch ensanna. Chen catta el adagur ina glisch brausletta in toe pli lunsch.
£1 va encunter quelta, e vegn avon ina baiia. El splnnta; cbeu vegn ina
matta ora; et el damonda de star sur notg; el sei eus a catscha, e sappiS5
I
Digitized by
Google
2 MSrclien
DO neua en oe neua ora. Qaella ha nuotta voleu schar star, essent ch'ei
Yegni chea doditch morders de mesa-notg, che sappien caninaga, Bch'ei sei lea
xitgi ne bucc. Mo el ha tatg ton not, che la matta ha sehan vegnir en eU
Lara ha ella getg: y,Cheu sura ei ina corobra ciin dns letgs; vns flaveis ira
6ti en qaella, avon eh'ils morders vegnien. Mo mei bucca, ne en in, ne en
I'anter letgl Pertgei snr mintgin ei in gron tag], sco in taglia-fein, e seh'ila
mordert fredan glient, et els ban in fetg fin fried, sche tilan ei chea per
qnella corda egl plintscheu-snra; e qael, chei en letg, vegn masaaos de
qaei tagl. Jeu ri gir ale mordersi ch' jeu hsgi chen si in bottler en in leig,
10 SCO ennc bia ga, e Inra tilan ei per la corda znar; mo ei van si per Tautra
damenn, e miran, sch'el hagi dns raps, ne nnot.*^
II chitschadnr va si en quella combra, visetta ora ella et anfla tatt,
SCO la fnmitgasa yeva getg. El pren sin stil&t e sia bnis e va gin e te*
posta sper igl esch. En oafs, eh'ils morders yegnien, leva el dar ina ea-
15 pruada cun els. Delias dodisch vegoan els rcchti en stiva, e gin, ch'ei fredi
da glieat La famitgasa gi Inra, ch'ella hagi in bettler si en in de qnela
letgs. Sinqnei tilan ei per la corda, et il chitschadnr fnfs stans caput ded
eseer en letg. Snenter ditg haver discnrreo e magliau, vegn ei tntt tgeu
en stiva. Bein marvegl pren il chitschadnr la cnrascha^ d'arver sen esch-
SOcombrai va bnfatg de scala gin, e va en cnschina. Chen era la famitgasa,
e veva feno. El gi ad ella, sch'ella vegli esser fideivla ad eh Ella ei
stada bein cuntenia do qnei. Ufsa fa il catscbadnr metter si ana en in
gron priel a buglir qnella. Lura ban els svidan quella ana en parlets •
sadiallas, e mess qaels sper igl eschstiva, nua ch'ils morders erau stenii
26 ora |pan pleun e dormevan. Lnra arvan els igl esch, et il catscbadnr
sdarmeina qnella ana bnglida per tntt la stiva entnom. Tochen ch'ils mor-
ders eran ehen e savevan bncca arver ils egls, massa el tntts in avon,
Tanter snenter, cnn sen stil&t. Lara mnossa la fumitgasa la mosna, noa
ch'ils morders mettevan en ils maasai; et il catschadur fiera tntts en quella.
80 Ufsa vnl la fumitgasa dar de magliar ad el; mo el gi, che da quei dila
morders tucchi el bucc' en; el vegli ira chen ora a segiettar ina lieor, e
lura schar far eun quella in barsau. Sin via entaupa el la femna veglis
de tsehella sera. Qnella gi: ^Oa has ti puspei fatg la detga catseha;
maiaau dodisch eninaga; mo tonaton bucca tntts 1" — ,,Mo bein I jeu seeretgid
86 de haver maiaau tutts.^ dat el per risposta. „Na, il capitani ei bucca mas-
laus; quel ei vegneus sur tschek vi, e fa grad complots cun la fumitgasa,
CO massar tei;^ gi la femna; „Els selain giu aschia: Cnra ti vegns a
casa cun la lieur, sche maglias ti e la fumitgasa quella ensemen. 8il-
rnenter dat la fumitgasa snueivel is de mal il tgau; ella sei bueea disada
40 cun salvaseUnas, et ei hagi tntt fiers el tgau. Lura vegns ti a domondar,
sch'ella hagi hue in mettel encunter mal il tgau. Ella vegn a gir: Bein
glies; ella hagi eunc giupli mal il tgau, e lura seigien ils morders ii ckeu
ora tier in signur, ehe hagi siatoata vaceas, e mubeh treis ne quater per fiur
Digitized by
Google
M&reheii 3
etfee. Qaei htgt lora gidmi ella. Spert 8to8 tl seporscher de ruler ira per latg
tier qaet signvr. Ella abor fa fentas de tener tei anavoa, schetid: ^Quei
astg'jea buoca pretender de vos, che havais gia ascbi befti de roasssar ila
Borders. '^ Tonaton fat ti mussar la via ora tier qaei signar e vas. Sin
Tia vegnaa ti ad entapar in nora. Qaei aignnr ba in nors et in linn, che 6
regnan qnintai per siaionta vaccas. Spert atoa ti fierer vi a qnel tia enta, e
toehen ebe qnel vnl scbnappar ella, ache pren tia bnis o laghegia sigl non,
Qaei Tegn lura a schar Tenia leu e vegnir nen tier tei, dent la cna kco
in thier dnmiasti achent: ^^Lai mei cumbien; Bcbe vi jea esser con tei e
tin Cormachl — Lara vaa ti vinavon et entaupaa in liun. A quel fieraalO
ti vi Im Kenr e laghegias, aco aigl nors! £ quel vegn a gir il madenii seo
igl oora, e vegnir can tei aensa far a ii de laid. Emblida aber surtntt
baoe de dar ailauenter al tgeun il peac; aschiglioc entacheiva il linn et igl
aors a far tacheray et alia finala acarpan ei tei ! Sinqnei tuornas ti encnnter
la baita de mordera, siaraa en ils dus thiera en in camon| che nagin vezi ela, 16
e gia hira alia fumitgaaa, che ti bagiea boeca veu il aignnr can las siaionta
vaoeaBy e hagiea bncea latgl Quella vega a gir, ch' ei set scbon bieo; il mal il
igaa bag! acban suenter; mo ella bagi nfs aachi grev sin il bmsi. Ti da-
■oadaa poapei| tgei mettels ils morders bavevien encnnter mal il broat.
Ella gi alnrai che quels mavien adina sisa en in molin de giavalets e20
ilriadira o fagievien da firina salio; quei gidavi lura. Spert stos ti far
amognia ded ir per frina salin. Ella vegn a far fentas de bucca schar.
Me ti prendas tea thiera e vas si eu quei mulin e splnntas! Lura vegn ei
ora in e damonda, igei che ti veglias. Ti dias: frina salin. Lura tsehaffa
qnel tei pil tachop e gi: nCun tei vi jen fer frina salin; mo neu neuSS
Csebeul* £naquel|a fai: f,kM linn! AlU uorsi A1I6 Curasch!^, e quels
vegnaa a maasacrar giu tutta eu il mulin. Lura vas ii tier la fumitgasa
a gisy che ti hagies bucca survegniu frina* Quella vegn a gir: y^Mosch!
nosch! il mal il brust ha schau suenter; mo per liberar mei, stos ti schar
lerar mei enaemen tea das dett^poliichs ascbi ferm, sco jeu poss, can inaSO
eorda d'ina gbtga; e lura stos ti mmper persuls quella! |,Quei sioss ti far!^
gi la veglia vinavon; e cnra che U has empruau empan, de rumpar la
eorda, ache cloma, che la fumitgasa dei vegnir a si argiar ; ti possias bucca
nnnperl Lara vegn il capitani a comparer sin igl escli, e trer il siilM
soentar tei; mo el tooca bucc. Et ufsa laies U vegnir neuva von tea thiers,85
e qada acarpan si il capitani. Silsuenter vas ti on cuschina tier la fumi-
tgaaa e gias: y^Demai che ti eis mo ina da quellaS| sche vi jen far iluca
cia teil^, a maatas lur'era ella!'' — Strusch ha la femna veglia giu fineu
aia discaora, ch' ina lieur va aper ina caglia vi. II catschadur trai sin ella
e tneca. El ra en la baita de murders^ e va, suenter haver magliau il40
barsan, per malacher las vaccaa dil sigaur. El emblida aber de dar, suenter
haver igl oors ei il linn cnn el, il pesc al tgeun. Tutt eninaga entscheivan
tia thien aelvadia a fiur tachera. Ufsa vegn ei endament ad el da dar il
Digitized by
Google
4 MSrehen
pesc; mo il tgeun era in toe pli anavot sterneuf ora per tiarra vi. Eldai
vi il peso ad el, mo quel era ascbi aravos, cVel ha bucca tschappan per
el. Uba eiitscheiva il caUchadur a tag.iar si quel peso manedel en talgias
e dar ina alia gada al tgeun. Quel ha lara magliau; e miniga talgia, ch'el
51agntteva, fagievan iU thiore pli bialla tschera, et alia finala era il tgeun
paspei Beans, e tatt era bien. Sileuenter eie el eus per la firina saliu el
mnlin de striadira, e ha sehau mazzacrar gin ses thiera ils sexts; e lura ha
el echan Hgiar sea polischs ensemen cnn cordae. Baeta, cor' el ha gin maa-
scan capltani e fomitgasRi ha el ven^ eh' ei era bia daoers e scasifl en quella
lObaila. £1 pren nuot da qnei can el e aemetta sin via encunter il mareau
dil retg per far vegnir il gavern per quels scasis. El va en ina ustria de
quel mareau. Cheu damonda el, pertgei tatt las cases de qaei mareau
seigien surtratgias can flor ner. Igl ustier fa curvien, ded el esser aseki
jasters e bucca saver quei, e gi alura: „Chea ora en ina teaaa sesanfla in
IKdrag cunsiattgaus; a quel sto ei mintg' onn vegnir nnfreu ina matta, scbi-
glioc fa el tatt sutsura, 11 retg ha schon fatg tatt sea posseivel^ per
eh'ensatgi maszi qaei drag; mo tatt ha nesegiau nuot. Uofi ha ei afs
taccau la sort alia feglia dil retg; tal e tal gi, alias nov avon miesdi sto la
feglia seschar magliar. dal dreg. II retg ha tela encarschadetgna, ch' el ka
20perqaoi sehau surtrer tuttas las cases cunflorner.^ H chitschadur ha tadlao
tier qaei discuors, ha fatg de saver al gavern pervia dits scazis et ei ens
a casa. Las femnas de sea vitg fugevan sin tatts means, vesend a vegnend
el can in liun et in aors. lis ses de casa selegraveui ch'el fufsi paspei
arivaus; pertgei els temevan, ch'el fussi sefatgs en toes ensanua. Entgina
26dis eis el staus a casa^ e bucca eus a catscha. II di, sin il qual la feglia
dil retg dueva vegnir magliada dil drag, pren el ses thiers e va en il
marcaui e semetta davos la caplutta, la quala il retg haveva fatg baghiar
per sia feglia sper la teuna dil drag, sinaqaei ch' ella sappi eunc far ora-
aiun, avon che murir.
80 Ufsa vegn ioa earrotscba do quater cavals, tutt suriratgia can flor ner; la
feglia vegn ora. Cheu va il catschadur vitier o gi gVemprem al carrotschier,
eh' el vegli empruar cul drag. Mo il carrotschier ha manegiaa, che qaei
nezegi quot. Udend quei la feglia, sche gi ella al catschadur, ch' ella sappi
bucca garegiar, ch'el mondi alia mort per ella, ella seigi afaa preparada
35 c vegli schon morir. Meister vegni el tonaton bucc al drag. Tonaton ha
lura la feglia aila iinala schao dar el ina eropruada. Alias nov volva il drag
entuorn ina platta, et ei vegu ora in drag cun siat tgaus per laguotter la
matta. Ufsa lai il chitschadur liber ses thiers, e quels fan flues cun 11
drag. El taglia ora a tutts siat tgians las lieungas, numerescha quellas e
40 pren quellas tier sesez. La feglia dil retg ha per engraziament offereu ad
el sia persuna. Mo el haveva nuotta pli ch' in ton tschaffen , e gi , ch' el
vegli eunc patertgar in onn e treis dis, H chitschadur va k casa sia. H
carrotschier tnorna anavos can la feglia en sia carrotscha de quater cavala.
Digitized by
Google
Mireiieii 5
Cora eh' el ei sUus sor ina auIU piiii vi, sche ferma el la carrotscha e gi
■Ua feglia: i^Ded in prigel eis ti liberada; de quel cheu metochas ti aber
bncet Ois ti bucc, ch'jeu bag! roazzau il drag, o tpusat ti bucca mei|
•ehe fierel jea tei sur qnella pun giu en quella Yalll^ La feglia taTera
buoea, tgei far; pli bugien cbe morir giu en quella vail, leva ella eunc5
eiter magliada dal drag. Alia fiuAla gi ella, el dei spitgar in onn e quater dis,
e lura vegli ella spusar el. Ufsa pren el naven il flor ner, e meina la feglia
titt adaviert tras il marcau, fagend dar gronds schloppe la geiala, sehend,
ek*el bagt manau il drag. Tutt che scheva, ehe qnei sei adtna stau in
coraacbtts um, mo da quei haveasian els bucca apetgau. 10
Snenter in onn e treia dia semetta il chitachadur ain via eneuater il mar-
aaa dil retg, e va en la madema uatria, sec Terapreroa ga« Quella ga eran
laa caaaa aurtratgiaa cun flor tgietscben. Igl uatier gi ad el, cbe quei aeig!
aatbia. perquei cbe la feglia dil retg bagi dameun nozxaa cun il carrotacbier,
eke hagi avon in onn mazzau il drag. Ufsa metca il cbitacbadur pag cun IS
igl uatier, che aeu tgeun Curasch aeigi egl stand dad ir oz en cuaehiua
dil retg e vegnir auavoa cun treia dellaa pli guatuaaa tratgaa de nossaa. Igl
uatier meita pag sia rauba, il cbitacbadur cnzatgei auter. Ufaa acrira il
duteehadur las tratgas ain in zeddel « metta quel en buca dil tgeun. Quel
va en la cnachina dil retg. Us aurvionta lovan catacbar giu ad ora el; mo 20
el untgescba ora tutta e va vi, ai per la feglia, die mirava i grad tier, co
laa fumitgaaaa cuachinaven. Quella obaerva il zeddel en buca, legia el e
metta tin dua tagliors Ian duaa raeglieraa tratgaa de notzaa. Cun qaellaa
entuoni cnliez va il tgeun apert aper tutta quels, cbefagevan „ Bus! Hut!''
ora, et arrira tier Tuatria. Igl uatier era tutt aurataua aur de quei, et haSS
Duotu safeu far auter, che far amognia aia rauba al catacbadur. Denton
Ta la feglia dil retg tier sen bab e gi, die aeu liberatur aeigi tal e tal
cbitacbadur en tala e tala nstria. II retg tarmetta in aurvient tier el cnl
eamond, ch' il cbitacbadur duel veguir tier el. Mo quel dat per riapoata,
ch' el hagi grad aschi lunacb de veguir tier il retg, aco quel tier el. Udend 80
qaei il retg, ache va el tier il chitachadur sez e fa vegnir el en il caati.
GPanter gi eia ei vegniu tencm leu ina gronda gaatarta enatagl dellaa noataa.
Suenter quella garegia il retg, cbMn e acadin dila leu preflenti raacbani
na veta« Cheu atat il carrotschier ain peia e gi, ch' el seigi ataua da buob "
purtgi, sueuter aeigi el traa grazia dil retg ad ina aevanzaua e vegneua86
carrotacbier. Sco earrotadiier aeigi ei reuasiu ad el de domigniar quei
atccmentua drag, aco ila siat tgana^ ch' el metti cheu ain meisa muoaaian, e
pertnenter hagi el anrveguiu la feglia dil retg aco apuaa.
Ufaa atat i il cbitacbadur ai e gi , ch' el aeigi adina eua a catacha,
hagi aigiatau inaga en in acbuz treia thiera, bagi maszau dodiach morder8,40
ailanenter hagi el podeu tier in liun et in uora. Cun quela aeigi el vegnina
eo quei mareau per far de aaver alia polizia, nua quela mordera mazzai
bagien lur acazia. Cbeu hagi Inra tal e tal uatier raquintau ad el de quei
Digitized by
Google
6 Mtrchen
SDueivel drag e d«l« feglia dil retg, e can agid de pei das thiers hagi el
massaa il drag. £1 seigi lura ens a caaa sia, e la feglia el casti en ear-
rotaclia, e sin via sper tala e tala pun bagi il carrotachier pretendiiii ch*el
hagi maz«au il drag, e la feglia hagi stnea dar anenter; per baccavegnir
Sfiersa gin en la vall.^
Udent qnei, garcacha il carrotachier^ che qnei aei bucca ver ; ila aiat tgaua
muoaaian gie clar, tgi hagi mazzau il drag. Mo uaaa damonda il chitacha-
dnr ila gaata, ach' ela bagicQ h Bchon ven tgana aeoza lieungaa ; arva ai las
buccaa de mintgia tgau e mctta en laa lieungaai aco ellaa erau nnmeradaa.
lOTotta han ufsa carton al catschadur, e quel ha lura fatg noztaa can la feglia.
n carrotachier ei vegniua tratga de part cun qnater cavala per aiaa manzegnaa.
2, II retg e sia feglia.
luaga er* ei in retg, che liaveva mo ina feglia. £1 lai acriver era, che
quel che sappi far quellaa treia canfsaa , ch' el garegi « aarregni aia feglia
15 de maridar. Qnoi vegn 6 ad nreglia ad in paaper giuven. Quel peglia
curaacha; et tratga ira tier il retg, e dar ina eropruada. £1 pren aia ra-
lischa can maglia, aemetta pia ain via, e vegn en in gron naul. Cheu
and' el a berglont et urlont enzatgei anueivel. £i entacheiva a turner;
tutteninaga veaa el entnorn el apir thiera ealvadis. Tumentana fiera el ri
20a quela la maglia en aia valischa, ila thiera maglian qnei; mo ailauenter
taorna la maglia anavoa tatta, e aefultacha puspei en la valiacha. Ufaa
vegn in liun neatier el, e gi tntt migieivlamein : y^Trat ord da mei
treia palegna; pren quela, e aalva ai ela, ain eora che ti eia en baaegna
lara fruacha qaela enta meun; e ti eia gidaual^ Senia tenia trai il giuven
t^S ora quela treia palegns, metta quels en aac, e va vinavon. Bein gleiti arriv'el
en iu auter uaul. Cheu aud' el a can tout e achntont entuom el ; e tutt
auctgamein er* el circumdaua da apir utachala. £1 fiera puspei vi a quela
seu da magliar, e quela maglien taffer. Silsnenter tuoma la maglia puapei
en la valiacha, aco la gada avun. Ufsa vegn in utscbi tier el e gi: „Trai
30 era ami treia plemaa e aalva ai quellaa ain cura ti vegna en baaegns; lura
fruacha quellaa euta meun; e ti eis gidaua!^ II giuven trai ora laa pleiuaa,
metia ellaa en aac, e va vinavon. Ufsa vegn el en il tierz naul, tier ina
hotta. En quella scadanav' ei, e petgava ain il pli auU grad. Plein mar-
vcgliaa arv^ el la hetta, e va en. Cheu vezz^ el maridura, che petgaven giu
35tocca giud in grep; mo devontier mava quella enai. £1 fiera vi sen da
magliar a quela; mo quellaga tuorna quel bucca pli anavoa en la valiacha,
Ufsa vegn in maridur, cun ina bialla cruna ain tgau, neutier il giuven, dat
a quel in ani, e gi : „Pren quel, e aalva ai el, ain cura che ti eia en basegna ;
lura metta quel en dett, e ti eia gidaaa!^ H giuven pren igl ani, e Va
40 tochen tier il retg. Leu damond' el qnei , tgei el atoppi far per aurvegoir
aia feglia aco dunna. 11 retg muofsa ad el in gron lag, e gi.. che ain da-
meun atoppi quel eaaer achigiaus si dat tutt. ^Bien!^, tratga il giayan.
Digitized by
Google
MSrohea 7
„qiiei ei litgei nunpuMeivel per meil'^ El va a stndigioiit raenter, co far
Cheu lai el vegnir endamen, »e8 treis palegni dil linn en sac; pren era
quels, e froscba els enta menn, Sinqnei ein tntts ils thiers salvadis vegni
leu, en han bneu ora tnti I'ana dil lag; it retg era pia beta cnntena can
il gtnTen. Ufsa mnofsa il retg ad el in snneivel mantnn grenn de tnttas 6
•ortt, e camonda, eh' el stoppi aavrar qnei greun sin T antra damenn mintga
sort da persei P antra. Qnei era pnspei ensatgei, ehe fageva stndegiar il
gi&Ten. Denton lai el vegnir andamen sias treis plemas, pren ora qnellas
e frascha enn ellas enta pngn. Sinqnei ein tntts ils utschals sgolai nentier
e han savran il grenn en norden, tocben gVanter gi. Quei ha plischen allO
retg. Ufsa camonda il retg al ginven, eh' el stoppi bagbiar si en tal e tal
leng in casti aschia et ascbia, e ivar schon sin glaater gi. Quei deva
pospei de stadigiar ad el. Per cletg vegn ei endamen ad el, cb'el hagi
sane in ani de duvrar en basegns. El pren ora quel e metta el en dett;
nnqnei ein tntts ils miradurs, ct h quel cun la crnna stai leu. Qnels ban 15
entsebiet a bagbiar il casti, cb'il retg baveva comondan ; e 1' antra dameun
Cf'el fineus. 11 retg leva e mira ord da finiastra e vezsa cben il casti bia
pU bials e gronds, cb'il sen. Spert lai eV vegnir it ginven tier el, e dat
td el sia feglia, cun la quala el ha fatg stupentas nozzas.
3. La siat pira calzers. 20
In retg baveve treis feglias. Quellas duvraven miutga gi siat p6ra calzers
per lua; pia en tut veotgin pir. II retg saveva bucca eapir, co ellas dnvrafsen
tents calzers, et era ualti nnfis^ de mantener ils calzers ad eHas. In gi lai
el scrirer sin in bi schell, avon sen casti, cbe tgi che sappi expliear
ad el, CO e cum sias feglias drovieu touts calzers a gi, sunregni ina d&tga 26
soma daners. Treis gis hagi mintgin, cbe vegli empruar de vegnir sisn qnei|
temps de patertgar, seigi gastfri en il casti, e vegni tractans bein« Sche
tal sappi aber bucca gir suenter ils treis gis, sin tgei moda las princefsas
dovrien touts calzers, sche stoppi el schar sia vetta. Quai ei ^ vegnen ad
sreglia ad in urn, cbe baveva fatg biara onns il scbnldan. Quel ha tertgan^SO
^ei fufsi enzatgei per el; savanzan bsvev'el bucea, cb'el baveva da viver
lenza luvrar, e scbuldan volev' el bucca star pli. Bien el selat en, suenter
haver gitg studigian, d'ira si en il casti quels treis gis sco gastfri atempmar
de vegnir sisu, co las feglias rumpefsien si tonta pira calzers k gi. Alia
finala, tertgava el, school savessi bucca expliear quei, sche fufsi ei i bucca 36
grond dofi, de stuer morir, pertgei luvrar vulev' el bucca pli. Oetg e fatg;
el va en il casti e seanunziescba. Quella sera ha el survegnen stupenta
tscheina. Orauter gi ha ins pnspei surven si ad el cun da beiber e da
magliar detgavnnda. El va ufsa ora en il marcau, e mava a spass k studi-
giont suenter, sin tgei moda las princefsas dnvrassien tonta calzers; mo la 40
sera ha el stueu turner anavos senza haver aoflau ora qnei. Ufsa er'el
snneivel enriclaus, de haver schan en en quei, e stuer dar sia vetta persnenter.
Digitized by
Google
8^ MSrchen
II tecnnd p, ta el pnspei ora en il Tnarcau a spass; el mava col t^tt a
bass e paterigava e stadigiaTa, co las princefsas nimpersieD ils calaers. Mo
tutt era adnmbatten. VHier sera entanpa el in am vegl. Quel damonda^ pertgei
el mondi aschi tresis a studigiont per il marcan entaom. fil vul sio quells
Bdamonda nnotta ora col Inngatg, e gi pane. Ufsa gi igl un vegl, mo ad
in om vegl astg*ins adina confidar eosatgei^ el seigi goefs bans per in cnfRegl.
Sufc e snra; il schuldau gi alia finala, ch'el hagi sesehaa en de stodigiar
ora, 00 las feglias dil retg rumpien si tonts calaers en io di; el bagi sehon
studigian soenter dos gis, e scb'el anfli buec ora quei dameun^ sehe stoppi
10 el morir, e schiglioc bavessi el ina detga baorsa daners. „0, seb'ei gUei
mo qaei*, rispunda il vegl| ^sehe vi jen scboo gidar tei; me neo damenii
da qnellas oras, da quella gassa cben giu! Jeu regnel lura e chev^ alloscha
▼i jeti schon dar in cnssegl, co ei seigi de far!^ II scbuldau ei staua eunCenss
aschia, et ei ens tutt cun pli lev cor quelle sera en i) casti, noa cb'el ha
15mag1iaa e bueu taSer. GTanter gi vs el da quella gassa giu, seo il yegl
baveya comandan, et entaupa qael. Quel dat ad el io caput gron, e gi,
cbe can qnel »appi el sefar nunveseivels, £1 deigi trer en qael, et ir ora
quella sera tard suenter tscheina en cuschina. sper la platta de feuc* Leu
speras seigi in barcun en il plinischin. Vonzei vegoien las treis feglias,
20ehe seigien treb sirias; arvien quei barcun e stullescbien de quel giuaden.
SI deigi ira suenter; alluscba vegnien ei dMna via ora tier ina tarmenta
ruosna. En quella seigi in gron saal cun in plintschen tutt eti grons
quadrells fier cun tagls. En quei saal sesanfti il NauscK cun ina entira
fiossia striadira. QueHas treis princef^aes Remettien lura en compagnia cun
25 quels, e sunien e saultien legher. Mo mintga treis stoppien ellas acnmiar
cakers ; quels tagis dils quadrells de fier fetschien snueivel donn et en tocos
ils ealaers. Ellas veguien lura a fierer quel9> cb' ellas trajen ora ded ina
vart; e quels deigi el prcnder enaemeu en in sac, e mufsar ailso^nter al
retg; per far, cbe qnel creigi onz ad el. 11 scbuldau pren il caput gron,
30 va en il casd, e suonter tscheina va el cun sen caput ora sper la platta
de feoc. Encnnter me^anotg vegnau las treis princefsas; arven il barcun
Nagin saveva, cbe quei fusK barcun, e stulescban giuaden, et il acbnldan
saenter. Rechli; ellas van d'ina via ora, et arriven en quei aaal cun
qnadrells da fier cun tsgls. Leu era il Nauscb cun ina entira aoszia^ e
SSsuneven e saltaven. Las feglias aemetten h en compagnia, e rointgst treia
scomian ellas ils calrers, e train vi quels en tal e tsl canton. Suenter baver
fatg sis gadsB treis, ban ellas scumiau ils calsers, et tdas della via en, tras
il barcun cuschina si en bstg. 11 scbuldau metta spert ils calaera en il
cantun en in sac, fiera quel si dies, e va suenter las feglias, si en sen letg;
40 mo natural tutt nunvaseivlamein.
L'aulrtf dameun va el culs calzers rutts tier il retg e gi, che aiaa
feglias fieigien strtas; ellas bagien fatg pugns e patgs cul giavel, e mondien aachia
et aschia mintga notg giu et en cbeu, e saultien sin in palintacheu da
Digitized by
Google
MSrdMii 9
qvadreUt fier can tmgls. Cbeu hagi el preu ennemen lYa calien^ che ellas
twgieTieD ora mintga ire is. Vesent quei il retg^ ha el carten al achaldan.
dat il oamond de metter vi tias fegliaa^ sco strias, e paga ora al tchaldtu la
foma daoers; aschia che qael ha taven yirer luenter dell' entrada cnn hr naot
4. II retg de Spagna^ ne 8ogn Luregn. 5
II retg de Spagna haveva inagada de far ina ujarra eneuoter sea mimitg.
El hareva dobi, ch'el perdefRi 1* ujarra, e ha pia sattrau ina niafsa scaiii
e daners en ina batelgia; sinaqaei ch'igl inimitg aarvegni bucc ela. El va
afsa cua aia armada enconder agl inimitg e ▼ictoriaeschay encanter tatt
tpitgar. Dal legarmen snr della victoria, pertratga el naotta pli vid tea 10
leazia suppai^ e lai ela grad eri. Pign temps saenter ei ioa dellaa fegliaa
do retg morta. Qoella staeva Inra veguir mintga notg en quella baaelgia
e pertgirar ili acazia zappai dal retg. Quei ei pleunRea vegnea ad nreglia
il retg^ e qael metteva ai da chea denvi mintga notg in achuldaa, aoo wacba
6D baaelgia. Mo mintga dameun eran quels mazxaerai ai; aachia che nagin 16
Toleva pli ira ain il wacht de buna veglia; mo il retg aforzaya sia achuldada
^ qaei anrretacb. Qnella sort tncch'era la quarta notg ad in giuven.
Qad Ta en baaelgia, atatt lea ina arialla, e pertratga lara de fugir, aTon
ebe achar vegnir tal e tal spert. Oetg e fatg, el va ord baaelgia per ftigir.
e vegu tochen in anlt mir, anr dal qual el atueva seglir giu, Cheu cloma 20
ina Tuach d'in urn vegl: ,,Mo nua vaa? Nen nen tacfaen; jea hai de gir
enzatgei a ti!^ £1 va vitier qaei urn vegl| e quel gi, ch*el deigi mo tuma
81 en baaelgia, e star davoa igl altar; lara pofai nagin far ad el aitgei de
laid, J] giaveu va pia n baaelgia e statt davoa igl altar. Entaom meaanotg
rega la feglia dil retg, veatgida m.ies^. en alv, e roiez en ner, pari cVella35
eri eane Jmeea dal tutt en bein,. e statt aper ila scazis zuppai; mo tueca
bnec en il giuven. L*autra dameun, cura chMl retg ei vegneua aiau, ch'il
giuven era miuchaus, ache ha el gin tal legarmen, ch'el ha dau il giuven
gaatfri per otg die, e achenghiau ad el otg gia il survetsch militKric. La
aoftg auenter ha in auter achuldan atueu ira sin il wacht; mo V antra 30
^amann er'el halt caput. II madem eia ei eu cnn il wacht della notg sian.
Cfsa lai il retg clomar il giuven, ch'era mitachaus aia notg, tier el, e gi,
eh' el atoppi puapei far wacht la notg snenter en baflelgia. Quel damonda il retg,
•ehel hmg^ sohon emblidau. cVel eegi gastfri e libera de acadin aurvetach
duroDt otg gia. II retg riapunda, che demai, ch'ila auters segien adina caput la 35
damean, ache atoppi el far wacht, vegli ne bucca vegli. II giuven ha pia nuotta
uvea far auter, ch'ira la sera en baaelgia. A<;chi uras, che la feglia dil retg
daeva comparer, va el puspei ord baselgia per fugir e vegn tier il roadem mir,
SCO le gada avon. Ufaa cloma puapei igl um vegl. „Neu neu t8cheu,tier mei! jeu
hai de gir sitgai ati.^ £1 va vitier; e quel gi ad el, ch*el deigi mo ira si en 40
baaelgia, ain la achintachalla; lura pofsi la feglia dil reig nuotta far ad el eosatgei.
n giuven aemeina entuom e va ai en baaelgia ain schintschalla. La feglia vegn
Digitized by
Google
10 MXroben
pntpeii e statt sper ih feasit; mo ha nitotU manreglias deil el. Laatra damenn
▼a il gtnveu tier il retg, e qael eamooda, ch'al stoppi eune far waebi T antra
notg. EI ta pia nnotta far anter, ch'ira 01 en baselgia la sera • fftar len.
Ho nfta pertratga el pnspei, de fngifi e mar tutt tin ina antra yard, per
Suitschar qnellaga digl um vegl. Getg e fatg; voniei ra el ord baselgia,
e pren tntt iua antra via sut ih pais, cbe las gadas a von. Mo Ptrnsch eis
el stans in toe, ch'igl um vegl d'adina cloma puspei: y,Nen nen tscbeu!
jen bai de gir litgei a ti!^ II ginven sa nnotta far anter, ch'ira yitier;
at igl nm regl dat ad el ina canna, e gi, cb'el deigi pnspei ira si en baselgia;
10 e enra la feglia vegni, scbe deigi el sedar cun ella, tochen cbe qnella
canna seigi tntt en toes. Qnei ba fatg empan snavnr al giaven; mo tona-
ton ba qnel pren la canna, et ei ens en baselgia. Entuorn mesanotg vegn
la feglia dil retg; ya vi encnnter il giuven, et els entscbeiven a sedar sin
il pli ault grad. II giuven deva cun la canna, cb'ei mmpeva gin toe e toe;
15 nio tunaton eran els ennc en carplina, cura cb'il caluster ei vegneus a tnccar
de stessar la daroenn marvegK Quel vezsa il ginven wacbt sper la ginvua,
e va spert e fa de saver al retg, cbe quei ginven seigi stans la notg en
talas e talas relaziuns cnn ina giuvna. H retg vegn sinquei vilans, lai
clomar il ginven tier el, e gi, cb'el vegni mess en perschnn per sen mal
20 secontener. Quel sestgisava ora, ton sco el pndeva; mo il retg carteva
nnot ad el; el ba pia stnen far il wander en perscbnn. Len seroegliava
ei lenng ad el; et el era ascbi enriclans, de baver snoodau quei nm vegl;
qnel vegneva bait nnotta per peis, per liberar el. Scbon er'el sentenzians
alia mort. Tntt trests sasev' el chen la davosa notg en perscbnn. Cben
25sesarTa igl escb, et igl um vegl vegn en, Spert reiififttseba it perscbunier
ad el, cb'el bagi fatg bien cun el; ufsa bagi el pnden star cbeu in temps
en perscbnn; e daroeun roettien et vi el. Igl nm vegl gi sin quei, cb'el
deigi mo snondar el; ei vegni il davos tonaton ora, sco s'audi. Damenn,
enra cb'el vegni menans ora alia mort, scbe deigi el rugar il retg, de scbar
SOtscbintscbar el dus plaids, avon cbe mnrir. Quei vegni il retg scbon a dar
tier. Lnra deigi el mirar entnom sin ils nmons; denter quels seigi in, cbe
vargi si pil tgan tutts ils anters; quel deigi el clomar neutier el, e gir,
eh' el stoppi tscbintscbar cnn qnei nm grond in pir plaids. 11 priacbunier
emperemetta de far qnei; et igl nm vegl stnlescha. Ol'anter gi vegn el
85menaus ora alia mort. Cben roga il sventirau per ina grazia il retg. El
gi, cb'el bavessi ennc de plidar cnn lal e tal nm grond in pir plaids, avon
cbe mnrir. Qnei ba il retg eoncedin. Ufsa mira il priacbunier entnom,
e vetia igl nm vegl, cb' era pil tgan pli gronds, cbe tutts ils anters nmens.
El muofsa k quei, do vnler vegnir vitier el. Quel va ufsa vi sin la plaita
40 et entscbeiva a plidar cun anita vuscb, scbent, cbe qnei um, cb'ins seigi
sil prezin de roetter vi, seigi inozents. II retg deigi patertgar snenter,
scb'el bagi bncca sutteran avon 1'ujarra daners e scazis en tala e tala
baselgia. Per pertgirar quels bagi sia feglia, cbe seigi niorta avon enort
Digitized by
Google
MIrefaMi 11
tempt Btuea vegnir miDtga notg en quelU baselgia. Qnella seigi ei, die
kigi mastaQ tatti ils waehti, pren ora qaei sreDtiraa lea. Quel hagi tin
Ma eottegl tedan la davota notg, ch'el teigi ttaut wacht, cun la feglia e
dan can ina aerta canna gin per qnella, atehi gitg, ico el faavevi toe enta
menn; e tin qnella moda hagi el liberau la feglia, ch'eri eunc bucca dal b
tott a bein. Der pagaglia vegli nfsa il retg scEar metier vi qnei cnratcbnt
I^QTen* Tott qnei cb'el hagi getg cheU| teigi tontga verdat; pertgei el
Kigi nin anter che S. Lnregn. Sinqaei ein tuttt tnrtCai, il ginven ei vegnent
fcbant liberty e menant si el casti dil retg; nna cb'el ha habitan de lendenvi.
5. Ils du8 frars, 10
Inaga fnv'ei dnt frars, che Invraven Inr fnnt la ttad entemen. Cnra
ri gl'ei vegnen dad' alp, ban ei volen parter la ranba. Sin in cnolm haveran
ei m davau niev et in vider. Ufoa ban oi seconTegneu gin atcbia, che il
Ttgl frar deigi haver intt lat yaccan, che teigien la sera tper il clavan T^er
e qnellat ehe teigien tper il clavaa niev, deigien ester dil frar pli ginven. 15
H frar vegl ha nnmnadamein volen atebia; perqnei ch'cl earteva, che
Iti otg vaccat; cb'elt havevan, scigien pli ditadat en igl nnegl vegl, cb'en
ilniev, e niondien pia plitott tper il vMer Mintgamai, tco ei tnccava
neeat, ttneva & la envamonda vegnir partgida. La tera, cnra ch'ei van
A cnolnii era mo la pli veglia a macorta tper il clavan v&der. Ttcbollat tint 20
ertn uper il niev ; atcbia cb' il frar vegl baveva mo ina vacca, e I'anter tint.
11 frtr vegl ba manegiau, ch'ei rendi buec ora, d'ira igl entir unvieru k
ptnrer mo ina vacca; ei toig^ roeglier de maatar ella. 8ia dnnna ei ttada
cuteDza da qnei In marcan tueutcr va el Inra cnn il tgir, e tegn venal
foeL Mo uegin cumpra el. La tera vegn el anavoTlras in naul empanllS
spesty e tepiarda. El va Inra tin in pegn, per mirar, tcb'el vesetti enaanna
iaa glitcb. Chen vegn ina banda zagrin^belt tot qnei pegn en, fan feue,
metUn ti la vanenn, e fan cuer earn. Chen tto el tponder ana tin il pegn,
la qnala gartegia grad giu en la vanenn. Plein legria cloman ils sagringbelt :
„Mo CO Dieot cartcbenta niet pieun!^ U(ta rata el ora sen tgir cun 80
itravagantt toes corns vidlunder, \ lai vegnir quei a panderlont dal pagn
gin. Vetent qnei ils sagringbola, tratgen els, ch'ei teigi il nansch, e fuien.
Uba vegn el gin dal pego ; pren oratut las ragischt in d&tg mantun danert
dilt zagringhels; lai leu il tgir, e va 4 casa. Sen frar vegn lura in gi
tier el, e veta quei mantun danert, e damonda, danunder el hagi quels. 36
EI ritpnnda, cb'el hagi venden il tgir de aia vacca veglia per in rap il
pallegn, e cnn qnei hagi el tontt danert. Ufta va il frar ti tier sia dunna
e vegn perina cnn ella, de maaaar Inr tiat vaccat, per saver vender ils tgirt.
Sche ten frar bavevt tratg mo ord in tgir in tal muu danert, tcha tgct
bufen ttneva el sarvegnir da tiat vaccat! Bien, els mazzen lur tiat vacca8,40
et el va cnn tiat tgirs tin fiera, e tegn venal. Mo ei va cnn el, tco cnn ten
frar; el ta'ea vender. La tera, bien e tard, temetta el tin via encnnter
Digitized by
Google
12 MKrehen
e«ta, e vegn en il mAdem uaiil, sco Ben frar. Per digcletg v& el & sin il
madem pegn, per eneurir ina gliBch. Cbea vegnan ils zagringhels puapei
eon lur vanean But qaei pegn en, e fan cner earn. Er'el sponda ana gin
en la vanenn; mo qncUaga eran ils zagringbelB bncca asohi tnpe; e Btagl
6gir: y,Mo coDiens carschenta nies pieun!^ han els garcn: ,,Aha! eis pnspei
ebensi, ti cuglinn? Gnu tei volein nus tar fines quellaga!* El ka stuen
vegnir gin, et ils zagriughels ein dai vi dad el; ban murdergtan si el
miBerablamein. Enzacnra tard eis el vegneus k casa, e Toleva scbloppar
dala gretta sin sen frar^ che haveesi coglienan el asebia. Ei va in gi giu
10 tier el, per maszar el. Oheu baveva qnel k mesa stiva in parlel cun aiia
bnglienta, prida diseus en da cnscbina, e dova cnn ina torta vi e nen sot
il priel en. y^Mo tgei faa cben, ii narr?^ gt il firar ai per lanter. |,M0|
jen fetBcbel bngllr qnelVana; ufsa menugla mia dunna nnotta ira on enacbina
pli, e far feue; enn qnella torta chen sa ins far buglir en stiva, tgei eh' ins
16vul. Mo mira, co qnella aua buglla!'' — ,,lna da quellas iortas voleas jen
k per mia dufial^y iki Tauter per rispofita. But e sura el ha cumprau gin
la torta bien e car, et ei eus si tier sia dunna, e ha fatg prender in parlet
ana freida en stiva. £1 ha Inra declarsu leung e lad, tgei forza qnella torta bagi.
Lnra ba el entscbitt a sdremanar qnella torta vi e neo, snt il parlet en^aaehigitg
SOet asehi leung, ch'ella era tntt isada ora. Mo I'ana era perqnei bncea pli eanlda.
Ufsa sefa el en, cb'el seigi pnspei vegneus cnglienans da sen firar , e
pren avon sesez de mazzar quel dil tutt. El va pia giu tier ol. Qnel
haveva grad ris-raz eon sia dnnoa sin il pli ault grad. El mira in tee tier,
CO ei scbenscbignaven, e gi nnot. La dunna teneva petg pir che mai, et igl
25 urn smanatscbava de mazzar ella, sch'ella qnescbi bnoc. Mo ella deva nuotia
snenter. Ufsa pren igl nm sin cnnti e trai quel vi en il brust 4 sia donna,
chMl senng ei seglieus tutt k gradora e la donna ei dada, morta per tiarra,
per ilplintschenvi. Sinquei gi il frar al morder,quei seigi enzatgel sgaracheivel ;
el vegni bein a meuns, de haver mazzan la dunna. Mo quel ri, e gi:
80^0, perqnei bai jeu bucca tema; cnra gl'ei uras de far marenda^ ache vi
jen schon far vegnir nenoavon ellal^ £1 lai star ella empan asebia. Vonsei
pren el ora in scbnl ord sac e sebnla: ,,Fi! fi! fi!^^ e sin lastreisga ei la
dunna levada si. Quel era tutt nnmnadamein seschau gin denter els dus
Ei bavevan massau qnei gi il piertg, e mess il seung, en la scuffla, aot il
85tschop della dnnna en. Pia ha igl urn tratg il cnnti en la scuffla; o la
dnnna ba fatg fentas d' efser morta^ e sin il tiers schul eis ella puspei vegnida
nennavon. Quei schul ha ii fatg queida k V anter frar. El haveva era
enqnalga riz — raz cun la sia; e qnella cuscbeva era bucca de bngien. Bien,
d compra giu il schul brav car, e va si tier sia dunna; mo gi 4 qnella
40nuotznn da quei. Et gl'ei lnra i bncca eu gitg, eh' els han giu de far
denter els. Chen trai igl nm il cnnti el brust a sia dnnna, ch'il aeun ei
segliens k gradora, et ella ei dada ginn pleun. Ufsa tratg' el, aebar star
empan ella asebia, e lura, nras de marenda clomar ella cnl schul. El
Digitized by
Google
MIrehen 13
entscheivm ufi a sehalar dil bi e dil bain: mo tia diintia devabacca sensiir.
Finalmein vegn ei endamen ad el, oh' el teigi I'autra gada vegnens cuglienaiu
da ten (irar. Ufsa engir el, de roaszar seu frar, e va bein spert gta en caaa
tier el. Quel hayeya sefatg de morU; era eternius ora sin trneca, e ftia
dvuia haveva ataeu cnrcUr giu el enn in bailini. 5
iiNn4 baa ten nm?^ grescha el, vegnent en dad etch. „0, les ei morts;
ntra len sin trucea, snt qnei batlini en!^ ^Moseba, & quel sto jeu ennc
nenler Im mort tgigiar en buccal'^, rispnnda il frar; va vi sur el en, per
tit sea fatgs; mo enaquella dat il miert ina tala murdida, che tschel dat
ia grin, e gi, eh' el vegli bncca haver de far pli enn morts^ e vasi en aialO
casa; e ach'el ei'ca roorts, sche viv'el ennc.
6*. Ihfrars et ils morders,
Ei era inagada ireis frars, che stnevan ira a gndognar. 'Jl vegl ha pren
igl emprem la ria sut ils peis et ei eus, e vegnens en ina gronda mosna
Ht tiarm. Chen era ei dnas vaneuns, che buglievan; en ina era il glayell5
lei, en F antra aber sia tatta. £1 va vinavon tras in esch-fier, e len fn?
ei ^ir cadavers e tgans pendi si. El va yinaron tras in anter eseh, e vegn
« ina siiva cun plein uafFens de morders. El va tras il tiirs eseh-fier,
• legn en ina combra pleina doners, scaais e cnsteivladats. Qnei ha
fGsehen ad el; deniuom fuv'ei nagio, che veseva, et el pren in d^fg buordi20
diners e scaais cun cl, e va a casa. ^8che ti has gudognau asehi bia en
asdd pign temps, sche mond'jeu h nua, ehe ti eia stans, a gndognar!*' gi
fl frar mesenn si per il vegl. Quel raschuna tutt, co ei seigi en enn el.
Bico, il frar mesenn va en la roadema rnosna, anila las dnas vanenns
boglientaiy cnl Nausch e sia tatta, ils naffens de morders, ils cadavers dils25
DiAtsai et ila scazis. Da quels pren el in brav sac plein e V4 h casa.
Qiei ha & fatg cueida al frar giuven d'ira a gudognar. Mo enn quel eia
« eo mender. lis laders e morders, che habitaven en quella mosna, havevan
NDcorscheu, ch'ei fuva vegnen naven scaais^ e havevan schau anavos dns, sco
vtchts. Vegoent quel tras I'escha-fier per engolar lur scazis, ein els daiSO
4 dies ad el^ ban mazzacrau si el e pendeu seu tgau sper ils auters.
7. Quella de Nie/segner.
Ina gada fuva ei in pauper urn, ch'era staus a mefsa iua domengia.
11 prer veva perdagan sur Valmosoa, e getg denter auter, chesch'ins detti
fthnosna, sche paghi Niessegner cun il techieudubel persuenter, Tutt mnentaus 86
▼egn el k easa e raquiota k sia duua il priedi. Ei han lura giu endamen,
tgei els savassen dar per Tamur Diu; sinaquei ch'els survegniefsen era il
tochiendnbel. La dunna lai lura vegnir endamen ina teila, ch'ella veva
iatg si; et els parten ora quella als paupers, manegiond de survegnir
psrsnenter tschien teilas. Mintga gi spitgaven els vegncnd las teilas; mo adum-40
betten. Chen va igl nm sea tier il prer, per gir ad el, ch'el hagi perdagan
maaaegnas, schigltoc stuefsieo las teilas vegnir ufs. II pmr consolescha il
Digitized by
Google
14 Mirchen
pAuper urn e gi, cbe il tschiendnbel vegni goefs; el sappi mo bacea grad
curs. NuotUt cuntenz cun qnei semetU igl am sin Tia, per ira iter in cnistfix
e domandar sea Niessegner, co ei steiti can il ttcbiendubel de sia teiU. £1
va tper la easa d'in signur ora. Quel mava grad a spate, e damonda igl
5um, nua et mondi. „Jeu mondel k tscbintschar cun Niessegner^; gi el.
Lura camonda il signar de Tuler domandar Niessegner, pertgei sia pumera
porti bucca pli fretgs, sco pli daditg. Qaei vegli el scbon far, dat el per
risposta e va vinaTon. Silsnenter ra el sper ina casa vu Ord qnella yegneva
ei ina femna tutt a bargiend. Quella damonda igl nm| nua el mondi; et
10 el di: |,Tier Niessegner^. Lara supplicbescba quella femna igl am, de
Toler domandar Niessegner, pertgei el hagi pren naven ad ella sia soletta
feglia. Qaei ha el detg, ch'el vegli schon far, e va vinavon sper ina
/ claostra vi. Sper ina finiastra seseva igl^ avat per atar k frestg, e damonda
puspei igl am, nua el mondi. ,,A tscbintschar cun Kiessegner^, di el.
15 uLura, di igl avat, damonda, pertgei ei regi en mia claustra aschi schliatta
paschl^ ffC^^ei vi jeu schon far,^ emprometta igl urn. Elsend arrivaus
sper il cruaifix, fa el ina tarmenta reverenaa, trai giu la capetscha e di si
per Niessegner: „Bien gil Bien gi!" Mo Niessegner risponda nnot. Ufsa
garescha igl am pir ehe mai; ,^Bien di!" mettend vitier: „Ti mat bncea
20fAi il cat!" Vesend Niessegner quelle gronda cardienscha, sche damonda
el finalmein, tgei el vegli. Igl am rispunda: „11 tschiendnbel per mia teila."
Niessegner rispunda: lySch'ei glei mo quei, sche mo va k casa! Sin lura
vegnas ti a snrveguir tutt" Ufsa di igl am, ch'el stoppi eunc domandar
el, pertgei la pumera de quei signur porti bucca fretg. Niessegner rispunda:
36y,Va, e gi al signur, ch'el dei far naven sin tgeun nansch, che laschi
vognir neatier negina paupra glieut, e dar almosna, et alura vegni ei achon
meglier!" — „Pietigott!" gi ofs igl um e semeina entuom. Mo ufsa lai
el vegnir endamen la dufia, va vi sper Niessegner e gi quei, che la dufia
veva comondau. Niessegner dat per risposta: |,Va, e gi, cb'jen hagi prea
80 ella, entochen ch'ella era mia!" — ,,Dieu8 pertgiri!" gi ufs igl nm e vnl
ira. Mo ufsa vegn igl avat endamen ad el, et el gi a Niessegner , chMgl
avat laschi domandar, pertgei ses psders vegnieu bucca perina. Niesaegner
rispunda: „Va, e gi agl avat, ch'el deigi far ir ord claostra tal e tal pader;
quei sei in striun ; et alura vegni ei scbon meglier!" Igl um va en qnella
86 claustra e gi quei agl avat, e quel dat ad el ina buorsa dan^rs. Tutt leds,
chMgl tschiendnbel eutscheivi a vegnir, va el tier la dufia e metta giu sia
eomifsium. Quella dat era in schengetg ad el. Vegnend tier il aignor,
scbe ha quel dan eunc in pli gron salari, che domisdus tschela; aschi a
cVigl um baveva il tschiendnbel per la teila, avon che vegnir 4 casa.
40 6. II gat e la miur.
Inagada ein in gat et ina miur vegni tier in piogn. II gat gi alia miur:
,,Va ti vi avon!" La miur rispunda: „Na! jeu mon bucc; sehiglioc maglias
Digitized by
Google
M&rcheB 15
ti gia Ami la caa!^ Ufiia etnpermetta il gat alia miur, ch'el vegli nuotta
haver marvegliaa de sia ooa, scb'ella roondi ordavon. Bieo, la iniar gelai
en e va \g\ emprem sin il piogn. Spert va il gat i sueDter, e va can la
eoa della miar Cura els ein Mat vi omisdiia da T antra yard dil piogn,
iche roleva la miur, ch'il gat defsi ad ella sia cna. Mo qnel ritpnnda: &
^Dfti ami peon; ache dnn jen a ti tia cnal^ Ufna va la minr tier la fnmera
egi i qoella: „l)ai penn k gat; allnscha dat gat k minr cna!^ I^ fnmera
risponda: „Sche porta a mi frina!^ Sinqnei Ta la miur tier 11 mullner, e
gi a qael: ^Dai firina k furnera; allnioha dat fumera penn 4 gat; e gat dat
k minr cua!^ II malinir dat per risposta: „8che dai a mi latg!^ UbavalO
la minr tier la vacca, e gi iquella: „Dai latg amnliner; mnliner dat frina
k fnmera; e furnera dat penn k gat; e gat dat k minr cnal^ I^a yacea
ritpanda: „Sche dai ami fein!^ Ufsa va la minr ora sin in pran tier ina
essardanaa, e gi a quella: ^Dai fein k vaoca; allnseha dat vaoca latg 4
muliner; e mnliner dat frina a fnrnera; e fnrnera dat penn a gat; e gat 16
dtt a minr cna!^ ^Sche dat a ml in per calxersl*', ei stau la risposta della
easardnnsa. Ufsa va la minr tier in calge, e gi a quel: „Dai in per
cilses all' eniardnnaa ; e rensardnusa dat fein k vacca; e vacca dat latg
i mnliner; e mnliner dat frina & fnmera; e fnrnera dat penn a gat; e
fat dat k miur cnal^ — „8che dai a mi yeschlasP, gi sinqnei il ealge«90
Ufsa va la miur tier ina, cbe fageva vesehlas e gi : ,,Dai veseblat a ealge
e calge dat calzes ad ensardnnaa; et enaardnnaa dat feinivaeca; evaeca
dat latg k mnliner; e mnliner dat frina a fnmera; e furnera dat penn a \
gtt; % gat dat a minr cnal^ La v&schlira rtspnnda: ,,Va tesaa en la
easettt; e pren ora in per veseklas: La minr va della spnnda della ea8etta2i(
St, e dat della calira en il pienn eanl, e seventscha. v
9, Quella dil retg.
Ina gada (uv'ei in retg, che veva in feglia aiohi sohetga, ehe vess
aai rifl. El lai scriver oca en la gasetta, cbe tgi cl^e possi far rir sia feglia
Mppi marldar ella» Chen ha in fegl de panpert genitnrs snpplican asohiSO
ditg et aachi Hung sin bab per daners de far qnet viadi, eb'el ha alia
faala dan els. Sin via entanpa el ina femna veglia. Quella damonda,
aea eh' el mondi. El gi, eh* el mondi tier la feglia dil retg, per mirar,
•ch'el pofri far rir ella. ,,Demai, che Ti bas getg tntt schi sinaeri acbe vi
jen dar a ti in euseegU^ gi la veglia: nCnra ti eis ens enne in toe, scbeSft
igola in bi ntsebi sin ten sehnvi seniester. Dai bneea naven qnel! Qnel
yegn a gidar tei." ,yAba! quellas femnas veglias sto ins scbar dir aitgei;
ellas ban adina la bneea aviarta^; tratga il matt, e va vinavon. Becbti,
enra eb'el m ttans in tocj sche sgola in hazer bi ntsebi sin sin acbnvi
seniester. £1 va cnn qnel si en ina nstria. Chen er'ei litgei gasts, e quels 40
ban voliu cnmprar gin qnei ntsebi; tgi ha volin dar tscbieUi tgi dnsftschten, et in
perfin treitachien firs, per qnei ntsebi. Mo el ba ca dan. Cben tscbagegna igl
Digitized by
Google
16 MItrchen
OBtier fin ik gasts, e gi dtscns: ^LappamenUl Boh' el Tnl buooa dar per
quel I scbe engolel jeu el qaesta notg, e dun Wei daaeun a viis.^ II
matt Ya k letg, e pren igl utschi cun el. Eotaoro mesanotg vegn igl uitier
en underhoBas si en quella combra, aemeita en gchannglias snr ina traeca en e
5 tonscha per igl nUchi. Ho uCsa po el bucca pit naven e resta rentana vtd igl
ntsebi. Snenter ina orialla vegn Tustiera en camiacha, per mirar, acb'ei sei
■ehabigian ensatgei cngl nm. Ella vnl trer igl um naven dig] utschi; mo renta
seaaa vidlvnder. Vegnend negin per pein, acbe vegn era la fomitgasa, tatt en
camiaeha si en quella combra; mo vnlend trer naven la patrona, scbe resta
lOella aeaza rentada vidlunder. L' antra damaun leva il matt bein marvigl,
pren sin utschi e la suita e va tras la vischnennca. U perdican era grad
sin finiaiftra a frestg. Vesend quei, entscheiva el asevilsir e far apitaehelsi
de dar ^scandal ascbia. El vegn, giu ad era, e vnl dar ina frida sin la
ftimitgasa, mo po bucca trer naven pli il roeuui e sto ses ir vinavon. Els
16 van sper in fuorn vi; cheu era la furnera, che tergeva ora peun, ella vnl
trer naven II perdican e resta rentada vid quel.
Aschia arivan els todien tier il retg. Quel meina els si en la combra delta
fsglia. Vesend quella quei| sche ha ella stuen rir snueivel, et ei lura daventada
dnnna de quei matt La suitta ha lura sa veu turnar anavos, danunder ch* ella f uva.
20 10. La prinzessa dil tempt vider.
Ina ga er'ei in retg, che haveva mo in fegl. Quel ha el schan stndigiar
aschi gitg et aschi leung, che negloa schuolmeitfiers savevan mafftar ad
el pli. il retg lai scriver ora tutt quel, che siu fegl saveva, e remarca
lura, che tgi cbe sappi dapli, che seu fegl, il prensi Oiuany deigi
25seauunxiar tier el. Quella anunzia vegn h a meuos al prenat Gundi.
Quel manegia^ che treis plaids de pli sappi el, e scriva quei al retg, can sia
adrefsa vitier. Spert tarmetta il retg siu preoxi Giuan tier il prensi Gnndi
per schar emprender quels treis plaids. Quei ei bucca en gitg, ehe Oinan
saveva. Ufsa maven quels dus prenxis haul k oatscha per cuorta orialla,
80 haul miraven els giu las richezias e bellezias en il casti; aschia ei il gt
fizau arrivaus, nua che Prenzi Oiuan dueva turnar k casa. Prensi Oundi
accompogna Prenzi Giuan in toe. Quel dat uorden sin via^ d'ira a
cumprar ina pistola cun dus rohrs, e zuppar quella en sac. Cura che Prensi
Gundi ha voliu turnar anavos, scbe ha Prenzi Giuan gitg sapplican el
36 de vegnir eunc in toe. Prensi Gundi ei pia eus toehen en igl uaul.
Ufsa semeina el per turnar; mo sinquei metta Giuan sia pistola eargada
sin il brustiGnndie gi: „U che ti vegnas cun mei en il castii ne cVjea
sigettal giu teil Fai qnal, che ti vull Jeu tegnal tei sco frar, • qnei,
ch'ei meU| ei & teu; et era meu bab sto tener tei per fegll^ Gundi ha
40tertgau, ch'ei seigi alia finala tonaton meglier, d'ira cun Giuan, e va pia
en il easti. Giuan gi a seu bab, co els hagien sefatg giu, et il bab ei
staus cuntenz. In gi gi il retg als dus prenzis, ch'els astgien ira perintt il
Digitized by
Google
MXrchen 17
eaili entuora e murar giu laR bUozm; mo eu Ula e ula combra doigien
els bocca pasaar; el mondi deuton et eneuerri la prinzessa dil temps veder.
El ei lara eos pli luntch, et ils preazis en ii pertut il casti entaoriii et en
Inra i arrival tochen tier la combra scorn ondada. La elav era en, e prenzi
Giaan gi, el sappi buce, tgei cbe cheu seigi en, ebe sen bab vegli bucca 5
sehar ver eh. ^Mo naa mein en tonaton!^, gi el tntt da ditacbiert. Prenii
Gnodi sebeva, cb'els aeigien obligai de far obedieotscba al bab, e vnleTa
bacca ira en combra. Mo finalmein Tegn Prenzi Ginan meister, et omisdus
prensis van en la combra. Chen era %\m nuot anter, cb'ina meisa amies
am in tarmen oadisch gron, aviert ora Bisn. lie prentie entscheivan a 10
▼oWer la feglta, e barer marveglias en quei cndiach.
Mo tntt en inaga statt il retg avon els e damonda, pertgei els bagien
bnoca ftitg obedientseba. Els ban seperstgisan ora ascbi bein, aeo els ban
safaa Ufta gi il retg, eb'el havessi cnninaga gin la prinzessa dil temps
▼eder, scb'eis fufsien bucca ii en qnella combra. Demai cb'els bagien 15
htg qneiy scbe catscbi el els giu ed ora, ed els astgien bucca tumar anavos
pli, tocben cb'els bagien bucc' anflau la prinzessa dil temps veder. lis dus
penzis semettan pia sin via, mo savevan nuotta, nna ira. Els bavevan
bein stndigian gitg; mo delU prinzessa dil temps veder bavevan els mat
sden nnot. La sera tard vegnan els en ina casetta, e van en stiva p€r20
domendar de star snr notg. En quella era nagin; sin meisa ardeva iDa
euzola de aeif, cnn pauc ne uagin grass, tntt braus. Els spetgian cheu
empau, secartent, cbe sitgi vegni bein a vegnir, e metter en teif ella cazaola.
Mo nagin vegneva neunavon. Ui'sa vegnan els perina, d'ira en quei letg
lea en stiva. Giuan va entadem et entscbeiva a runcar taffer Vonzei25
sesarvalgl each, e treis mattecins vegna nen, ina aneuter I'autra. La davosa,
la pintga, gi : „Buna sera, aoraal Tgei baveis daniev?^ La veglia, Temprema,
gi: ,,Cbe Prenai Giuan, e Preuzi Gundi seigien cben en letg.^ — „Mo
tgei fan quels V^ damonda la pintga apert aiau. — »Qtiei ato in reati, aco
ti, bucca aaveri-^ dat la veglia per risposta. — |,BeinI ti sas gir quei a mi !^ 3D
continnescba la pintga. — „0 ! quels \an ad encurir la pridaeasa dil temps
Y^eij^ — rispnndi^ la veglia. — ^Oacha, nua ei qiiella?^, empiara la
pintga. — pin reati, aco ti, ato nuotta aaver tutt!^ — riapunda la veglia.
„Mo bein, gi & a mi !^ repetta la pintga. „Mo quella ei en tal e tal casti,^
gi la veglia. „Co sto ins (ar , de puder tier quella?^ empiara la pintga. 35
^Per puder tier quella, sto ins esser avon laa endisch della notg avon il caati ;
lura aesarva tntt Tescha, et ei aviarta tocben laa dodiacb. En quella ura aa
ins tgunseb vegnir giu ad ora cun ella." Ulsa ein tuttas treis oras idas giu
ad ora. Prenai Gundi baveva bucca durmiu, e tadlau ora lutt. L' antra
dameun levan ila dua prenzia bein roarvegl e aemettan sin viadi. Prenai 40
Gundi mava in bien pass ordavon; Prenzi Giuan encuntercomi sevilava,
d'ira asdii spert, cb'in sappi nuotta nua. Cura cbe I'ura ha entacbiet a
dar las endiaeb, tran ils prenzis avon il caati. Las portas sesarven et els van
2
Digitized by
Google
18 Mirchen
siaden, prendxn la prinieBsa ord letg, e setraien en ella dellas fnrtinat pte
gia sper igl eflch-davon e van lora eneonter la caaetta. La aera tard arriTaii
eU leu, Tan en atif^a et aoflen lea la cassola, ck'ardeva tott brmnael sin
meiaa, mo nagin, deotaorn. Eb van a letg; Prensi Oinan e la prinieita
Sentacheivan k dormir cnninaga. Prenai Gnndi encuntereomi ba terCgau
YegliaTi per mirar, tgei laa matteuna discaorien poapei. Pli tard ein qnallaa
pnipei vegnidas, la veglia ordavon e la giiiTna il davoa. Qnalla gi pnapet:
„Bana aera| aorasl tgei haTeis daniev?^ La veglia rispunda: „Preazi
Giaan, e Prenzi Gandi, can la prinzessa dil tamps v6der en en letg e
lOdierman.^ ^^Scbia, scbial scbe ban ei puden tier tier alia? ban ei, parcel
fatg, SCO ti bas gin getg? Mo tgei vegn il retg a gir snr da qnella?'' —
„\n reflti, sco tt, sto naotta taver tntt!^ ei atau la riapoata. ^^Mo bain! gi
i a mi!*' talana la pintga. Ufaa gi la Teglia: y,Dameanf cnra cb'ila pienaia
en ora in toe ean la prinseaaa; scb' entanpen ela dna eavaliera dil retg. Qnel
15 ba acbon dagitg saven, cb'iU preniia bagien la priuieaaa. Quela dna cavalier*
portan per ila dus preniit dnas ttapentas biallaamondnraa; mo qnellaa en tnbe-
gadaa. Traien ils prensis en ellaa, acb'en ela piars. Per aeaalvar aton els
trer qnellaa Bar tgau ora, e lara van ellas, cbe nagin veaa pli. Bi qnei
vargan; scbe vegnan els can la prinsesaa avon il casti dil retg. Qnel regn
90 a porscber, a miotga prenai in bichir d'aua cnn bien rin. Mo qnel ba en
tifsi. lis prenzis ston fierer quels bicbirs cnn vin, tntt ensemen snr tgan
ora, e lara van ei, cbe nagin vezza pli; et ei vegn a dar lura in fem
anffel can in tal taffien, cb' il retg vegn a avanir per adina.'' i»Q<^l marida
lara la prinzessa?^ damonda la pintga. ^Gliea aa qnal, cbe val roaridar;
25l'empreroa seraaberi cb'ei mognan enaemeny vegn ei i vegnir en da finiaa-
tra in gron utscbi nir. Qael vegn a sgolar sin la prinzesaa, ^ far ina
brava stracha giu pil frant. Lara sto enzatgi faracbar gia qaei can in pies;
sinaqaei cbe la prinzessa vegni biallla et empemeivla; acbiglioc vegn ella
macorta, cbe nagin po star deotaorn.^ Ufsa cloma la veglia: y^Pireaii
SOGandil^ Mo nagina risposta suonda. y^Prenzi Gundi!^ cloma ella par la
aecnnda^ e tiarza ga; e lara gi il Prenzi Gnndi : |,Tgei 7^ La veglia gi nfa : ^Ti
bas nuotta dormeu, et bas adeu tatt« Va, e fai ascbia ! Aber gi ora qnei k
nagin carstgeun; schiglioc daventas 'Vi in crapp!^ Ufsa van las aoraa
giaadora. Laatra dameao levan tntts trevi e van encnnter il casti. Bein gleiti
86 entanpen els dus cavaliers dil retg. Qnels fan stnpents compliments, a gin^
cbe il retg bagi scbon intervegnen, cb'els bagien la prinzeasa e laacbi
beneventar els cben can dnas monduras novas. Prenzi Giaan leva bein
spert trer en la sia; mo Prenzi Gnndi gi: j,Nas essen frars; dai nen In
tia e lai vdr; scbe la tia ei tattiua, sco la mial^ Enaqnella trai Prensi
iOGandi domisdaas mondnras snr tgaa ora, cb' alias ein svanidas per adina.
Prenzi Giaan era bncca cantenz cno qaei, e nnmnava tacbel in narr. Ufaa
arrivan ela avon il caati ; il retg gratnleacba stnpenty e porscba das bich&rs
cnn vin. Prenzi Gnndi tscbaflfa omisdas e trai sar tgaa ora; «Cm dat ei
Digitized by
Google
Mftrchen 19
ID Ulsuffeli cnn tal tnffien, ch'il retg, cb'erajn Btriun, eisvanens per adina.
lb prenaia van lara con la priniessa eo casa, a statten chen enaaeonta
gm. Lara gi PreDzi Giaan a GuDdi, oh' el deigi pit maridar la prinaeMa;
alia aadi ad el; el hagi gaveu ona ella seigi, e co far de survegnir ella;
el ftavBTi da quel naot. Mo prenai GuDdi ha achau la prioaeesa a Prenai6
Giiuui. Qnda han lara fatg atapentat nozaaa. La aera area ehe aehar
ira a letf eb^ ei il Prenai Gandi sepoataaa can ia piea ant leig en. Oleitt
han ila doa nozaadora dormeu. Cheu vega igl utachi ner, e fa ina anoeivla
atraefaa gia pil fraat alia princeaaa. Prenzi Gandi fruacha gin bein bafatg
la atracha; mo eoaqaella, eh' el trai il braUch anavoa, peglia el en Prenai 10
Gioan. Quel aededeata e aavila ain Gandi, achend: |,Jea hai roleo aehar
a ti la prinzeaaa can bnna veglia; mo ti haa bneca Tolea; ofaa poaa ti
bacea acbar eunbien ella I'eitiprima notg. Per pagaglia eia ti aentenziana
alia mortl^ Prenzi Gandi riapondeva naot aater ehe: ,,Jea hai fatg tatt
mo per tia bienl^ Quel iaveva Prenzi Giaan bacca capir. II di fixaal5
era oeatier; ai en in aimer dil caati daeva Prenai Gundi vegnir mesa vi,
Ohen raqainta Gandi leung e lad tatt qnei, eh' el haveva intervegnea da
qoellaa treia aoraa en la caaetta ; mo atrnaeh ha el geu fioea plidar, oh' el era
in crapp. Ufaa ha il prenzi aareo, eo ei atetti; mo ei era memia tard;
Prenzi Gandi era halt in erapp. Snenter eutgin tempa partnreaeha la prinzaaaa2 90
prenaia. Qaei era in gron legarment per ila genitara ; mo qaei crapp adina
aTon ila egla fageva ad ela triatezia. Chea gi in gi Prenzi Giaan ai per
aia eonaorta: ,,J^a haveaa tachaffen dedMra tier qnella caaetta e mirar, ache
qoellaa aoraa aaTeasan bncca in remiedi, de far ord ^o^i erapp paapei Prenai
Ghindi!^ La prinzeaaa ei atada cantenza da qaei| et el ei eaa; ha paapei 25
anflaa la madema cazzola braaala et ei lara aemeaa en letg. Vonzei Tegnan
laa aoraa, e la pintga dat la ,,6aaa soral^ e damonda auenter il dauier.
Chen gi la veglia, ehe Prenzi Giaan aeigi lea en letg, e lefai aaver in
mettel de far paapei ord il crapp ,, Prenai Gnndi^. Sehia, achia, riapanda
la pintga, ha par'^^i Prenai Gandi getg ora qaei, ehe ti havevaa getg ad 80
el; CO aayeaa ina lara far qaei; dat ei tala mettela?^ — „Giel'' riapanda
la veglia, ache Prenzi Giaan prendeaa aea dna affona e eanaaa qnela; e
achesa dar il seang gia pil crapp, ache vegneaa Prenzi Gandi paapei neona-
von.^ Laa aoraa ataleachan. Prenzi Giaan era en letg e tertgava, qaei fetachi
el achon bacc, mazzar aea agiena affona per liberar Gandi. £1 va k caaa85
e raaehaaa tatt a aia danna, e metta lara vitier, ehe qaei mettel aappien
ela bacca far. La danna aber manegia, ehela aeigien obligai de liberar
Gandi ; qaei hagi i fatg bia bion can eb. Sat e aara, ela vegnan perina
de canar Inr affona e acbar daguttar il aeang gin pil crapp; e caninaga ha
Gnndi farachaa ila egla et ei ataaa chea. — Qaei ha gleiti encorachea, ch'ei 40
aeigi bacca tatt en aorden denter il prenzi e la prinzeaaa, e damonda, tgei
eh*ei menochi. Quela gin lara, ch'ela hagien halt, atnea mazzar lar affona,
per far vegnir nennavon el. Sinqaei ei Prenzi Gandi eaa tier qaellaa aoraa,
a*
Digitized by
Google
iO MkrcheD
per mirar, co far %'egnir puspei neunavon ils affon?. £1 eemetta paspei en
letg, e voDsei vegnan ellas. La veglia gi paspei, per cuntentar las inarvegliag
alia pintga, che Preuzt Gandi seigi en letg, e vegli in remiedi de far
Tegnir vivs ils affons. ^Moscba! co savess ins tar quei?^ damonda puspei
5 la pintga. ^^Mo quei ei ichon caussa passeivU*^ ; dat la veglia per rispoita :
^Ins sto cuser ensemen ils schnezs, naa cbMns ha canau quels dus affons,
cun fil seida, e Inra ir%ra sper tal e tal grepp^ e schar daguttar gia sisu
aua!^ Ufsa cloma la veglia treis gadas il preuzt per nnm; e p4r la tiarza
gada damonda quel, tgei ch'ella vegli. Ufsa gi ella: ^^Nus havein fatg bia
lObien can tei; persuenter poa ti e far enzatgei per nas, e Itberar nus!^
Oundi ha seporscheu de far tntt siu pusseivel. Sinqnei gi la veglia: |,Nas
essen treis olmas, e per spindrar nus, stos ti far enzatgei, che fa snavur e
tema; mo pusseivladat eis ei. Tala e tala sera vegnas ti cheu en qnella
easetta. Lura vegns ti ad anfiar negina caaaola cheUy e negin letg. Amies
16 la stiva stat aber ina sutga. Sin quella stos ti seser. Lara vegn ei a
vegnir en ina tarmenta siarp, che vul segiir en a ti. Ti stoss laghiari de
dar a quella sin la lieunga ina betscha ; e lura vegns ti k haver sper tei
ina biala mattal^ Vonzei vegn ei puspei dagl esch en ina antra siarp,
eanc pli gronda e sgarscheivla; quella vegn ad ir entnom tei at empmar
20 de segiir en, & a quella stos ti dar ina betscha sin la lieunga, e lura liaa
ti la secunda bialla matta sper tei. Finalmein vegn ei a vegnir en la
tiarza siarp, ina gronda, macorta e nauscha. Era a quella stos ti dar ina
betscha sin la lieunga; e lura has ti treis matteuna sper tei, numnadansein
nus treis soras. Ti stos lura ira can tnttas treis el casti; maridar sas ti qnala,
35 che ti vul; mo las das autras stos ti era schar star en il casti !^ Ufsa ein
I las soras idas gin adora. Gundi va a casa, fa vegnir neunavon igl emprem
ils affons; mo fuva adina tutt tmlis. Can sgarschnr patertgava el vid las
siarps. Finalmein ei il gi fixau staus eheu; el pren pietigott dal prenai
Giuan e dala priniessa, schend, ch'el sappi bucc, schel tuorni pli anavoa
80 ne bucc. Enzatgei aschi sgarscheivel stoppi el far tras. En la eaaetta
anfla el nuot auter, che la sutga. Sin quella sesa el. Pleunsea vegn ei
„tric, trac^ della scala giu; igl esch sesarva^ et ina gronda siarp vegn en
can la lieunga stendida ora, e va entuorn el. Cheu combatta ei, che la
siarp era grad oal ad el: spert dat el ina betscha sin la lieunga, et ina
36 biala matta era sper el. Eanc cun bia pli gron fracass vegn la secunda
siarp en. Ho era quella ha sarvegneu siu betsch, schegie can tema e
sgarschnr dil meun de Gundi. Ufsa era la secunda matta chen. La tiarsa
siarp era aschi gronda, ch'ella ha rut enten ilg vegnir giu da sor lantgaa
scalems della scalla. Veaend Gundi quella mond entuorn cun £gls eunc
40 bia pli gronds e vivS; che tschellas, sche eis el daus vi damauls; mo per
cl^tg gartigiaus giu cun sia bucca giu sin la lieunga della siarp ^ aaohia
chMl betsch era daus. Ufsa eran tnttas 8 matteuns sper el. El va cnn
ellas el casti, e pertratga suenter, quala maridar. La maseuna vulera el
Digitized by
Google
Miirohen 21
bacc; quelU h&Tevm gie plidiin nnot; la veglia liavevm schou getg debiaj
aber sche la pintga bavesa bncca cavan ora tutt, scLe bavess ella ^ getg
n«ot Perquei ha el maridan la pintga , e schau star tschellaa dnas can el
60 il catti.
11. II Mazza dracs. 5
Treia giuvent maven ina gada d'in plaiin ora k cavagl per encurir la
feglia d'in retg, che treia agaracbeivela dracs pertgiraTen en ina tenna atgira.
Saenter ditg eneorir vi e nen ein ila treia cavaliers arrival egl uaol ner,
enanies dil qnal eli ban gleiti gin anflau la tenna stg^ra. Quella mava
aber amiaereivel lunscb giuadel tratsch et era siaum ton atretga, che mo 10
in alia gada saveva ir ginaden. II pli giuven , ch* era il pli cnraschus,
ha detg als anters, ela deigien ligiar el vid ina tretacha, el vegli ir ginaden
pennla. Qnei ban ila dns anters, che temevan empan fetg, fatg bngien et
eopermeaa de apitgar avon la tenna e de trer aiado el schi gleiti , ch*el
detti in' enzena. Ciirasebnaamein ha niecs cavalier aeschan ligiar en et eil5
ina ella profnoditat. Oin el funs della tenna ba il ginven anflau ina atu-
penta bialla matta, che bargieva petras larmas. Vesent qnella el, era ella
uurstada et ha detg: y^Fui, bien cavalier, avon cb' ils treis dracs, che per-
tgiran meii vegnien! Vegnieas ti amanns a quels, lor' eis ti rintschins.^
Nnotatonmeins ba il cavalier tratg o sia spada d'itscbal fin e detg: j,Jen20
vi deliberar vna, nobla ginvna; jen temel perqnei nuota ils dracs.'' Stmsch
kaveva el detg quei, ache eia ei semachnan nentier in drac ner sco la notg.
Negin vess atgian atar encnnter k quel ; qnei cavalier ginven ha aber nnota
tremblaa, e sfraccan al bieatg la cavasa cnn ina frida. La giuvna ha gin
gron pliaeher aor de qnella victoria, ha aber gniano pndin far attena il26
cavalier, che ei gliei achon aefnritgan or dil . grep in drac gagl cnn dna
tgaoSy e quel ba dan al cavalier pli bia lavnr. Finalmein ha aber era quel
•ttiin ceder, et il cavalier ha sfrachiau aias dnaa teataa. „Per uasa vegn il
itoffi^ di la giuvna, cu'l drac cula aiat tgiaus vegn!^ Et en qnei mumen
remplnna ei, sco ach' il tun fnas dans en, et in terribel drac cnn aiat tgians, 80
che spidaven tuta fine, ei agnlaua della teuna ora. Cnn tntta forsa ha il
cavalier atendin ora aia spada, e cnn ina frida fatg gin en ina gada ils
liat tgians, ch' il senn cureva, scMn nal, per la tenna ora. Onn lamias
^u pella vesta ha la feglia dil retg embratRchan el e detg, ad el detti
ella aiu cor. Per roemoria de quella empermiachun ha ella schengbian ad 35
el in hi ani d'aur. Finalmein ha il giuven cavalier ligiau en la ^rincessa
ella tretacba e dan I'enxena de trer ai ella. Spert era qnei daventau. Mo
cora, cb' ila dus compogna ban viu la bialla giuvna, ban ei patertgian, co
far lur conipogn ord ila peis. Bein spert ban ei gin in inachign, et ela
han aereaolvin de trer ai el mo in toe et allnra schar cnrdar el ella pro- 40
funditaty che el Kfrachi ailla crappa.
Denton ba il giuven cavalier priu suspect, ch'ei laschien spitgar el
schi ditg, et ha ligiau en la secnnda gada enatagl sesez in bliec. Quel
Digitized by
Google
22 mrchen
bliec ban ib faah amiigs tratg li in bi toe, et allara sckaa liber la Bugt,
eVe\ ei daiit pa sil grep et ins en meli scagle.
Tnt Irests ftera a cavalier cben, en qnolla stgira teuna, e fagieva da
tnttas sorts patertgiamens. Bein gleiti vegn ei aber tier el ina nolp vcglia,
6 tut griscba, e di: „Peglia ad ami pella cua, et jen vi far, che ti vegnies
saco siadol" Qnei ha il giuven fatg, e Tnolp ei semsehnada can el de
qnellas preits teissas si alia gliscb, e cnra cVels ein sUi sigum el clar, ei
ruolpsvanida. Dabnnna vej^lia ei il giuven ins vinavon e gleiti arriyaoB
el marcan dil retg. Chen era tnt vistgin en seida e vali tschietschen , e
lOfegieva fiasU gronda. II ginven ha dumendau en ina nstria, tgei quci hagi
de mnentar, e pertgei tnt seigi schi fins. „La feglia dil retg ha os noaxas
enn sin deliberatnr." respnnda igl nstier. Niess cavalier lai mnssar il chisti
dil retg, e va cnn ina gada en cnschina dnmandont, sch' ei sapien bncca
dnvrar in porta lena. Suenter ditg sednstar ha il cnschanier, sin ditg
ISrngar, Inbiu al cavalier, de star en cnschina e far si fine. Denton ban ei
gleiti eloman il cuschanier en stiva, et il giuven ha gin chischun de beter
igl ani, che sia spnsa veva dan ad el, en la pasta de coccas, ch'il eooh
veva si meisa. Figient il coch pli Urd las eoccas, ei igl ani vignins elU
pli bialla • gronda dellas veschlas, e quella cocca ha la feglia dil retg
SOsnrvignin. Anflont igl ani eis ella vegnida tnt ordasen mnortlegria: „Tgi
veis on cuaohina?^' ha ella empran. ^In pauper ginven, che porU lena.**
dat il coch per risposte. „Fagiei vignir en quell" eamonda la prinsessa,
et en panes moments era il cavalier ella sala; ils dns fanls amitgs ban
entschiet a tremblar, sco triembels. Avon tnts ha la prinsessa embratschan
2Sqnel, nnmnan el sin ver deliberatnr e spus, et els dns ban fatg qnei di
noszas; ils dns fanls amitgs. han otg cavals, qnater per in, scarpan.
12. II t gaper,
Bi era ina gada in growi, che haveva mo ina feglia, et havent el piars
sia ranba en ujarras, era el fetg trests. In di mava el tnt combrians en
80 in uaul, patertgiont^ co maridar sia snletta feglia, ch' era nssa carscbida si
bia exeellenta biala ginvna. Tut en ina gada anda el in tgajfto sgarglont
gind in mve'r. Miront el si, ha qnei tgaper grin gin ad el : ,,Porta ad
ami tia feglia; allura dundcl jen ada ti schi bia anr, sco ti vnl; schiglioo
panpra ti!^ Plein tema ha il growi prin sia matta et ei vignins cun qaella
85 tiel tgaper. Cnra ch' igl utschi ner ha viu la matta, ha el gin gron plischer
e detg: „Cnra che nns essen vigni en miu chisti, sche stiieis vus ira ella
oaplnta e bargir len in vischi plein larmas; cura eh'ei fa sera, Inra der*
sober qnellas larmas sur mias plemas neras gin! Jen sundel stans in bi
cavalier, e d*ina stria vignins midaus en in tgaper, e «ai mo vignir de-
401iberau8 tras vossas larmas; aber de vegnir de scala gin, astgeis vus bncca
piardar ina larmn; scbiglioc eis ei vintschiu!'' Suenter haver detg qnei, ei
il tgaper sgulaus ordavon, e la giuvna ei ida suenter. Ditg e linng ein ei
Digitized by
Google
Mireh6ii 23
\n per quet uaul qpess eotnoni; finalmein Urd vi ein ei arrivai el ckisti.
Gliauter di call' alva ei la gioTna idm elU capluta dil chisti et ha en-
tschiet a bargir, e gleiti vera ella il vaachi plein.
Cora oh'ei entseheveya a far notg, ei la giovna ida ord la caplotta,
e leva ira encanter al tgaper. 6
Mont aber de scala gia, ha ella fatg in pass enteryiers e spundin debia
lirmu ord il vaschi. Chen ei il tgaper sgulaus nentier e ha detg tut treats :
„Ti stoa euDc ioa gada entscfieiver a bargir!'' La ginva ei gliauter di
knda bein manregl et ida puspei ella capluta. Tochen tnear d'Ave Maria
ba la giuvna bargiu^ ch' ella vera ditg il visehi pleiu. Era quella sera ha 10
il itriegn fatg spender ella de vegnir de scala gin. Tut combriaus ha il
tgtper, quella gada cun brausla vusch, detg: |,8tosB ti eune spender ina
gtHa, Bche stoi jeu eunc tschien ons sgnlar sco tgaper cheu entuom.'' Qaei
ha la giuTna priu k pes et ha bargiu gliauter di de chitsehar dis tochen
itgira notg; avon ch'ira de scala giU; ha ella detg biars e buns pater- 16
BOM. Quella gada eis ei iu, sco ei s*auda, senza spender eis ella ar-
ritada giu de scala et ha derschiu il vischi sul tgaper giu. En quei
Boneu ei quel semidaus en in stupen bi giuyen, il qaal ha embratschau
•Ua e mussau ad ella tuts ils scasis de sin chisti. Cun bia servitnt ein
onisdus ira el chisti dil growi anayos , nna ch* ei han fatg legras nossas. 20
Jen hai suryiu et hai suryigniU| schent dar giu la suppa, in pei el tgil,
che ha siglentaa mei tochen enchen.
13. Igl utschif ehe di la verdat.
Ina damaun ha in muliuer enflau silla roda ina chista gronda e greva.
B ha spert priu et aviert quella chista et enflau lion treis affons, sco yinSS
6 Istgy cun ina steila sco 'Ig aur s* il front, dus pops et ina poppa. Tul
rantaos ha niess ninliner purtau ils pigns k sia dunna; e perquei, eVei
hayeyan bncca affons, han els tratg si quels sco agiens.
Cura eh* ils affons ein stai carschi, sche ei il niuliner vignius era eun
la yerdat, e ha detg, els seigien bueca ses affons et el sapi bucca, danunder 80
ch'ei derivien. Traao tulenayen ils ginyens de dir, tgi che sayessi dir ad
eby tgiy ch'ei fussien, vid il muliner. Suenter ditg rugar di il muliner:
„Qaei sa igl utschi, che di la yerdat, ch'ei sauua en in chisti!^ Ussa era
il gtuyen dik mats bucca de tener pli k casa. Qliauter di ets el ias sin
il cayagl ner dil muliner ad encurir igl utschi, che di la yerdat. Denton 85
ei iu yi bia dis, il giuven tumaya buc. L' antra premevera ei il frar vegl
ini per encurir igl utschi, che di la yerdat et il frar piars ; era el ei bucca
toroaus. Cheu pudeya la sora, cul num Amalia, bucca pli star el mulin.
Ella ha priu il cayagl aly dil muliner et ei ida ora el mun per encurir
igl Qtschi, che di la verdat et ils dus frars piars. II muliner e la mu1i-40
nera ban bargiui ch'ei vevau iU egls tat cotschens, mont Amalia uaven;
pertgei ella era biala e bunna, sco in aunghel.
Digitized by
Google
• 24 Marchen
CuraschuBamein ei la giuvoa cavalcada d'in plaun ora tras in uaal
stgir, tochen ch'ella lia entupao ina veglietta, e quelU di ad ella: ^Jeu
sai scbon; ti vul ira pigl utschi che di la verdat, e piis dus frars. Vul ti
survigQir quels, 9cbe mira mo mai anavos sin ria; ci po far tgei gianter,
5cb'ei fus, davos tei!" Engraziont ha la giiiyna empermess de tener en-
damen i1 bien cnssegli et ei ida vinavofi. Sper iu lac stgir e protond ha
ella gleiti catau ad agar in groo e teiss quolni, sil Uchupi dil qiial era
io gron e bi cbisti. Ton spert, sco ella ha pndin, eis ella seglida guid
cavagl, ha prin in fest et entschiet ad ira dil qoolm si. Traso udeva ella
lOdavostier a clamar: y,Ainalia! Amalia!^; ei fagieva ina terribla ragaxsa.
Amalia aber mirava nnota anavos, e mava frestg vinavon. Finalmein eia
ella vegnida sper in stnpen cbisti de marmel verd, cnn aultas taors e tetgs
d*anr. Avon porta era aber in terribel urn d'uaul, cun in pegn entamaun;
qnel pertgirava Tentrada, e scbeva vignir en uegiD. Amalia ei aber, sperta
15 SCO ina musteila, seschluitada agl nm d'uanl sut las combaa en et ei vignida
el cbisti. Chen era dapertut combras d'aur, d' argient e pedras. La pli
bialla combra baveva en ina tschiiplada casets de tattas sorts cun utschals
cotfcbens, alvs^ roelens, verds, ntorels, insuma de tuttas culurs. Cnr cba la
giuvna et vegnida en qnella stanza, greva mintgin: ^Jeu sun igl utschty
20 che di la verdat! Preu roei!^ Mo en in cantun steva in utscfaiet pign, che
Rcheva nuot. Quel ha Amalia prio. Igl utschi grisch ha giu gron plischfe,
detg: ^Jeu astgiavel bucca dir, ch'jeu fussi igl utschi, che di U verdat;
aber ti has tuttina gartian il dretgl Ti stoss ira en quei jert de rosas e
prender que) la torta sper la fontauna clara aroiez igl jert; cun quelia torta
25data8 ti sin tutta crappa, che nus vesein ded ira dil quolmgin!^ Lagiavnm
, ha priu la torta ord igl jert, et ei semezaa cngl utschi sin via ded ira en-
g^D. Miotga crap, ch' ella tucava en cuUa torta, semidava en in cavalier
ne en ina dnnKchalla. lis dus frars d' Amalia ein era vigni ord duB crapa,
et ban cun larmas giu per la vesta embratscEau la buna sora. Igl utschi
30 ha aber cantau, els seigien affons d'in retg. Lur aug bagi, dnront ch' il
bab eri eir ujarra, mess els en ina chista, e schau ira pell' ana ora; ml
retg bagi el detg, la buna regina bagi parturiu giattels.
Plein fel s'ii naiiscb aug, ein ils fargliuns, compigniai de biars cavaliers
e dunscballas, ii el marcau dil retg, e leu ha igl utschi risdau la historim
35 dils affous al retg. Stuorns de legbermen, ha quel embratschau sea fegls
e fatg vignir la muma ord perscbun tiella ganteria. fl striun d'in aog ban
quater cavalf^ scarpau en quAtci tocs« Amalia ei viguida ina regina, deli-
cata e fiua- sos fr^rs curaschus e buns retgs. Quei ei la historia digl
,, Utschi, che di la verdat!"
40 14. Ils treis frars.
Giu eu ina planira gronda era ei in it^t^;, che bnveva iu reginavel, il
qual sestendeva entoca sper la mar. El era aber v<;gh e pudeva bucca
Digitized by VjOOQIC
Marchen 25
regier pli. Perquei ha el fatg vignir sea treis fegis e detg ad els: ^Quel
de vnSy che porta ami en treis dis il pli bi car, ei mia successur!'' De
quels treis fegls tenevaD ei il pli giuven per in ureidiet. lis dus pli vegls,
che levan ver de far naot cnn qnei tupet^ ein ii de lur persei. Pletin sin
ei i! tnpet ins ora egl uanl, e gleiti eis el staus stennchels. Uaveut el 5
fonii ha el priu ora siu peun e chischiel et entscbiet a marendar. Denton
ch' el marendava, ei vigniu tier el in pauper urn vegl cnn ina capialla
grischa et in manti gron et ha rogau enzatgei per T amur do Din. Da
bien cor ha il giuren dau ad el de siu pann e chischiel. Igl um vegl ha
miglian, e detg: ^Jeu sai schoo, tgei ti stos purtar a) bab; mo durma 10
cheu, tochen che jeu elomel tei; tin car vi jea far denton!*' Ditg e linng
ha il prensi durmin, a cura ch'el ei sedistadau^, era in stupen bi car sper
el. Plein legria eis el ius cul car tier siu bab; tschels das Yevan denton
mber gnianc gin finiu las rodas tier lur cars. Ussa leva il bab dar il re-
ginavel k sin fegl ginven; aber tschels dus ban bargiu e rugau, tochen 15
ch' il bab ha dan tier ina secunda prova. A mintga fegl ha el dan ina
meneina, et ha empermess il reginavel al fegl, che fili ella il meglier. Quella
gada ei mintga frar ina per ina atgua via; il ginven ei ius ora egl uaul;
lea eis el semess giu cun sia meseina sper in lachet et ha entschiet a bargir.'
Tut en ina gada ha ina renna mirau ord' V aua o detg: ^Tgei bragias ti, 20
pnpratsch?^ II prenzi ha raquintau la historia, e la reuna ha riBpondin:
„Quei vi jeu schon regular; stai mo si da irestg e betta la meseina el
Iac!'^ Qnei ha il giuven fatg, e sesent et gin, ein qnelH de Schlans vigni,
et el ha entscbiet a cupidar. Gleiti ei 1' ana setschelatada , e nedistadont
el, ha el enflan sper el ii pli bi fil d'aur. Cuntcns e de bnnna veglia et25
il ginven ius bein dabot a casa. Siu fil era bia pli biah, che qnei dil»
frars. Cun ditg rugar e tulenar han ils dus fegls vegls obtenin ina tiarza
prova. II rctg ha engirau , quel, che snrvegni la pli bialla dunna , deigi
esser sin succesur. Senza patertgiar bia ei il giuven era quella gada ius
ora egl uanl, et ei semess giu spel lac. Vignient la reuna ord T aua, ha 30
ella empran el, tgei el hagi. Mo quella gada maniava il ginven, che la
bnnna reuna sapi gidar nnot, e leva nuota dir ora. Finalmein ha el ra-
quintan la cansa k la renna. „Ti stoss mo dar in betsch ada mi", di la reuna
sin qnei, „glianter vegn de sesez !^ Quei ha el fatg, e la reuna ei semidada
ella pli bialla giuvna, ch* ins po s' imaghinar. INit stnorns de legria eis el 35
ins cun sia bialla tiel retg; e quel ha dau ad el la cruna; et els ein vivi
leghers e da bnnna veglia bia dis et ons , tochen che els ein vigni el sogn
Parvis.
15. 11 fegl digl uors.
In bab et ina muma luvraven ina gada sper in uaul gron; il pop^
ch'ei vevan, dnrmeva sut in fraissen. En quei uaul era aber in uorS; e40
quel ei vignins et lia priu il pop e purtau el en sia teuiia. Cura ch' ei
vevan finin Inr lavnrs, han ils geniturs enciiretg il pop ; aber tut per nuot.
Digitized by
Google
26 Mfirohen
lyNiess pign bs igl uors priu^^ ha il bab detg alia nmrnmay nV^^^ resein
Dua mai pli!^ Igl nors ei biicea stana nanschB oul pop; el deva ad el
minfga di tetta. SucDter tachoii one ei igl uors in di ins ora cul pign egl
uanl, e ha mussau ad el to pegn, schent: y,Till' ora qaei pigniellet!'' Qaet
6 ha aber il bnob bucca pudio. |,Ti pignet has eanc bueca tittau a^unda,''
ha igl nors remarcan, „tei sai jen ennc bncca sayrar!'' Saeoter taehnn one
ha igl uors paspei achau empnur il giuyen, sch'el possi trer ora il pegn;
aber «1 podeva bac. y,Jea stot ennc titta tei empan,^ ha igl nors replicant
e poapei daa tetta tschnn ons. Usaa ha il giaven tratg ora il pegn con
iOragiseh e tut Quei ha plischiu agl uors et el ha cumendau ad el, ded
ira k casa. Quei ha il giuren fatg, prin siu pegn enta meun et ei ina
tieb sea. La sia mumma ha bucc' enconoschiu el e teniu siu fegl per in
jeater. Nuotatonmeint ha el dnmendan de migliar, e denton che la mumma
leva preader in peun giud pane, ha el cun siu pegn fatg dar gin tuta e
ISmigliau tuta; suenter eis el iue ginn tachaler et ha buiu ina brel Tin eo
in aitg. La mnmma ha entschiet a seyilar sin quei migliader. Vilaua ei
il fegl digl uora ins ord la casa paterna et ei curius tilla peaa, ha stumiu
ina roacha camotschs, e cun quei buordi eis el tumaus k casa, e ha fretg
• ila eamotscha en cuschina alia mnma, schent: „Gheu ei cam, per quei tec
10 peun, e quel daguot vin, ch'jeu hai giu!^, et ei ins per siu fatg.
En ina tiarra jastra ha el sepladiu aco fumegl; per pagaglia ha el
dumendau nuot auter, che de stgar dar al patrun ina frida gin pil diee.
Cura eh'il siguiur ha aber yiu, tgei terribla forsa siu fumegl veva, ha el
•ntachiet a tumer, et ei aenriclaus de yer plediu per quella pagaglia. Co
SSaayer far el ord ils peia, quei patertgiaya ussa di e uotg il patrun.
In di ha il patrun termeas il form gin egl ufiern, per dumendar ]«
fiina, eh' ils giayels hagien mulan ded el. Per purtar ai la frina, yera il
patrun dan debia aacs; il form era aber bucca cnntens cun quei. lyTgei,
de quela aitgiets!^, ha el detg, et ha sturniu dus bos, tratg giu las piab
SOaquels e eusiu ensemen quei en in sac per el. Cun quei sac eis el iua gjin
egl nfiem e ha dumendau frina. lis giavels ban stuin rir e detg, el seigi
ia lap. Quei form fagieya aber bucca tschetta bigiet, e ha roarclau ila
nauscha de talla maniera, ch* els ban atuiu portar nentier il aiu aao plain
frina. Jja sera eis el turnaus cun sin sac, e ha detg al patrun, quei aeig^
86tonaton maltschecs e maldulai mulinis; el deigi dar ina autra gada aanna
pli datier de mol&r. H patrun ha patertgau : „Fai ira egl ufiem per danea
r autra gada| quei ya ail yiy; lura fan ils giavels auters tumitgels.^ Per-
quei ha el termess siu fumegl la secunda gada egl ufiern k dumendar
tscheins. lis giayels, che yeyan ennc las nodaa brinblauas della dayosa
40 gada, e saveyan tgei gniarya il ferm vessi, ban dau tons danes, scoH ferm
ha voliu. Vegnient il fumegl siado digl ufiem cun tuts quels dan&s, ha il
signiur pigliau ina terribla tema. Kssent igl on aber quei di alia fin^ ha
il fumegl dau al maladurdau patrun ina frida, cb' el ei ius siat dis lunsch.
Quei era in de tschels ons.
Digitized by
Google
Miroh«a 27
16, La maita senza braischa.
Eia mm catetts pintga Tivevaii myon bimrt oos in pauper bab et ina
mnmi, ebe vevan mo ina feglia. Deotou cb' il bab lavrava in di avon caia
e paler%iaya, eo irer vi ils sea, ei vigniu neutier in sigoinr cnn ina gasacca
Terda a ba detg, el Tegli dar ad el tons danes scol garegi, seb'el detti5
sis feglia ad el en dodisch onns. Qaei ba il bab pmpermess et ba gin
grondissim pliscberi cnl signiur della gasacea verda ha mess ina rngliada
sur si meisa e detg: pCu ms leis pli bia, vi jeo purtar!^ Per cnra ch' il
•igninr ei ins daven, ha il bien um yiu, cb' el veya peis cayagl, et en-
eonnscbivi tgi eh' el seigi. I^a booba ei aber crescbida si ina bonna elO
petasa matta. Snenter dudisch ons ei quel della gasacea yerda ylgnius, e
leys la feglia; aber cul ha viu, cb' ella era selevada e yeya fatg la sontga
crasehi ha el sayiu far nteot Perquei ba el cusigliau al bab, cbel deigi
ifracear alia bnoba ils mauns haul la damaun, ayon ch' ella sapi far orasiun
M seleyar. Igl auter di bein maryegl ei la buoba leyada, ha fiitg orasiun 15
e tekyau. Qiitschaus della ranyeria ha il bab fatg, scol yerd ha giu
camendan, ha sfraccau ensemen la bratscha alia matta e manau ora ella
egl oaul. Leu ha el ligiau la feglia rid' in pegn. Bein, spert ei il giayel
▼ignios ora egl uaul per la matta; aber, easend, cb' ella yeya salayau, e
fiitg orisiun ha il nausch giu negina pussonza yid ella, et ha stuiu seretrer 20
daren culs mauns yids. Quei di ei il fegl dil retg iua alia catacha egl
aaal et ha enflau la paupra matta. Ell' era ton bialla e fina, eh' el ha meas
ella Bin aiu cayagl et ei iua eun ella tier aiu bab retg. Cun quei, eh' il
m bab leya, eh' el maridaaa, et el acheva, ch'el prendi negina antra per
regiaa, ebe la matta aansa bratacha, ha il retg yegllubin ad el demaridarSS
dla. Ei ha dau legraa noaaaa, e tut ei atau de buna yeglia. In temps
aaeoter ei mt ora ina ujarra, et il fegl digl retg ha stuiu ira tiella achuU
dsda. Daaton eh' il retg era ella ojarra, ha aia dunoa parturiu dua pops,
ico yin e latg, che tut yeya in pliacher. Eunc quei di ban ei termess in
ealla nujalla del prensi. Quei curier ha aber atuiu ira traa in uaul smaladiu, 80
et en quel era ei ina mala stria, che ha atrianau la href, cb' il curier por-
taya. II prensi ha suryigniu de legier, sia dunna hagi parturiu dus gia-
teh.grons e maoorts. Tut ordaaen ha il prenzi cumendau, ins deigi far
ira sia dunna euls scbumalins euuc quei di ord il chisti. Tut anratai giud
%Qm camon, ban ila aenritura chitachau la aigniura cula achuroalina ord ilS5
eUsti. LHtg e liung ei la pupratscha ida entnorn ad encurir albiert; final-
mein ha ella anflau ina fontauna, e ha aemeaa a duatar aia aeit. Denton!
M aber in dila dua affona curdaua ella fontanna; yulent ella trer aiado ol
cno aea atumbela, ein ila meuna purpei carachi ad ella, et ella ha priu
aiado igl affon. Hiront la princeaaa entuom, ha ella yiu bucca da lunach40
in perfetg bt ehiati, e mont ella en quel, ha ella enflau tut, tgei cb' ella
leya, mo negina gliaut.
Digitized by
Google
28 MIrchen
TurooDt il preuei dell' ujarra, et udent el, co el hftgi fatg entiert k sin
signiura, ba el priu ses megliers cavaliers et ei ins ad encurir la reginm.
In di ha el en6au ils ses en qnei remarcabel chistt, e pleiu pltscher ha el
daa k ses cavaliers iua enzena^ che tuts ein vigni neatier. En ginbilo han
5 ei priu la regina et ils prensis et han semess sin viadi, per vegnir k casa.
La signtura ha abcr eunc dan ina gliada anavos, e pren mia, il chisti era
tnt svanins, et en sia plaza era ei in gron spinatsch!
17. 11 chtKti dils giats,
Ina sera de stat cavalcava in cavalier tras in uanl. Nua ch' ils pegos
lOeran il pli spess, ha el auflan ina fonteuna^ et ei siglius gind cavagl per
beiber ana. Tnt en ina gada ha el vin a vegnient ina roscha giats grischs.
Quels han sefatg neatier^ stnschau el vitier ina sendetta pintga e fatg, ch' el
ba stuiu suondsr els pli da lunsch egl uanl viaden. Els ein ii asehia
ensemen tras caglias e caglioms, tochen ch' ei ein arrivai sin in crest tier
15 in chisti vegl. Us giats han fatg vignir il cavalier el chisti, et el ei,
snenter haver ligiau sin cavagl vid ina petga de marmel, ins siaden. En
ina stupen bialla stiva ha el vin in gist ner et in giat alv, domisdus sin
cozas vali; aber avon, ch' el ha savin tschintschar cun quels dus, che parevan
de cumendar, han tschels giats manan el en ina antra combra. Chen era
20rasau tuaglia e pinan de tuttas sorts spisas si meisa; el ha priu ina supia,
e migliau cheu da gust. Snenter ha in giat uianau el en ina autra combra
e dau d*entelir, el deigi semeter gin en quei letg seida, pinaus per el.
Steunchels e dormulents ha el gleiti entschiet a durmir, tnt ch' el rnncava.
Vi da las endisch ha il giat ner tratg pils pons ad el e detg: ^BieD
S5 cavalier, jeu sundel in pnssent retg; mia feglia ei quei giat alv; e tnt qnelti
^ §>^ts gridchs ein mes serviturs. Nus tuts ha in strinn, avon in onn, ord
leghers carstgiauns midan en tcrledi giata. Vns savessas deliberar nnSy
sche vus astgiasses ira sin quei quolm cheu , nua ch' ins vesa treis crusohs
d'anr, e cavar ora ina ragi.sch sper la crusch miez. Cun qnella ragiach
80 stuesses vns tucar miutgiu de nus, e In daventassen tuts quei, ch' els ein stai
avon. La mia feglia lessel jeu vus dar per spusa e vus fussas min snc-
cesur!^
Curaschusamein ei il cavalier siglius ord letg, ha priu la spada, ban-
dunau il chisti et ei ins dil quolm cullas treis cruschs d' anr si. Chea
35camiavs, iunava o tempeatava ei aber see sil ginvenessen di, e de tnttaa
sorts sperts sgulaven avon e snenter el; finalmein ha el pudiu arrivar si
spellas cruschs, e cheu ha el tratg ora la ragisch benedida, duront ch' il
quolm pareva de sfraccar. lis giatR spitgaven avon porta, e cura ch' el ha
gin tucan en els, eis ei vigniu clar^ sco de bi miezdi. 11 cavalier ha yiii
40 en la sala il rctg velg e sia feglia sil thron, e schuldada entnorn eu-
tnorn. Cnlla princessa ha el fatg legras nozzas, et ei era tndi fiastaa e
gientars.
Digitized by
Google
M»rchei) 29
18. Fav! fav! jeu tei iatagl!
Treis frars^ fegls de p«upra glieut, maveD ina ^da egl jester k §^-
digmr lur paun. Vegnent els en in uanl, nua cbe las veias maven iua ord
Pintra, ein ils dns frars vegls if enenoter la dameiin, il giaven eDcnoter
mesa notg. Avon eh'ira de part, ban ei tigliau en in raver treis cnischs5
et empermesSi ded en in oun tnrnar el madem line. II pli ginven ei ins
hinscb egl aaal viaden , tochen ch' el ei vignius tiella casetta d' ina dunna
veglia. Qnella ha dnmoudau, sch' el lessi star tier ella en snrvetsoh. Quei
ks il ginven fatg bein biigien , essend cb' el veva nuot anter, cbe de per-
veier dns giats e dnas eotas alvas. 8uenter in onn ba il ginven dnmendan 10
la pagaglia, el stopi ira a casa. La tattaveglia ba dan ad el suletamein
in fav, e quel ba vilintaa il ginven terribel. Tnt de fel lev' el tigliar il
fav entocs, ba prin ora sin cnnti, e detg: „FavI Fav! jcn tei tatagll^ — >f
,0, ns, taglia bucca mei; jen vi dar, tgei ebe it vnll% ba il fav dmn per
riiposta. Qnei ba il ginven boca scbau dir duos gadas, et bm giavischaalS
ina taaglim, la quail a, cul ditgi: ^^Tnaglia terestegia I^, semplenescbi cnn
^e tnttas sorts bnnnas spisas. 8il fiat , cb' el veva giaviscban qnei, veva el
bt tuaglta, e sebent: ^Tuaglia tere^tegia!'' ei quella stada emplenida enn
bnnnas spisas: scbambnn, earn eriua, groma, ris, cbistognas, e surtnt cnn
debia bnteglias d' in excelent veltliner vegl. Cuntens, sco in retg, ei il30
ginven vignius del raver, seo ei vevau detg. lis dus anters frars spitgaven
scbon sin el, et els ban dnmendan, tgei el hagi fadiau. Cun buca rienta
ha el mnssau il fav; cben ban tscbels dus ris e fatg befas cun el. Avon
eh'ira pli Innscb, aber, ba il ginven priu ora sia tnaglia ord sac, schent:
„lNiaglia, terestegia!^; e sil moment era la tnaglia curdada cnllas meglieras26
ipisas. Snenter ver bein buiu e miglian ban ils dns frars aber detg: „Mo
enn beiber e migliar bien bas ti bucca avunda ; in sto era ver raps !^ Qnei
deva da patertgiar al ginven, e pella secnnda gada ba el priu ora il fav e
detg: „Fav! Fav! jeu tei Utagl!^ H fav aber ha rugau, ch' el deigi scbar
viver el; el vegli dar, tgei ch'el vegli. Et il ginven ha dumendau in asen,SO
ehe tgagi danes ; e qnei ha el gin sil sng. lis frars ein sinqnet vigni scni
sil ginven, ban era tratg .ora lur cuntials e detg: „Fav! Fav! jen tei
tstagl!^ Ma il fav scheva e deva nuot. Oheu ban ei fatg paisch cul ginven,
ein ii k casa, et els tuts ein vigni richuns.
19. II paun et ils treis buns cusegls. 86
En in vitg gron vi vevan in nm et ina duna ton paupers , ch' igl um
ba stnin ir a fadiar sin paun en tiarras jastras. Lunscb naven de sin vitg
ha el enflau in bien patrau, et ei staus tier quel siat ons. Snenter quei
temps ha el entscbiet a schar encrescber, et ba dumendau siapagaglia; el
letri tnraar m casa. Siu signiur ha dau ad el in paun e quels treis cusegls: 40
Digitized by
Google
30 MIrcheii
' d deigi mai murniigniar, mai ir bnca dalla via gronda, e mai far ensitget
^ ella gretta!
El ha engrasiao, prin siu paun et ei ias. La lera eis el vigoins en
ina vstria sper in aaal, Doa ch' ei yegDeva inrvin tot en caTasas de morU.
^D' ester sorrins aschia ei curdau si fetg ad el, e scbon leV el eateckeiver
seandel cnn igl nstier, ch' el ha patertgian vid ill cotaegb dil patmn et ei
iuf k letg. L^aatra damann ha igl nalier sea dittladam el e detg: i^Vni
▼eie bueea mormigniaa snr mia viBohalla d'ieB, e veis con qnei liberan
tats quels, eh'jen vevel strianan; perqnei eh' els yevan mnmignian sor
lOmias cavasasl^ Sinquei eis el leyans, et igl ustier ha schan vignir ord in
tsehale ina massa glieut, ch'el vera senngiaran eiiagin el tratseh § eaaqoels
deliberai ei nies nm ins yiaayon.
Mont aschia ein ei arrivai sper ina senda, ehe nanava empan pli spert,
che la via gronda ol proxim maream; ils liberal ein ii tots per la senda,
IBe levan era far vegnir lar deliberatnr cun els. £1 ha aber diseasiglian ad
els, ded ira per la senda; aber negins ban dan adatg sin sin dir, et el
ei ins persnls della via gronda. La sera, arrivont en in marcan, ha el
ndin, eh' ina banda de laders hagien masan e sblnndergian ses eosspogiia;
bace'in seigi mitschans. Snenter entgins dis eis el vignins en sim vitg,
20cara eh'ei fagieva notg, et ei sesluitaos vi spella fenestra de sia Btiva;
ehem veseva el in nm giuven a bitschar sia dnnna. Tut ordasen leva el
maaar il giuven, cnra chil cusegl digl nm vegl ei vignins ad el elt gian.
Ruaseivlamein eis el ins ell' ustria, e leu ha el ndin, il giuven seigi aiu
fegl, che fetsehi damaun messa nujala.
25 Pleio leteiia ha el durmin, e 1' antra damaun ha el ndin I'emprema
messa de siu legl; la sera eis el ios en sia casa, nua che tut ha gin hi
grondissim plischer, de ver el. Per tard la sera, snenter tscheina, ha el
r^ tigliau la petta dil patrun. Chen eis ei rnclau ora pedras veras, carfanckela,
aur et argient, ch'el ei stans U pli reph lunsch entnom.
80 20. II schuldav.
In di mava in pauper schuldan per ina via eun sin habersaek si dies.
El veva mo dns de treis risers en tastga, treis pil paun e treis pil vinars. Sin
via ha el entupau in pupratscb nm vegl, che ha rugau ensitgei pell' amor de
Din. Niess schuldan ha dan a quel treis risers. Bncca ditg snenter eis
86 ei vigniu tier el in um, eunc bia pli pauper, e quel ha rugau ton mnrtira-
damein, ch' il schuldan, che veva in cor scolg aur, ha dan ils treis riBers
dil vinars ad el. II schuldan leva ira vinavon; cheu ha il pauper detg^:
„8tai in tec! Quei pauper digl emprem era sogn Pieder, e jen snndel Niea-
segnerl^ Tut snrstaus steva il schuldan leu. „Damonda ussa da mei, t^gtA
40 che ti vul! jeu vi dar!^, ha il Segner detg vinavon. ,,Ei paghil'', ha il
sohnldau detg sisu e dumendau, che tgt ch'el vegli, stoppi en sin haber-
saek.
Digitized by
Google
MIrokeo 31
Cqii bucca rienU ha il schuldaii fafg TiDaron tio viadi, e la sera lard
tk ft arrivaas en in chisti vegl, tco pans e buglia. Senaa iema eia el
ins tiaden, et ha enflaa en ina combra rasan ioaglia, teo per in retg. El
ha bein bain e bein miglian, e lura eis el iqs k letg. Kntuoni meaa notg
hi litgei tratg yid ils pone ad el, tochen ch'el ei sediatadans e ha delf:5
„Faata8 ti en miu tael^ L' antra damaon fava tin habertack ■cnfUnii si,
MO uia cocoa. £1 ha nnotatonmeins mess il habersack si dies el ei ins gin
da fraygia, al pel dil qnolm. Al fravi ha el detg« nua oh' el hagi dnrmin
la davosa notgi e qael pudeva strusch erer. y^Tuts quels, che domeyan
ehen si, stranglaya schiglioc il spert^i ha il firayi delg. Per ussa ha illQ
idnildan seregordan dil habersack , e cnmendan al frayi, el deigi dar col
■arti gron sil habersack, tochen ch' el yegni sehi plats, sco iaa minr.
Quei ha il frayi fatg bngieD, e dan sil habersack tut, ch'el tnnaya.
Cna eh' il schnldan et il frayi ban Inra ayiert il habersaok| ei sgulau era
is giayel tnt sops e nndans, che ei sbrigans de fraygia ora. Snenter biai5 ^
lis et oBS e bein enqnal catavegnia ei il schnldan mors, e sogn Pieder ha,
T«piient el ayon porta dil panris maniau, el hagi fatg roemia grons e greys
poeeans, per yegnir el sogn paryis. II schnldan ei semenaus entnom, el
ei ins gin, nna ch'ei caischan grass; aber stmsch ha il giayel siep, che
feya qnei di gnardia, VTn el, ha el grin: „8arrai las portas, e schei buce'eoSQ
quel! Qnei ei in cherli, che smacca nus tnts!^ II schnldan ha stnin tnniar
tiel sogn panris. „Cheu gin yulen ei bucca mei; lai beter silmeins en
psnrn min habersack!^ Qnei ha sogn Pieder schan, et il schnldan ha deti;
bsia spert: „Fnss jen en miu habersack!^ Sil mnment era el enta panris,
sa sin habersack; spert eis el yegnins ora, e ya ussa pil paryis entnom, 2ft
iso in gron sogn.
21. Igl utschi, che ova ovs d* aur.
Bncca dalnnseh d'in gron marcan yiyeya in pauper nm, che sedeya
gin enn fiar scenas, e tergieya aschia yi sia famiglia. El hayeya dns bnobS|
s qaeb hao in di enflan in igniy cun oys d' aur, e gleiti era pudin pigliar 80
igl ntschi, che meteya quels oys. Plein legria ban ils dns ginyens purtan
ils oys d* anr et igl ntschi al bab. Quel ei ins el marcan tier in frayi
i'anr, e les ha contemplont ils oys detg, che^ sch' el yegU dar igl ntschi
sd el, Tegli el trer yi el e tnt sia familia; ei meunglien Inyrar nnot Sin
qnei ei tnt la familia ida el marcan, et ban gin bnns dis tiel firayi d*anr.85
Qnei ha aber ndin in di a cantont igl ntschi: „Tgi, che maza mei, e
BMiglia min tschuryi, yegn retg; e tgi, che maglia miu cor, snryegn mintgia
di tschien dncatasl^ Pleins de ranyeria ha il frayi d'aur mazau igl ntschi
6 nees el per barsar ella cazetta. Ils dns giuyens dil canibtre ban fardan
il barsan, e prin igl ntschi ord la cazetta, et il gioyen ha migliau il tschnryi, 40
yegl il dadens. Cnra ch* il firayi d' anr ha yiu quei , ha el chitschan il
eaaiftre em sia familia ora sin gassa. Ussa yeya la panpra casada pnspei
Digitized by
Google
32 Milrchen
piipira, et ils fegls hao stuiu ir k gudigniar Inr paun. II gioven ei ar-
rivaut an in gron marcaa, nua ch' i1 retg era avon paucs dis morta ; e retg
podeva quel Tignir, che era gliauter di il pli apert ail creat aogn. Cod quei,
ch'el era ia bi compogn, bao ei era dau ad eTlncavag]; e pren miray
5 V aotra daroenn ei el ataua tiella prova il pli spert de tuta ils ginvena ail
/ creat gron. Uisa ban ei meaa ei ad el ina cruna d' aur et in manti
/ tacbietschen e campignian el cnn fifers e lifers tiel cbiatt dil retg.
GHanter di ha el fatg vegnir aea geniturs en il cbiati, et el ba rigia
bein et endretg bia di» et ons. 11 fra vegl aber ei iae d'ina antra via, e
lOTemprerna aera, cb'el ba dnrmiu en ina nstria, ba el enflan 1' antra da-
menn tacbien ducataa ant il plnmatscb. Tumont quellas dneatas niintga
di, ba el maridan la recba feglia digl natier et ei ina tier ain frar, il qual
ha fatg el manader de aia truppa.
22. lis du8 atnitgs.
15 Ei fnva ina gada in retg, e qnel reva duoa fegliaa bialaa e finaa; el
TttleTa aber , ch* ellaa riataaaien pnracbalaa. Perqnei ba el achan baghiar
in terribel cbiati enamiez d' in lac atgir, e acbau circnmdar qnel cnn attesia
mira; ainaqnei che nigin poaai tier aiaa feglias.
Ina gada ei aber vignin de atgira notg in atnpen bi um ord il lac, et
20 ei ataua ina notg el cbisti. Snenter nov meina Tevan laa prinieaaaa min-
tgina in pop. Qnela dua pops aemigliaven aber in Panter, che nigin veaa
aaviu diatingner in digl anter. Laa ginvnaa ban mgan la dnnna^ che pur-
tava ad ellaa il damigliar, de pnrtar pli bia ; ellaa bagien ina gronda fom.
Cnra, cb* ila ginvena eran otg ona vegla, ban laa princeasaa tchan mgar
25 Inr bab per pon verd, e dua artgs cnn paliata d'aur; ellaa leoiien ira 4
cataeha, A aitar Jiitacjiala'ptiiig^. II bab ba fenneaa ain qnei ina atapenta
teila pon verd et in artg per aittar ila ntacbala. La notg de glina ban laa
mnmmaa mnaaan ala dua giuvena de aittar ils ntacbala, che contea ton l>eiOy
de aanndar trail' ana dil lac, et ban fatg ad ela in viatgiu de pon yw^,
80 per in. Cura cb'ei savevan aanndar, han laa mnmmaa detg ala figls, nsaa
atopien ei ira or' el mnnd ; aber il nnm de Inr mnmmaa deigien ei dir 4
nagin: e per memoria ded ellaa ban ei dan k mintgin ina apada d* aur,
Ina bialla notg de atad ban ila gin vena priu comian dil chisti et ein
aenndai anl lac vi e aigli anl mir ora. A bratacb ein ei i la cuorta notgi
SStocben cb'ela ein arrival en in naol atgir. Chen mayen dnaa viaa ina ord
I' antra. Sper in mver vegl ban ei, avon oh' ira in ord 1' anter, obitaehaa
ina apada d' anr el tratacb et empermeaa de tnmar tier qnella en in on, e
ache la apada aeigi d'in mann de ruina, ache aeigi quel, cbe aeigi ina de qum
maun, aventirans, et igl auter deigi vegnir ad el en agit Sin qnei ban ei priu
40 cun larmaa comiau in de V auter, et in ei ina de vard dretga, igl anter de
yard aeniaatra. Qnel, cb'ei iua dil maun dretg, ei gleiti arriyans en in
atupent bi marcan, nua cbe la glieut veva malacurada e tut bargieva. £1
Digitized by
Google
Mftrchen 33
ha domendau^ tgel ch'el seigi, che tntt bragi ascbia. 11 drac hagi pria )m
feglia dil refg, ban ei rispondia ad el, e negin ughegt, de maszar il drac;
scbegie il retg hagi emperniess la feglia e ]a cruoa a quel, che masi il
drac. Qaei saveva il giuveu cavalier bucca capir, e sensa tema hm el priu
sia spada, ei semess sin iu cavagl, e ba fatg musaar la teuna dil drac. 5
Vegnent el encunter la teuoa, ei il drac sgulaus ora e leva sefar vid' el ;
aber cnn lia pallet d'anr ba el gartiau il monRtrum ennamiea dil cor. Coo
ina lelesia inexprimabia ba la princesfla embraUcbaa il liberatar, et els dos
eiD can pompa setratgs ei roarcau^ una ch'el ei gleiti vignitu retg,
Nnnditgont il plirar c rugar de Ria dunna, ei il retg in bi di ins ora egllO
aaal amaladiii cao sia paliet d'aur, per sittar iU utscbals^ che-£ooteo ton
beia. £1 spesa uaul ha el tut en ina^gada viu ina feronetta, che fagieVa^ -^
sio 8ch' ella less encnrir enzitgei. Dumandont el la tatta, tgei Thagt piars,
ba ella detg: „^Ivl aui d'aar!^ Survitscbeivels, sco '1 retg era, ha el ynlin
gidar ad encurir. Denton ch' el ei aber saplacans gin, per encnrir igl ani, 15
ba la stria d' ina veglia, strihau el cun ina torta sur ses cavegls d'anr ora,
e midan el en in crap de marmeU
Snenier in on ei quel, ch' era itis dil maun seniester, tamaos tiel rnver,
e chea ha el yien; che la spada era da mann dretg tnt e^. ina ruina. ,,Ei
gliei sohabiau ina sventira k min fnir!^ ha el detg sin qnei et ei ins, par 20
encnrir qnel. Vegnient el tiel marcan, nna che sin frar veva rigiu, ei tot
^riu encnnter ad el. La i-egina ha embratschau el e manaa el, tenant per
sin mariu, el christi. La notg aber ha il cavalier mesa dentes el e la.regina
sia apada d'anr. Adumbaten era il bargir e grir della regina; la damaun
eis el ins ora egl naul. Vegnient el egl uaul leva la stria veglia era 26
.strianar el; aber il cavalier ha gleiti enconuschin la oansa. ,,Di, co jeu
sai deliberar min amitg^, baU detg alia stria, |,ne che jeu tagliel la ca-
vaza k txl^
Cun tremblar ha la veglia dan ad el ina torta, e detg, el AAg^ mo
dar cnn qnella silla crappa de marmel, e qnei ha al fatg; tntta la crappaSO
ei semidada n en cavaliers ne en dnnschaUas. Era un amitg ei vigains
ord in crap, et els dos han sembratscban plein legria.
La sera ein ei ira eon ginbilo el marcan, et il cnraschns enaana ei y.
vignins menader della schnldada dil retg.
23. Las treis claps d'aur. 35
Treis paupers frars maven ora el muod k gudigniar Inr paun; odado
las portas dil marcan ein ei ira in ord lanter. II pli vegl de quels ei
vignins en ina montognia. Leu veva ina nldenna in bi chisti de marmel
sin in grep. Quella uldeuna, ina bnntadeivla signinra, ha plediu el sco
servitar, et el veva bien e tgei, ch' el leva. Suenter in on ba la uldeuna 40
detg, ella stoppi ira sin in viadi, e detti ad el las clavs d'aur de treis
oombras. „La combra da maun dretg e la combra da maun seniester mo
3
Digitized by
Google
34 MXrcKea
•nra; ab«r U combra enuainteSy nua che tnttas las belleaias dil maod ein
eii| qvella anra bac, ache ti vivas bugienl^ ha alia eanc detg il davoa, et
ei svantda. Sorstans stova il giuren chea. Saeotcr ha U gioven ditg pater-
tgian yid qoei, ebe I'aldeuna veva detg, et ba plennsin axiert igl each della
Seombra de mean dretg. Tgei! chea era ina splendor, tat era ded aar, ne
d'argient. Pli tard eis el los ella combra saniaatra; leu veaera ins naot
aater, ebe smaragds e rubins. Ditg eis el staos avon la porta amiei; haul
leva el arver, e banl csser obadeivels all' aldeana. Patertgiont ascbia vi e
neu, ha la caeida tattina catau; el ba gin la gagliardia ded arver la porta.
10 En ina gada ha el via tat qaei, che ei bi, aber en qaei roanrent eis el
aemidaaa en in bliec de marmel.
Soenter bia dis et ons ei gliaater frar vignias de quella via, naa che
sin frar era ius, et el ei passaos en servetscbe tiell' aldeona. Era ad el ba
qaella daa las treis clavs, e detg il roadem, sco al frar vegl. Mo era quel
15 ba la caeida midaa en in marmel.
II pli davos ei il frar ginven vigntns tiel chisti delF aldeana; e qaella
ba era pladia el. Qaei era aber in compogn, sco ei s'anda; et el ba, cnra
ch' el ba sarvignia las clavs, obadiu all' aldeana.
Chen ei I'aldeana coroparida et ba aviert si ella sesa la combra en-
20namies. Cun ina torta ha ella dau sils das craps de marmel, et ila firars
ein en qnei momen paspei stai vivs. A tats treis ha I'uldeana dan tontas
casteivladats , ch'ei padevan portar, per pagaglia. Can bien cor ban ila
treis ventireivels, benedent 1' aldeana, bandnnan il chisti ; mo miront anavos^
ban ei via mo in grep gron e mitgiert; il bi chisti can tattas las iamBenaaa
26 casteivladats era svanias.
24. La siarj), che spida fiuc.
In niebel cavalier mava K la catscba, Tats persals era el vignias en
in atgir aaul; chea ha el entiipaa in panper am vegl, che ba ragaa el per
ensitgei. Misericordeivels, sco il cavalier, era ha el dan al panper in dane
SOd'anr. Qaei am vegl ha engiraain e detg: „Cheu dandel jcn per saenter
ina nolp!^ ba scbniaa, e sil mament ei ina gronda aolp grischa vegnida
ord igl uaul, ebe ba sefatg can tattas sorts schmanis vid' il cavalier. Qnel
ba priu si il bi animal sin sin cavagl, e leva cavalcar vinavon. Stmach
era el aber in tocbet daven, ha igl am vegl puspci clamaa el e detg:
85„Qaella nolp, ch'jea hai daa 4ti, vegn a gidar tei ord bia prighels; bagiea
adatg ded ella !^ Bein cuntena ei il cavalier cavalcans vinavon, e cnra ch'ei
serava notg, eis el arrivaas sper ina terribla teuna, gronda e macorta. El
ei siglins giud cavagl, e ha ligiaa sia tgoli vid in pegn^ per mirar, tgei
qaella teana hagi de mnntar. Strusch ha aber il cavalier gin ligiaa aia
40 cavagl, ba el via a Tegaient encnnter el ina siarp de amisereivla grondesia,
che spidava fine, pli gronda e pli macorta che tnts dracs. Sensa patertgiar
ditg ha il cavalier fretg sia lontscba alia siarp en bncca; ^ab^_qaeDa m
Digitized by
Google
Marchen 35
\ / nita SCO farcagliX I^ siarp fagieva usta ioa yeschla per siglir sil cavalier.
En quel terribel prighel ba il cavalier schaa ira Vnolp , ch' el veva But
Imittcli. In moment ba la siarp lagbigian suenter riiolp, e senesioot da
qoei ba el cbttecbaa la sia spada alia siarp el venter, cb' ella ei sil fiat
erepada. L'uolp ei gleiti turnada ord la teniia e ba detg al cavalier, ch' ella 6
tetma seigi ba feglia dil retg con novonfa nov danscballas, cbe la siarp daevi
migliar. Seteoent vid la cbeua deiruolp, eis ei reusiu al cavalier de ar-
rivar tras ils biars encardens e sules della tenoa ella sala de cristagl. Lett
erao las giuvnas e sepreparaven tiella mort. Cnra cb' ei ban viu el , ban
ei tnttas gin groo plischer, ot el ha maridaa pli tard la feglia dil retg, etlO
ei vivtas ciio ella ventireivlamein. Eis el bacoa mortHy scbe viva el eune.
25. II maglia glieut.
Siat baobS| cb'enourevan farbaua, vevan sepiars egl qimiK Ditg ein ei
ira pigl nanl outuorni tocben cb'ei ban via da Inntich ina gliscbetta. Els
ein ira snenter qnella, et ein arrival en ioa casa grooda, sco ina baselgia. 16
Bn qnella era ei en negin auter, che ina femna gronda, cbe filava stnppa.
Qnella ba gin ina terribla tema, vesent ella ils affons, ha ella dan ad els
spert de migliar, e detg: |,Ussa seznpei davos pegna, avon cb' il maglta
gUent vegni !^ Bein spert ein ils pigns seznpai davos la pegna scalegl. Con
Bcbnueivel fracass e canera vegn sin quei il maglia glieat, in pegn entaSO
menn; arvont ei igl escb ba e! grin: „Cbcn freda da glient!^ nQ^^^ ^^
striegn piertg, ti tneiU^ ba. la dnnna respon^n, e tut fuss iu bein, toss in
da qneh sc Hgneclis bu ca miran sat pegna ora. Quel ba il maglia glieut
via, e lagutiu el con cavegjs e t^t en ina gada. Tot ils bnobs ba el seraa
en in gbiglianer sot beun pegna, per engarscbar ennc empaa. L'autra da- 25
neon ei il maglia glieut levans tard, et ba aviert il gbiglianer e grin en:
i^8a zitgi encnrir plugls? II pli vegl dils buobs ei vignius ora, et ha en-
tscbiet ad encurir plugls. Quei era aber in roal gianter, et ba a sgartan
et encuretg plugls, cb'il maglia glieut ba entschiet a durmir. Lara ha el
priu la spada, e tigliau gin al maglia glieut con ina frida il tgiau. Sin 80
quei ha el schau vignir ses compogns ord il gbiglianer et els ein stai cola
scazis dil maglia glieut tuts reebs avunda.
26. La siarp.
Avon bia, bia ons ei in cavalier ins en in chisti vegl sco paun e buglia,
pe r mirar^ sch^el vesessi jp eita^^ JSuenter ditg ira entnorn, eis el vignius 85
en ina stiva gronda; cheu ba el viu ina giuvna, bialla scol sulegh Quella
ba detg ad el, ella seigi strianada, cbe ella stop! vignir mintga notg el
cbisti, SCO siarp; tgi che bag! aber la cnrascba de bitscbar ella treis notgs,
deliberescbi ella. II cavalier ba, plein cnrascha, fatg mussar la combra,
neua el deigi de spitgar sin ella. Quella combra era sun bein omada ora|40
et ammies era ei ina meisa cun de tutas sorts npisas, ch' il cor po garigiar,
8*
Digitized by VjOOQIC
36 MSrehen
e ipems in bi letg de teida cot«(ehiMt. Sacnter haver bein butu a bain
migliaUi ei il cavalier ius k letg, e p«r vi dallas dud inch eip e\ sedistadaiiK.
Sper sin letg era itia tenribia Bi^rp; el ha aber dumignian t1 disgust, e
dau ina betseba alia bnca della starp; et en quei tnnmen ei il tgiaa della
Ssiarp semidaus el pli bl tgian d'ina giuvna. Olianter di e\ il cavalier stans
el chisti; e la saconda notg alias dadtsch ei seruschimn iua siarp can tgian
^ de femma tier sin letg ; seasa dischniesch ha el em br ats cb itu ella, e bitscban
il tgierp, e quel ei semidans^ il Igierp della bialla dunschala; mo la cbeua
de siarp veva qnella ennc La tiarsa notg ba el bitschan la ehena, e la
iOmatta ba snrvignin era las eombas, sco ei sanda. L'antra damenn ei la
giuvna bein marvegl vignida tiel cavalier e ba detg, el deigi snenter treb
dis vignir tiella baselgia de qnei vitg, al pei dil crest; lea veglien ei en-
sinar en. Bin quei ei il cavalier ins ord il cbisti; e ha loscban en ina
ustrietta amroies igl nanl. Oliauter di, cnra cb* el leva far si sia terscbola,
ISei la stria d'ina ustiera vignida, ba fatgi sco scb'ella lessi gidar, et ha
y denton chitschan la gnva dell' emblidonaa els cavils , cb' el ba emblidau
sia spnsa. Cnra cbe la giuvna ei vegnida snenter treis dis, e ba bneea
enflan el, ba ella termess sia fiiroitgasa, e scbau far endamen ad el aia
emperroischnn. Igl anter di leva il ginven sefar si et ira tier la Fpoaa|
20icbe ha 1' ustiera puspei enten far si cavegls ebitschau en la gava deU'en-
blidonsa, cb'el ei restans elPnalria. Asebia eis ei in sis dis; lure ni la
fnmitgasa della dnnscbala vegnida e ha detg, il strinn vegl, cbt irvevi
midan sia signiura en ina siarp, hagi pnspei pusonsa sur ded ella, e bagt
pnrtau la dnuscbala s'il quolm de glass. Quei ha distadan il ginven; el
26 ha prin dns cabes d'aur, che la fnmitgasa veva partau, et ei ins ad encnrir
la giuvna, Queb ealsers fagievan treis uras per pass, et asebia eis el gleiti
arrivaus sil quolm de glass. Tuttas las giuvnas, cbe eran sin quei quoin,
ban entschiet a rngar el de liberar alias; el ei aber ius entuorn, tochen
eh' el ha enflau sia spusa, Cun qnella ba el partiu ib calzes d'aur ; in ha
SO el, et in ella Iralf an; et a bratscb ein ei ira dil quolm giu; et arrival al
vitg, han el flUg bgras noaaas, et ein vivi dapi de In el chisti della spiiaa
legbera e vtnlireiveb.
!f7. 11$ trei$ metis d'aur.
Atou bia, bin one viveva gin en ina Itarra spella mar in ralg, eqoal
36 w^ dapi debia ons mabenns, e aegin saveva gidar el. In di ew ei vignin
In pure! avon il ehitti dil retg a ha dnmendan de schar vignur en el, easend
eb'el sapi in remiedi pil retg. £i han aehau en el; e vegnient Uel reig,
ha el deelaran, nnot sapi gidar il mabenn, auter che t/eis moils ord il
curtin smaladiu. Chem ha il r«*tg scbau vignir ses treb fegb avon el e
40camendau, ch'ei deigiea ira ail encurir il curtin smaladiu cub treb meib.
II prenci vegl ei ius igl emprim ora el mund ad encurir ib meils el cnrtiii
smaladiu. Ina sera eb el arrivaus on in uaul, e cheu ha in prapar onu
Digitized by
Google
Mftrchen 37
va^ rugau el per cuiitgoi. £1 ba aber d«u nuot, et ei csralcaut tocben
tier ioa astria alia fin digl uaol. Leo ba mala stria d'ina usHcra camerlau
en el y 6 fat^ star el, entoehen eb'el reva piars tuts ses danes. Turnont
il frar vagi bucca a casa, ei il firar masean ins ad encnrir ils meils d* il
evtio smaladhi. Quel ba era dau Doot a1 pauper , et era el ba sfarUuu6
Mi set danes elV ustria spegl uaol, e sco siu frar vegl eis el, nmi sarend
pagar pli, yigntns bess eo perscbno.
Soenter io oo ei il ginren dik frars samess k cavagl et ins pits meils.
Bgl «a«l ba el entopaa il pauper un yegl, aber ei bncc'ins sper el era
can gofDias^ eocontercomi ba el dao^al panper ina almosBa. Sinqoei ba illO
panper mn detg: i^Vns esses in bien ginven e survignis ils meils; mat en-
eanter la dameuO| e speras I'nstria alia fin digl oaol ora, sensa star leu!
Ln Tt tntt beiD. Avon cbe Tegair el enrtin saaladin, Tignis tos ella
tiarra dils liuns, dils aors e deltas sebemias; aeigies aber polits e bnns eon
q«als animals! Ei gliei tnt glieut strianada, eb'ins sa deliberar." Tat del5
buma veglia ei il prenci ins vinaron et arriyans el teginavel dila linns;
qnala ban manan el avon Inr retg. A les ba el detg, tgei cb'el enqneri;
e qael ba cnssigliau ad el, ded ira punet alla» dndiscb de miesdi el enrtiu
waladin, e bandnnar qnel in'nra suenter; pertgei k Tina sesiarrien las
pertas de fier, e lura sapi negin arver pli ellas. 19 deigi era patertgiarSO
ri ded el, e pnrtar in meil d'anr. lis madons enssegls ban era ils reigs
dils nors e dellas sebemias dau, et era quels ban sereeumendan per due
nsib.
Suenter ditg riagiar ba el catau adagur il enrtin smaUdin. El ba
ipitgan toeben lai dndiscb, o lura, sesarvont las portas fier eis el ins 26
Tiaden. Len ba el sper iua fontenna viu ina stupenta bialla matta, sereina
•eol sulegl. Qnella ba embratseban el cnn sia bratseba, alva sco la neiv,
et ad ella ba el raqnintan, pertgei el seigi rignius el enrtin. La giuma
ha detg sin quei: „llo enquera ils meils e teidla bneea sil carin cant dils
ntsebalsi cbe conten sillas frastgtas rerdasl Teidlas ti sil cantar, secumblidas 80
ti vi, e vas bucca ord il enrtin avon T ina; e In snn jen e ti piars. Jen
spetgel cbeu sin tei; pertgei tl sat ddiberar mei, manont mei ord il curtin!^
11 prenci ba stupan las ureglias enn feglia et ba encuretg dndiseb meils
dW, treis pil bab, treis pil retg dils linns, treis pil retg dils nors, et
treis pil retg della* sebemias. Sin qnei ba el priu la giuvna en bratscb; e85
sirascb eran eb dus ord il enrtin, ein las portas fier sesaradas. Sco el
harsTa empermesa, ba il prenci dau treis meila al retg dellaa aebemiaa, e
treis ak dus auters retgs. Tuts ils linns, ils nors e las sebemias ban,
■igltont de quels meils, pnspei sunrigniu la figura de glieut lis treis retgs
ban cun lur cavaliers cumpigniau il spus e la spusa k ease. EH' ustria 40
spegl uaul ein ei vigni en quei mnmen, cbe ei levan manar ils dus frars
do prenci alia mort, essent cb'els savevan bucca pngnr lur buidas. Aber
il prenci ba deliberau sea dus frars, e la stria d'ina nstiera ei vegnidg
Digitized by
Google
38 Miircheo
peudida* Cnu pompa o fia^U ein ei ira tuti tiel retf, che ei vignitm Bamis,
I'Mipreiia boceadina ch^el ha migliau.
^8. La colomba,
Ei ora ina pida in ctvalier, che mava ad oncurir sunetucb tier in
5retg, Tard la sera eis el arrivaus en in chistiy ehe negin habitava. Senxa
tema eis el iuB tonatou siadeoi et vignient el en Bala, ha el enflau si meiaa
ina stupenta tscheina. Lae deltcatas spisas ban pliiichiu, et el ha miglian
suenter gntt. Nnnspitgadamein Yegn aber \xC uolp ded esch en e di: nVna
▼eit miglian spisas 8maladida0| e stneis ntisa survir siat ons ad ami ; doront
lOqnei ftemps arveis hue quei camarlet cheu, sebe yus leit esser ventireivek I''
Nnn savent sednstar ha il cayalier fatg ora lena, e Bperava d'essar en eiat
one deliberaui. La qneida ha aber dnmignian et ayon, eh'il davot on ei
•tana ora, ha el stuiu mirar el camerlet En a qnella ei I'uolp siglida orm
e ha detg: ^^Ussa atoaa ti eunc niat ons far o lena; aber peiramnr de Din
iSarva bncca la eombra avon, ch'il temp» ei paaaanal^ Niea cavalier ha fiatg
ora t«ehun ona lena, o lura ban laa marvegltaa puspei entacbiet. El ba
bncca pndin aeretener^ et il giavel dellaa marregliaa ha fatg arver el la
porta. Chen eil' uolp Tignida ora, ha bargia e detg: y,8ti datesa bncca bian
adatg en qnela aiat ons, che vegnien naaa, e miraa ennc ina gada, dnront
90 quei tempa, el oamerlet acnniendan, atuein nua dns atar cheu atrianai per
melli ona!^
Quei ci lu in al cayalier per cor, et el ha duront quela aiat ona &tg
o prinamein lena, e mai miran el camerlet acumeodan. Cun larmaa de
legria oi Tnolp qnella gada vegnida ord il camerlet, et ha cumendan, el
dBdeigi far cun tutta qnella lena, ch' el hagi fatg ora duront treia ga aimt
ona, in caaet e metter ella aiaau. Tut auratans ba il cavalier fatg quei, e
meaa Tnolp a'il caaet, apitgont ain quei, che hagi de vegnir. Lu ba ei
entacbiet a tunar e camigiar, et en in mument ei il caaet ataus en fine e
floma. Boo ina colomba alva ei aber I'nolp aeaalsada ai encnuter tacbiel,
80o ha detg: ,,Tutta la rauba, ila praua, ila era, ils uanla, cul chiati audeo
al min deliberatur,^ Et il cavalier ei vigniua artavela de tuttaa laa ricbeaiiMs
et ei ataua in bien aigniur. Qnella uolp ei atada ina paupr'olma«
29. II U chess.
En in gron e hi marcau , lunach naven de cheu, viycya^h^a-letgj^dio
35 ha gin liung tempa negiua affona. Cura ch' il 8egner ha dau ad ela in pop,
ba la hebamma, che aaveva far manedel, detg^ ei deigien prender per padrin
igl emprim cavalier, ch' il bab entaupi ain via gronda. Ila geuitnra bail
fatg, SCO la hebamma ha cumandau, e mont il bab ailla via gronda, ha el de
gleiti, entnpan in xnn hi cavalier ain iu cavagl alv, aco la neiv. Quel ha
40 il bab rugau per padrin , et il signinr jeater ei vignius. Suenter batigiar
ba il cavalier detg, el aeigi retg d'ina gronda enala ella mar, et ad el
Digitized by
Google
lUirehen 38
fegestti in groD plischer de ver siu figliol tier el. Cheu lasehi el ina
mgliada danes, et ils geDitart deigien trer 8i il buob, e cura ch'el seigi
giifiat ons vegis, termeter il figliol tier el; quel deigi sunrignir sia feglia.
Suenter Laver daa^ ina rugliada danes ei il cavalier cavalcaua naven.
Scol padrin ba camendaa. ban lara il bab e la muiDma fatg, et il figliol 6
ei earschiot in gron e bi giaveo. Cnl el ei staus gisiat ona vegli, ban
iU ses termeas el tiel padrin. Sfo viadi leva il ginven beiber in aitg ord
ioa fonteunai et ei atana gin en acbanugliaa. Denton ba in tarladin nannin
tratg ora ad el aio apadnn e detg: ^Faaa ti, tgei cb' jeu yi, laaebel jeu viver
tei; achiglioc tagliel jeu grad gin il tgau!^ II giuven ba piglian ina teriblalO
tema, e bucca atgiaa dir plaid pli. Sinquei ba il nannin sungbiau il ginven,
d* easer aiu aervitur; e vegnient ailF enala dil retg, ba el aedau ora pil figliol
e dnmendan la feglia. Tut anrataua de ver aiu figliol cun combaa aco feata,
et in tgiau, aco ina cocca, ba il signiur fatg vignir aia feglia e detg, non
volend rumper aiu plaid de retg: ^Cbeu ei tin apual^ L4 princeaaa mirava 1&
aber bia pli bia ail bi aervitur, die ail aiguiur. Gin da qnei ei aber il
nannin aevilentaua et ba atrianau la feglia dil retg ain 1' enala, cb' ei adina
stgira. Plein nanacbadat ba el eonc detg al retg, quel bagt aiu aervitur,
cbe aeigi iu atriun, fatg. Sinquei ba il retg acbau beter il giuven en per-
acbun, e cumendau, ei digien tigliar gin il tgiau ad el. SO
La notg, avon cb' el dueva vignir meaa vi , ei compariu al giuven in
umet vegl cun cavegla griscba et in mantel gron, e quel ba dan ad el il
cosaegl, el deigi dumendar, aco davoaa grazia dil retg treia nava emplenidaa
cun cam, e cnn quellaa deigi el ira ad encurir la feglia dil retg. Igl auter
di ba il retg, auenter nstt, concediu ad el qnella gracia, engiront el, de26
cnn queilaa nava aurvignir la princeaaa. Ditg e liung ei il giuven navigaua
pella mar entuorn ; finalmein eia el vigniua b\\V enala dila uora. A quela
ba el dan ina nav plein earn, e lura dumendau il retg dila uora, acb'el
aapi buc, nna V enala de la notg aeigi. „0, na glies^, ba il retg dik uora
reapondtn, „drovaa ti aber zacu una autera, lu dai in acbul, e nua eaaenSO
tier tei!^ Suenter saeonta dia ei il giuven viguina aill' enala dila leoparta;
era quela ban nuota aavin , nua 1' enala de la notg aeigi , ban aber era
empermeaa, dont el ad ela ina nav cam, lur agid.
11 meglier eia ei in tiela tacbeaa. Arrivaus sill' enala de quela | ha el
dan ad ela la cam , cb' el vcva ailla davoaa nav. Per pagaglia ha il 85
retg de quela compartgiu ad el la puaaonza de, en cb' el vegli, aaver
aemidar on tacheas Era ba il retg clamau enaemen tuta ila tacbeaa, e du-
mendau, tgi aapi la via tiell' ensla senza gliacb. Tut cuacheva, finalmein
regn il pli vegl dila tscheaa ueutier, et udent quella damonda dil retg, ha
el detg: „Jeu vi achon roaaaar la via tiell' enala^; il giuven ei ina cun el. 40
Ela eiii ira sur roar, e auenter liung viadi arrivai ailP enala dil atgir.
Cheu era iua stgiraglia terribla e bucca ina ateila aclareva. 11 tacbeaa ba^~
manau il ginven tier ina femna veglia, cbe veva de qnei de dieacb welli
Digitized by
Google
40 M&rehen
\^ roiiira alvas. Qiiella dunnetia ha il tBchess dumendau, nua il cbitti smaUd'm
seigi. ^0, ache vus leiR ira leu, vi jen dar duos miars alvas, che mnsfiien
il chisti!'^ II giQyenha pria las miars alvas et ei semess sin via. Al tsch«S8
fagieva ei boeca bein el stgir, et el ei sgulaos annavoN, ha aber admoniu
5 il giuven, che seh'el vegfii en prighel, deigi el bacc* erablidar il scbul.
Las miurettas ban manaa il giuven pell' entira ensia etitaorn tochen al pei
d' in tois quolm. Sin qnei quolm era il chisti, et ord da barcun mirava la
feglia dil retg can egb tnt cotschens dil bargir. Senaa piarder temps ei
il giaven temidaus en in tschess e sgulaus si ttella princeasa. En eombra
lOsper ella ha el pnspei mess giu igl habit de tecbess, e cnn larmas gin pella
▼esta ba la prineessa embratscbau el, scbent: ^0, sti pndessas maaxar il
drac, cb'ei giu el tscbaler il pli affuns, fusR jeu deliberada!^
Sen'4a la minima tema ha il giuven prtu sia spada enta ineuo, ei ius
giu debia scalemS; tochen en tscbale tiel drac. Quel ba entschiet a spidar
15fiuCy e mussaTa ses terribels dens al cavalier. 11 figliol dil retg ha en-
tschiet ad ataccar el culla spada; ei era in vehement combat. De dretgas
uras vegn ei al figliol dil retg per sen lis schuls, el schnla, et en quel
moment era il chisti plein d' uors, leoparts et tschess. Cnn agid della fer-
mezia de quels animals ha il figliol massau il drac, e Inra ha el mnau il
20tgierp dil monstrum ord il chisti, e fatg si in caset de stgeina, sin quei
caset ha el mess il tgierp dil drac e dan fine, la tscheudra dil drac ha el
bess ella mat-. £n qnei momen, nua che la tscheudra dil drac ei vegoida
prida dellaR undas^ ein tuts ils uors, leopards et tschess semidai en bials
cavaliers^ e las miurs alvas eu carinas, castas dnnscballas, Cun ina nun*
25dumbreiv1a rietscha de compogns e compognas ei il figliol e sia spuaa
y^ vigni (iel retg. ( II nannin ha nonditgout ses schmanis e mals arts piars sia
tgiau gries sut la spada.
HO, La Schvana.
Ki era iua gada avon bia, bia odr in marcadon, che veva in snlet
SOTegl. Oura che quel et 8tau8 carschius si> ba il bab dau ad el ina nav,
gronda e bialla; sinaqnei ch' el sap! banlig'iar cun pievels jasters, e manar
neutier raubas. De bnnna veglia ei il giuven ins ora sillas undas, e cnra
ch' el ei arrivaus ora ammiez l* ana, nua ch* el pudeva tschamer nnot auter,
che tscbiel e mar, ba el priu ad agar inn nav ocra cun ioa bandiera
35cot8chn8. Quella nav era manoda mo d' in urn, grou e grisch. Bein gleiti
ci quei navadur jester vignius ella nav dil giuven roarcadon et ha entschiet
a dar troccap cun el. 11 marcadon ha giugau vi la nav cun tut la ranba
siNsa, et il davos era el sez. Denton il navadur jester ha schau tamar el
cun la nav e la rauba a casa. Avon ch' ira daven, ha el aber fatg engirar
'40il giuven, d* en in on vignir sin tal e tal di ella America. Cun tremblonta
vusch ha il giuven engirau qnei et ei navigaus k casa. Leu vegniev' el de
dt en di pl^ treats, pardeva tut sia bialla colur. Quei ba il bab encurscbhi.
Digitized by
Google
Miirchen H
et k lez eiK «i reusiu de giavinar ora dil ginvan, pertgei el seigi ncbi trets.
Cora ch' il bab ha udiu digl eogiuramen, ha el termesa il sveDttrau fegl
egl naul tier in eremit per dnmendar cnasegl. Quel eretnit era in um fetg
•abi 6 perderty et ha gletti gin in bien cassegl. II ginven dei ira sin ina
emla ella mar; len aeigien treis schvanas. Qnellaa Bemidien, cnra ch' ei5
■ebognieni en stupentas biallas giumas, metien giu lur vistgiu de BcbvanaH;
in de qaelfl vistgios deigl cl mirar de survignir. Snondont il cusaegl dil
bien eremit, ei il ginven navigans ora silla cnsla, e eezupans en in cagliom.
Bein gleiti ein las treis schranas vegnidas et ban beas gin lur viBtgins de
plemas et ein atadas treis snn amnreivlas gtuvnaa, ch' ein idas ella mar 410
far bogn. Spert ei il ginven seglins davos las caglias ora et ha prin in
dilfl vistgins de plemas^ ch' eran fius sco teilaa filien. Sinquei ei la giuvna,
e la pli bialla dellas treia schvanas vignida si, et ha dnmendan el^ tgei
eh' el vegli. y,Agid e fideivladat p<>r adina!^ Quei ha la ginvna era em-
permesa, et els due ban bitBchau in agV anter. Cura ehd la ginvna ha udin, 16
nna ch* il spns stopi ira, ha ella dan ina torta e detg, el deigt tncar en la
mar enn qnella. Binqnei ei la roar tscheBRada et el ha savin ira eun peis
sehetgs tocca elF America. Leu Bpitgava schon igl nm ner sin el » e ha
manau il ginven en in chisti, el sule dil qnal eran quendiflch casets d' anr^
enn tgtaus de glient. ^11 sediscb caset vit^, ha igl nm detg, ^ei ptnans per SO
tei, sche ti sas bncca far las lavnrs, eh'jeu garegie)!^ Binqnei ha el dau
ad el ina segir da glass e enmendan de pinar entnom in iianl. L' amprima
frida, eh' il ginven ha dan, ei la sigir mtta^ et il pnpratseh era per se-
dbparar. Cheu ei la giuvna schvana vegnida et ha detg, el dnevi bncca
emblidar ella e sin empermess agit. ^Mo dorma ti^, ba ella cumendau,25
„la lena fetschel jen!^ II ginven durmeva, e cura cbe la schvana ba de-
stadan el, era igl entir uaul KdernauR gin. Ouu quei ei igl um stgir staus
cnntens et ha dau la secunda lavur, de cavar naven in quolm e plentar
vita. Qnella gada ha il giuven bucca emblidau la bunna spnsa, ha clamau
ella en agit, et }l quolm ei gleiti staus naven, e la vegna plentada. 80
La davosa e pli greva lavur era, d*encurir igl ani d^anr, ch' igl nm
ner veva bess ella roar, cun ina nav de pnpi. Trests e mies desperaus
steva il giuven spella mar; eh on ei la schvana vegnida. „Taglia giu k mi
il tgiau, ch' el rocli ella mar!^ ha la giuvna cumendan. „0, na! Quei
astgiel jeu buc!^ ha il giuven respondiu; pertgei el sennspeva de far en- 85
litgei asehia. Sil rugar delia giuvna ha el tnttina dan cun sia spada ina
frida, ch*il tgiau della carina giuvna ei ruclaus giu ella mar. Cheu ei
cnmpariu trais dagnots de seun Billa superfatscha della mar, e cun els
igl ani. Bein gleiti ei era la schvana vegnida erd la mar, pli bialla e
giuvna, cbe mai. A bratsch ein els dus i tiel solitari navadur; aber quel 40
ha fatg bucca rienta, vesent la giuvna; ei era sia feglia. El ba dau al
ginven marcadon sacs d* aur sco dotta; et els dus ein ira a casa tiel bab
dil spui, nua ch' ei ban giu legras nozas. Ein ei bncca morts, viven els eunc*
Digitized by
Google
42 Marchen
31, Ilg advocoL
Ina gada fava ei in pauper am en in vitget. Quel ha survegntu novaa^
ch' el poasi artar en in anter liug eropau ranba, et ei can ina gada aemeaa
sin via ad ira per qnella jertaj pertgei ol veva grond basegns.
5 11 pauper um vegn de niiez di eu in vitg, e cun quet ch'el bareva
gronda fom, eis el ina on ina uatria e lia domoudau euzitgei de magliar;
el bagi aber bucca de pagar grad us^a: el mondi en in auter vitg ad artar
ranba: cnl tuorni, yegli el pagar. Igl U9tier ha detg, ach'ei seigi aschia,
vegli el schon dar; et ha portau dns o?8 cotgs, et entzitgei pauc anter de
10 magliar agl um. Cura che quel ha gin dnstau ]a fom, eis el ius vinavoD|
et ei gleiti vignius el ling, nua eh' el veva ded artar rauba. Senza bregia
ha el 8Brvignia aia part jerta, e tut IMa eis el turnana ella madema uatria
per regular aiu quen.
Igl ustier ha detg, el stopi eunc quintar ora, tgei il qnen porti. Suenter
Ifteaser ataus ditg en atebli, vegn igl nstier era, o di, quels dus ovs, eh' el
hagi migliaUi veasi el saviu schar quar era; In devi ei gaglinaii; qnellaa
tumavien paapei ad uar, e pli savevi el puspei schar quar ora auters pin-
acheins, et aschia vinavon; et el ha quintan ora schi ditg e bein, ch'igl
pauper um ha il davos stoviu schar tut la rauba artada agl ustier. Tut
30 treats ei il pauper um ius & easa, e sin via ha el entupau in giuven. Quel
ha domondau, tgei ch' el hagi, ch'el seigi aschi trests; el deigi dir ad el.
11 pauper um ha detg, el ditgi nuot, el sapi tonaton bncca giedar el.
Denton cun ditg tulenar ha il giuven rabitscliau ora digl um^ tgei plughiava
el, et ha cnsigliaUi el deigi zitar igl ustier sin gliauter di avon dretg; el
25 vegni allura punct k las dudisch , per assistcr ad el sco advocat. Igl um
ei ins tier igl ustier e fatg, sco tachel havcva comondau. Gliauter di, bien
a haul ei igl ustier cun ses dus advocats vegnius en casa cumin; et ei han
domondan igl um, sch' el hagi nagin advocat. Igl nm rispunda: f,Bein; os
alias dudisch vegn in!"
80 Ei fuva gleiti Us dudisch, e nagin vegneva perpeis; cheu saveva il
pauper um bucca, tgei tertgar, o carteva, ch'el fussi cuglienaus. Prezis
alias dudisch dat ecsatgi egl each, et igl advocat vegn en stiva de dertgira.
El ha detg : ,, Jen hai oa glieut de metter panetscha, e hai stoviu far qnir
in priM panetscha de semnar, avon che vegnir." — Lura han tuta ria e
S5detg: „0, quei stgass dar biala panetscha, sche ti has fatg qu^r ella, avon
the semnar!" Igl advocat dil pauper ha sin quei mess ora, e detg: ,,Aachia
ein era ils ovs, ch' igl ustier ha dan a quei pauper um. Ord quels saveva
igl ustier era bncca far vegnir pluscheins, pertgei quels fnvan era eotga."
Igl ustier ha Inra stoviu turnar anavos tut ils denirs al pauper um, e
40 suenter ch'el ha gin pagau ora quel, ha il giuven prin igl ustier ct ennc
in de ses advocats, et ei ius cun els tut en fiug e floma, nua ch' ei caischan.
grass. Lanter advocat ha era bucca fatg pli siu mistregn; il pauper um
aber ei turnaua & easa tut IMs de ses danirs.
Digitized by
Google
MircheB 43
32. II buob cun la vira d*aur enta culiez.
Iiuiga lim ina hebana, chiB MTeva far maaedel, detg ad ioa moma^ ebe
btTeva gni sorrigiiiQ in ttupeiit pop: „A qnei affbn chen vegnen ei a
praider il tgan pli tard,^ La nama fiiya tiieDter adina fetg trmlMf e stneva
bargir aadii teTenSi seo ella mirava tin quel affon. Cora eh' il biiob ei6
Bteas eapao da groods, emparava el adina sia mnma, pertgei ella bragi|
cara cb'ella miri bid el; mo ella yolera mai dir pertgei. Sio ditg talanar
dil baob ba la mama detg: „JeQ ito bein bargir, enra eh' jen mirel lin
tei; pertgei la hebama ba detg a mi, cora cbe ti eia nasehiiity cbe ti yegaiaa
baol ne tard |^ tgaa.^ *~ Sioqaei ha il boob detg, el vegli ira daTeOylO
tehe ttopi ella bueea adina bargir , enra ch'eila vasi el. De qnei ei la
oraraa ttada cnntensa; mo ha rogan el, ded adina far tcoianda, eeaerbami
e pietat, linaqnei eh' el atopi bnoea sehar far gin il tgian. 11 buob ei
lor'iiu dayen, et ei Bepladina tier in Oiediu; ha aber tenin ora nnot pa-
gigHa anter, eh' el ttopi schar ira el mintga di ina gada en batelgia dili 15
eatolies. II bnob maya raintga di ina gada en baselgia. In di ei il patran
joi toenter, per mirar, tgei il bnob fetschi en baaelgia; el ei aesnpana
ondem sper la porta et ha miran tier, tgei il buob fetschi. 11 bnob ei
lenete ensebanngliat, et ha fatg ditg a bein oraxinn; Inra eis elaedorraen-
tms en et ha dormin. Chen eii ei yegnin in anngel et ha Inra tiglian 20
gh il tgian al bnob, ha mess ina ytot d'anr enta culiea a quel, et ha
siaqoei toman a metter si il tgau. Ina nriala snenter ei il baob aedesta-
dais et ei ins a casa; era il giedin ei In ins snenter; e enra cbe el ei
vegntns a casa, ha il giedin damondan il bnob, tgeinin qnei fnyi, cbe hagi
tigitan gin il tgian ad el. 11 bnob ha detg, el hagi yin nnot e sentin nnot; 25
qoei stopi esser ^tan nnot. 11 giedin ha aber detg, el deigi mo mirar, tgei
d hagi enta cnliea. Cura eh' il bnob ba ainra miran el i^piegel, ha el yin
la rira d'anr enta cnlial, ha selegran fetg et ha detg al patrnn: „Usaa
sUm jea bncca pli chen; nssa sto jen ira a casa tier mia mnnia.^
II giedin ha dan ad el ina biala snina dan&rs par pagaglia, et il bnob 80
ei ins i casa tier la ronma, la qnala ha era selegran bneca pane et els
eb da len dayen adina stai yentireirels.
33, lis treis schuldauK
Treis scholdans hayeyan snrvin ad in retg biars oils. Snenter hayer
sanriii era, b m els prin igl ^^ab Hcheid/^^ et ein i k casa. Els ein yegni85
ea in marcan, e ban seteniu si len enzaconts dis. Eh mayen chen per las
Qstrias entnom e steyan si legher. lo-di ein els i k spass ordador' il mar-
eao, e discnreyan eiMemen, tgei els yeglian pegliar a manns. ^Danirs dc
fiur il signnr yein nns bnc, et ir a casa e far il pnr pndein nns bnc.''
Chen entanpen els in signnr. Quel domonda, tgei eh' els hagien endamen40
in deuter tauter. In dils schnldaus ha bein dabot detg, tgei ratchieni els
bagieo gin. Sinqnei di il signnr: „Bieu, sche yus leis (mt cnn met in
Digitized by
Google
44 M&roben
accordi vi jeu dar k vus ioa bnoria pleina danirs. Ord quella pudeis vas
preader too bco tus leis; alia Tegn mai a ve|;nir vidda. Ilo el nadam
temps dun jeu k vnii treii legne; e eehe yof eaveis baeca legnar ak da
eheu et ia ona; )u ei in do wum mee!^ Eli ein BtM coDtcatfl, et U eigBar
5 ba tcrit igl accord, e fat|^ siittateriyer els Inr nams. Lara ba el oonsigaiaa
ad els la buorsa. — Ins po patertgar, cuq tgei legbermen ils treis sehaldaiia
ein tanuii anavos en il marcau, e co els vivevan pli legbcr die mai en las
\ ustrias. — Igl con era banaroein spiraus^ et in dils schuldaus entschaveva
iTvegnir trests. Savons dumondava el seses: „Tgi f<a, tgei qaei sigaor
lOvegn bein a dar si do legniar?^ — lis aalors dus patertgaven baeca pli
suenter ils l^s. In di ban els dnmondaa lar frar, pertgai el yegoi mai
pli k spass can els. El ba rispondia , ch^ ei fiissi era meglier, cb' els doe
steasian a casa e patertgiassien saenter ils lAgns. Mo els ban bneea falg
bia attensinn sin see plaids.
15 In di eis el ins ora en il madem liog, nua cb' igl accord era Tegaiaa
serrans, et ba ebeu entapao ina femna yeglia. Qnella domonda, pertgai
el seigi ascbi tresis; in taffer e bi scbnldaa, sco el, doessi bueca schar
pendar il tgau. 11 scbaldaa ei vegnias yilaas et ba detg, cb' ei vomi bneea
tier ad ellai sob* el seigi era trests; ella sappi tonaton baeca gidar. Mo
SOolla ba detg, eb' el dnessi dir ad ella la cascbnn do sia tristeata; ina
femna reglia sappi adiaa dar in bien eossegl. £1 ba lora raqaintan tnt
la bistoria. Car eb' el ba gin finin, di la femna: „8cbe ti Om, sco jan
ditgeli sehe Tegn ei a ti ad esser gidan. Va damean a sera alias diesdi
nras si sut qnei rayer, cbe ti vesaa diea si! Qael ei eayortgs; e ti sna
2tt comodeiylamein star endadens il raver. Alias endiscb no alias dndiseh
vegnan tuts strians e giavels a serednnar lea. Era qaei signori con il
quel vus baveis fatg igl accord, vegn ad osser leu. Teidia la bein e tegu
endamen ; tgei cb' els dien ; 11 signur vego a raqaintar k bos camerats, tgei
cb' el vegni a dar si de legniar a vus.^ Jl scbuldan ba fatg, seo la femna
SOveglia ba giu detg ad el, et ei sappaas en il raver. Cure cb'igl ei etan
las endiscb, eis ei vegniu len entnorn ina gronda rednnonsa. Enaniaa
qnella fava il signur, e saenter in' urialletta di quel encunter ils antera:
„Dameun a sera bai jeu ded ir per in de quels scbanis de scbuldaos; jan
vegnel a dar si de quei, cb' els vegnien mai e pli mai a saver legniar. Jen
85 prendel in toe calzer nauscb d' in cavagl , e fetscb par^ ina biala ura de
sac; e qaei spinatscb chen fetscb' jen parir ma canna. E cben si en in
clavau eis ei ina pial-cam^l ; quella vi jeu far par^r in in bi manti de pon
blau. Quellas caussas san els sigiramein bncca legniar.** II sebnldmn
baveva ndiu tut et ei ussa tumaus a casa tut pli de buna veglia. Ho aea
40 dus eamarats eran ton pli trests. Els tumevan il di, cbe dueva decider
lur sort.
Oliauter di, vi encunter sera vegu il signur, metta avon ad els igl
accord, e di: „Ussa vegnen ils ligns; saveis vus bucca legniar els, wehm
Digitized by
Google
MXrelMii 45
ei in de tus, foefi!^ I«iira prenda el ord tac iiia ftupenta ara d'aur^ e di:
,Ord tgei ei quella fatga?^ 11 tcliuldan, che savera tut, ha bain dabol ]
riipndiii : ^Ti nan^ hai^ priu io^ toc^alt&r nauseh d* i n cavaglj^ ^jypl far
fu^r ilia biala nra de sac.'' — Ti hat ligniauP di il signar, <^aet ticnnr
era il ^aret. ^Ifo ussa 8to in de tacheU ligniarH — ^Na, na! di il selinl-S
dan, tgl ei bncca seret, qnal bagt de leipiiar; jen vi legniar tntl^ Lvra ha
il lienor priu la caona e domondaa, ord tgei qnella seigi fatga. „Qnai tat
jea bein avanda; riiipiind4» il nchnldany ti has priu in spinaUch, e vul far
parir ina canna.^ ^Lcgniau^ ; di il giavel ; „mo usta hai jeu eaoc in lega.
^Vif ord tg«i ei qnei manti fatgs?^ — 11 sebuldan respnnda: „Ti bat 10
pria ina pial cam^l, o vol far parfc a nos in bi manti/
UiM ei il aignnr vegnina vilaM, e rnlera tarer^ tgi hagi deig ad el
Mr dib legos; mo il tobnldaa ba detg, che quei yomt bneca tier ad eL
Aicfaia ei il giavel atana englianana. lis treia aebuldana aber ein stai libera
e rieba avmnda. 16
34. lis eavesiers.
Ina gada er' ei in bab, che haveyn treia fegla. In era in fetg mal|
Paoter era bncca aacbi maUi il tiera era in aehn tiP. ehVerii. adipa en davoe \
pegaa et^nacheva ai il tgiaa eun cam piertg. 11 bab de qnela ei morta
el ba'dotg ala fegla, ch^eb stopien star e Tegliar treia notga en aenteri anr20
iia foaaa. Igl emprem lia ei tuccan al mal de atar. Qnel ba tachintaehau
cal achnnp e detg, ach'el mondi per el a vigliar ain aenteri ^ ache deti el
peraaenter dieach meli renach. ila acbnup ha detg, quei vegli el acbon far.
El ei alnr* ina en aenteri e atana entochen vi dellaa endiacb de la notg.
Cben ba ei entachiet a vegnir de tntaa aorta atriegn nennavon; aber ilS5
fdinap ba nnota tamio^ Dalaa dndiaeh ei tnt en ina gada il aiu bab
Tagntna aim in earagl, che baveva ai ina aiala d' argien et in eaveater
d'argien, et ha dan il caveator d' argien al fegl. L' antra notg ha ei
taccan k tacbel, cbe era buoea achi mala de rigliar ain aenteri. (^lel ba
aber era dan dieaob meli renacha al acbunp, oh' el mondi en ain atagl. La 80
laeonda notg eia ei in enl achnnp il madem entochen laa endiacb. Cben
ka ei entachiet a vegnir bia pli bia atriegn, che la notg avon, et i laa
dadiaeh della notg ei ain bab puapei vegniua k eaTagl. 11 oavagl portara
ina aiala d'anr et in caveater d' anr, eii il bab ha pnapei dan il oareater
d'anr al fegL Sin qnei ei il achnnp ina k caaa. La tiarza notg ba el85
tMcas ad el aea de vegliar. Onra ch' el ei ina ain aenteri e ha leu aviert
la porta aenteri, acbe and' el in aehnl, et in tgenn aeglia aper el ofm, aco
in caaetg; qnei tgenn haveva ai dies aiat eolnra* Uaaa apetgiav'il tap,
aatocben laa dndiacV de neaa notg. Lnra ha ei T antra gada dan ora in
aahnly aber in pli farm, et in achliep. En in moment era aiu bab cheu ain 40
ia earagl nte. Qnei cavagl haveva ai ina aiala e caveater de m^h. II
caveater de m^h ha il bab dan al fegl et ha lnra detg ad el, uaaa hagi
Digitized by
Google
46 MXreben
el liberal! sia beb ord il pargetieri, e dapli enoc yiiao, el daeigi netter
en mIt ik eaveetmi e bocca sehar rir ilt sess set fnn. II sebnvp ba
falf qaet et ei lore tarnaas gia davos pegna et ha enttcliief ik ■* nnirbfr _
en il tgian cno jeli de cnretg. En bucca ditg soenter ha il retg tehaii
5ir^ora il maodat: „Tgi che vegli meridar cun iia feglia, itopt aiglir k
eayagl tnr in rndi ora.^ lb das frars mak ein sevestgi si empan flot, ein
ira on naegl, ban pria ils pli bials cavals, eh* els haveyao, ein semess sin
riadi et ira encnnter il chisti dil refg. 11 sehnnp ha tertgan: y,Vns mo
mei ! jen yegniel Inr' era plennsin suenter.^ El ei setratgs en nndreiylamem
10 et ha prin il eavester d* anr. Cure ch' el ha prin qnel enta menn, aehe
ar'ei chen in cavagl nit^ il qnal haveva schon si siala e tut 11 schnnp
ei semess sin cavagl et ins sin viadi. Arrivans ritier il ehisti dil retg, ha
el Yin, eo biars eayaglters siglieran si encnnter il rndi e devan gin tnts
en dies anavos. Chen ha il schnnp dan al cavagl ils sparnns et ei sgnran-
lilans snr il rndi sco in paliet. Tumans i casa eis eF semess ^aror'ffegna
et~Ea nnschtn iltgau cun jeli d*arbagas. See frars ein pli tard era arivai
k casa; els savevao aber1)ucC| ch* elluisi stans, et il schnnp ha era bncca
detg et ha empran els, co ei seigi in. fls frars ban detg, eh' els seigien
sigli si enennter il rndi e seigien dai gin; sinqnei seigi ei vegnin in sin
80 in earagl n^r, il qnal seigi seglins si snrora seo in paliet 1/ antra gada
ei il retg stans pli fins, et ha detg, el vegli sebon pegliar igl ntsehi. El
ha tsebentan il rndi in toe pli ault e fatg si ina lanpia speras. En qnella
lanpia ha el mess en sia feglia, e dan il eommond' a qnella, eh' ella etopi
tigliar a_mintgin| che segli snr il rndi, in schnis. Chen ein ils frars piitpei
26 semess sin viadi per empmar il stnc; pli tard ei il schnnp era sefafgt si
per ira plennsin snenten Quella gada ha el prin il eavester d'argieat, et
enaqueir ei era vegnin en in cavagl sco tier tsehel. Lnra eis el ina tiel
chisti dil retg. Chen seglievan bia cavaliers si er ora in toe; tnmavea
aber tnts anavos senia puder snl ring ora. II schnnp ha pnspei dan ils
SOspiU'nns al cavagl et ei sgnrantans si snr il ring ora; mo la feglia dil retg
ha podin tier el de tigliar cun la forsch in schnez en in'oreglia. Sinqnei,
^ eis el ins a casa. Turnond ses frars anavos, ba el empran, co ei seigi m
qnella gada. Qnels ban respondin; „Ho in ei seglins si snrora^ et a qnel
ha la feglia dil retg tiglian in schnte en 1' nreglia.^ II schnnp steva denton
86 en davos pegna et nnscheva en las nreglias cnn cam piertg e ligiavit at
dengin feglia de rues. IT retg ha termess ora scbandarms per schar en-
enrir si il cavalier cnl schn6s, cV era scnrentans si snr il rndi ora. Ils
scbandarms ein era vegni en casa de qnels treis frars. Els ban schon vin,
eh' ils dns mals frars eran bncca schnisai; han aber empran qnels dna,
iOach'els hagien bncc eunc in anter frar. Els ban respondin, bein; aber
r enter frar seigi bncca stans, lea hagi nonda de nnscher sin tgaa enn
fisehsebmals. Els dneigien schar mirar els qnei frar, ban ils sebanAimns
manian. Cnra eh' ei han vin il schnnp, sche han et prin e ligian gin il
/
Digitized by
Google
Mirchen 47
tgaUy e sil momoDt ban \h schandarma enconoschiu , ch' el era il dretg, el
eb bao grin: „Qael chcn eb eiP S«8 frars batt pria e fatg aehiTar il
seboup, setrer en de prinzi, et eiu ira cun el tier il retg, naa cb'el ha
fatg nozaas cun la feglifti et l a aera b ao ib cambrers gin biala stiva.
Jen hai portau si da tscheina la suppa^ alnscha ban ei daa ami in 5
pei el tgil, die jen boo sgnlauA entocben enclien.
35. La filiera.
Ina paopra matta etoveva mintga di filar, cb' ella veseva steillad ; aschi-
glioe sorvegnieva ella la sera fridas pli che pean da aia niadregna. In di,
•aentcr cb'ella bavera snrvegniu spir smanatscbas de quella, ecb' ella fililO
bncca ennc pli bia, eit ella, per saver esser pli fliasiai ida ora egl nanl e
ba filaa leu, cb' ella saveva striiscb taner pli il fil -entameuD. Delia dolor
ha ella entscbiet a bargir e Belamentar petramein. Chen vegn ei nennavon
10 m berabel y^glet , e domonda, tgei ei manncbi. La giuvna ba deig k
qoel, CO e cum; il vegl ba Coosolau la filiera e detg, cb' ella doveasi mo 16
encorir ii m orialla plugb ad el; lura vegli el achon baver quiUo, di - ei
regni filau aiu fil. lb plngb, che ella aufli, ba el comoodan de metier eo
iaa acatla e masar quels p^r, cura eVella seigi a caaa. La giuvoa ba
eoeoretg ib plogb al vegl, e cura cb' ella ba giu eoflau da biara, ha il
Tegl Bchulau ella d&ta. En quel moment ein in tachuat glieut atai leu cuo90
lur rodaa e ban filau per la matta. Tut conaolada ha quella prin il fil;
pertgei aachi bia e bi bavev' ella eunc bnc in aoli di podiu filar; et ella ei
ida a eaaa. Cura cb' ella ba muaaau alia madregna il fil, era quel dad' aur.
Ida ain aia combra, ba ia giuvna voliu mazar ib plugb; mo queb eran
tuta midai en p&draa cuateivlaa ; e la matta era da leu daven reba avonda. 26
36. II meil tgietschen.
Ina gada er' ei ina nauacha muma, die veva due alFona, e tertgiav' adina,
mo ach' ella atoveaai bueca dar de magliar. k queb. In di ba la mm'iia
eomondau ab afFona ded ir per lenna, e quel che vegni igl emprem k eaaa
eon in boordi, aapi ira ain combra et encurir ord trucca il pli bi meil 80
tgietacheu, che aeigi denter tuta. lb dua affona eran tot Uda, et hao
faatginau de aaTer vegnir cun la lenna. Igl emprim eran ei vegni in toe
totina vinavon cub buordia; tut en ina gada eia ei aber rut il auget della
buoba, et aaebia ha il buob podiu eaaer avon k eaaa. La muma ha aehau
ira ain combra pil meil, e cura cb'il buob ba voliu aeatoracher giu per 86
prender il meil tgietachen ord la trucca, ha ella achau dar giu igl nvierdiA
della trucca, eh'il tgau dil buob ei daus en trucca, et el aper quella gin.
11 tgierp miert ha la mumma supau, et ei ida giu tier la buoba, che era grad
vegnida. Qoella ba era doraondau il meil , eaaent eh' il auget empoaai,
ch*ella aeigi vegnida il davoa. La mnina ba achau ir la buoba aineombray40
ha aviert la trucca, e miront la buoba en trucca pil meil, ha la muma
Digitized by
Google
V
48 MiCrchen
era ttUg il medeio can quolla, sco cul buob. Lura ha ella voliu far si ib
fo88 de zupar gin las baras dilii pigns, che nagiri ftncortchi ne anfli eoaa-
tgei. Cara eh' ella cavava, vegniev' ei traso dus uisclials e picclaven vid' iU
menna alia miuua, clr ella Baveva bucca cavar. GIF ei vegnida villada et
6 ha voliu tr^ cun U palla sin qaeln; eJs ein aber 6tai pli sperty, eio sigli
k la murha els egls et ban cavaa quek ad ella ord il igau.
37. La hiala Mengieita
In bab haveva ina t'etg biala feglia. Tut acheva ad ella la biala
Mengietta. In di ha ilbab cavan si in rieven «t anflan ina.braiuiijia d' anr
lOsenaa batagl. La Mengietta ha eonBTderau la bransint, mo ba detg leutier:
„tgl ei bein donn, che la bransina ha en nagin batagl.^ Snenter ditg haver
•patertgan, ein ela vegni perina, da achenghegiar ]a bransina al retg. II
retg ha g^n grond plischer dll schengbetg, mo ha era detg: ^Igl ei bein
donD| che la bransioa ha en nagin batagl.^ 11 bab ha remarcan^ che ata
16 feglia hagi detg il madem. Sin qnei ba il retg detg^ tch' el hagi ina feglia,
che hagi savin dir ils medems plaids ^ sco el, deigi el far veguir ella en
sin casti ; mo ella deigi vegnir ne k pei ne k cavagl^ ne blntta ne veatgidai
ne da di ne da notg; — aappi ella far qnei, vegni el a spusar ella; —
qoei bncc, ache deigi ella miirir! —
20 11 bab manegiava, che sia feglia sappi bncea vegnir snenter k qnellaa
condiainna; el era ploius angnoscha, e a' enriclaas d' eaaer ius tiel retg.
Tonaton ha el raquintau a sia feglia, co ei seigi in cun el. La feglia eon-
solava il bab e scheva, quei cb' il retg hagi dumondau, eeigi tnttavia bocca
grond knnat.
Lura eis ella sesida sin in asen, aevostgiu davon giu e davoa buc et
25ida tier il retg denter stgir e clar. Qnel ha spuaan ella, mo tenia ora,
ch'ella astigi mai incnnterdir ad el.
In di ei il retg cnn sia suita ina k catscha e vignius tier in paaper
am, che pertgirava ina vacca, che veva grad fatg vadi. Daaperaa fava era
in nm eon in aaen. II paster della vacca bargieva, et il retg ha dumondan,
SOpertgei el bragi. £1 ha rispandin: „Sco ti vesas, ha mia vaoca fatg vadi,
et uasa pretenda quel urn, che sin aaen hagi fatg il vadi| e val Ir cul
vadi. — Usaa di ti, o retg, qaal ha riachan!^ II retg ha dan riaehuo a
quel digl aaen.
Plennaia ei era la regina vegnida da quella via e ha damondau il
36 pastor, pertgei el bragi. El ha raquintau, eh'il retg hagi dan risehan agl
um, che pretend! , ch' igl asen hagi fatg vadi. La regina ha detg ad el:
,^Fai, SCO jeo comondel! — Feglia enaaconts pescs; cava si ina raosna e
metta en els, e cura ch* il retg pasaa speras vi^ sohe truscha ils peace, achent:
„Senodei^ mes peschets!" Damonda el tei, dapli cu ils peachs tenodien ail
iOachetg, di: „Dept, ch' ils asens fan vadil^ Igl am ha suondan, edomondont
Digitized by
Google
MErohen 49
il ret^y depi ca ils peschs senodieo Aenz'aua, ba al respondia: pDepi ch'ib
asens fan vadi!^
n retg^ ei rettaas yergognans; mo ei gliei dabot daa al sann ad al|
eba sia consorta bagi dau quei cussegl agl am. Vagnant k casa^ ha al
datg alia ragioa: Ti vavas amparmess da mei enaontardir a mi; mo ti baa 5
bacca taniu plaid, a parqnei daigies ti bandunar il aasti; daotoD aaa ti
euDC prendar con tei qnai, cbe ti bas il pli bngian!^
La ragiDa ai stada conteota; mo ba rugau il ratg, d' aanc baibar ami
alia in glas vin. En il bicb&r dil ratg ba alia mast dormi , a anra eh' il
retg dnrmava politamain , ba alia mass al an in sao^ pnitau k caaa tiar 10
nn bab. Cnra ch'il ratg ai daatadaoa, savav' al nnola, nna al fiiaai. La
ragina ha lura azplican, cb' al bagi aoncadin ad alia da prander ord il
eatti quU; ab' alia hagi il pli bogian; — il pli bngien bagi alia tnu mariu,
at asehia aaigi al ehaa. — II ratg ba datg: |,Bian dapi aha ti aaratas mai
il pli fatg Boba tnoma enn mai an il aasti!^ 16
Da Ian enyi ain ale viyi Tantiraiylamain ansaman ; mo jan hai miu Tin <^
da anentar.
59. II buob, che encureva il parvis.
Ina gada erm ai in panpar buob, aha figiava cavri, a savaTa bnnamain
mai ira k massa a priadi. Ina dnmangia, eba las canraa stavan maaaiTlaa, 20
aiB al yignioB gin al vitg k masaa, II pfarrar ara grad lin aaantflaballa a
pardagaya, ao ins stopi far par vagnir anta parvis. 11 aavri ha adia, ah'il
pfarrar ha datg, la via anta parvis saigi graiscbla a plaina spinas. 8nr da
qam ha il aavri salagran a tartgian: ^^Lnra sai jan bain qnalla ria^; par-
tgai al ara ins ina gada d'in fistatg si, cb' el ara sasgraflans malamain.25
Par qnai di ais al ins par sias aanras, a la sara ba il bnob datg k las
famnas, ah' al mondi bnaaa pli enn las eanrasi partgai al mondi anta par-
visy al sapi la via.
La gliant ban ris snr da qnai a savevan bncca, tgai al maniass. Gliantar
di ai il bnob lavans bain marvegl; partgai al saveva sehon, eb'ai fnssSO
lansdiat dil fistatg si. Spir scarps a tut en in sann ais al vagnius si an
in plenn; Ian maniav'al, eb'ai fnss il parvis. Bain glaiti vasa il bnob in
emeifix da Ian, at ba ampran quel, scb' al vagni bncca glaiti anta parvis.
n cmaifiz ha abar nnota raspondini at il buob ei ins vinavon a tartgian:
yyQnal ai anna sasgraflans si pli fatg, cha ti; quel vul gnass ara ir anta 85
parvis.'' Mont vinavon ais al vagnius tier ina clanstra, a ba tartgian, qnai
•aigi il parvis. In padar, cb' era avon clanstra, ba el domondan, scha qnai
saigi il parvis. Quel ba raspondin; na, abar al bagi ara il sen dad ira
anta parvis; nssa fetsebi ei aber sebon brin, et ba anvidan an il bnob da
star snr notg an clanstra. Mo il buob ha detg, el bagi aune in ahan ora,40
eba hagi gnass ara fom; al mondi a clomar quel. II bnob ai ins ora Hal
crucifix, at ba clomaa de vignir an clanstra cun al. il crucifix ai vignins
4
Digitized by
Google
50 MIrohen
en danstra e •emete tper el k meissi et il bnob deva trash ri las meglierw
bucadas i lea e seheya, el duessi magliar, eh' el posai liar ora ded ira
damettn entocbeo enta panris. IIb paders vasevan aber bueca NieMegner
e taTevan bucea^ cnii tgi il boob tschintachaTa. Suenter tacheina ei il baob
6 1110 can sia compogn & leig en la aperonsa ded' anflar gliauter di il parrisi
et ha enflaii quel. Pertgei gliauter di ban ilt padert eDflau el morti;
Niessegner era iiia con el.
/ —
40. 11 pescadur.
Id retg viileya dar ina gronda gattaria e ha fatg de saver, eh' el veglt
lOremanerar rihamein il pescadur, che furnesehi ad el en abnodonaa pescs
tier qnella gastaria. Denter ils pescadurs, cbe ein sepresentai al retg, fuTa
il bab d' ina roscha affons. Cod qnel ha il retg serran gin il contract, mo
ha el madem temps detg, sch'ei daessi frantar, ch'el snnresehi bucca cvb
pescs avuDda, vegni ei a cnstar sia Titta.
15 61' auter di beio manregl ha il pescadur prin sia reit et ei ius ora tier
las rivas della mar. Mo adumbatten fuva tut sia breigia; el ha pegliau
bno in pesc; er' il secuod di ha el peseau senza success. II tiers di ha el
pegliau in aschi stermentus grond pesc, ch'el ha stniu applicar tut sias
forsas per trer el ord 1' aua. Qu« pesc ha lu entschiet a plidar et ha
20 detg: i^Ftoda si mei e pren ora il dadens; — il cor dai a tia dnnna, il
lorn a tin cavagl, il dir a tin tgenn et il ftl metta en jerti 61'anter meina
tier il casti dil retg; Et et yegn ad esser sufficient per sia gastaria^. —
El ha fatg ascbia, et il retg ha dau ad el ina buorsa pleina daners d' aun
Era cun il dadens ha el fatg tenor conM>nd dil pesc, e pren mira I en cnrtgin
S5eis ei carscbin duos spadas, il tgeun ha fatg dus chigneuls, il cavagl dus
puleins, e la donna ha partnriu dus figls. Queb ein carschi si dus gronds
e bials giuvensi e semegliaven aschi fetg in 1' auter, cb' ei era nunpusseivel
de dtstinguer in da lanter. Carschi ha in dils scbumelins detg eneunter hur
geniturs, els massien aschi bugien empao per il mund entuom. lis genitnrs
80 ein da quel stai cuntents, e la mumn ha porschiu ad ds in ani scbent,'
ch' els deigien far pennies quel ani e prender cun els, et aschi gleiti, ck* igl
ani ded in vegni ners, meunchi ei ensitgei k lauter. Scadin ha prin in
dils sabels, dils tgeuns e dils cavals, el ein semess sin viadi. Vegnent en
in line, una che la via raava ora en dus roms, han els pri n in c ordial
85pi9ttigott et ein sespartgi.
Eneunter sera ei il vegl dils giuvens vignios en in uaul. Chen hn el
observau ina hetta et ei intraus en quells* En cuscbina er' ei ina giavna,
et el ha suplicau de schar star el leu sur notg. ^Dieus pertgiri!^, dl la
giuvna, ti eis gartigiaus en ina hetta de dudisch morders. Fai che ti
40 vognias naven, schiglioc vegnen ek a mazsar tei !^ II giuven ha rispundin,
ch' el hagi ina buna spada et in bien tgeun e temi nuot ils morders; ella
Digitized by
Google
MSrohea 61
daigi mo diur ad el iiia gronda battegUa Tinan e ftigtr ord ttiTa, enra eh'ili
norden yegniaii.
lis morders eio vegni, e veMiit il giaTan, haa els antichiet a nmlar
ib aaatiab Utaa sayeya el, coatard ei foMi, a ha sdarmaoau la botlaglia
da quels tgaos ri, eh'als ain vegni tot stiionis; Inra prenda al iia finxia&
^•ds e massa tuts. La gtovna, aha ara tot ord sesasa dal lagfaenneiit,
bs embratsehao sio liberator, e soplieao qoal da rastar eon alia an la batia;
ds seigten rehs avonda; — ils mordars haveran rabitscbao ansaman gronds
•easis. 11 gioyen ba empermess dad en in wn yegnir e tpnur alia; mo
qoei temps stoppi el applicar per ir et eaeorir sio frar. 10
Soenter esser ius ditg entuom, ei laoter frer era yegains tier la hetta
dils mordars. La gioyna carteya, cb' ei seigi sin spns, et ha axprimin sin
1«gberment^ eh' el toorni gia. II gioren, cbe sayaya ord qoei, ehe sin frar
wigi era staas leo, ba detg ad ella, oh' el stoppi aonc ir nayen ina ga;
el bsgi aonc boeca anflao il frar. 11 frar era denton arriyans an la rasi- 15
deosa dil retg; mo da pertnt entopaya el leo fatscbas trestas, e da pertot
era ei pendin ord da fenestra flors ners de maleneorada, a domondont el,
tgei qoei moooti, eis ei yegnin raqointan ad el, obe dador il nareao sei
b lag; leo yiyi in stermentos drae de siat tgiaos, e mintga di stoppi e*
f^r dan a qoei in earstgeon et in biestg; os bagi la sort toceao i U20
feglia dil retg; perqoei sei tot en maleneomda.
11 matt et ins yinayon en il roarcao tier ina eaplotta; eben era la
priasessay ehe steya en sebanoglias oront a sepreparont tier la mort 11
gioven ba gio compassion della syentirada prinsessa et ba detg ad eUa,
eh' el yegli amproyar de massar il drae et asahia spindrar dla, et alia ha 95
empermess de sposar el, sch' ei reoasescbi ad el de massar il drae*
Armaos eon sia bona spada, et aceompognaus da sio Adeiyel tgiaan
▼s il gioyen ora ancnoter il kg. Mo sgarscbor ! ord qoei yegneva in ster-
meotos drae, cbe spidaya fioc a floma enconter el. Senaa patertgar ditg
ha il ginyeo smanao sia spada, et en ina frtda taglian gio treb tgaos. ,,0, 80
jeo bai aonc qoater, e yegnel segiramein a domogoar tel% di il rabiao
drae; aber enaqnella erodan tots qoater tgaos sot ina frida della spada dil
gioren.
Uasa era la prinsessa liberada, a eon larmas de letesia croda alia en
hi bratseha de sio spos. Ol'aoter di bao ek celebrao legras nossas. 85
Enconter sera stayen ils yentireiyels spos si per ina fenestra e mirayan
Ofs el liber. Chen yesa il spos en in oanl dasperas in yogi cast! e da-
monda ria sposa, de tgi qnei easti seigi. Ella ha rispondio, ehe qoei easti
q»partc||^i ad ina stria, et el deigi sepertgirar ded ir en qoei, en ease,
eh' el yomi en qoei oaol k catsoha. 40
Oia il seqoent di eis al los k catscha, mo ba bocea podin sorrentseber
sia qoeida de intrar en il easti. Leu er' ei ina femna yeglia, cbe pertgiraya
^oscheias. Qodla ha grin enconter ad el: „Pren si, pren si tin tgeon;
4*
Digitized by
Google
52 Mirclm
quel apaenU tat mm plotcheins!" En il momenti eh* el ha priii ti il tgenfii
h* U gtriA mesa in cavester sor sio tgan g^o, et el ei daTentaoi in cnTagL
11 frmr ginyen ha obsenrau, che sin ani era regniot nto, e eonolodin
ordlmderi ch* ei meonchi enzitgei k sin frar. Sensa terglinar eit el teneM
6 sin Tia per encorir il frar. En il marean dil retg eit el yegnins reticharto
eon jnbel. Tut carteva, ch' el (wmi il spas della prineessa^ et era qnella
ha embraischaa siu manigiaa consort. Ifo la notg.haJL fiftTftlier meat sia
spada donter el e la prineessa. Mont in di k catiehai eia el era vegnios
en~H easti della stria; mo el ha enconnscbia ella, e valeat ella metter il
lOcayester sor sin tgaa, ha el alzan sia spada , e ha detg: „Ti stria Tegliay
dai nennavon min frar, schiglioc tagliel jen k Ti gin il tgaa!'' La reglia
haTera piars sia passonsa; ella ha massaa al caTalier il nnegl de eavab,
e qnel ha betn dabot pria gia il caTeeter als nnmeros eavals, e pren mira,
iaa roseha signnrs staTon avon el. Era sin frar foTa liberaoajet ei aefien
ISentaom cnliea ad el. Lnra cin els tratgs con leghermen en il palast dil
retg e yivin rentireivels dis. La prineessa padera bacca engrasiar avnnda
al liberator de sin spos. II frar yegl ha aber manao sin car frar era en
igl naal e sordao ad el per sposa la biala matta, ch'el haTera liberao
dab morders,
20 41. Jig urn cun la valischa.
£i era ina gada in paoper ginven, che mava sin viadi per encorir in
sorrksehi et entopava in signoTi ch' empiara, noa el mondi. £1 hagi nagtaa
dan^i e perqoei stopi el encorir in sorvMsch, ha il gioven respondio. II
aignnr ha detg, per quel sapi el schon giedar, sch*el fetschi| see el ditgL
36 El 0topi siat onns adina ir sin viadi, aber bocca selavar, sescoltriri tigliar
gio onglaa ne caviglS| e bocca scomiar restgiadira, lora vegli el dar ina
▼alischa, ch'el sapl prender ora Ions dan&rs sco el vegli, sche seigt qnoUa
adina pleina; asehl gleiti aber sco el sorpassi en qoels siat onns qoei nal
comandaa, sehe arigi la valischa vita per adina. II gioven ei staos eonteas
80 de qoei, ha prio la valischa plein danirs et ei ius vinavon pil mnnd en-
tuom. Arivai ils sis onns de sio viadi, vezeva el ora, sco in thier. Ina
gada vegn el en ina ostria, nna cL'el ha domondan de star sor notg. La
glient deirnstria ban detg, che gion stalla veglien ei schar star^ en casa
seig^ el Bemia tschnffi. De qnei eis el era staos contens; ha aber fiitg
35portar la pli bona tscheina, ch'e: ban gin ell' ostria, gion stalla per eL La
dameon ha el aschi ditg soplican igl nstier de schar vignir empao sin etiva
el denter ils signnrs, ch' igl nstier ha detg alia survienta de schar vegnir
si qnel; pertgei el paghi aschi bein, sco il pli grond signor. Sin stiva aia
el staos en in canton o ha tadlao, tgei qnels signnrs, ch* eran len, raschn-
40q*t«o. Denter anter ha el odio, ch'ei schevan, qoei seigi don per las
feglias de tal signor, che laschi ir banearot. II viandont ha spert domon-
dan igl nstier, tgei signor- qoei seigi. Igl ostier ha detg il nom, at il
Digitized by
Google
MSrcben 53
giaren ei ins tier il easti de qnei signiir. Chen levan ei bucca schar vegnir
en el igl emprem; aber el ba detg, el hagi ina cansaa de gronda empnr-
toDia de ttchintscbar enl eigtmr. Manaos avon il eigniir, ba el teoferia de
ptgar giu tQts ses deiyets e liberar sin easti dile creditors, scb' el detti ina
de fias feglias per spiisa ad el. 11 sigDor ha igl emprem sennspia de dar5
ina feglia ad' in ascbi tsebnff e terladin; aber vegnir glianter di ora sin '
msa el cnn sias fig1iaS| ehe eran bncca dtsai de^nTrar, mava era bneca
tginnscb. Chen ha el tutina detg, el seigi contents de dar ina feglia ad
el, seh' ellas prendien el ; els veglien domondar, sche ina Tegli. II signnr
bt Bchan clomar sias treis feglias, e dnmondau, qnala vegli prender illO
■itgiert per spns, ina ne lantra, aschiglioc seigien els damenn sin gassa.
Lss dnos veglias ban detg, quel possien ellas bncca, quel seigi memia ter-
Isdins. La giavna veseva, che siu bab bavess bngien liberan il casti, et
ba perqnei detg, ella vegli pia prender quel per nm; in fetg emperneivel
idgi el schon hue; aber sch'ella possi bncca mirar siii e); semeini ella 15
lb in anter menu; ir k rngar mondi era vess. II viandont ha dan in ani
slla giavna e prin il sin et ha detg, en in onn et in di tuomi el, e Inra
Tsglien ei fkr nosas. Ih deivets dil sigour ba el pagan gin entochen sil
dsvos binager, et ei jus vinavon. Cnra ch' igl onn ei stans vargans e cnn
quel lis siat onus de sin pac, ha il ginven selavan, schan tigliar gin cav&gb SO
e barba, cnmpran in stnpent vestgin, et era nssa in dils pli bials gtnvens,
eb' ei sedeva. El ei puspei jns en Austria , nna ch' el haveva durmin en
■Ulla tsehei onn, avon ch'ir tier sia spusa. Qnella gada ban ei fatg tutta
eortesia e manan el cuninaga en sala. Udent, che la fnmitgasa scheva,
eb'ella hagi mai vin in ascbi hi ginven, sco qnei, ba el detg, sch'ella26
serrgordi bncca de haver vin el avon in oS chen« La fnmitgasa ha detg,
mo na, ehen seigi el mai stans. Udent, cb' el seigi qnel, che hagi dormin
a?on in onn giun stalla, ban ei sesmerveglian , e levan bncca crer. Cnra
ebe las treis dnnscballas el casd ban viu a vegnient qnei ginven, emparaven
el ina lantra: „Sa tgei hi ginven qnei ei?^ — e las dnos veglias rievanSO
ora la ginvna e schevan: „Qnei Aiss in empan pli bi, che tin bntschignins!^
n ginven ha sadan d'encannscher k las feglias; volent aber sia spusa bncca
erer, ba el mnssan igl ani k qnella. Las dnos veglias ban gin talla scni-
donsa, ch' ellas ein il di de nosas idas sisnm Ta casa e sependidas. 11
ngnnr, cheliateta dan la vaHscha, ei vegnius il di de nosas et ha empran85
il spns, CO ei seigi ju cun el. Tut contents ha quel respondiu, ch' ei seigi
jn fetg bein, et el hagi nssa ina biala spusa. Sinqnei ha il signnr detg:
„T1 has ina; aber jen hai snrvegnin duos; scbiglioc mira si sur combrasi'
tt
iw luiAO pa vtaa wusvafliBi
42. II cavri.
In cavri baveva la moda de metter la taschtga sin ina platta, cnra 40
ch' el era siado cun las eauras. Lura mava el pli lunsob , e cnra ch' el
tamava, era la tascbtga adioa v;ta. Ina gada ha ol era tartgau mirar, tgi
Digitized by
Google
54 MSrebeA
mondi cnlla marenda. Chen ha el vin in mean, cb' ei vegnios orasi et ha
priu naven la taschtga. Vesent qtiei| ei il cavr^ iua enagiu, danunder
eh' 11 menn era Tegnins, et ha enflau ina teana, naa eh'ei era mo ina
femnai • ann qnella ha el migliau ensemen la marenda. Finida la marenda,
I 6 ha la femna detg, che cheu Bejgi^la moda de saenter tschavera trer jlugls
injbgi^ ^entocben cb in^edurmenii en. 11 mat ha stuiu scbar trer la
femna igl emprem plugls. EI ha cuninagada fatg, tco scb'el fnss sedur-
I mentans en, e chea ha el viu, che la femna veva pinaa in fintBchfil-BU.t.i1
ts^oejsn^ per masar el. Cata ch'el ba gin vin qnei, ha el fatg see de
lOsedeftadar, et ha detg: „Us8a stos ti era echar trer pluglSi entocben che
ti ei8 fiednrmentada!^ La femna ei gleiti sedurmentada, et ba schau dar
ginn plenn il fintscbil. Alluscba ha il cavri prio il fintscbil, tiglian gin
il tgan a la femna a mess quel en gaglini; las combas sut letg en^ et il
tgierp en letg. Snenter ha el ragndan ora las tmcas della vegliai et anflau
16 scazis, ch' el ei stans da lea daven rechs arnnda. Can ils scazis eis el ins
en tiarras jastrasi e cura cb' ei ban via, che las caaras vegnevan bnc k
oasa, et il cavri era bncca per pels, ban ei stain metter in anter eavri;
tschel ban ei mai riu pli.
43. L uolp et il polisch.
20 Ina gada era ei in am et ina dnnna, che vevan nagins affons. Vesent
qnels das, che tatt lar visebins vevan affons bials e frestgs, sche stevan
els fetg mal et eran trists. Els bavevan ditg rogan Dia per in affon; mo
adnmbatten,
Ussa rogan els Dieus de po dar ad els in affon, e sch' ei ftissi er* in
25 mo SCO in polisch. Bein gleiti ban els snrvignin in sco in poliscb. In di
haveva il bah ded' ir per lenna, e la mnma de vegnir can merenda. II
bab voleva aber ir ordavou e far ensemen la lenna, mo saveva bncca, tgi
schar vegnir can il cavagl. Udent il poliscb il discnors de bab e mamma,
di el: „Jea sai, co far; vus mamma metteis mei en in'nreglia dil cavagl,
80e la sai jea schon manar qael.^ La mamma ha fatg qnei, et il polisch
saveva tras sia plidar menar il cavagl traso sin la dretga via«
Car cb' els ein stai ent' il ling tier il bab, eis ei vegnin das viandonta
per qnella via. Udent qnels dus ina vnsch tat aparti, e vesent nnot, em-
piaren els il bab, tgi qnei sei, che plaidi traso. II bab ba la massau ad
85 els il polbch en 1' nreglia dil cavagl, et els ban sesmervegliau bncca pane
o domondan il bab, scb' el vegli bacca vender ad els qnei pign. — Mo il
bab ha bncca volia vender el. 11 pop&tt di k sin bab: „Aalaa mei ain
tin schni!^; e lara ba el detg en in' nreglia k sin bab: „Ho venda mei!
Jen tuomel pnspei anavos." — Ussa venda il bab sin fegliett per ensa*
40contas tscbient renschs, et ils viandonts ban prin el et ein ii naven.
Els ein viagiai in grond toe et arrival en in stgir aaal; mo assa veten
els, cb' els bavevan bncca pli il poliscb. Els taornan anavos clamont il
Digitized by
Google
midbea 56
poliadi eon aulu Tuseh. Quel rbpnadeva: nChes tun jeii!*'| e miroiid 1
fMDteri anian els el eajDajcacc^ogiuu
£li frenden el • van Tiaavon, e yegnan tier In catti. Chea laiea els
ir il pollack d* ina rasna eaasi e dieoi eh' el daei fierer oragio ad eb dil
tit El fa qnei, aber euD tala canenti che la glieot dil easti yegn alerta6
eb itoii fegir.
n polisch ei fagina ora en clavan en il fein« Olianter di ei la ftimi-
tgifa dil caiti id' ora en clayan ei ha priu fein de perr^ ina yacca. En
qM firia era il politeh inppans, et ella ha era mees qnel en il pnnapeny
il il panper pign ei vegaioa lagatins tnt enUrs dalla vacea. Mont la ftinii- 10
tgasa laatra ga en na^l per penr^r la vacca, ha ella ndin ina vnaeb, che
diMutva: „Bncca dai pli fein a mi; jen hai fein aTnndal'^ La (nmitgaaa
earteray eh* ei fast la Taccai che plidaaa, et ha pegliaa gronda ternma. Tat
en fiirtiBa eia ella corrida si en il casti et ha raqnintan al patraB| Igel
di'ella hagi adia* 16
II patraa Tega ora e maasa la racca, et il magna can II pop liea fiera
•1 ea cartgin. Mo la aotg siso eis ei vegnin len in' nolp et ha magliaa
BAgon e pop e tat ensemen. L'nolp vnleva Inra ir ad engolar, et il
poltich en sia magan entmidava ella traso tschea e lea. la di ha el detg
ded' ir ea tala e tala casa. V aolp ha saondaa et ei Ida ea la case dil SO
bib dil poliach. Chen ha ella Tolia engolar de tattas sorts caassas; mo il
pop ha entsehiet a far canera, ton che ses genitnrs ein yegni nennaTon.
La mamma ei' eanc ida et ha cloroau in aater am, et alura han els volia
OMsiar r aolp. 11 pop udeva, tgsi ch' els scheyan in k Iwaier, e cloma can
ialta Tasch : „Bab| bacca maaza mei 1^ II bah ha enconnschia la Tasch de S5
iia polisch, ha la massaa V aolp can tat adatg e pria ord il magna de
qaelk sia polisch.
Bab e mamma eran assa lids e contents de paspei haver anflao lar .
polisch.
44. La mala dunna. 80
la par, che era alias miserias tochen colieiy ha detg ina gada, sche
el savessi vegnir ora snt qaellas, sche seaospessi el bacca de magari far
ia pac cal giaTel. Tat ea iaa gada ei qael can pels caara rechtiameia
iCaos aToa el et ha emparaOi tgei ei meonchi ; sch' el vegli far in pac con
d, sche setgi el da qaei parigiaas ; el vegli gidar el ord las miserias e dar 35
danirs detgaoonda, aschi ditg sco il par sapi dar ad el de lavar. II par
ei staas cuntents, e ha tertgao: ,,0, per de lavor hai jea de dar toch' ib
igls!^ Aschia ha el fatg il pac con il nanich| sco qnel haveva proponia.
n giavel haveV aber caninaga vintschio la lavor, ch^ il par deva de far ad
el, e qael saveva bocca capiri tgei riet il giavel vessi, e schon temev' el, 40
de bocca saver, tgei dar pli de lavor. Chea ha la daana dil par stodigiaa
de dar al giavel leana nAra de lavar, en tochen che qoella seigi alva« Vi
Digitized by
Google
56 MMrchen
do qnella ha il giftTel ditg sedoTraa, aber ha ii davos tattoa stov'm meder,
▼eeenti che nagin remicdi possi far yegnir alva leooa n^ra. £1 ha yin^
ch' el era qaella gada piglians, et ha savin far nuot aoter^ ehe dar TinaTon
danin senia spargn al pur,
6 45. li amp la cF aur.
In muliDte haveva treis feglias. Las duos veglias eran loschas e naa-
sehas, la gtuvna enenntercomi buna e carina.
Mont il mulinir in di alia fiera, ban las dnos yeglias comondan do
cnuprar per ellaa in hi vistgin niey, e la ginvna ha fnplicant ch*el porti
10 ad ella in matg verd.
n bab ei ins alia fiera et ha enmpran ila yistgins; mo in matg verd
ha el bncea ranrignin, easent ch' ei era grad il pli crin nnyiem. Mont en-
ennter casa, eis el vegnins tier in casti. Las portas de qnel ein saTiartas
tnt de sessas. El ei ins en^ e In ein las portas se serradas. Mo dapertat
ISregieV ei len ina gronda tgenadat; ei pareva, ch* il casti fnssi nnn habitaua.
Mont d* ina scala si, eis el vegnins tier la enschina^ nna ch' ei ardera in
grond fing. Sin la platta de fing stava in grond gatt, che nnlava caffee
e mirava tnttavia bncca mitgiert sin el. Havent preparan il caffee, ha il
gatt entschiet a far sin Tiers, sin il qual igl ei vegnin nentier ina entira
20roscha da gatts. Era il mnlinir ha stoyiu semetter en lar compagnia. II
caffee vegneva presentans en finas tassas, e snrvin si lender deltas pli
bunas canssas.
Snenter tscheina ha il gatt grond manan igl urn en ina belliBsima
combra^ nua di' el ha dormin Tentlra notg maseivlamein.
25 La damenn eis el ins ora en jert, sche fuva ei leu in stnpent hi roeir
Eipor la fontanna. Sisnm quel paradava ina rosa. Tutleds, ch'ei renssescbi
• use' ad el de pnrtar k sla feglia il desiderau matg, rumpa el gin la rosa,
mo auda en qnei moment ina vuscb, che di : ,,Lai star qnei !^ ; et ina sg^-
scheivla siarp sernschDa si ad ord la fontanna, e sevolvend encnnter el, di
SO ella: ,,Demu che ti has privan mei de quella rosa, stos t\ dar i mi tia
feglia; fas ti quei bucc, sche dueies ti morir!^
Tnt trests ei il muliD^r arrivans a casa. SnrdoDt la rosa alia ginriUL,
ha el dotg: „Cara feglia, quei ei stau ina cara rosa; jen hai stnin em-
permettcr persuenter Tei ad ina sgarscheivla siarp; mo pli bngien vi jen
35 morir, che bnca tener raia cmperroiHchun !^ Las duos soras veglias sevilaven Bin
la ginvna e schevan, ei seigri en<)retg^ cli^ ella vegni castigiada; ella hagi adma
da vuler oczitgei aparti; liivessi ella gi'wiscbau, sco ellas, in vistgin, scbe
havessi ella spargolau la tristezia al bab. La giuvna consolava il bab e
scheya, ch^ ella vomi fctg bugicn en il casti; la macorta siarp vegni sigira-
40Qicin a far nuot dil mal ad ella. £11' ci ida e veguida retscharta en il
casti cnrtaseivlaroein dils qattft, ils qualfl ban manau ella snenter tscheinm
en ina combra d' extraorr^inaria bellezia La iiotg ba ella sentiu, ch' igl
Digitized by
Google
Mlrchen 57
d vegniii nentier lia letg eniitf^i; mo elU ha bucea aghiaa de far eanola
e minr, tgei ei aei ; aaehia eit ei er* in la secnnda notg. La tiana Dotg
hi dla fatg caziola, sch' &ra in bi gtoven sper ella. Ei era in prinil, il
ifiud ma nanscha stria haveya gin midan en ina siarp ; nwa er* el liberHs.
Mo la ginvna haveTa, envidont la cassola, schan cordar in dagnoi graasS
lb il tgau dil prinii, et entras qnei era la possonia della ttria bneca prida
toUlmein naren dad el. £1 ba tsebemin ora la ginvna per lia spnsa, mo
ba Inra detg^ nssa stoppi el ir pil mnnd entnom, e tocben eb' ella bagi
boeea mt ora in per eakirs fier, vegni ella bncca k yer el. El ei einliae,
et en il plas dil casti sesan flav' ei nuot anter^ cb' in Bpinatscb et in per 10
ealsin fier.
EUa ba tratg en qnelsi e mont trestamein Tinavon entanpa ella ina
femiia veglia; cbe ba volin sarery pertgei ella porti calsto de fier, et ba )
dm il cnseegl alia matta de metier ils calzirs en in iuiatscb caald^ In
leigien elf gleiti mtt ora. La matta ba fatg aechia et ba nit ora its eals&rs 15
en entgina meins,
Arrivada en in marcan eii ell' ida en il pala«t dil retg et ba mgan
de sebar star ella enr notg. La regina^ cb' era ina fetg bnnna signnra, ba
bngien concedin qnet
Qnella notg ba la ginvna partarin in matt, et el madem moment baSO
ina macb sescbaa ndir enn ils plaids: „L' ampla d' anr et il stapin d'argien!
Sche tia tatta qnei sayess , en fascbaTiraurna tei fisebass. Seb' ils eots ^
ea&Gwsen bnc^ et ils zenns tncassen bnc, sebe steas jen tocben dis!^ —
L'anCnr'aera ba la regina fatg atar dnoa servientas per mirar tier alia
giuYiia mnmma et agl affon. 25
Entnom mesanotg ban ellaa adin la vaacb et ila medema plaids; et
assent la regina en grondas meryegliaa, tgi qnei pndeasi eaaer, ba ella acban
niassar tnta ila cots dil marcan e ligiar ila zenna^ et ba aessa TOglian, e
eora cbe la vuecb ba detg : |,Scb' ila c6ta cantaaaen bnc, ila senna tnecaaaen
b tte, scbe atesa jen tocben dia!^ — lia eUa detg: y,Ila cots conten bncc^SO
et ils senna taccan bncc; scbe stai entochen dis!^ — et en vegn sin agien
figl. El era quel, cbe fnya stans vegnius midans en ina siarp e liberans
entraa la matta, la qnala el ba Inra apnsan.
46. II Schnider, che haveva mazau siat e blasaau siaL
Li scbnider ba volin ir ina gada empan pil mund entnom per mirar 35
gio^ qneL El ba aber tertgan, el mnnglassi studiar ensatgei de far cr^r,
el seigi in nm renoman, e lara yigniessi el bucca bess ascbi fetg rideneu,
Bont denter la glieiit, sco de scbar savor, el seigi mo in toe scbnider. Kn-
tocben cb' il scbnider stndiava si per ina fanestra suenter in mettel , miir-
dergiaven enzacontas mustgas traso el e scbavan bncca mans. I'ut de f^l 40
iia el dan cnn sia topa sin la fanestra ina gada, cbe las mnstgas erau
Digitized by
Google
58 MXroheii
MtoeheiiladM, et ha masaa siat e blassau siat de qaellas. Uss'eia ai dan
el tgaa al achnideri co -vagnir renoraaue, et el ha scret sin aia eapetteha
eon palla davontier en gronds bostaps: „Siat masan e siat blassan en ina
gaAi.^ — , aber bncca mess vitier^ eh' ei seigi stati mo mnstgas. — Tvt
61egramein eis el can qnella incripsiun semess sin viadi. Aber sehi gleitiy
seo il sehnider ei arivans en in marcan, eis el vegnius clomanstier il retg
e domondansy pertget el hagi scret quei sin la eapetscba, e sch'el astgi
dir, eh' el hagi fatg ina aschi gronda bravura. Per buoca schar vegnir ora,
ch' ei seigi stan mo mnstgas, ha il sehnider detg, che vi ded el surresi ins
101a fermesia: aber sche gie el seigi pigns, sche detti ei d' enflar in aachi
ferm, seo el. H retg ha Tolia empruar la fermezia et ha detg, ch'ei aeigi
chen manetvel, en in uanl, in thier cnn in tgiem amiea il tgan, e qnel fori
atras, tgei che vegni encnnter. 8eh' el seigi el eas, de maaar qnei tbier e
pnrtar ad el il tgiem, sche vegli el dar sia feglia ad el per dnnna; posai
16 el aber bneca qnei, sclie vegli el schon mnssar ad el de seriver si_ tolaa
proclamas sin la eapetscba, e qnella ensemen eun sin tgan vegni sigliMi-
tada pli lunsch. Tut tremblont ha il sehnider domondau gnottas et in marti
el ha tertgau iM>in«tt^r *»» v«* per aehar ira, "^^^ ei mapdi, cn n el j ggi 9L
tntinajdntacliiu. Entochen eli' el mava a stndiont, ei in ntschi, meti sehelana,
aO dans sper ses peis gin. II sehnider ha gin compassiun con qnei thteret, ha
prin si e mens el en sac. Jus in toe digl uaul en ha il sehnider entapau
in haaer ria. Qnei ris ha domondau il sehnider, niia el mondi. Cura eh' el
ha giu detgT^ha il ris maniau, el possi turner anavos, e schar far gin il
tgau plauaaiu, pertgei quei thier domogniaasi el sex buce, e seigi auter nm^
96eh'il sehnider. H sehnider ha maniau, per mirar, qual aeigi pli ferma,
▼eglien ei pia empruar, qual possi better il pli ad aul in crap; et el ha
priu sin ntsehi ord sac e boss quel egl anlt, ch' el ei sgnlaus en las neblaa.
II ris ha bees siu erap sehnueivel fetg, aber pleunsiu ei il crap tntina tor-
nans giu; qnei dil sehnider aber hue, et asehia ha qnel gin tratg siu cimp
dOil pli ad aul. — yy^orsa de portar lenna, ha il ris tertgau, ei il sehnider
bncca aachi forms, seo de better crapa.^ — el steya bncca bngiei|,,jnia-a
quei fujitg, et ha voliu, ch' il sehnider fetsehi de portar ^e&na cnn el.
Entochen eh' il ris ha mess ensemen in buordi, che havess sfracau il schnideri
ha quel studiau de pnspei cuglienar lea, ma ch'ei era in aschi bein tsebella
85gada, aschiglioc seigi el piars. 8co in stgiarat va el siu in p^n; il ria
ha domondau, tgei el fotscbi si leu; il schnidar ha dan risposta, ch*el
strubegi g^u quei p6go per far il ligiom de metter en il buordi lenoa.
Lura ha il ris detg de vegnir engiu, el vegli star anavos , seh* il sehnider
drovi mo per ligiom in entir p^n. Eonc bucca contents , ha il ris toUii,
40ch'il sehnider fetsehi de magliar pulenta cun el. 11 ris ha podiu raaf^liar
aschi biara, eh' il sehnider fuss schlnpaus treis gadas. lis ffrhnid^rha abor
vebau ira^tut della fandialla camischa giuaden, et asehia m^Hava el eaiic
Iraso, cura ch' il ris ha stoviu caJlar. Ussa ban ei voliu ira el ling, unm,
Digitized by
Google
Mirehen 59
ebe qnai thier tetanerA si. H schnider ba priu sias guottas e marti ei
MflMM davM in p4|pi| eura eh'il thier ha volin vegnir eacuntor el* Cnn
titta fona ha U thier furau con aia tgiem atras il p^gn^ nua ch* il schnider
en teanpaos; il schnider la spirt cbitsehaa sias gnottas liungas atras il
ptga et asehia engnttan il tgtero dil thier vid il pegn^ che qoel savevaS
bacea semnentar. Plein senidon^ vegn il ris, ch' era fngins in toe, nentier^
et ha, sneater ch'ei hairevan gin mazan il thier salTadi, fiUg Tegnir il
e^aider cnn el en sia easa k roan^r per qnella notg. Sminont aber bncca
Ken, ha il schnider fatg si in nm de strom e mess qael enta l^tg, et el
« sesnpana ant Mtg en. De mesa notg ein eniaconts ris vegni cnn pals 10
et ban bastnnan igl nm de strom, che quel ei vegnius tnt plats. Bein mar-
▼igl vegn il schnider nennavon per ir anavos can il tgiem al retg ; ils ris
ein sarstai e sayevan bncca capir^ ch' el fnssi bncca morts, et han domon-
dsQ, sch' el hsgi bncca udin ne sentiu ensitgei questa notg. £1 ha detgi
mo smatgei hagi el schon sentin^ che eosatgi hagi fatg sgoeaia cnn in 16
itron; aber el hagi nuotta fatg Biim da qaei e dnrmiu yinavon. Uasa
ks il rb Tin, ch'el domigniara bncca qnel^ et ha schan ir el. Cnra
di'il schnider ha pnrtan il tgiern tiel retg^ ei quel staus fotg cnntents et
hs dan sia feglta ad el, et il schnider ei pli tard vegnius retg. La capetscha
eon rinseripsinn ha il schnider aber adina tenia en gronda honur. 80
47. 11 tniez tgeun.
Ei era ina gada in retg; qnel fuva fetg strentgs cnn far pagar il tribnt
e da panpra glient , che havevan bucca de pagar , prend^va el daven tot|
tgei eh'ei havevan. Ina gada era ei in pauper um, che haveva dabiars
affons. Morts il bab e nonsavcnt ils affons pagar il trtbut,Jha il retg^ fatg26
preader da d els la sol eta vacca lumbarda, ch'els vevan, e fatg meter en
■fiila tier las sias. Mo la damenn sisu favan tuttas las vaccas dil retg
▼entschidas, dano la Inmbarda.
II retg ha fatg vegnir il meager a far giu sias vaccas. 8co ch'il
meager ha gin fatg gin in toe la pial ad ina, ha il retg prto in cnnti,80
tigliau gin in toe cam, ei ius ora avon igl esch della stala et ha boss quel
toe cam sin il crnaiifix, che fava cur igl each, can dir: „Cheu has, e maglia
camcapiergnal" Orad len ei il retg aber daventaus miea tgenn e miei
cargrgfinn et ha da len naven adina stoviu maglier carncapiergna, entochen
ch'el ei crapans. 35
48. S. Giusep et il fravi.
Cura che 8. Oiusep ha muort la persecnziun de Herodes stoviu fngir
en I'Egjpta cud Maria et igl affoo Jesus, ha el inaga schan enferrar sin
asen. Nun havent danirs de pagar il fravi, ha el empermess de conccder
a qnel treis graaias. 40
U fravi ei staus bein contents et ha detg: „Bein pia! Avon mia easa
Stat in baun. Chen staten la glient dil vitg las s^ras de stad, patarlen.
Digitized by
Google
to MSrohen
rien e fan caoera, demaDiera ehe jen Tegnel tat stuonif • Fai, o bien 8. Oiasepi
ehe qaels yisehinf poitien bucca DaTen dil bamii eotochen ch' Jan vi buccl^
„Qaei seigi a ti concedin, di 8. Oiosep; mo jea tertgass^ cb'ei deas
cauasas pli preciosas de parischar^. — H fraTi ba deoton baeca tefehaa
5distiirbar entras qaella remarea e ba eontiniiaa : „Jea bai cbea in grond
e bi tscberseb&r, ob'ei mintg' onn cargaiu ^mi bunas taeberetebas ; rao Jen
■nrvegniel paucaa. 8farfatga matatscbaglia tepatraneieban onn per onn dad
alias* Fai, o bien 8. Giuaepy cbe qnela ladera atoppien atar ain taeberacbir,
entocben ch'jen bai moaeao ad ela de Tiverl^ — ^Era qnei daventi, di
lOS.Oioaep; mo pertratga betn, avon cbe domondar la tiaraa graxia!^
„0 gie, riapanda il frari; acbe ti concedaa ami eone la auondonta
graiia, aondel jea ventireiTek. Fai, cbe tat, tgi cbe metta ila manna en
qnei trncbit de gnottaa vdgliaa cbeo, poaai bneta trer naven qnela, en-
tocben cb'jen bai baeca mnaaan ad el creansa!^ — y,Sco ti giaviachaa,
15doeigi ei anccederi di S. Oinaep; mo con tacboca eia ti ataua, de bncca do-
mondar gratias aupematDralaa !^ — II fravi bavera denton antraa miraa
enn aiaa domondaa. Eaaent atana inaga en grondaa miaeriaai baveya el
fatg in contract can il nauacb et empermeaa k quel ai'olma encnnter ina
anmma danira.
iO Siat onna, il termin fizan denter il fravi et il nir, eran apiri, et in bi
di compare quel avon fravia. 11 fravi fa con el tuita cnrteaia et envid'ea
el de prender plaz in moment s'il bann^ el aeigi prtet paregiana de vegnir.
Snenter in p^ mioutaa tnom' il fravi tier il giavel e di , cb' el deigi nana
vegnir; mo quel podeva bucca naven dil bann, et il firavi ba prin ain marti
25grond e dan ail pauper giavel; cbe quel ei vegnina plata aco ina ptta, 0t
ba anplicau pruamein il ft^avi de calar, el vegli eunc apetgar aiat oium,
Lara ba il fravi dan ad el il pasa liber. Suenter aiat onna ei il giavel
puapei compariua. Qaella gada ba il fravi giavinau el ain tacberaebir,
acbent, eaaent iua tala calira, deigi el migliar enzacontaa tacbereaehaa;
80 denton fineachi el aia lavar e vegni. 11 nir ei aacbia ataua pegliaua per
la aecunda gada. Sut la plievia de ft^idaa, cbe cnrdaven ain ain tgan, tin
el empermeaa al fravi^ d^eunc apetgiar aiat onna.
Era quela ein apiri; il giavel ei compariua declaront, cbe quella gaida
aelaacbi el bucca giavinar ord fravia.
35 p^^^^f Bcbe lein nua far de vegnir naven ton pli apirt — di il fravi —
Dnmbra dabot era diuscb guotaa, ch'jeu aappi eunc catacbar en qnellm
roda!^ II giavel ba catscbau en tatta pr&acba ib mauna en il tmcb§t; mo
anb ba el bucca podin ukt quels; et il fravi ba baatunau el aacbi ditg^
cb' el ba rogau de po calar, el vegli ir e mai vegnir pli.
40 Suenter entgins onna ei il fravi morta et ei iua e vegnina avon laa
portas dil parvia, e ba leu apluntan. Domondont 8. Pieder; tgi aplunti^ ha
el griu: ^Ei gliei quel, cbe ba enferrau igl aseo de 8. Giuaep." — Mo
8. Giuaep ba griu anavoa, cb' el bagi gte bucca giaviacbau il parvia^ e vita
Digitized by
Google
Mirchen 61
kagi el mensii hia, cbe mereti bacea la bea^ladat eelestiala; el deigi mo
br, eh' el Tegni naTeii. — Lvra eis el las aTon las portas dtgl nfBern e
ka splantaii; mo il Daoach; cb' era dad el ascbi malamein Tegnias tractanii
ba en tema e fonina catsebau Haven el e detg, cb' in aecbi pertgolna tcbani
•appi d biteca vertir en aiu reginavel. Lara eis el pnapei tnrnans anaToaS
aTon il panris e ba detg diacna k 8. Pieder| el bag! era nam Pieder^ e
perqaei dnesei el tonaton far ad el la graaia et arver mo empau las portaa
t wck$r dar in' egliada en parria. Stmaeb ba S. Pieder gtu aviert empau
\m portaa, acbe ba niea bien fraTi fiera en aia capetaeba, ei In aea aeglina
CB am qnella e ba detg: ^Uaaa aandel jen mo atn mia agienl^ 10
49. La teuna delT uldeuna.
Ei era ina gada in pauper boob , cbe pertgirava pora. Daront eb' el
pertgirava in di aea pors, ei ina nldeana vegnida tier el et ba detg de
T^gnir eon ella. II pnrtg&r aeatgiaa ora igl emprem, cb'el aapi bncc' ira;
BO la nldeuna ba fiatg tondanavon, eb'el ba.biica aaviu far con meina, cbe 16
ded'ira eon ella. Ella ba menaa il baob en ina teana, nua cb'ei era enne
pUru nldennaa. Lea er* ei in bdgl can daoira, e laa uldeanaa ban maaaao
al boob qnei b^l e detg, cb' el dueigi metter danira en aac, aber bucea
Bemia biara e bucea memia pauca. II baob ba mesa en ila saca pleina danira
et ei ina per aia fatg. La famitgiasa de quel patruoy nua ch' il baob era, 20
Ia?aTa e contacbava il reati dil baob per V amar de Dia. Snenter cb' A
iiayeTa rapa, ba il baob entacbiet a iregnir pli garmadia, aacbia cb* el fagiera
bacea pli obedienacba alia famitgiasa. Perqaei leva ella bucca lavar aia
reati pli; mo il baob ba pagaa la fumitgiaaa per qaei, cb*ella baveva lavao.
Scbmarvigliont ella^ cbe qnei baob bagi dan&ra| ba la famitgiasa detg ai25
per in fom^l, el dueigi mirar suenter, dauuder il portgfar bagi quela danira.
Qvei ba il fumegl fatg, et il partg^r ba raquintan ad el, co el aeigl
staaa ea ina teuna d'oldaunaa peraaenter, e aapi ira leu cora cb*e] vegli
per daoira. Zitgei aacbia ba era plaacbiu al fum&gl, et el ba priu in malter-
aae, et ei iua cul buob en la tenna. Las uldeunaa ban era menau il fum^l 80
tiel b^l, et el ba cargau en il sac plein. Tomond el della teuna ora, ba
il fumegl aber storiu acbar dar giu il aac, et el medem tempa ei la teuna
dada en II buob, il qual era iua avon ord la teuna, era mitacbaua; il
famegl aber era vegniua acbmacaua grad aco ina pitta plata. Suenter ba
il purtgi aber mai yiu litgei pli ne dellaa uldeunaa ne dila danira. 86
50. II fav e la viaspra.
In &▼ at ina viaapra maven in di k apaa ded in pleun ora et ein ▼egni
tier in dutg; mo ne in ne lauter vulevan ir traa Taua. Jja viaapra ei Ida
per in atrom Ab far pun, ba meaa quel aul dutg vi e detg al fav: „ya Til^
n finr leva nnola aaver de quel. La viaapra ba aber bariau, cb' el mondi;40
Digitized by
Google
62 MXrchen
alia Mvessi dar giuaden e ruraper las combas. II fav sehava aber iraota
perschQader et ha detg: ^Va ti avoo! Ti Baa sgalar; selie ti dates giaadio!^
La viaspra ei finalmdin ida, Cora eh' ella ei stada vi a mies la poo , eb
alia dada gia en I'aua. 11 fav ha la stoyia rir ton denaTOD^ chLfiLha_giit
Ssearpan il tgii ei ha stovia "icliarcaser si ina scrotta; f h* inn Trsa fmnr-Tti
5L lis camerata.
In tun haveva in asen, il qual haveva sorvin ad el biars onns cun totta
prenora e fideivladat. Mo ussa era el vegls, haveva piars las forsas et era
naot pli tier la lavnr. £i encraseheva perqoei al patrnn de sta^r envaroar
10 ina bestia malniieivU; et el vuleva far igl asen ord "lis peis. Mo quel ha
eneorschiu qnei et ei fugios. Cara ch'el ei staus in toe, ha el entupaa
in tgenn, che tahegiava, sco sch' el fuss cnrrius diesch nras, e schava lentiar
ennc malamein pender las ureglias. ^Tgei tahegias aschi san?^ domonda
igl aien. i^Ach, di il tgeuoi perquei che jen sun vegls e fleivels e pos
15 bueea pli caorrer soenter las eauras, ha mia patmn volin stnrnir mei. Denton
hai jen ennc pudin mitschar a dretg temps. Mo nssa sai jen bacca, eo
gndognar min penn.'^ — „Neu can mei, di igl asen, nos anflein schon en-
lanaa in sarvetsch!" Igl ei bae la ditg, sche entanpan els in giatt, ch'era
stemias ora sper la via e fagieva ina tresta tschera. ^Pertgei miras aschi
SOmitgiert?'^ damonda igl asen. 11 giatt rispanda: y^Co savees ins esaer
laghersy eara ch'ins sa, chMgl ei finia can ins sin qoest mand? Essent
mes denns smnttai gin, sesel jen, ossa vegls, pli bagien davos pegnia e
enpidel, che seglir saenter las miurs; perqnei ha mia patrana voliu neghen-
tar mei.^ Chen han igl asen et il tgeun era raqaintaa lur historia, }i«ii
95 eonfortan il giatt et envidan en el de vegnir cun els. 11 giatt, che saveva
btioea, tgei pegliar k means, ei staas bein contents e semess en lar oom-
pognia. Saenter in' arialla arrivan els tier ina cuort. Chen er' ei in tgiet,
che gareva ord tatta forza. „Tgei, vegn ei oi biall' anra, che ti gareschms
aachi mervigl, et en tala maniera?^ domonda igl asen. Igl tgiet mira
SOtrestamein sin igl asen e di: „Ach, oi ei probabel la davosa gada, eke
jea contel. Avon das dis ei il spr^ ias cun ina gaglina, et ossa ha la
patrana piars la idonssa sin mei. 6rad hai jen adio, ch' ella ha detg alia
OOBohiniera: Dameun ei perdnnonia^ et jeu hai patertgaa, che nies tgiet
dess ina bona snppa sin qnei di; ti sas tagliar gia il tgaa ad el qaeata
SSs&ra. Jea vi lara cumprar in pli giaven e pli vigil ont.^ — ,,Ti panp^
schani, di igl asen; nea can nas; nas vulein schon mirar de vegnir atraal^
I n tgiet .ei staus bein cantents et ei ins can els. Enten igl ir ban els semeea
Bif ded ir en in marcaa a far ib masicants. Encunter^TrtnTein els arivmi
en in naoL Chen han els voliu star sur notg. Igl asen et il tgeon ein
40 semess sat ina plonta. 11 giatt ei ins sin in rom d'in p^n, et il tgiet ei
Bgolaoa tocben il pli sisnm ina plonta. Avon che dormir ha il tgiet eoiio
miran entnom, sch' ei seigi tutt segir, e cheu vesa el dalonsch ina glisch;
Digitized by
Google
Mtreben 63
d di qaei a Mt compogns; e spert eran els clecidi, ded ir encunter qnelU
glisch; forsa ch'els surveguien id meglier qaartier.
£U hao bucca doTrau ir ditg, ache vegoeva la catsola pli e pli groada,
e tatt en ina gsda eran els avon ina teuna de laders. Igl asen ha cuehiaa
ca da fanaatra a viu, co \h ladera eran davoa meisa e bucvan e magliaTcnS
da tattaa aorta canasaa. „Quei fagiesa era bein k unSf scheva il giatt; tcbe
BIO Doa saveaaaDy co far de seglieutar giaadora quels migliadraDs!'' Fiiial-
laein ein els yegni perina de far pigliar ils laders ioa brava teinnia, Igl
asea et aemeas cuo la« combas davon sin il sima della fanestra; il tgenn
« leglioa ai dieaa agl asen ; il giatt sil tgenn , ei il tgiet ei sgulans ail 10
tgiiQ dil giat. Cnr che quei ei stau fatg^ ha igl asen entschiet a grir, il
tgeoa k giapar, il giatt k miaular et il tgiet k far ^kikerikiki l'^ Lura ban
ds mt en la fanestra et ein sederscbi en la tenna. Ils laders baa pegliau
IBS tala temma, cb* els ein fbgi en tntta furtina. lis qnater camerata aber
en semesa davos meisa et han schan plischer ils barsaua e las tuortaa. 16
Havent magltau e buiu detgarnnda, ein els semess a ruaus. 11 giatt
si his sin la plata de fiug, il tgenn ei semess sper igl esch casa; igl aaan
ka era seaternin ora demaneivel, et il tgiet ei ins sin titg.
II capitani dils laders era aber senrielans, d'esser fngius ascbi spirt;
€t el comonda ad in de ses compogns, ded ir e miiar, co ei stetti enten la 80
Quel ha gl' emprem voliu ir en cuschina per envidar caziola ; mo tenant
Os igb dil giatt per burniu, catscha el in lulprin en in ^gl a quel. Chen
ei il giatt aeglina ad el en fatscba et ha agriflau el bncca hi. 11 lader ha
Tolin seglir ginadora; mo cheu dat il tgenn ina brava murdida en ila ven-i5
trfls, e mont sper igl asen vi, ha qnel dan davoa ora, ch' il lader ftiaa
bonamein dans cnia peia ensi, et il tgiet grevacun tntta forsa: ^kikerikiki I''
n lader ei cnrrins, tgei cb' el ha pndin, tier ils aotera et ha raqnintaUi
ch' en cnsdiina ert ina stria, che hagi agriflau el, sper igl each fuvi in nm,
che hagi tratg enn in cnnti en laa combas; in anter hagi dan cun in pal, 80
e sm titg eri in* antra stria, che garevi: „Pigliei il schilm chenvi!^
Da ladera ban mai astgau tnrnar pli en la tenna, et ils qnater camerata
ban aavin inver ditg e bein cnn las provisinns, che fuven en la teuna.
52. Ils trei$ luffs.
Si en ina valetta de nossa tiarra viveva ina paupra familia, ei eran 86
baC| momma, debia affona e pane de mer e de seviatgir. Tut villada steva
la danna ina sera avon esch casa e mirava cun acuidonia silla caaa da
hir beinatont viacbin. Cheu vegn in signiur cun ina gaaacca verda iMtt
tier ella a di: „Sche vus leis dar quei, che vua veis sut vies achooa, vi
jen proenrar k ma tons danes sco vus leis.^ La ureidia dunnetta maniava, 40
fl agniur en verd lessi la eotgla, ch* ella veva el schoos, et ha empermaaa
ad al quaL
Digitized by
Google
64 M&rcheii .
Pli tard ha ella raschiinaii quel agl mn; era quel staera rir gin d'il tigninr
en verd. Snenter entgin temps ha la dnnna parturiu in hi pop, et ei han prin per
padrin in vegl eremit e per madretscha la iiigninra d' in chitti ella vischinonza.
La sera de quel di ei il signinr en verd vignins, ha mess ina bnorsa
5plein anr si meisa e detg al bah, en siat onns Tegni el pil bnob, che la
mnmma hagi empermess ad eU Per ussa han lis bans iregls Tin en, tgi
il signinr en rerd eeigi e tgei el havevi nianian dnmendont delta dunna
qnei, eh' ella hagi sut il schoos. Tat combriai han ei selamentan e plirau
encnnter Inr compar, il pietns eremit Qnel ha aber tenia els si de frestg
10 e detg, ei deigien mo trer si il pop bein e sco ei audi, e enl hagi com-
plenin ila tschon onns, termeter el tiel padrin. Detg • fatg en tschan
ons han ib genitnra termess il figliol tiel padrin. Con tatta breigia ha
il bien eremit mnssaa al figliol de legter ord cndisctis vegls et en lungatgs
jasters, e snenter, eh' lis siat onns ein stai rargai, ha el enmendau al Ugliol,
16ded ira si, nua che does vias fetschien ina cruseh, e legier lea en qoei
eodisch vegl, ch'el detti can el, aber mai mirar ord il cadiseh, ei posai
far tgei gianter, ch' ei vegli. Lara ha el dau in cndisch vegl sco Ifataaala^
ligiea en pargameina^ e manan el en in Hue, nna che duos viae fagieran
ina crnsch. Leu ha il giaven eemess a legier^ e login, e legia proamein
SO ditg e Hang. Denton adeva el aber a eantont, sanont a saltont, sco ach' il
harlot mass speras vi, el ha miran siado dil eodisch, et en qaei moment
ha in tsehes tscba&u el en sias greflas. Per Tentira TOTa niess giaven aber
eonc pndia prender il cadiseh vegl can el, e legieya traso vinavon lion.
Perqnei ha igl otschi stuia schar dar el ord il pec, et il giaven ei cardaoa
25sensa saver co, gin sil quolm Gielgia. Leo sil qoolm Oielgia eno. treia
oldeonas, che vevao in magnific chisti, qoellas han enflao il pign e maoao
el en lor palast de cristagl. Con qoellas treis buntadeivlas oldeonas ha
el gin bials dis, e sorvignient barba ha el s' amorao ella giovna e plijbi^a.^
dellas treis oldeonas. Quella ha era giu plische gind il bi gioven, et en
80 qoort doevao ei t^r nossas. Avon leva aber il giaven eonc visitar ils bona
vegls et il padrin a la madretscha. Coo larmas gio pella vesta ha el prin
comtau de sia spusa, che ha dao ad el in ani con in crap costeivel, e
detg: „Ca ti volvas quei crap encooter roei, stoi jeo vegnir; aber metna
peiramor de Dio bocca senza ver basegnsl^ Engrasiont ha el empermeaa
85 de bacca sordovrar il regal, e sensa, ch' el sapi co, eis el btaos a easa
tiels ses et el chisti de sia boona madretscha. Qaella haveva in grond
plischer vid il figliol, ch' era io excellent bi giaven, et ella ha gio k mognia
ad el sia fina feglia; mo el ha ris gio da qoei biemaon et ha detg, el hmgi
ina bia pli bialla sposa; senza patertgiar vid sia empermischan, ha el vinlt
40 igl ani; cheo ei I'uldeona, sia sposa, alva sco ina gielgia, vegnida; aber
tot vilada e mossont det. Lara ein els das pospei semess sin viadi per
tomar k casa sil qoolm Oielgia. La sera han ei prio albiert en in hoaptei
e doront la notg ha la mala oldeona tratg igl ani agl spot ord d^, et ei
Digitized by
Google
Mkreliaii 65
sehTsnida. Tut combrians e zachiant ei il spus itaiia 1' antra dameoiii an-
floai Di spusa ni an!.
Curaachiuiy sco el era, ew ol dentoD semesB sin ria per encurir il qaolm
Gidgia. Tot la glieut, cb'el dumondava tuenter il qaolm Oielgia, rievan
•ber ad el el gmgn, e scbevan, ei sapien nnot de qaei qnolm. 5
Ina sera tard ei il giuven arrivatis en in Atgir nanl e steoncbele fco
el era, eta el semeBs gin gin ina cnscba et ba bargtn. Denton vegn in nm
?egl teo penn e bnglia, cun ina barba alva neu tier el e di, nTgei bragias,
■in giuv<;ii?' — ^0, jea enquerel il qoolm Gielgia, las treis ginvnas seo
gielgias et il chisti de cristagl !^ — nQooi ei lunscb^, risponda igl nm yegl, 10
yydenton cbeu bas in scalfin, e mintga pas, cbe ti fas cun qnel^ vas ti traia
vas hinseb ^ jen sundel V aara sat. Sinquei ba el snflau e I'anra sat ha pnrtan li
giaren treia uras lunsch viaden egl nanl. Lea steya sper ina teona in nm, vegl
seo la crappa, can cavegls grisobfl e barbjs griseba: „ Jen snndel il Inft snra^,
ba qnel detg, „e sai scbon, pertgei ti eis cben, e ti era gidar tei. Tsehen 15
bas ina capiala, cbe fa tei nnureseiTels I^ Con eaald engraaiament ba il
gioTen retscbiert la miracnlasa capiala, et il vegi ba soilaai ob'il luft sara ba
pnrtaa il giaren treia aras pli lunsch egl aaal. Avon il giaren stera cben ^
in am can earegls tnt spalai e barba atarsehlida, scbiglioo eonc de bnnna ^
posaa, in stagn compogn. »Quei, cbe ti ml, ei cben si sur quella preit20
cr^p^, ha igl urn detg, „e cheusi po ne il laft sara, ne V aara sat beter
to; jen sandel aber il faragn et bu totta pnssonsa els qaolms. Pren qaei
fest, e ca ti rolras quel, eis ti sar la preit crap!^ 11 giuven ba dan ina
smanada al fest, eb'il regl rera scbenghigiau, et enaqnella ba il faragn
fretg el salla preit crap si. Ord il chisti dellas nldeunas, cb'era bacea26
da luiacb, adeva ins mnaica e aaltont Spert ha il gioven meas si la
capiala dil lufl sura, et ei ios siaden el chisti de cristagl. Lea ha el via
sia sposa k meisa can in aater| pinada de far noisas. Bncca manfers ba
il giureft entschiet k migliar daren tnt qnet, cbe vegniera sigl tiglier de
sia spnaa. Qoella ba qud tamentau lan fetg^ et ella ei carida si en sia SO
ecMsbra^ fl giaren saenter. En combra ha el aber prin gia sia capiala, e
Aen ha U aposa via el. La veglia carezia ha rictorisau, e mont els gin
tiela eaahrerSi ba I'uldeana dan a less la seqaenta demonda: Scb' ensitgi
hag^ plbrs ina elar, e scban far ina nora, anfli aber puspei la veglia, tgei nina,
eh' €l drori? La reglia, ban ils cambrers maniau nnanimsmein. Sin qaei 36
ha clla raqnintaa, co ei seigi ia can ella, e qaei di eunc entinau en cal
regl spas. Jea erel porta sappa^ et k mi ban ei daa in pet el tgil, cb' jen
saa sgalaos todien enobeo.
63. La$ irein filieras.
Ina mamma serOava ina gada silla feglia, ch* ella sapi bucca filar; io40
stgnlor, cbe mara speras vi, ha adiu la rneida et ei ins siaden per da-
mendar, tgei cb'ei detti de savilar. ^O, la buoba val filar il mesdiel ord
6
Digitized by
Google
66 Mirchen
las^^dts^i rifpimdm la mttinfii&. Qoei ha plUeUa al lignior, ohe r^rz Ua
de filar ^ et d ha pladiu la matta per ftttDitgasa, e dau alia nmmina ina
bialla buorta danca. lb emprimi dis, che la malta era tier el^ ba il tigniur
purtaa ina gronda mgliada leuna e eumendea de filar. Nun savent filari
5 ha lai^matta, cnra ch*il rigniur era naven, entechiet a baig^, taplicar
e mgar la tatta, ch* eUa vegni en ayit. En pign moment rega la tatta, die
era morta avon bia onnt| ded eseh en; ei era ina veglietta tut M^a,
Mo quelle ftgieva ira la rodai ch' d era in pliadieri et en euort temps era
tnt filau, OUauter di ha il signhir dau euno ina bia pli gronda maiea leuna de
10 filar. Qudla gada ha la pupratscha damau en agit la baeattay e bdn gldti d
la basatta^ ina veglia eun in terribd naf gron, vignida ded esch en, et ha gio
filau la stuppa en in fiat. Vetent il dgniur, tgei exoellenta filiera da fiimitgasa
•ei, ha d la tiarsa gada euno dau debia pli bia leuna de filar* Plein tenia
et angnoecha ha la matta daman qudla gada 1* uratta en agit e leaa ha
ISbueca sdiau cloroar duos gadas. Avon ehe la matta ha gin miiWy ec o d^
f^da». silla uratta tschocca, veva quelle finiu a ^lar tut Allegraut giud la
epertadad en filar, ha il eigniur priu eia fumitgasa per spusa. 11 di de
nosaai denton dil giantar dn tut en ina gada lag treii fiUerae mortas vcg^ii-
dae: la tatta, la baiatta e V uratta. L* emprema ha dctg al ipue: fiVeaai^
iOmia oomba ei vegnida sopa eun manar la roda!^ La baeatta hadeig: i^Cun
prender 1' aua de filar, hai Jeu lurvigniu in edii gron nasi'' — n^^^ mirar
itedi dl fil sundd jeu vegnida tsdiooca^, ha la uratta finitt| „% perquei Id
buooa filar la spusa, sti vul buocai eh^ella vegni macorta!" Da dieu
denvi ha 11 signiur mai sdiau filar sia duSa, et dia ha bia gadas en*
85grasiatt dlas tattas mortas.
64. II Mie9' Manet.
^ EuAQ JajineL temps^ „curft di'il.|^eLmaira.pli.jaxans.jeDtioni, ei
schabiau, ch'el ei vignius tier ina paupra dunna, che tigliava urteis. Tut
surstada ha quelle mirau sil signiur en verd, e rugau el per ina al-
SOmosna. ,|0, sche vus Ids dar la mesadat de qud, che vus vds sut il
tsdioosy vi jeu dar, tgei die vus Uis!^ Nossa tups dunna mamava,
signiur v^li ils urteis, ch'ella veva d tschoos, e di: ,|Bi paghil* Bucca
ditg suenter ha ella parturiu in frestg pop. Strusch era qud naaohius, d
in eavdier sin cavagl dv cavdcaus neu tidia oasa et ei vigmus siadea
35 tieUa dunna. ,|Ussa vegnel jeu per mia mesadat^, ha el detg, „dd qudla
party che ti vul, il su ne sutl'^ Sch^ d pren il so, va d cull* dma, ha la
dunna patertgau, e detg, ella vegli il so. Sin qud ha il terribd oavalier
tratg ora siu spadun e fendiu il pop en duos ulivas parts, e cuLla part sut
ds el ius, tut ehe suflava. H sventirau pigniet ei carschius si e vignius in
40 bi giuven, mo d veva bucca peis e stueva serusohnar, sco in rustg. In
di mava d aschia tid rouliiier e quel ha per ver dtgei de rir, emperroess
In sac firina d giuven, sch' d porti in dratg pldn ana. II Miea-Maset, aschia
Digitized by
Google
Mlrchen 67
BttiiiiiaTa U c^ent il giuTen, ha prhi il dratg et ei saniaehnaus vi spelPmua
• tenia siu drfttg d dutg, targient ora, ha el enflau ina litgiva. i^O,
Diassa bnca mei^, ha queUa detg, ^e lid ira vhiaTon; lo t! jeu lar i tt,
tgei ofae d ▼alt'' Sin qnei ha il giuren tchaa ira la litgiva, tdient: „Litgival
litgiyal fiii, ch'jan e quei dratg plein ana seigien vi el malinl'' Tut 5
lantaae ha il maliner via ilMiex-tnaeel con eiu dratg plein ana quel mo*
nent Tegntr ded eeeh en. ^Pren mo quel sae frina eheti, sti pos pur*
tar!'' ha il maliner detg can baoea rienta, tartgiont, eh'il giuven possi
baeea ruchiar in eaccun aschia. Mo il Mies-maeet munglava mo dir:
uLitgival Litgiva t tiglienta mei euo can quei sac frina ella easa de mialO
Bonunal"! et el a sac erao 4 easa« La mamma ha eevilau tin el, tar*
tgiont, eh' el hagi engulau firtna. Tut vilaas ei il Miea^maset ius ed casa ]
f^ qoella aera vevan e t bjalla ativa el diiati dU retg; et el ei era iua c f '
naden. Veaent la bialla feglia dil retg, eia el a'amuraus en quella e lia
detg: ^Litgiva t Utgivat hk vigntr la feglia dil retg purtonaa da meil^lB
Q^ei ei daveatao, e la feglia dil retg ha partoriu pli tard m bi pop. Udent
aber il retg, tgi aeigi bab de aia beadi, ha el fatg meter la feglia^ il Miez-
maaet et igl affim en in botachin, et enguta igl avierehel, aachia cVei
allien mai vignir era pli, e lura ha el aehaa beter il bataehin ell'aua.
Siea Mies-maaet ha aber detg: „Litgiva| Litgiva! lai creaeher oombaa 4mi|20
afraeoa igl avierchel dil bataehin, e betta nna tata sin Ina deletgeivla e
bialla enalal^ Qaei tut ha la letgiva fiatg, et ela eran ain Ina enala, una
die tnt era in JBritgeivel eortin. Enamiex deUa enala era ei in atapent bi
chiad, ragelaoa en tnt mo per ela, e lea ein ela atai.
Al retg aber acheva la eonsienaa pauo raaaa, et el ei ioa ad encurir26
la feglia pertut la mar entoom, era ailla enala, una eh* il Miez-maaet era,
«a el arrivaua, aber havent quel uaaa aiupeataa combaa, ha el eneonaachin
ne quel, ne aia feglia. La aera ei il retg vigniua en eaaa ttel Mies-maaet,*
e quel ha logian el. Per aehabetg aoheva il retg pender in. maun ord lelg. ^
„ya vi, et anlaa at il mean 4 tia tat morder!" ha la danna detg. Havent 80^
il retg ndio qoela plaids, e nan aatent ci^ir il aen, ha el achan pender gin
aia aater bratadi, e la donna ha toman a dir il madem ; ainquei ha el en*
eonnaelun, eh' ei era aia feglia, vid la vuaoh. El ha fatg tignir ella et il
Mies-maaet eon el e auenter la mort dil retg ha il Miea* maaet rigiu bin
dia et ona. 35
64. 11$ legns.
Ei fova ina gada in retg e quel veva ina auletta feglia, bialla , acol
aolegl. Qoella, ha il retg acbao far enoonuachent, detti el k quel, che aapi
dar A in l^gn, che ne el, ne aea cuaaigliers aapien lignar. Legnien el, ne
aea roiniatera aber, piardi qoel, che hagi dao de lignar, il tgiaa« 40
En ina hetteta viveva ina momma con treis affons, duoa perdertaa ma«
el in mat Q^ei mat, eh* ei tenevan per in tapatacholi, veva era udio
5*
Digitized by
Google
68 lUrchoB
it qQelU proclama dil retg, et el ha detg alia mmma, el ttopi Ira per
mirar de dar xitgei de ligDar al retg. La momma e las eoras han m^an,
eh* el dei^ bucca far topadats, eclion bia perderCt nmena bagien dan ei
legnti mo tats hagien plan lor tgian, e tgei el, in echi tup, regli dar de
5 lignar al retg. Yeeent ellas aber, cb' el icheTa nnotta Ine, eia ei sedeeidi-
dafl de tiusegar A, einaquM cb*el regni bneoa vid la faortgia. Perqaei
han ei fatg in balsani, e meee en tissi lien qaei di, cb* el lera tra tiel rtif.
El ha aber bucea gin fom, e ba prin e meet il bnlsani en la Uatgia par
de gienfar. Mont el in toe , ba tin tgiann Mansel entsebiet a tnnrignir
lOfom, et el ba dan al tgiann in toe bnlsani. Spert siMn ei il tgiann ecbluppane,
et 11 tapatscholi ha fardan V anrm. A case vera el empran, co in ditgi alia
marenda, ch*ei bagien dan oi ad el, a la« femnae veTan reepondin: ipTgiaa*.
Qaei tgiea sto eeser bneea bien, ba el patertgiaa, et ei ine Tinaron. Biat
tgtapere, che Tevan aber miglian la earn de Mantel, ein egnlai 8per el ora;
15 dentoa ein ei in snenter I'anter dai per tiarra e erappai. Uiea, ha il tapalori
tartgian, bai jen in legn. Mont el aper in eortin ora, ba el Tin in mala
enn biala meilai a ann tavent migliar il tgisa, ba el tratg it sin feet per
far dar gin mella. El ba bneea gartiau la meila, aber eardoni gin ba il
feet stnmin ina lienri che Tera en pigns. Qnella llenr ba il tapataeboK
20 piglian si e barsan ils qnatar pigns en ina bref sar da fine. Qnels barsans
ba el mess en sae^ et ei ins el mareao. Len eis el Tignins avon il retg e
ba detgi sch'ensitgi aapi ligniar qnei:
lyTgisa ba masan Mansel
Mansel ba masan siat snenter sia mort.'*
25 Nigin saveva ligniar qnei, et il retg temera de stner sebar la princeasa
k qnei pur. Cbeu ha in mal enssiglier detg, ei deigien^sfibar^la fegUa-dll-
retg ina notg con el; qnella sapi schon cavar ora ded el, tgei qaei legn
▼egli dir. Detg e fetg. Onn bans inscbins e leischens plaids ha la prin-
eessa eamerlau ora, tgei il legn leva dir, et ba detg al retg. Qnei ba
SOl^aotra damenn ligniao. pPer nssa Tesel jen, che femnas pon bocea stupar
la boeca^, ba il tapalori detg, naber jen bai eone in legn; ligniei qnei:
Tratg si fallo | Nnnnischida
Dan gio stnmio, / Cotga enn plaids I*
A mi glian cam vira, |
[36 L'aotra notg ha la princessa savin cavigniar o nnot, e nnnTigmant
il retg yitier de lignar ha il tapalori gin la spnsa.
56. De quel ehe eaveva il lungaig dil$ animalt.
ATon bla, bia onns era ei in signinr, ebe vera in snlet fegL Cora
ebe qnei era empao pli grons, ba il bab termess el en ina danstra 4
40scola. Vegnient il gioven alia fin digl onn k casa, ba il bab emprao, tgei
el bagi empriu. Igl A, dat el per risposta. Natnralmmn era il signinr bab
Digitized by
Google
Mlrehtti 69
falf TilenUnt, eh'il fegl rtm ampriii mo in bwtab, et «ra decMias d«
bocca tehar irm ditg il baob k bcoUl Sin il talanar it quel ha el tsttiiia
0ue iemett in onn k tcola. nTgei hM enpria iiod?*'| ha il bab domeii-
diB. 1,11 B.^, ha il ttnden rispondiii. Qnella gada ha il giaren atiuv hariar
e ragar ditg il bab, toehen eh'd laachi eane ira in onn; petgei il babS
tehera: ^Por empronder mo in bnatab ad onn, ttai k casal^ Finalmein ha
fegl ennc nrbia ora in onn. Tomont qnella gada k eaaa, ha ol dotg al
bakf el hagi emprin il C. Uma era il bab tat ord da sen per spira gretta:
,Tgm emprender mo treis bnalaba en treis onns?'', ha el detg al fegl;
uTei latchel jen grad uata masaar tras mea ftune^^.*' Adnmbaten ha illO
giaren ezplicao, el sapi igl ABC, teo ei sandi, e quel Togli dir bia|^ et
d lapi hj^ cy jLbab^dfrgflhLora i na g ada rana^jar,jyjnanna>. II bab
ha eCimendao 4 dns fomegls d' ira ora egl proxim nanl e maaar il gioran.
Per tttieoa, ch'ei hagien maaaan el, ha il bab enmendau de pnnar la
liennga ei ila egls dil fegl ArriTai egl nanl, ha il giaven ean lannaalS
rigau iU aenrients de bncca masaar el et ha comnentav atehia ila eors dib
lenritarM, ehe qnels bau detg, sch* ei aflien in animal aalTadi, oh' ei aapien
UTar ora ils egb e tigliar ora la lieuga, veglien ei schar yivor eL En
qaei moment eia ei corin nentier ina lienr, et ei enrdada morta aron ila
peif dil giaven. A qnella ban ils serritors chitsehan ora ils egls e tigliau20
i;ia la liennga e portan qnei per enaena, eh* il fegl seigi maaaanSi al signior.
n ginren ei aber ins pigl nanl Tiaden, toehen eh' el ei arirana tier
laa Tia gronda. Sin qnella ha d entapan dns paders. Dnmandont el qnelS|
DOS ch' ei Tomien, ban ei raqnintan, eh' il papa k Roma seigi mortS| e aiu
raeoessnr ▼egni_gleiMJigiQlj9ra della tuba. Els mnndien tiella rednnonaa, 25
ebe serimni per spitgar la rignida della tuba. Cnn pliseher ha il ginven
fda TinTitaainn dib paders ded ira cnn els, et ei Tiagians vinaTon en lur
•oeietat. Vignient eb sper ina fontanna, ban ei semess gin per marendar.
Chen ei ina tmplada reunas Tignidas ord ina proxima palin et ha entschiet
a qnacear. lis paders, ehe Tasevan, ch' il ginven deva bia adatg sin qnellas 80
rsanas, ban empran el, tgei qnei vegli dir. „0, ei risehunan mo k mi, eo
jen sapi gidar la feglia malsenna dil retg, ehe regia el proxim marcau!^,
ha il giuven riepondio. Cnra ch* eb ein arrival en il marcan, ban ei ndin,
b feglia dil retg seigi schon dapi siat onns mabeuna a negio mtedi sapi gidar.
Con ses dns compogns ei il ginven ins tiel retg, et ha gin k mogniaS6
de giadar la prineessa* Sin qnei ha il retg manaa els treis ella combra,
aaa ehe la princessa era en letg ; len ha il ginven fatg envierer ina meisa
con ina tosglia alra e Inra enmendan als servitnrs, de tats star ansobannglias
eatom la aaba e dir patemoss. Bein gleiti ei yignin ina renna da
feneatra en, eon ina bbda en boeca, ei semessa sin qnella meba et ha40
schan dar la blada ord bncca. Cnn qnelb bUda ha in dib paders
parrergian la feglia dil retg, et en quei momen eis ella vegnida senna.
Pbin pliseher leva il retg dar al bien deliberatnr sia feglia per spnsa ; aber
Digitized by
Google
70 MlCrchen
quel ha engraiiau, et ei ius vinavon euls paders. Ei eran boeca i lunttch,
ch'in triep tgapen haxi circumdau els cun tarribel sgarglem. |,Tgei mllen
queli tgapers ussa di?^, empiaren ik paderi el. Ch'il marcao de Roma
mondi gleiti sutsu, scVils habitontu fan bucca strentga penetiensa!'' dat
bil giuven per rispoata. AriiTai da tier dil mareau de Roroa, pareva ei al
giuven, aeo icHMgl entir mareau futs curclaus can in vel ner. El ei ins
pellas viae entnom et ha perdagau penetienza, tochen eh' ila babitonta ein
gevolvi tier Diu. Lara ei il vel ner svanias e Roma era deliberada. En
panes dis el il pievel aerimnaus ella baselgia gronda, per mirari tgi la
lOtaba roeti papa e pren mira, ella ei seschada giu ail gia^tn. Qael ha
chitschau ella daot gadai naven; la tiarza gada ha pierel aber ^a, tin
tgi la tuba leva settchentar, et el ei vignius clamaat ora per papa. 2Sele-
bront el la messa najala, ha el via aiu bab gio denter ils eavaliera ei el
ha fatg clamar si siu bab et eanc in dils uobels per survir messa, et asehia
16 eis ei daventaa, che sia bab ha derschia ad el 1' sua suls means. Vegnient
siu bab era tiella gastria, eh' el ha dau> cul ei vegnirs enooronaas papa,
ha el fatg seser siu bab sissum. Quel era tut surstaus glad quella honor,
e finida la perdanonza, ha el suplicau il papa^ de dar penetiensa ad el;
en confessional ha 11 fegl sedau d'enconuscher, et il bab ei restaus tier
20 siu fegl| papa, duront tut sia vetta.
57. La elaf.
In pauper pur veva ina gada priu per padrin tier siu buob in fravi.
Quel fravi ha, cura che siu figliol ei carsehius si, giu k mognia de muas&r
al giuven siu mistregn, et il flgliol ei itaus tiel padrin dus onus ad em-
25prender. Ina sera, cura ch'il padriu era daven, ha el enflau denter ils
instruments ina clav veglia; quella ha el priu e volviu vi e nen. 8il fiat
ei compariu in um ner et ha dumendau: „Tgei garegias?^ — y^Mo nuot**,
ha il giuven respondiu, ha aber zupau quella clav en zac et igl auter di
eis el ius cuUa brocca tiel firavL Arrivaus k casa ha el tumau a volver la clav,
30 et el fiat ei igl urn ner vignius a dumendar, tgei ch* el vegli. „In hi chisti^,
ha el respondiu, et en quel moment ei sia casa semidada el pli bi chiatiY
chMns sa gariar. Pli tard ha el maridau la feglia dil retg, et^caJn^uni
zun re<^ e nobel. Quella bunna clav veva aber sia mumma In di sensa
faraut bess dentil fier veder. II padrin fravi haveva udiu de quel, et ina
35 gada, cura cli'il figliol scheva luvrai* zitgei vid il chisti, eis el setratgs en
de miridur et ei ius tiella mamma dil figliol, schent, ch'il signiur hagi
termess el per fier veder. La mumma ha manau el si en combra de ferre-
dira, e leu ha el gleiti enflau la clav, viult ella, e sil fiat ei igl um ner
comparius. „Tgei garegias?** — „Ch' jeu mez, il chieti e la donna de mio
40 flgliol seigien vi da tschei meun hi mar!^ E quel ei era davenUo. Tot
persuls ei il figliol ristaus anavos. Udent i] retg, che sia feglia et il chiati
de siu schiender seigien schvani, eis el vignius terribel vilaas, e leva meter
Digitized by
Google
Miroheii 71
▼i d per in strian. La Mim, avon cb'el daeva Tignir nest vi, ei abcr
vifDia tial figUol en pertohiin ia um regl ciin ina eapialla lada, e lia detg,
•I vegU gidar, el deigi mo vignir con eL Igl am Tegl ei iai can el vi
ih tsd^i meiDi la mar, e leu ha el detg: nUssa vetae il da diiad; va
vitier; liUa pO breann, e di alia aurvienta, ehe r%ga era, elk deigi dirS
k tia dannai eh'ella duesti trer ord eae dil libroc al fravi, ehe denai, la
daT.'' Qaci ha e) htg, ei ei gliei reasiu alia aigniora princeata de anr-
▼ignir la dav. Sdii gldti aeo il figliol ha gin la olaV| ha d priv e Talviu
alia; e vignient %1 an ner, ha d garegiau, eh' el, il chiati e tat lien, pria
era il da padrini taomieni nua ch'ei aeigien atd; et ail mement eran dlO
paqid a caaa. Gliaatra dameaa, eul retg d laTaaai era d tat aorataaa
de paapd Tar aia fiaglia et il <jiiati de da eebieader. La elar ei aber
fignida aatrada dil figliol pli tard ton Aine d trataeh, ehe ne^ aafla.
68, It eavagl alv.
Daa buna amitga &gievan ina gada viadi tree in nanl. Bi era vi en- 18
aantar aera, et els daa eran bneea perinat tgd fa. In leva ira toehen d
prozim rilg, e V aater vdeva ruaaar ant in pegn egl aaaL Nua Tignient
perioa, d igl emprem ina d vitg e V auter d aameaa k danair aat in ptgn*
Tird vi ella notg ha d udia a fagien ina terribla eanera ella roma da
qad pegn. Miront el ai, ha d obaervau treia atriaa, ehe raqaintaveai tgd 20
mintgina veaa fatg* La davosa ha d eiuie udiu, taobeliaa duoa vevan adieu
Alia lur hiatoriaa. y,Jea hd fatg il pli grand don^, raqaintava la atria,
upertgd Jcu hd fatg vignir la feglia dil retg mal malaeona, e qnella era
ina sun bantaddvla dunaehala, ina mumma dila paapera. Tut haveva fatg
bagien dia eaten il marcau. Mo in remiedi aa gidar dla, e qud aa nagin;25
adi'ina prendeaa in eavagl dv, aenia menda, e maaa can quel, avon Uf
levada dil aalegl tut k galopp, todien eh* el auaaa, e rimnoaa qud auadetachy \
e deaa de beiber alia prineeaaai lu ftiaa ella k mtUehl^ Sinqad am laa ^
flriaa aemeaaaa ain lur aoeuaa et idea ina auenter lautra 4 caaa. Oliaater
di ei il ginven, ehe veva udiu tut, arrivaua el roarcan. Leu ha d udiuSO
auot auter, the bargir e auapirar pella bunna feglia dil retg, ehe negin
miedi aapi gidar. Senaa tema eta el iua tid retg e ha detg, d vgli giadar
la feglia; aoVil retg labeaehi ad d de prender dairaun, bdn marvegl il
pli hi eavagli eh'd hagi en atdla. Cun pliaehe ha il retg luUa, et il
giaven d galoppaua cul eavagl, toehen ehe quel aoava; ha rimnau U aua*86
detach en in cdiadi, e dau de beiber quel alia dunachala. Sil fiat aia d
vigniu meglier culla feglia dil retg, e quella ha dau aiu maun aeo apnea
d deliberatur. Mont quel in di cun aia dunna, aeo prend, 4 *pMf ha d
antapau du amitg, e qud ha dumendau el, oo^ hagi fatg aia ventira, et
tl ha raquintau, co la cauaaa aeigi achabiada, ha aber diacuaaigliau agl amitg 40
ded ira per tadlar ora endtgd dellaa atriaa, qudlaa aeigien uaaa fetg
attentaa*
Digitized by
Google
72 Mirohmi
Naota ton meina ei igl amitg Im glkater onn, fin qn« 4i« che taehd
em tUns igl onn TWgaai egl umnl, et ei temeat tvt qnei pegn. YegnieBfc
1m strina enaemen, ba U ginrnn deltas detg: nOnn ha ahgi ndin nna,
et ha aavin deliberar la feglia dil retg; aron tener eoaaegl lein nna enenrir
5 era empan ila cantnna!^ Las atriaa han enflaa bein gleiti il memglinai et
ban fatg el achi manedela, che las ghiglinaa Teaaan aavin aiii^iar ai.
59. 11$ trei$ cotglis.
Treia cotglte, che maven a fadigiar lar peon, ein ina notg arrivai en
ioa natria, cbe steva ain treia yiaa en eniach, et laacboat ela leu, ha mintgtn
l^gin in remarcabel aiemi. Igl emprim ba detg, eTlagT^niiaa, eh'el aii
mintga di aiat rensehs ant aio plnmataeb en, et encnrent el ant ain phunataebi
ha el era enflan aiat renaehs, e qaeb aiat renaeha tamaven mintga dL „ Jem
hai aemiaa, ch'jen veaai ina cadeina d'anr,^e meter treia ga entnom il
tgau dil retg^f ha il aeennd raqnintan ; et enenrent el sitgei en aia Taliaehay
l&ha el era eoflan la cadeba d'aar. 11 tieri; qnel ha detg, el hag^ aemiaa,
eh' el snrvegni in fegl cnn ina ateila d'anr ail tgau. Chen ein ei ira eon
qnella bialla cadeina tiel retg et han achenghian al retg quella. Udent il
retg de Inr aiemia, ha el dan k qnel, obe dneva aarrignir in afFon enn la
ateila d' anr, aia feglia. H cotgl^ ha fatg legraa nosaa enlla dunaehala
dOprineeaaa et el cnn aea frara eran grona aigninra. Partnrent la fbglia dil
retg in bi pop, «an ina ateila d' anr ail frnnt, ha la nanaeha regina meaa
il pop en ina cofra, e beaa qnella ell' ana. Al retg ha ella aber detg, la
feglia bag! partnrin in ehiguiel. Terribel rilana ha il retg enmendan de
mirar en viya ila treia eoigl^ e qnei ei era daventan. La prineeeaa ei
25 aber morta ord diapliaebe. Quel flem, nua cbe la acnida tatta veva beaa
en il beadi, ba manan la cofra encnnter la roda d' in mnlin et il mnliner
ha enflan la cofra engl affon. El e la malinera eran de fetg bien oor et
ban tratg ai il pop cnlla lur afFona. Quel ei aber carachiiia ai in excellent
bi ginven, ina colnr aco vin e latg veva el, e cavegla mefena aoo anr.
SOSinaqnoi ch'el vegni aber bncca loschs, ba la mnlinera adina ligian en«
tnom il frunt, una cb'el haveva la ateila, in faealet aW. In di ei qnd
ginven ius alia catscha, e mont el auenter in eamntach, ma el aepiara e
vignina ai ella grepa« Tut en ina gada ei aber aestendin ora avon aea
egla ina bialla planira, e mont el gin en qnei bli pleun, eia ei rignin en-
Sftcnnter ad el ina aigniura ginma, tut en alv; quella ha detg, ch'ella aeigi
aia mumma, et ba raqnintan, co ei seigi iu cnn ella e cnl bab. Bin qnei
ba ella priu gin il faaelet al giuven e eomeudan, el deigi ira tiel retg, e
raqnintar, aco quel, ch' ella hagi detg. Sin quei ha ella manan el tochen
ayon il marcau, nua ch'ella ei aebvanida. Vegnient il giuTon tiel ehiati
40 dil retg, han laa gnardiaa achan paaaar el e aenia tema eia d ina tiel retg,
al qual el ha raqnintan qnei, che la mumma morta veva detg. Cnn larmaa
de legria ha il retg embratachan siu beadi e detg, el deigi apitgar en ina
Digitized by
Google
UMnhtn 73
cMBbrty toeheii eh' el elemi el. Lma be il retg eehev pinir ine etapenU
gMtrie. Tiite ile nobels e perderts delU leecha ha el 8eha« eoyider eo;
«fi h regina era preeeiita« Ab eoTidai ha el raenter gieotar meif la da-
■oada, tgm ei manegian de far con ina nnnima, che hagi bees igl aAm
iefia feglta en Fana e detg, ehe qnella hagi partnrin in chigntel. In 5
proponera qn« eattitg, V enter in enter. La regina ha aber detg, in doeeei
€v ad ina talla femna in per pantoflas de fier, ecaldar qnelliM, iochen eh'ei
fiufiea tnt ahraa dil caul, e lore far ealtar en qoelias la tatta^ tochen eh' ella
dM Ti morta. Binqnei ha il retg fatg elomar il giuTen; e regnient quel
€B ftira, terlieehava tie steila, seol snlegl ; tnt en ina gada ei era la prin- 10
eeisa morta vegnida ded eseh en e quelle ha raqnintan V entire hietoria
della naneeha tatta ale rimnai. Sinqnei eie ella eehvanida. La maligna
titti ha aber ennrignin il eastitg, ch' ella aesa rera proponin. II prenc»
ei fUns el chistiy nue eh' el ha era fatg rignir il bien mnlber e lia dnnna
eels affone. Qnele ban aber ditg techufergnian ils seseeb de rali ner con lor 15
^fif^[jadira alva.
60. Las farmielaSj ilt aptuls $ las entiai.
In panper nm Teva trei» gronds e tafen matt. II vegl de quels ha
detg al bah, el vegli ire egl jester a fadiar enaitgei. Avon ch^ira, ha
el empermese de ecriver en in ono, oo ei seigi io cun el. Suenter in onn 20
eis ei aber Tignin negina bref , e dil ginven udeva ins nuot Chen ha il
firsr mesenn snplicau il bab de eehar ire el ad encurir de far sia ventira,
A regli schon anflar il frar T<>gl; aber er da quel ei mai rignin novas; et
•lie fin ha il frar gioven euplicau il bab, de sehar ire el. Cun mala veglia
ka bab dan lubienticha sin il tnlenar e rugar del fegl. Mont il ginTen25
egl ieeter, ha el sper in uaol enflau due murdins spella via. Els eran tut
stersehli; aber il giuven ha epert enconoschiu, ch'ei era see dus frars.
Quels ban rugan el per enzitgei de migliar. ^Jeu hai nuot cun mei^, ha
il giuren detg, i»<^her vigni tochen tiella proxima nstria; leu vi jeu dar k
TUB de migliar!^ Els ein ira sinquei tuts treis ensemen pigl naul riaden. 30
Bein gleiti ein ei arirai tier in farmicM. Ile dus bargali levan distruir quel
brmictt, pertgei eh* ei maniayen, ei fussi gin funs eunc eniitgei maglia.
y^Quei laschel jen buc^, ha il giuven detg, |,qnei farmicU ha bucca en
maglia de vaglia, e quei, che las farmiclas han rimnau ensemen , ston ei
Ter pigl nnviem!*' Pli Innseh egl uaul han ei observau ina haxra schanmna 35
aviuls en in pegn. Puspei levan ils dus famai prender ore il mel e la
patgna de quelle schanmna. ^Schei star quels paupers aviuls, e crapentei
bncea eb!''| ha il giuven rugau. Bucca ditg suenter ein els arrival sper
m lacheti en il qnal senudaven entiaa. Chen levan ils dus fomai stnmir
quellee entiaa, e far in gientar. „Tgei nesegia k vus qnella cam entia^,40
ha 11 giuven detg, ^senia fine Euieis vus migliar ella criua. Ussa vegn ei
gl«ti ina nstria; schei viver quvls utscbals!^ Alia fin digl naul ha els
aaflan in grond e hi chiitL Els ein ira vitier, chen han ei viu, che tut
-^
Digitized by
Google
74 MXrehen
•rm canehitt en. Traa emgliom e spinattcha ein ei arrival tier ina porta
nauteha, ck* ei lian rut eiu De bia toallai ti ein ele regiii en ina idTa
gfondai ehen ei tut en ina gada vigniu neutier in nin vegl] quel ban at
dnoiendaa de beiber e de roigliar. El ba aber dau negina riapoeta, fonder
6ba leret ti meita eon ridai tgei ch'els Toglien. „De beiber e de migliar^,
ban ei fcret suten, et el ha purtau si ad ele bien e d^g avonda de beiber
e de migliar. ^uenter haver bein buiu e migliau, ban eb volia ira; nbtr
igl vm vegl ha scret silla meiga, el lascbi hue ira ele, entochen eh' ei hagien
enearetg ei qeellas diescb curtaunai eoeca, ch'el beti daneun ginn pleun.
lOOliaitter di ha il vegl derschiu^ cul eolegl ei levaue, dieieh eurtannai ooeea
ginn pleun, e eumandau al vegl dila fran d* eneurir ei quella ooeea toehen
la rendida dil sulegl. 11 frar vegl ha entsebiet ad eneurir e aaduvravai
ton too el pudeva; aber quei neaigiava tut nuot. La aera a' aproxiaukva e
la eoea aemnltiplieava trase; ment il aulegl de rendiu ei il frar v^ aemi*
18 daua en ina petga crap. L' autre damaun ba il frar maaenn giu d' enonrir
ei la eocca; aber cun el ets ei iu, aeo eun tiu antecessur. II tiers di pareva,
era il giuven de boeea puder fiir la lavnr; era ad el vigneva la eooea
traao multiplicada. En sia aoguoacha ha el patertgiau vid laa fanaidaa e
detg: 1)0 1 vua bunnas farmielaiy allaa qualas Jeu hai deliberau la vetta,
dOgidai po meil^ Bna quella ei igl endr farmidft vignius en stiva, et en in
hoi era la eocca encuretga ai. Plain legria ha il giuven purtau la ooooa
al vegl, avon eh* il aulegl ei iua de rendiu, e quel ba giu grond plfeeber.
Ei aeigi enne de far ina autre lavur, ha el scret si meisa. II giuven aloppi
eaver dir ad d, sin tgeininarde quellaa petgas crap, che teigien giu ell& eoort,
S6ei audi ina sehaumna aviula. Oura, ch'il giuven ei ins giu ellacuori el ha
eontcniplau laa petgaii ha el bain viu, eh' ei en diffieil d' enflar era ain quaHa^
ei audi ina achaunina aviuls. Oheu lai el viguir endamen sea aviula e dl:
iiO,buna aviula^ emblidei bueca, ch'jeu hai achurmigiau vossa schaumnay e vigni
a muaiai ad 4 mi sin tgei petgay ch' ils aviuls auden !** Sil fiat ei la sehaumna,
SOeh'd veva liberau, vegnida ord igl naul, ha seiohau giu sin ina petga et
ei agulada daven. Ussa saveva il giuven, tgd petga audi als aviula, et el
ha muasau ella al vegl. Quel ha giu in grond tichafen e scret ai la ttarxa
e davosa lavar pil giuven, d stopi eneurir ord il lac ina clav d'aor, ehe
mdni ella combra, nua che la prinoessa dorniL Anffi el la dav, et arvi
S5d qudla oombra, survegni el la prinoessa per spusa. Cure oh* il giuven
ha aber viu il profund laC| tut surtratgs cun glietta,^ ha d entschiet a
deaparar, eh' el sapi snrvignir la dav. Patertgiont tgei fari seregorda el
dellas endas, las qualas el haveva liberau. Clamont qudlaa en agit ha
d viu, €0 ina entia d sgulada neutier, ei ida giu el lac e tumada aiado
40 eun ina clav d*aur el pec Qudla dav d'aur ha il giuven priu, ei iua
daden d ehistii et ba aviert la combra, oh* il vegl ha mussau ; arvont el
qudla, ha el viu ina zun bialla prinoessa, die durmeva. Qudla d, vegnient
d en combra, sedistadada et ba embratschau d per siu ddiberatur. AI
Digitized by VjOOQIC
MKrchen 75
(ittfim Iw icl ttm vegl dau ina torta c detg, d deigt d«r cnn qudla torta
tin tiittas laa patgat erap, dia aaigiaa ella euort II giuTen ha btg qaei, a
■intga petgia tamidaira en in earstgiaim; chen era ei survients dil chisti,
eutclianierasi taaadara, eantadurs^ intuninia de tntta sort gUeut. Era tea
das llrart ha el pospei 8iirvignhi» et els tnts ein ira ella capliita dQ diisti«S
Lett ban ila doa ventiiehrela fi^g nozzas. La sera aber ein ei ira era sin
la prada avoii Q ohisti, e siroau e sultau de bialla glina. Pli tard lia il
giarea em fatg Tignir eiu bab esia mumma tier el et els ban giu bien.
6L II mazza gigants.
Atoo bia, bia onos mava ina gada ina mamma can treis fegis k sogn 10;
Oiacben V Bngalbia. ArriTai en in uaal tard la sera ban d stuiu star leu f,
~Ia aotg sat in pegn. lis trds mats ban sescban gin, ebe min^n ded els
deigi star in*ara gnardia« II pli giavea ha snrvignin de star guardia de
misa natg. Ad d semigliava aber qnei stagn Hang, et d ei ius in toe
▼isden cgl naal. Per saTer mirar gin empau la contnda eis el semsebnans 15
s3 pli anlt pegn egl naul. Leu reseTa el tut en ina gada treis gigants
entnem in linC| ebe migliaven cam uors. El ei vignius giu dil pegn et d
davos node s'aproximaas ds migliaders. In bien chitsohadur, sec d era,
ba d dtan ad in il toe earn ord bueca. „QMd sto esser in bien ehitscha*
daH^y hail ils gigants detg In si per 1' auter, et ein ira per encurir il giuven. 20
(^ad d abar de scsf a vignias davos la eaglia o, nua cb' d era sezupaus,
St ha entsehiet a tfehintschar culs gigants. „Ti eis in um per ntts**, ha n
gigaat Tsgl detg, ncliea vi en qud diisti d ina biaUa, bialla princessa, e
qadla vegn pertgirada de bia servitut e d' in terribd tgiaun. Qpd tgiaun
padeasas ti dtar giu, e lu vulessen nus dar miea ddlas custdvladats, che26
aus aunrignin, i ti; II giuTen ha acceptau la propositiun et ei ius ouls
gigants d diisti. Can siu pdict ha d gartigiau il tgiaun grad el cory et
asdiia fatg finis con el, avon eh' el vess pudin dar in uorL La porta dil
chisti era aber de fier, e de leu en pudavan d hue; perquei han ils gigants
seeudgUaOy tgd br; els han detgd giuven, el, scolpign, ddgi seruschnarSO
de bareun en, e lura augmentar la rusna ton, ca possien era en. Cun
bieigla d U giuyen semsdinaas en, et ha lura cun in marti, cV ils gigants
Teran dau, fatg ora pli gronds il bareun, ton ca ds pudevan en.
Fsgient aber quel, ha el patertgiau: „Ohea gidas ti quels gigants a maazar
gliaat, e eura die ti has bein gidau, maaza qudla biestgia era teil'' En 85
quella combra, nua oh'd era semschnaus en, ba el enflau in spadun, e
can quel eis d seresolvius, da Aur ord ils peis ils gigants. Agl emprem,
die ha cudiiaa en, ha el fiitg giu il tgiau, e lura tratg en d. „ Jeu sundel
bein enl^, ba el griu ora ds dus, ch'eran leu o; e regnient il secund
de msna en, ds ei iu cun el, scp cugl emprem. II tierz, ch'ei vignius 40
eoy ba parthi la sort de m%m compogns, et il giuven veva &tg giu tuts treis.
Digitized by
Google
76 Mireheo
El hm tigliau ora U lievngft ab treii monttnuns ei ei iiu ord qvella eonlm
bein bvfatg de teak fi.
Anronl el igl eteh A' ina combra, ba d enilaii en qiieila ina fetg btaUa
e earhia daneehala^ alva sco la neiv, eon earegla ners seo in tgaper. Sin
51a meisa spel letg era ei in ani et in fasalet; d ha fatg pemiea aai a
faaalety et ha mess miei dig] ani e dil faialet en sia valischa. Era ina
dellai pantoflat d' aor, ch' eran enl letg en, ba el priOi et ei sinqnei Inmaoa,
eensa distadar negin, tiels ees, its quale durmevan enne. £1 ba distadan
ds, et els ein i vinavon eilla via de Sogn Giacben d' Eogalisia. Onra eha
101a princessa el cbieti ha 1* antra damenn tiui ebe sin ani era fendins, tin
faaalety cbe veva snrcusin en igl nopen, era pennies et ina pantoia mnn-
eaTa, era ella fetg snrstada; vegnient ib seryitnrs nentier e raqnintont eb
ad dla, tgd ei bagien enflaa gin en la combra k bass^ ha ella bdn Tin,
eh'ensitgi rera ddiberan ella. Glendr di ha dla spitgan sin deliberatnr;
16 mo die et jamnas ein passai, negin ei vignios. Sinqnei ba ella eeban
bagliigiar ina nstria spella via de Sogn Oiacben d' Engdida^ a eben enr-
yignoTa nuntgin per nnot spisa e bnbronda, la glient, die innroTan, aran
aber instmi de far raqnintar mintgin, tgei eb' d sapi de gigants; asebta
TOTa la doDScbala speronsa d' endrieecber enaitgei dil valarns caTalier, cho
20Te7a spindran ad ella la vela. Vegnient la mamma cun quels treis mats
de Sogn Giacben d*Bngalisia, ein era ds i en quelle nstria , a Tuatiera
ha sariu manar il risehieni sin gigants. Spert ba il giuTon giu lignan,
pertgd qudr nstiera leva saver sitgei de gigants , et el ba prin ora a
mnssan las treis lieungas. lis see frars e sia mamma eran terribd snrstd,
26 a leTan bncca crer, cbe quei fuss lieungas de gigants , ei pretenderan, d
■eigi lieungas l>oy. Udent la dnnsebala dil chisti de qnellas lieungas, eis
dVera vegnida bein spert eir nstria: k quella ba lura il giuren tumau la
pantofla, il miea fasalet e la mesadat digl ani. L' engraddvla prineeesa
ha dau ad el persuenter siu meun, sco spusa, et els ban falg legras nossaS|
30 ein d bucca morts, riran ei eunc.
62. II pr$nci dil aolegl.
Ei era ina gada in bab et ina mumma cun qnater affons, ina giuma
earscbida e treis buobs eunc pintgs. II bab leva aber fa maridar sia fegUa
cun in, cbe plascbeva ad el; e non vulent qud la feglia, leva el maaar
85 ella. La ginvna ba aber detg in di dla raummay eh* dla deigi mirar, tgd
ei seigi scret silla preit ddla combra, nua ella dormi. Vomt la mumma
ella combra ddla feglia ba ella enflau ina inscriptiun silla preit: ^Vossa
feglia d mia spusa, et jeu sun il prenci dil sulegl.^ Cura cbe la mumma
ei turaada giu en stiva, era la feglia svanida. II prenci dil sulegl era ins
40 cun ella. Dapi de quei era la mumma adina combriada e bargiera il bia.
Quei ban ils treis buobs, cura ch' els ein stai carschi si , era encorschiu et
ei ban tulenau e rugau la mumma de dir, pertgd dla seigi adina
Digitized by
Google
MircboD 77
Khi tresU. Snenter ch' eb ban gin odio da lar mamma la sort della sora,
ban ei gia nefin ruaiit. II fra Tegl ha pria il pli bi eavagl , eb' ei Teran
en naagl, at ei ins ad ancarir il prenct dil snlegl. Saenter linog, liaag
riidi eii d anivans sper ina easa gronda at aulta, nna eb'al ba Ilgian
m earagl spalla porta. Obea ei vignia ora ina dnnnay a qaalla ha datg,5
d daigi ira can tia cavagl an auegl; obea vertescbien ai bacca carala;
MMBter ah'tl giayen ai ios eal cavagl an il naegl sporaa, ba la danna
eapraa, tgat viadi, eh'al hagi aebiglioc par maani. ,,0, jan atoial ir ad
eoeorir mla sora, ah'ai maridada eal pranci dil •alagl!'' ba il giavan dau
par ritpoata. „Lu ais ti mia fra^ ; ba la danna datg sin qnai , at ba am- 10
bmtichaa el. Domisdus ain lara i tial pranei dil snlagl. Quel ba il giaTan
ngan, da scbar vagnir la tora in di 4 easa a visitar anna ina gada U
momma. lyQoai ri jan schon schar^, ha il pranei dil aalegl rispondio,
yieba ti partgiras in di mias nnorsas. Par ansana, eha ti hagias abar
partgirM> mo ai anda, atos ti portar la sera da qnai, eha las nnoraaa 15
maglian^ ad k mil^ II gioTen ba tartgiaa: ,|Qaai ai bacea grav,^ at al ha
Psatra damann bain marragl pria las aaorsas dil pranei dil solegl, at ai
ias can qaellas. La mantanera ai bain glaiti arrivada tier ina tarmanta ral
Iss aaorsas ban sarin ira bain a sansa fadigia tralla aaS| eha flassiara
psila val gin; il ginvan savava abar baeea, go vagnir tral Aim. Vaaaatso
Iss nnorsas ri da tsebai mean Tana, eh' il pistnr stava annavos, ban ai tar*
■SM Ti dnas dallas nnorsas vaglias, a qnallas han dan d' antalir al gmresi,
A daigi sapagliar Tid lor cnas; abar ai moneaya la earascha al pistnr, at
el ba bne* nghiaa da fiur, sao las nnorsas lavan. Toaea sara ba al spitgan
Ti da qnai mann laral, a tnrnont las nnorsas pnspai anaTos, ha al sdrapan25
empan pastg a mass an sae^ tartgiont| qnai hagian las nnorsas bain magliaa.
ArriTai tialU easa dil pranei dil salagl| ban las nnorsas fatg ina reraranaa,
igl amprem al pranei, snantar k sia dnana, a par il daTos al pistnr. Qnai
hs lara mnssan il pastg, eb' al TaTa an saa, al pranei. |,Qaai maglian mias
■narsas bnel^, ha abar il pranei raspondin, at il mat ai ins trasts k eaaa«SO
Bin qnai ba il frar masann Tolin ampmar, eo ai mundi enn el da partgirar
11 roseh nnorsas dil pranei dil snlagL Mo era al ba bneea gin la gfaigliar
fis da sapigliar vid la ena dallas nnorsas , at ai rastans anaTos. La sara
bs al htg anaitgai faglia, mass qaalla an sae a pnrtan al pranei dil snlagl.
pranei dil snlagl ba, vaaant la faglia, datg: „Ti has bneea partgiran las 35
aaorsas, a stos ir^ k easa sansa la soral^ Tnrnont era qnai frar sanaa la
dasidarada anayos, ai il ginran ins par anenrir la sonu Snantar bia dis
at onns visdi aia al vagnins ayon la easa ; nna eh' il pranei dil snlagl stara.
Sia sora ai ara Tagnida ord easa, enr eh'al ha Tolin rantar il eaTagl; at
il pranei dil solagi, ndant, tgai al Tagli, ha fetg ad al la madema propo-40
iilfani, seo 4 sas firara. Onll' alTa dalla damann ai il ginran ins enllaa
iiaarsast ^^^^ Tigniant als tier igl nal alia ral, ba al aaschan trar dalP ana
Ti dalas nnorsas raglias, eh' ain tnmadas par al, seo par sas dns firars*
Digitized by
Google
78 MlrdMn
Yida gliaiiter meiin V aiis ha U gimrtn tiiii ohe 1m mMiciai mxnai m
ina eaplutu, • mont cle porta en, temidaTan tutUu en cantgiaana, tt dla
caplatta han ei fatg messa. Suenter la funeaian ein ei ira an la' aatria
sparu, e fctg leu ina bunna perdutionsa* Cheu ha il ginven nuy tgd Ceu
5e gtiitiieas epieae las nuoreae migliaveni at ha maee ampati daOa negiiera
paia en eac. Tumont k caea la aera eon fia mttntanerai han lae daoe
nuocsas vegiiat poepei tratg el sul flnoi yi. Arrival k eesa ha aber la nan*
tanera htg V emprema reverenaa ad el, e per In al prenei at i eia dnnaa.
Mniiottt il fiaven al prend la peta, ha quel fatg, eh' el e na aora ein atai
lOl' antra demean k caaa; lea ei la aora reatada tooea aera, cnl anle^
ei ina i readiM| eia ella araatda per adina.
63. La dunna dil giaveL
Ina ftimitgaaa ei Ida ina gada gin en jert per prender aa vard. Jat
mflgsittrlielaa tut o(i ha ella tnt an inagada via in terribel monatnun d* ina
iSroftga. „Tei Icaael Jen tuttina mtra, en ti faa piglidal'', ha dla deig,
reaent il terribel venter della ruatga, d per aeaeaa. In per meina ananter
d arrivaa tard vi, la aera ina earotaeba avon il ohiati. Ord qadla d
vignitt in aigniur, e qad d ina ai tidla ftimitgaaa, at ha dalg, ella hagi
valiu mirari ea aia dnnna fetaehi pigliola; naaa daigi dla vegnir enn aL
20La ftimitgaaa aeheva, dla aapi nuot de aia dnnna^ a leva bueea vegmr.
,i8eregordaa bnc de qndla matga en jert, a tgd che ti haa detg^, ha Q
aigniur remarcan; ha prin ella per in bratadi, maaan gia dla erotaelia at
d ina tut 4 galop naven, Daaa ha la ftimitgaaa aavin, aba qadla matga
adgi ttada la dunna dil aigniur, a veaent laa eorobaa eaara da qnd, ha aUa
26enoor8chitt, di'd adgi il giavel. Gura eh'il nauaeh ei arrivaaa enn ella
egl ufiem^ ha d muaaau alia matta la eombra da da dunna, a mant la
gittvna viaden, ha ella enflan la dunna dil giavd. 8iat onna hajajiigliola
ousao, e durond quei tempa.ha la matta aurvin alia ptgideunea. Ia hau
giavd pagan ora alia giuvna ina gronda a biala pagaglia a detg, eDa aapi
SOtnmar k caaa. Tochen oh* dla aeigi aber bueo*i eaaa, deigi alia mlrar da
bneca mirar anavoa; acbiglioo mundi ei oa bain enn ella. IWnont la
I giuvna ord igl ufiem ha ella udiu a ftigient davea dla minnela, tginlar a
grir^ aber ella ha bueca mirau anavoa, Arrivada pnapd d chiadT^Kan^ld^
aegniaria giu in grond pliaeher de ver puapd dla, at han damandau^ Mia
86 ella aeigi atada. Ella ha raquintau tut; ohen ha il aigulur dalg; „0, ti
tupa, ti duevas fiir dar il giavd ina aoartira, dia ti adgtaa naaa libra ^ad
d; aohiglioo vegn el euno In hi di per tdP Udent la ftunilgaaa qnai, ha
dla antachiet a bargir e leva aedeaperar. II aigniur ha aber iatg ira alia
tier in uestg; e quel ha dan ad ella ina torta, e cnmendan dad ira enn
40qudla egl uflern; e vegii lura il giavd bnooa dar ina aeartira, daigi la
matta mo tcha auarar al giavel cun qudla torta. Vegnida egl diem, ha
il giaval dumendau la mattai tgei di'dlavcgli. ^Ina aeartira, eh'jen salgi
Digitized by
Google
Hlroben 79
dO tot libra de vns!'' Qoei leva aber il nantch nnota dar; el baveTa melli
Tiarelat. Cura che la ^ama ha aber entiehiet a dar ein el ciilla torla, ha
d barlisy loo in boV| et ha bein ipert dan ina seartira alia ftiinitgaMy ella
mp d3 tut libra ded eK Cun ^oei era la gluvna eantensay et ei tnmada
ikt les patrant. 1^
64. Las Stat uolps,
Ei era ina gada ina ligniura, die Tera siat matt et ina gimma. Da
qnei teinpiv$|;niflzaQ ennc ik affons tut, tgei ch'ils genit|ira..gariaTen; e
eireatitr^obs ina ^iJa per UrU nar, pil ehisti entuom, ha lur mamma
Jdg el fel: ^Fiunas uolps t^ 8il fiat ein ile si^ stnpene biab buobe eemidailO
en aolpe griediaey eh' eIn coridas ora egl iiaulw La momma stent mal a
birgieva; aber m era fatg. La sora pintga, eh'ei denton creschida ti ina
bialla giuvna^ edieva encrescher terribel ptU frart. Lia gada ha ella udiUy
net uolps T^gnien mintga notg en in ehisti vegl, nunhabiuu spegl naul.
Calla speronia da puder forsa deliberar ils frars, ei la giuvna ida ina IS
noig, tnt persula en quei ehisti. Tard yi, enoonter mesa notg ei vegnia
i% porta en siat stupents bials giuvens, e vesent els lar sora han ai em-
biatsehau ella e detg: pDieus sei ludaus, ehe ti eis yegnida da quellaa
urss tier nos; pertgei soo uolps vessan nus stuiu sfraear teW^ Bein dabot
Ka la sotft lu era emprau, co ins sapi deliberar eb. ^Sti pos star siat 20
omis ssnaa tschintschar, la essen nus deliberail'* han ils frars nspondiu.
QjDei ha la sora priu k pea, et ella ei la dameun bdn manregl| senaa
turner k casa Ida egl uaul, et ha baghiau ina hetteta sat in ruver| e leu
itsva ella tut solitaria, per staer tschintsehar eun nigin. En qoei uaul maua
sber era in bi e bien retg alia eatseha. II tgiaun de quel ha entsehiet in 26
di a uriar avon la hetta della giuvna. Yegnfent U giuTen neotier, e miront
en la hetta, ha el viu la stupenta biala matts. Quelle ha plisdiiu ad el
htg bein, et el ha priu la giuvna metta per spusa. La mumma dil retg
em aber fetg senida silla bellezia della spusa de siu fegL Tonaton ein
lu nosas vegntdas eelebradas legramein, et ei pareva, eh'il giuven ptrSO
duessl haver ventinu Chen ei vigniu, eh' il rstg ha stuia ira ell'i^ara, a
durante eh*il prenei era tiella schuldada, ha sia dunna parturiu in feCg bi
pep. Quel ha aber la stria d'ina sira bess ell' aua, e detg al retg, eura
eh' el ei tumaus, sia dunna hagi parturiu in giateL La bunna regina,
di'astgiava bueca dir in pliud, vulent deliberar ils fras, stueva bein 86
queseher. Gliauter onn, cura che la re^na ha parturiu, era il retg puspei
naven, e la nauscha sita ha tumau a beter il bi pop, ehe la re^na veva
psrturiU| el lac, spel ehisti, schent, quella hagi puspei in giatel. Tsdinn
autcrs pops ha la stria veglia bess, seo ils dus emprems, o ell' aua, scheni
si retg, sia dunna partureschi giatels, 8il siblar e tsehintsehar mal della 40
mumma ha il retg cartlu, sia dunna, che psrturesdii adina giatels, seigi
ina strfai et ha cumendau de bsrschar ella. Us siat onns eran grad quella
Digitized by
Google
80 MSreheii
sera alia fio, cnra ehe la regtiia doera yignir banchada* Seboa Tevaa
d manau ora la ^iima sil pran dils tormenU, ils bojert TeTan pinan it
oaset e %iaa ella rid il pal, eura eh' ei ban odio a sanar trombeta, Siat
eavalien fin stupens eavagls alvB etn eavalcai neoder, miatgtD in bt pop
5 en bratsch, Igl emprim dik cavaliers ei galoppaat tralla fbola et ei ina
Ti tiella sora schent: „Niit vein deliberau tuts tee siat aiFons ord I'anay e
pnrtein els i ti; ussa aber tscbontscba, cara sora; not esten deliberail^
La giavna regina ha lura tscUneBchaa 1' emprima gada, rascbunoot, oo la
regina veglia hagi fatg cnn ella. Udent il retg quel, ha el fatg bancbar
lOsia mnmmay qaella stria, en stagi de sia bialla e banna dnnna, enlla qnala
el ei vivins bia dis et onns en ventira.
65. II TignuM.
Avon debiars onns era ei in grond signinr, che veva in snlet fegl.
Mont il tigninr ina gada ell' njarra, ba el schan anavos il pign sat la sor-
15Tigbilonsa della raumma. Quella ha aber stnin in dt sehar fngir il giiiTen
ord ease, e qael ei ins, per ir a mirar giu il mnnd. Sin via ba il giuven
entnpan in segninr enn ina gasaoea verda, e quel ha empran el, nna ch* el
mondi. |,Ad emprender eniitgei^, ha il ginven respondin. nO, In vi jen
dar seola k ti.^, ha quel della gasaeca verda dan per rispoeta; ,|mo semeta
20 •! dies a mil^ Sensa bia patertgia ei il giuven semess sil dies digl jeater,
e qnel ei ins enn el tral luft, tochen tier ina casa, nera e maeorta, bneea
dalnnsch d' in marcan. Lea ha il signinr mess gin el e manan ella caaa
veglia. i^Perqaei, eb'Jea dundel scola 4 ti^| ha il signinr della gaaacca
verda detg, |,Btos ti perver qnei cavagl e qaei aorS| che jea hai!^ Qnei
2ftvegli el schon far, ha il giaven empermess, et ei staos da bonna veglia
qaella sera. L*aatra dameun ha il signinr della gasaeca verda laventan
el bein marvegl, e detg, el deigi prender In toe earn en oaschina et in
\^ mtnal aveina ord clavan, e dar In Faveina agl nors e la earn al caTagl.
Qnei leva aber bncca star el tgan al ginven, ch'al cavagl and! la earn,
30 et agl nors 1' aveina. El ha dau al eavagi V aveina et agl nors la earn;
cara eb' el ei ios k perv^. Sin qoei ha il cavagl entschiet a tscUntacbar
e detg: ^Essend ehe ti has dan k mi Faveina, possel Jen tnmar a techin-
tschar; sapias ti, ehe nns essen olmas, las qnalas il nansch ha midan en
animals, min compogn, igl nors, et jea. il sas deKberar tei tea e nna,
35sche ti fas, see jen ditgel. Metta qnei guoter enn etg, cb'ei sngi each
nnegl, eu sac; pren la scena. il barschnn e la streglia sat bratsch, e Inra
seglia sin mei!^ Qnei ha il giaven fatg, et il cavagl ei ins can el tnt k
galopp d'in plena ora; igl nors seglieva sneater. Ei eran eanc bne ira
ditgy oh'ei adevan ils sehals dil signinr en verd, che careva saenter.
40 n^^ ^ barscban ginn plennl", ha il cavagl detg al ginven, e qael ha
fretg il barscbun k tiarra. En qnei momen eis ei carschin si in jron e
specs naul davos els, ch' II nansch ha gio ditg de sefaritgar atras. Soenter
Digitized by
Google
MKrchen 81
eoxtcoDtas uras adevan ei aber puspei il nansch ualti datier, e lura ba il
eavagi comendau, de bcter giuD plenn la streglia. Quella gada eis ei
earschiu si io ouiic bia pli spess uaul, eb' il naascb ba giu nraa de traver-
sar; aber tatina %* apro^Limava el pubpei ded ela. |,Fiera giun plenn la
leeua!^ ba il cavagl griu, udunt ils pass dil giavel. Quella gada ei5
Yigniii denter els et il verd \in\ val ascbi crapasa e macorta, cb' il nanacb
ei 8emenaas k casa do senez. Sinquei ha il cavagl cameodan al giaven,
el deigi ira cuu els dus en in uaul; deigt xnazar leu igl uore, trer giu la
pial a lea, e lura satrar il cadaver. Tat ba quel fatg aueuter camond dil
eavagi et ei cavalcaus vinavon. Avon cbe vegoir el marcau proxim, balO
il cavagl dau il camon al giuven, de nnscbar sea caregla cnn igl etg,
ch' el hagi en sac. U emprima nnscbida ba midaa la cavellada dil giu von
els pli bials cavegla d' aur, cb' ius po patertgiar. ^Uaaa secoarcla culla pial
dfgl uors'^i ba il cavagl detg, vesent ils bials cavcgia, ^e pren bucca gin
qnella aenza miu camon; liira va ei bein can tei!^ Arrivai el marcau bal5
il giaven mess siu cavagl en in nucgl et ei las per camoud dil cavagl tiel
retg e damendaii| scb' ei aaveasien bucca duvrar el aco pervescder de ga-
glinas. Eaaend cb' il perveseder, cb' ei vevaO; era ius culla brocca et ei
Borvignevau bucca in auter, ban ei priu il giaven. Can quei cb' el era aber \
adina curclaus can sia pial, numoaven ei el iV ^Tignus'^. Gleiti ban ei20\
encorscbta el cbisti dil retg, tgei excellent pervaseder de gaglinas ei vevan
pladiu. Las gaglinas uaven il tscbien dubel de vivon. ^Ussa stos ti du-
mpndar de regnir bortulant dil retg^, ha il cavagl cumendan ad el suenter
enzitgei dis. Detg e fatg, il partgira gaglinas ba dumendan de bortulant,
e muort ses merets pellas gaglinas ba el snrvigniu quei sorvetsch. Era ils 25
orts dil retg eia stai en in stupent uorden^ schi gleiti scol Tignus ba en-
tscbiet a luvrar vid els. Mont il giuven puspei tie! cavagl, ba quel comen-
dau ad el, ded in di cbitscbar ina roscba pors egl jert dil retg e lura,
chitscbont ora quels, far tals spargaments, cbe la pial oora detti giu; aber
de spert turnar a meter si e)la. Quei vegnien las treis feglias dil retg a 30
ver et ina de qucllas vogni a prender el per marin. Quei ba il giaven
fatg; enrent el suenter ils pors, ba el boss giu la pial nors et ord il
Tignoa era ei vigniu il pli bi giaven, cun cavegls d' anr. Las feglias dil
retg vevan quei di survigniu miutgina in meil d'aur dil bab; e quel duevan
ellas dar k quei signiar, cb^ellas vcglien per spus. Mont ord la combra35
dil retg ban ei udiu la cauera en jert e la feglia giuvna, ch' ei ida il pli
spert vi tiella fenestra, ba euuc pndiu ver il Tignus en sia bellezia; cura
cbe las autras ein vegnidas, vevel scbon puspei si la pial uors. Oliauter
di ein tuts ils prencis^ baruns, grovis e cavaliers i si ella stiva dil retg,
per mirar, 4 tgi las princesses dettien ils meils. £ra il Tignus ei per 40
camon dil cavagl, aefiiltscbaus siaden. La princessa giuvna era ton inamu-
rada dapi gliauter di, ch' ella veva viu il ginven senza la pial, cbe ella ba
dau siu meil al Tignus. Sur de qoei eran aber il retg e las duos soras
6
Digitized by
Google
82 Mifclm
pli yeglUs fetg malcnntenzat • pMii grelU hAn ei ebitsdiMi la
gia ella niirm dil h<^Qlaut| lea ttopi elU star cqI spos. En laconli dit
ba il retg envidau en set scLienders ded ira en gin naal k catacliay
Era il llgnns at per camon dil eavagl int euls due avtert sin qnella
5catfcha. Ho ad el reva il ret( dan il mender caTagl, cli*el Teva gin en
nnegl et ils aoters levau gnaQC ira con eL Qn^i 1^ il Tignnt fatg, feo
seh'ei fuasi ad «1 tnttina et ei, euttagl ira suenter ale auien, ini en auefl
iiel sin cavagl. Qnel ha cumendan ad el, de beter gin sia pial nora, •
dan ad el la pli bialla ristgadira de prenci. Lnra ha il eavagi deig al
lOginveRi el deigi semcter sin el et el ei galoppans ora egl nanU Con panea
breigia ha il Tigiiu<i g^u mazan iaa roscha salviscbina, et ei beia gWti
▼igniot tier \\h dus qniiiaas; quels revan ennc bncca toe e tetnTpimven
terribel| d*ir k casa. Perqnei ban ei snplican il Tignns, ch' ei enconoecberan
bnc, de dar empan de lia aalvisehina ad ele. ^en Ti dar tut qnei, cb*Jen
15hai litau'*, ha il ginven detg^ ^sche Tua deit ib meile, ehn rna Teta re-
tacbiert da Tostfaa dnunennsl'' Ditg han ils preneis sadustan; aber iual-
mein, vesent, cli'ei stnessen scbiglioc ira cnn nnot k casa, han ei dan ila
dos meila d'aur. Per tard la sera, cura eh' ei era stgir, ai il Tignna
tnrnans el marcan, ba prin il eayagi siep ord nnegl et bn aseea an il aii^
20 Ln ristgadira da prenci ha el tratg ora et ba toman a aaingliar alia ptal
d' nors; aschia eb al tumana k easa. Sia donna ba gin in grond diapliaaber
de rer^ en sea qninaas tnmaven cnn reha catscba k casa, dnront eha ain
nn fltneva Tignir can nnot Tialla aecnnda catscha, eh*il retg ba anridaa
an aas scbienders, ei il Tignus pnspei ins, nnnditgont il mgar da sia donna,
25cbe leva bncca pnspei atner setnrpiar avon igl entir marcan. Era qnella
gada ba il cavagl tnrnan a dar ad el la vistgadira de prenci a caTolaoot
el ora egl nanl, toss negio detg, ch' el fustii il I'lgaus. l*ras agtd dil
eavagi ba el gleiti gin in bi diember salvisebinas. Vi enennter sero ain
sas dus qninans pnspei vigni tier el, cb* ei tenevan per in cayalier jaalar a
90 han snplicau, de dar ad els entgins toes salriscbina, essend cb' ai bogian
aitan nnot ,yMo sut ina condisinn dnndel jeu qnella gada pnspei nuaa aaU
Tisebinas 4 vns e scbiglioc buc!^ ba il Tignns respondin, ,|8ehe ms scbaia gin
"^ canltscbas a nin caragl sa dar a mintgin in pei el tgil!^ Per bncca aUiar
' ir cnn roenns yita k Casa, ban ils cavaliers fatg, scol Tignns dnmoodova
S6 et il cavagl, che veva cnmondau at Tignns de far qnei, ha dan k mintgia
tna el tgil, cbe las nodas dil fior eran per perpeten ella ^ P^ -^^ ^^*
Tnmans el marcan ha il Tignus piiflpei midan cavagl e viatj^iSiim^erai
ins tard la sera cun siii tgoli siep k casa. Bncca ditg suenter ai mt ora
njarra et il retg cnn ses dns scbienders preneis ein i tiella scboldada, il
40hortnlaDt ha el gnane daman sot las armas. Cura cVil Tignns ei ins in
di tier sin cavagl, ha qnel fatg trer en el pnspei la vistgadira de prenai,
e detg: ,|0a dat ei ina battaglia denter il retg e pes ininiitgs at ila oaa
piarden. Semetta nssa si nel, e tras min agid vegnies ti a batar ila inunitga;
Digitized by
Google
Mlrekea 83
aber scU glaili, seo !!• less ban |iri« U Aiigia, aeb« eayalebein nns pnspel
1 cut. 11 TigQus ei temeM sis cavagl, ba pria eota mean il epadun, cbe
era pioaofl per el, el ea in bot era el k mtei la battaglla. II reCg con
•iaa lotchaa Tegnera batina digl inimitg et ei parera, eb' el piardl la bat-
taglia, Gttlla Tignida dil Tignni ei dan ina midada. Qncl ei ga1oppans5
▼iadan k nias denter ila inimitga et bn cnn tenribla q>ada masan gin ina
■ana aobnldada hoelila. Onra eb'el ba aber Tin a Tietoritar il retg, ha
el dan 4 sin eavagl enU spamns et en in segl ei quel ina enr la aeiinl-
dada om; cavagl ectTelier ein itai tcbTani. Bnenter la battaglia ba il retg
btg enenrir il yalerna cavalier en tnt las teltas; oio el era niglin d^ enllar. 10
Bein glaiti ei igl inimitg aber tnmaua en pli grond diember et ei ha dan
Ina sacnndn battaglia. Pnapei ha il earagl pnrtan il Tignns ord il marean
elln battaglia et era qnella gada ha el dieidin la rictoria pil retg. If o il
retg vera pndin •' approximar dad el, e Teva dan per tener anavos el onn
sin spadun ina tagliada ad el sil bratscb. Schi gleiti eeol retg ei abartft
Tignioa pli datier, ba il cavagl fatg in tnrnigbel et el a eavaliet ein atai
sahvani* Tnmnns k easa ba il retg dan ina stnpenta gaataria et ba an*
▼idan en tnt its preaeia a aignittra« Em tl Tlgnna ei per cnnH»nd dil cavagl
ins tiella perdannnsa a len ba 11 retg enmondnn k nintgtn da rascbnnar
sla veta. Cnra eb'ei glial vignin tial Tignns, ba qnel raqnintan tnt lea SO
sias lavnrs at ba era vsnasan als gasts ils dns raeils, eb'el veva aeqnistan
dQa dns prencts, ila qnals per camond dil retg han In era stnin ranssar laa
nodas dils iarA. Pinalmein ha el fretg, raqnintont snr sin agid ellaa da*
Toaaa battaglias, la pial donors gin d'eseb et avon ils prsncis steva al
ehen, aeo in retg. II sin sir ha era nnninan el ain qnei seo retg et tsehellas 25
dnoc aoma ateran mti da bneca ver naridan il Tignns.
66. La €ngra»i$ivla reuna.
Avon tscbiens onos vivava in pnsent retg, cbebaveva treis fegls; qnel
ei vignins ina gada nial nuilsenns. II niedi ba daclaran, nnot possi mada-
gar il nalsenn anter e^il^ennt d'in ntacbi^ ahe^eigt eltB~^tari%JUlt-ifoira.80
(Knqnel ha il retg dan k sin fegl vegl ina bialla bnorsa daues a cnmendan
ad e\f ded ira pigl ntscbi. Plains enraseba ei il prenct ins; aber bneea
tnmans plL En in p9r onns ai il fra masenn ins; aber era ain al han ei
spHgan adnmbatten. Ohan ha il ginven prin ina buoran plain dncatas et
in bian spadnn, at ai ii|s per enenrir igl ntsebi. 85
Snentar entaeonts dis ei il prenci arrivaos en in marean , nna eh' el
ba vin la glient a trar in miert per las vias entnoro. Arrivans ell' nstria,
ba il fagl dil retg emprau, pertgei ei tillien qnei miert pellas viae entoora.
Tgi aha sapi bneea pagar see deivets, vegni cbeu ^ enra ch'ei nieri, tratga
asAin pellas viaSi ba igl nstier dan per risposta. II prenci, ebe vev'in40
eor, seo in anr, ai sinqnei ins tiel retg de qnei marean, ha pagan len ih
deiveta dil miert a fiUg satrar el, seo ei a' auda, Mont V antra damenn trns
6*
Digitized by
Google
U Mirehen
in Haul, ba il preoci adin davoi el a grent: Spetga mpaa! Spetga!^ Col
ha miran anavoiy eis ei rignia ina revna neatier, ei seglida sin eavagl et
ba detg: „Jea aundel Polma de qnei miert, che ti has scban satrar e
tnndel yignida per gldar tei. Fai mo 8co }eu comondel ; la stoi ei ira bein
5cuii tei!^ ArriTai ella tiarra dib Mors, La la reuna cumendau ad el ded
ira la ootg tier la inori nna ch' il retg dils Mors veva en igl ntscbi e ch' ei
era bia, bia gnardias. El deigi lura sesgraflar dil mir si, prender igl
ntscbi ord caset e tumar engin; aber mirar de prender nnot anteri che mo
igl ntschi. La sera ei il prenci se fatgs vid la tuor e dnront la notg eis
10 el sesgraflaus siadO| tocben eh* el ei vignins si ella eombra, nna ch* il caset
era cirenmdans de gnardias. Mo la schnldada della gnardia durmevan et
il ginyen ha savin prender ora igl ntscbi ord caset senta breigia. Con*
templont el aber il bi caset d' anr, steva el mal, de stner sebar len qnella
bialla canfisa et el ba encnnter U camon della renna empnian de prender
16 gin il caset Qnet ha deetadan la scbuldada e qnella ba prin e manan
el en perschnn sco lader. Ella perscbun ha aber la bnnna renna risitan
/ el. lyMira, co ei va cnn far sin tgtau et esser engnords!^ ha ella detg.
Chen ba il ginven bargin e pliran; mo la renna ha tmstiau el e detg:
pLei mo; jeu vi schon gidar tei! II refg"> egn damenn ^Ttnsehengfiigiar a ti
20 la vetta, scbe ti empermetaSi de pnrtar ad el il eavagl d' in de ses Tischins
retgs. £ qnei mo empermetta! Fas ti, sco jen ditge1| vein ans en
qnort temps il desideran animal!'^ Lantra damenn ba il retg fatg yignir il
ginvc;; avon el et empermess k qnei, scb^el port! ad el il eavagl alv de
sin vischin, la libertat et igl ntsehi. II prenoi ei sinqnei cavalcaus naven
26 et el e sia renna ein glelti arrival el marcan dil retg, che veva igl ex-
eellent eavagl alv. Pnspei ha la retina instmin il ginven, eo el bagi dnront
la notg de far, per prender il eavagl; aber era admonin, de bncca tuccar
en ensitgei enter. Senia ehe las gnardias encorscbien, eis ei rensiu al
ginven de vegnir el nnegl, nna cb'il eavagl alv era. Schon veva el sensa
SOlaveatar schan lartg il eavagl, enl ha via ba fetg bialla eotia en in en-
earden* fyQnn fiui iba cossa sin min eavagl^, ha el tartgian et emblidont
la renna, tncava el en la eosia. Enaqnella ei ina gnardia sedestadada, ha
dan larma et il prenci era pnspei prischnnier. La renna ha era qnella
gada iMtan el en parschnn e fatg reproschas. Mo vesent ella, col prenci
SStemeva la spada dil bojer, ha ella detg: i,Qnei retg dat k ti libertat, scbe
ti empermetas de pnrtar ad el la bialla princessa, che vegn pertgirada el
proxim marcan de diesch dracs.*^ L' antra damenn ba il prenci, cure ch' el
ei vignins manans avon il retg, stuju raqnintar tut, per co e pertgei el levi
prender il eavagl. Udent il retg la historia, ba el detg: |,Scbe ti portaa
40 a mi la bialla princesea, che diesch dracs pertgiran el proxim marcan, deis
ti ver il eavagl.^ nQ^^i ▼i jou emprnar de far^, ha il prenci respondtn,
et ei ban dan el sinqnei libers. Cnlla renna eis el ennc qnella sera vignins
sper in vegl, vegl chisti; en qnei era la bialla princessa. Cnn agid della
Digitized by
Google
Mireben 85
bnim reana ei il prenci vignius yitier, d* arrivftr la notg elU combnt dells
princesM e Buonduut il cussegl delta bunna compogna, ha el pria nuot
toter, che Im priucessa et ei anrivaus cud quella ventireivlameiD -ord il
diitd. La reana veva pinaa bialia Tiatgadira pella priueeMa e cara che
qaella ei sUda tratga eD, ein ei galoppai naven. Bin yia ha aber il fegl5
dil retg BurvigDia ioa gronda amur tiella deliberiida princessa et era k
qneinnnril bi'giuven plifchin e la princessa ha empermess ad el fidoivla-
dat| dent la meeadat de sin ani per memoria. Cora ch^ei etn arriyai el
■arcan dil retg, che veva il cavagl alv, ha qnel, vesent la princessa, bein
spert dan il cavagl al ginven. Quel ha aber dumondau eunc ina gracia, 10
cb'd sin cavagl astgi biUchar la princessa deliberada. Qaei ha il retg
•ansa malart schaa; ma bitschont la princesdai ha il ginven embratschan
ellt, tratg sin cavagl e dan ina cuU spmns, ch'els culla princessa ein i
tut el \ntt. Bein gleit eran ei el marcan , nna ch' il retg cngl ntschi era.
Pleias plischer giud il bi cavagl alv, ha qnel dan al prenci il caset cngl 16
atschi. Mo il prenci ha sin cnssegl della reana ennc dnmondan de pnder
CBfalcar ina gada tral marcau cal bi cavagl alv et enstagi tamar tiel
retg eis el galoppaas eucnnter casa. Suenter ch' el haveva aschia acquistan
igl ntschi, ha la reana priu adies ded el. Sin viadi ha ella aber ennc
dan il cQSsegl: ^Cnmpra bncca cam gind la fnortga!^ Tnmont il prenci 420
easa tras in marcao, ha el vin ina roscha glient entnorn la faortgia e
mont per mirar, tgei ch'ei seigi, ha el via ses dns frars cal snghet en-
toom cnlies. £1 ha cumendau als bojers de spitgar e dnmendont el,
pertgei qoeb vegnien pendi| ban ei dan ad el per rispostai qaei seigt
glieatetta, che hagien engulau e cnglianaa. Can ina gronda samma daners 25
ha el finalniein cnmpraa libers ses das frars. Can els ensemen eis el via-
ginas vinavon encunter casa. En in stgir e grond naul ein ils das frars
ristai empau annavos et essent persuls, ha il giavel entschiet a tentar els.
pTgei di il bab, en aas vignin k casa et il frar ginven rischnna, co el
hagi enflan nus?, ha in entschiet a dir. |,Nas perdein la crana e la honar!^ 80
igl anter. Aschia ha in plaid tratg in aoter et ils das ein seschai gin
de far lar bien frar ord ils peis. En caort ban ei enflan ina bnnna chi-
setran. Spella via era ei ina terribla cistiarna e tier qaella ban ei camerlaa
il prenci e cnra ch*el ha miraa gia ella profanditat, ban ei dan ad el in
staosch, ch'ol ei cardans ella stgira cistiarna. La princessa, che haveva 35
vin qaei, greva e bargieva; roc ils dns tirans ban smanatschaa ad ella
calla mort, sche ella stanpi bac bacca et ein ira tiel bab retg. Schi gleiti see
qnel ha udia igl emprim scbnl digl atschi, eis el staas senns et ha dan
ina perdanonza, che dueva era grad esser en honnr della princessa, culla
quala il preuci vegl leva gleiti maridar. 40
Nies paapratsch ella cistiarna era senza confiert e saveva bucc. auter,
che grir e plirar. Tut en ina gada ei la reuna vignida tier el. ^Vevel jeu
bncca detg: cnmpra bncca cam giud la fnortga!^, ha ella clamau tier ad
Digitized by
Google
Q^ MSrebeo
•L Ho la renna ha era pnrUa al srentiran ghiTeii in per calaae, cua ils
qnals el saveva far eiat oras alia gada. Can quels calsea eb d gleiti etaiia
k casa. Lea eb el itw en cuecbina et La dnmendan eat mecli eniitgei de
luvtar; il cocb, che enconufcheva noot el pH moort la lota e naalta, cbe
5cuvroya cevegU e vietgadira, ha labia ad el, de partar ei lena. Denton
eb' il cas^hanler era aber naren, ba il giuven mesa il miem aai della prin^
cessa en in coeea, la qaala era pinada pella meiaa dil retg. Qaella eocca
ba grad la prineesea ionrignhi, e reeeat il uiea aai, eb ella corida an
eaecbinai et ella ba gleiti enconnsehia U iia ipoa. La renaa ei einqaei
lOida eon eb doe en etiva et ba raqainUa aToa il retg, ib pree e signinra
b bietoria dil giaven pre&ci, e eo ei bagien fatg can el. Sinqoei ha il
retg Tegl dan al giaTeii b erana e qaelb sera ei staa lai noaaas ealla
prracessa. Ib doe naofchs fare han qaater earab scarpaa.
67. II tgiau piertg.
16 Avon bia^ bia oons era ei in bab et ina mamma , che vevaa negins
affone. £i etevan fetg mal ear da qaei et eran nnota cantens; chea hma
ei iarvigoia in pop, cbe yera.4n tgiaa piertg. Ib genitart setofpiayen (»ra
b gliseb dib egb dis yer in tal affon; e scbi gleiti, sco il buob ei ftaoa
cartcbinB empao, ban ei tennesa el cub pore ora en in aaal. Leo etneva
20 ei pertgirar la mnntanera Ina gada ei in signior, cbe maya tras qaei oaal,
•epiara et el sayeya ne an ne o; cul ei yignina tiel pietor can qaei tgiaa
piertg. Qaei ba il eigniar damondaa ich' el maMaaei ad al la via. ^Sehe
ti daiaa ina da tias treb fegliaii, moMel jen, eehiglioe bac'^, riapoiida
qnel. Nansavent il signiur far aater^ ba el empermeei, de yigair ea
treis db cau ina de sias fegliae egl naal al tgiaa piertg. Sin qaei
25 ba qaei massaa al signiur la via el marcau, naa cb' el steva. Arriyaoa k
oasa, ba il signiar tartgiau, el seigi a metacb, et ha eeftitraa naot pli dil
tgiaa piertg. Cura eh' ils treis die ein aber stai passai^ seasa cb' il signiur
yegni, ei il tgiaa piertg semess sin in tgiet e quel ei sgabas ean el
tocbeo ayon la casa dil signiur. Vesent il signiur il monstram avon sb
30 casa, ba el yiu, con tard ch' ei seigi et ba raquintau alias sias fegltas^ tgei
el hagi empermess. Las duos feglias yeglias leyan saver nuot d' in mon-
stram aschia, la giavna aber, cbe teneva fetg car il bab, ba declarao,
olb vdgli scbon prender il tgiao piertg. li bab ba dau sinqnei sb feglia
\ giavna al monstrum per spusa. II pleivont, ebe veva aber dabi, ch'il
S6 tgiaa piertg fuss battiaus, ha battiaa il spas. Scbi gleiti seo I'aoa dil
sontg baten baveva aber gin tucau il tgiaa dil spas, ei il tgbn de piertg
svanios et il spas era il pli hi giaven, cV ins po palertgar. Las daos
soras veglias ein vegnidas ascbi scaidas silb giavna pil bi spas, eh' ellas
ein qaei di eanc sependidas.
Digitized by
Google
M&eheB 87
68. Las siai dunschallas.
IsA gmda Attenter ins gronda njarra mavea siai tcliulclaus pil annd
Mitaoni. Eb Teran panes danet eu baoraa e fbm el venter; perqaei ein
ei fara en in chisti vegl e mitgiert k rngar. Arrivai el zM dil ebisti,
ban ei ndin nagin ad if a entuorny e mont eU gbigliardaroein en stiva6
gronda, era ei cheu pvspei nagin. Per tnttas las couibran entnorn ein els
ira; aber ban enflau nigliu in carstgienn. Finalmein vegnent en ina com-
bra, ban ei eatan ad agnr ina meisa, emplenida eno da tnttas sorts bannas
wpmmB e fins vins; els ban buia e migliau et ein stai si legbcr. Cura
cb* eb ban gin sien, ein ei semess en sist letgs, cb' eran en in' antra coinbra, 10
pinai see per els. Tard vi ella notg ban ei aber udiu ina eanera e se-
destadonl eb, ba mintgin enflan sper el ina dtinseballa. Quellas dnnscballas
ban detg, ei deigien mo mei mirar^ ne tncar en ellas dncont^la notg; In
sapien ei star el chisti et ei deigien ver de migliar bien e detg' avnnda.
Possieo 61 star ascbia in onn e dus dis sensa tuear en ne uiirar sin ellasl5
doront la notg, seigien ellas deliberadas dil btriegn, cbe mnrdregi ellas
daront il di e veglien remunerar. lb scbnldans ban empermess de far
taly SCO ellas comondien, et ein stai in entir onn el cbisti sensa mirar ellas.
Daront il di fnran ellas daven e per la notg tnrnaven ei. Cbeu ha il
nanscb striegn fatg, cb' ils schuldaus ein soenter in onn et in di ira alia 20
eatecba. Amies igl aanl ban aber ils catscbadnrs vio sper in be siat pors
onn peb alvs , eb' ein , vesent els , fngi el lac |,Qnei ei cert nossas dun-
sdial1as!''| ban la scbnldada detg in si per P enter et ei ban fatg il com-
plot, de U proxima sera mirar, co las dunschallas vesien o. Detg e
hig\ La notg sissn ba in tut en ina pitgiau fine et ils scbnldans ban ▼itt,26
die las dnnscballas vcYan peis piertg^ tut alvs. Las giuvnas ein aber levadasi
ban smaladitt la mervigliusa scbnldada et ein idas ded escb era. Gliauter
di ein b scbnldada Inra per tard sedistadai, tnt en in enter line et eb
ban mai enflau pli il cbUti cnUa bunna meisa. In anter scbnldan ei in
onn pli tard aber era rignins el chisti dellas siat giuvnas. La notg eis ei 80
era vignin ina tier el et ba raquintau, eo ins possi deliberar ellas siat
Qaoi scbnldan ba tenin ora^ senaa mirar ne tncar las giuvnas et en in
onn e das db ein tnttas siat vegnidas de di tier el, ban engrasiau ad el>
perqnei cb'el bagi deliberan ellas, et ban dan il cbisti, cun tnt lien per
regal. Era ban ei deelaran, el sapi prender ina ded ellas per spnsa.35
Qnei ba el fstg bugien, et ba prin qnella, che era vignida igl emprem tier
el. Ein qneb dus bncca morts, viven ei ennc !
69. lis treis dracs.
Ei viveva avon bia onns en in gron e bi marcau in retg, cbe baveva
treb sun biallas feglias. Per butca schar vegnir en schliatas sodetats aber, 40
Digitized by
Google
88 Miircbea
scbava el mai mirar las giavnas ord casa. In bt di de stat ban aber las
feglias ragau e snplieau il bab toii| cU'el ha lubia ad ellas, de far ioa
spasiada ora egl jert. Per aber mirar villas duDschallas, ha il retg termess
can ellas in vegl e fidcivel nenritur, Denton era ei in di canld et il bien
Sservitur ha survigniu ina terribla seit. Perquei ha el emprau las feglias
dil retg; sch'el astgiassi bucca ir in mument en ina nstria e prender en-
zitgei de bletscb. Qnei ban las giuvoas lubia ad el et empermess de
epitgiar sin el avon la porta dell' nstria. Cnra eh' il aerritur ei tumaas
ord 1' ustria, eran aber las giuvnas daven e bacca pli d' enflar. Beiu spert
10 ha il servitor fatg raport al bab retg; quel ha dan camond als ses eavt-
Hers d' encnrir las feglias depertnt; mo adnmbaten. Sin qnei ha il bab,
vesect che tut gidava naot, schau far enconuncbent, cb' el detii las feglias
a quels, che aflien ellas. Quel ban treis paupers , aber fresigs giurens
udin et ein semess si d' ira tiel retg a seporscher ad el d' encurir las
15 feglias. Arriyai tiel retg, ha qnei sin lur empermisclran de far tutta stenta
per enflar las princessas, dan ad els in groiid spiendi et els ein semess sin
^ via ad encurir las feglias dil retg. Ei ein ira, entochen ch' els ein arrivai
' en ina salvatgia montogna^^lein naul e^cagUom. Tard la sera ein els
vigni tienir chisti gron e vegl. Curascbusamein ein els i de la porta
20gronda en^ de scala si et ein arrivai ellas stivas e eombras sura. £i ban
aber yiu negliu in carstgieun et era udiu negin a mon entuorn. La sera
ban ei priu la marenda ord lur valiscba et ein semess on treis letgs seida,
ch' eran leu en ina sala. L' antra damoun ban ei eunc mirau gin il cbisti
pli bein e lu seschai giu, ch' il vegl deigi star k casa e far tscheina et
25il8 dus auters deigien ira ad encurir las feglias dil retg. Qnei ei era da-
dentan. Duront ch' il vegl cuschanava aber , vi encunter sera, ei yegniu
in um vegl cun cavegls alvs e barba alva ded' esch en, empront el : „Tgei
fas cheuV 11 giuven, che saveva bucca tgei rispondor, ha pigliau in ter-
ribla tema et ei curdaus en mauls. Cnra ch' ils dus auters ein turnai la
fiOsera, era nuot cuschanan et ei ban stniu migliar paon e chischiel. 11
cusehanier ha sexcusau, el hagi gin mal il cor et savio far nuot tscheina.
Oliauter di ei tucau al meseun, de star en cuscbina; aber era tier el
ei igl um vegl culs cavegls alvs vegnius e ha dumoudau bucca grad tscbec:
„Tgei fas cheu?^ £1 ei vignins tumentaus, ch'el ha survigniu stgir avon
85 ils egls et ei dans spella platta giu. La sera, culs auters ein turnai, era
ei puspei bucca fatg tscheina ; il meseun vev* era survigniu mal. 11
tierz di ei il giuven stans , sco cusehanier. Suenter cb^ ils dus auters ein
etai davcn, eis el ins pigl entir cbisti eniuom. Sisnm sut tetg ha el enflau
en in camarlei ina spaduna, pendida si, che mava aber traso vi e neu scol
40cametg. ^Quei ei in'arma per mei!^, ha il giuven patertgiau, ha priu giu
la spada e ligiau entuorn tschenta. Pli tard eis el lu ins en cuscbina per
far enzitgei de cauld als amitgs. Bucca ditg era el vid la platta, sche
vegn igl um vegl e grescha: „Tgei fas ti cheu?^ „A1 ussa sai jea, tgi
Digitized by
Google
M&rchcn 89
fiigieva mal U cor k mea amitgs^, di il giaveo, „fai che ti vegDies ginadora,
sdie ti val boccm sentir mia spada!^ II Yegl ha nuota fatg macorta tachara
et ei ins. I^mont ils das amitgs la sera, era pinau ina bunna tscheina
et eU eiD stai ti legher. Quel di vevan ils das via ina terribla rusna, che
lUTa gia el tratsch e che pareva de bacca Yer fin. Perqaei ein ei gliauter 5
di iia tots ensemen e hau priu tretschas eo diember cnn els. Ussa era ei
aber la damonda, tgi mondi gtaaden igl emprem ella tenna. II giuven, se*
fidoDt sin sia bnnna spada ha gia 4 mogoia ded ir ginadeu et ils dus aaters
ban empenneas de trer si el , cui detti in' ensena. Sinqaei ei II giuyen
aeligiaos en et ils aaters han sehau ira giuadeD el. Snentcr ina grondalO
oiiala ha il giaven sentiu tratsch sat las combas et el ei sefatgs libers
della tretscha. Mont empaa entuorn eis el arrivans ord in zuli tier ina
groudai gronda plaoira, naa ch'el ha via in magoifio chisti. Tut clar era
•i bac giaaden ehea, aber era bacca stgir.
Hout el entuorn il chisti, ha iua giuvna mirau o e detg: |,Hagiesl6
adatg, miu bien giuven; il drac can treis tgiaus vegn glciti e ti eis vin-
tadiias, sch'el po tier teiP Sin la damonda dil gioveu, tgi ella seigi, ha
la giavna detg, ella seigi ina feglia dil retg, cho treis dracs hagien engalau
era eane duos aoraa. Ussa era il giuven segirs de ver enflau laa treia
duischallaa. ^Lai vignir en mei tier teil^, ha el rugau la giuma e quellaSO
iia sinqaei aviert la porta. Bucca ditg era el si ella combra della prin-
eessa, sche vegn il drae cun treis tgiaus desch en. Mo il giuven ba
anota tremblau, cun duos fridaa de sia bunna spada ha el tigliau giu ils
tgiaus dil drac. Plein legria ha la giuvna embratschau el, et engraxiau ad
el. n^M duoa aoraa ein era en quei chisti; la meseuna pertgira in drac 25
eun tschun, la giuvna in cun siat tgiaus!^ Udent quei ha il giuven priu
eomiau della princessa et ei ius d* in auter meun tiel chiati. Bein gleitt ha
in' antra princeaaa mirau or da fanestra et udont dil giuven, pertgei el
aeigi cheu, scbau en el. Quella vegnieva pertgirada dil drae cun tachun
tgiausy il qual ei gleiti sgulaus neuticr. II giuven ha gin de sbateri aber 80
mbtga frida culla spada custava in tgiau al drac e finalmein vev' el piars
tuts. Cun larmas giu pella vesta ha la princessa engratiau al liberatur et
ha raquintau , la sora giuvna vegni pertgirada en ina stiva speras d' in
drac cun siat tgiaus. Sensa terglinar ditg ei il giuven ins grad vi en la
8tiv% che la princessa ha mussau. Strusch ha el aber giu aviert la porta, 85
eia ei vigniu encuntcr el in monstrum d* in drac. Siat tgiaus veva il biestg.
II giuven ha giu tschcreschas; aber la bunna spada ha gidau e finalmein
ei il drac staus vintschius. La princessa giuvna, bialla scol sulegl et alva
SCO la neir, ha embratschau el e dan in ani silla letg. Sinquei ei il giuven
ius cun las treia feglias dil retg tiellas tretschas, ha ligiau en ellas e da 40
Fenxena de trer ai. Vesent ils sura las biallas dunschallas, cunzun la
giavna, han ei survigniu ina terribla scuidonza siu lar compogn et ei han
btg engirar laa giuvnas, che ellas ditgien al retg, els hagien deliberau
Digitized by
Google
90 Mirohen
•11m; gtnqiiel ein ei ira tiel r«tf can las princeiMs; il ver deliberatQf aber
bail ei schan gm ella toaoa.
Vatallt t|iiel leo gin tut en ioa gada, ch'ei ban sebitt dar giu lai
trattabai ella tenna^ ha el bein tiu lur iDtensian et el ei ins aonavos tiel
SebiatidilBdracs. Tot tresU ha el leu tigliau ora lai lieaogai ale tgiaiie dik
Benstninif e mess qnellaa en eia valiscba. Doront eh' el hgieTa cbeo ea-
lenderty ei igl uin Tegl digl emprero chifttt vignius tier el e dnmendan, ce
ei mondi. Surstaoi giu de quelle vlseta^ ba il giaven raquiotao la bifltoria.
uPerqaet pren si lev'', ba il vegl detg, et ba manan il giuven d' ina eeala
lOblalla 6 lada ii tiel emprim clitsti. Arrival lea ha el mnssaa al tnt sorataa
giaven la via d* ira el marcan dil retg. En qnei marcan era qnei di tnt,
ebe tonava a laltava. Dnmondoni il ginveni tgei qnei vegli dir, ban et
dan per rispoeta: |,Ijm feglias dil retg fan oa noszas cun lor deliberatnre!*
Sebi gteili ^eo il ginven ba ndin qnei, tw el ins tiel cnscbanier dil retg e
15 ba detgy el aeigi in ramus cnscbanier, e gidassi bngien a far la perdnnonia.
Qnei di veva il eocb dil retg bia de far et ba btigien Inbin al ginven de
gidar elp teneni quel per in euschanier. Ei era de far ina cocca jer la
spnsa gtnvna eqnella al il giuven dumondan de cnscbanar. EPbiTel savin
gartier ina c6eea nielna e bialla^ ch' ei dat nnot pli bi. Dnront cb' il eoeb
SO era aber en stiva, ba il ginven meas ella cocca igl ani della feglia giuvna e
eninondan al servitur, cho porta va si, de tigliar la cocca penniess. Vnlent il
servitar far qnei de gientar, ba el sentin ensitgei dir sut il tiglion, e
niront snenter enflaa igl ani. Cura cbe la feglia dil retg ha vin quel, eis
ella stada tnt orda sen mnort legria, ella ei cnrida en cnsehina et ba •»-
SSbrataeban il ginven. Pli tard ba ella raqnintan al retg, alia regtna el k
Mm ila eanbrers la bistoria, co ella seigi vegnida deliberada e eo ils dns
fanls compogas bagien fatg. Qnei di ba la princessa ginvna fstg nossas
enl deiiberalnr el ib dns fanls amitgs han piars lur tgtans.
70. II sehuldan et il giavel.
30 Dil temps dils snrvelscbs jasters era en ina eompagnia scbvitsera tn
scbuldan, cbe era adina mal perina cul sin capitani. II malvuglin coman*
dant murdergiava e persequitava el sin ina mberabla moda. Tnt Ttlans
era il sebuMan in di ins per star gnardia avon il marcan. Mont si e gin
spella porta ba el detg encnnter seses: ^Pli bogien snrvir siat onns al
35 giavel, eb'in onn chen!* Strnsch vev^el detg quei, sche vesa ei in signinr
en verd a vignient nen tier el. Quel ha amprau il scbnldan, scb'el regli
vignir e snrrir siat onus al giavel. „Per bunna pagaglia, pertgei bnec!^,
risponda il schnldan. II signinr en verd ba sinqnei prin il sebnldan et ei
ins enn el en paneas minntas Innscb daven dil marcan. 8per ina ustria
40 ba il nansch fatg halt et els dns ein i siadcn; il signinr en verd ba pagan
al sdinldaa ina exeellenta marenda et ba scban beiber el vin e vinsrs,
scbi ditg SCO el ba pndin. Lura ein ei ira yiuavon e vigni egl nfiom.
Digitized by
Google
WreheB 91
Cktm ha il •^oldau Thi naol Miters che rielschai calderM, enrdadM eiin
Bjardiek fler • floe maUiL Sper mintga fiac era ei iti am; mo ina caldem
Tera mgia, cli6 miraTa tiia. Her qaella ha il iiaa«cb manao il schnldaa
e deig: ylltsa then SQten faa ti fiuc, adina uliv, aber ch'ei cogi beiD. Igl
i^trchei aber dalla Taaean bnca tncea!^ 11 scbaldau ha fatg per camonS
al naoach e quel Tegniera minig' onn ina gada a mirar, co ei masa. Doroal
aiaiaTel ana ha aber il achuldao gia striaa marvegliaa e miran, eo fia
aani cogi. Miroot el ella caldera, ha el Tin, che sio capitani boglieva
Km. Uflsa ha el tartgian, far fiac, che qoel seoti el ha besa en lenai
A' ei era ina calira de bncea pnder snbtiftter. Chen ei il giavel vignini 10
lea t i ar e ha detg: uNeve, ti baa miran en la ealdera?'^ 11 achnldan ha
raqoiBtaa ainqoei al giavel, tgei marvegliaa el hagt gin e tgei pliache de far
empaa eaald at capitani. ^Uisaein ib siat onns aber alia fin !^, di il nau«ch
e daft ad el ina bialla valiecha plein aur per pagaglia. ,,In cnsaegl dundel
jea enac 4 ti ain viadi^, di il naoach, „va mai en nairias peranlas, tender 15
ftat adiaa aumotg en marcaus!'' Qaei ha il achnldan empermesa de far,
eft ei ina encnnter casa. Ina sera tard ha ei schabiau, ch^el ha bucca
padia vigoir tier in vitg, et d ei encnnter il enssegl dil verd ins en ina
lalria peranla. Igl natier e aia donna ban dan ad el ina "excellenta ttcheina ;
el ha mesa aia valischa sin baon pegna et ei ins k letg. Igl nstier a detg 10
k aia dnnna: ,,Qnel para de ver bia danes; lein far el ord ils peis e prender
la valischa cnls acasia!* La dnnna aber ha dau il cnssegl, de dnmbrar ila
daaea, ch'igl jeater hagi ella valischa a pli la dameuo, cura ch'el aeigi
ina 9 tgisar el aUa aoprastonza, de ver engnlan ina valiacha cnn danes.
Qoei nmlign enaaegl ha igl nstier anondao e dnmbrao ila danea, dieach meli 25
reoacha. L' antra damenn ban ei dan al schnldau in bien solver et el ei
ina viaavon, Stmsch fnva el aber ina ora naven deirostria, ha el ndin
geadarma a vegahr aoenter el e spitgoat el ain els, ban ei piglian el, priu
la valischa gin da dies eft han tnmentan el el prozim marcau. Lea ha
igl nstier savin hi, cV il dicasteri ha trnao il scholdan tiella foortgia. La 30
aera, aven vegnir pendins bargieva il schnldau en perschuo. Chen ei il verd
v^nins tier el et ha detg: ^Vesas, co ei va, cnn bncca tadlar min cusegl!
Denton qndla gada vi Jen ennc gidar tei. Damenn vegnel jen sin in cavagl
alv, viatgtna tot en griseh, nen spella foortgia; leu veaaa ti mei e per da-
vosa graaia damondai che ti astgias ver mei per musador!^ Gliaoter di,85
enra ch'il achnldan ei vignins manaus dil bejer ticlia foortgia, ha el vin
in cavalier tot en griacb sin in cavagl alv. El ha dnmondaa iln derscbaders,
seh'ei schessien far qnei cavalier cbeu sper el, sco sio musadur, enzitgei
daaondaa agl nstier e sia donna. Qnei han ils derscbaders lubio et il ca-
valier ha dnmondaa igl nstier e sia dunna, sch' els astgiassieo engirar, ch'il 40
adiaUan hagl engulau ila daoes; schiglioc deigi il giavel ir cun els. Ila
das^ che valevan buc ils fiara dil nausch, han engirao, et alia fin de lur
engiramen ei il cavalier siglius giud cavagl et ei ius con als en fiuc e
Digitized by
Google
:/
02 Miirchen
flommA grad giu egl ufiern. Qaei era clar avtiDda, il schnldao ha snr-
vignia la libertat et ils danee puspei et el ius yentireivlamein k casa.
71. 11 jfiat alp.
Avon bia, bia onns era ei in retg, e quel haveva treis fegla. Cura
5 eh' el ei staua vegls^ ha el detg, el detti la crnna a quel, che porti ad el
il pli bi fasolet. Tats trcis prencit ein siDqnei i ora ei mimd, per sor-
rignir in bi bategl. II fegl giuyeD| ch'iog teneva per in tapagnac, ei ios
pertuls egl oaul. Ammiez dil stgir uanl eis el Tigoiiis tier in ., gron ej >i^
cbisti. Ord da barcuo miraTa .iD,giaLalF| e quel ha emprau il cavalier:
lOjyNena vm?^ „0, jeu mondel ad encurir io viirvet8ch'', hn il giuven prenci
rispondia. II giat alv ha sinquei envidaa en el de preoder survetsch tier
el; pertgei cl sapi dar bunna pagaglia. Quei ha plischia al ginven et el ei
passant en enrretsch tier il giat alv. De far Teva el nuot auter, che de
parver dno6 ancae. Alia fin digl onn ha il ginven dumondan il giat per
15 pagaglia in bi faaolet. Sin qnei ha il giat dan ad el in pachet tigelau et
ha detg: ^Ufisa va k oasa; aber arva bnec'il pachet, avon che ti eb tiel
bab I^ Techeh dne frars eran nehon arrival in tempt avon qnel tscbeu k
casa, et il bab bva dar la crnna ad in dils eeiSi cnia ch'il ginven ei
vigninn et ha pnrtao al bab il pachet sxgilau. Plein marreglias ha il bab
20ratg mt ri ils sigils, et ci gliei dan o in faaolei, che veva g nrcngin^ti
/ h snlegl e la glina, in bategl , ch'ei dat bncca pli de quels. Fnss ei in
en^gla, ndeva il reginavel al fegl giuven; aber ila frars vegls han savin
rngar il bab schi ditg e linng, ch'el ha empenness la eruna k quel, ehe
porti la pli bialla dunna. Quella g^da, tartgiaven ei, hagien els ^rtian la
2&«^da; et il frar spnndin la broda. Tut trests ei il ginven tnrnaus egTuanlj
et ha raquintan al giat la historia* Quel ha detg: ^Fai mo, scojeu ditgel.
In va ei tnt bein; pren mei dameun gind benn pegna; legia k mi peis e
means e satiarra lu raei snt las Stellas dil chisti! Snenter va si en stiva e
mira, tgei eh'ei loul^ II giuven leva igl emprem bncca capir quei; per
SOcamond dil giat ha el il davos tnttina empermess de far et ei ins k letg.
L' antra dameun dracava ei schnueivel, cu'l giuven ei lavans. Mont el giu
en stiva, ha el enflau il giat miea morts. Sensa tema ha el aber ligiau
las topas duos a duos ensenieui ei ius gin sut las stellas, ha fatg si ina
fossa e cnn larmas bess giuaden il giat e etratsch sia^tu. Suenter eis el
35 iu6 siaden gala. Leu ha el enflau la pli biala giuvna, cb' ins po patertgisr.
Quella ha embratschau el e dau ad el in stapeu bi ani silla letg, schent:
„Ti has deliberau mei, ch' erel strianada en in giat alv.^
Sin quei els ei vigniii ina stupeuta blall aura; els dus han priu in cavagl
/ per in ord stala dil cbisti et ein cavalchai tiol retg. Tscbels dus frars
40vevan sterschlidas e macortas enconter il giuven^ il qual ei vigniusretg'^
sia spusa regins.
Digitized by
Google
MXrehen 83
72, Quels che enconoschevan la glieitf, la cam et il vin.
Ei erft inft gada in mnm et ioa dnnna, che baTeran treii male. II
bab • la miiiDma eran yegU e ban detg ale affooe, ch'ei pudeeean ir a
gndogniar. II fegl vegl ba detg, cb' el vegli ir et ei ins in toe e pli ba
d entopan in umm vegl, cbe ha emparan, nua el mondi. II giwen ba5
Teepondin, el mondi a gudogniar. Igl umm vegl ba detg: ^Tgei tqI ir a
gndogniar? Ti va k caea; e di, cbe ti enconusehias la glieut!^ 11 bab ha
manian, che per enconnscber la glieut^ gidi buca bia els. Alura ha il
■ecnnd fegl detg, ch' el Tegli ir a mirar, ecb' el seig^ el cas de gndogniar
eusatgei. £1 ei ins in toe, o ba entiipan igl umm yegl, che ha emparau, 10
nna el mondi. Quel ha respondiu, ch'ei mondi a gndogniar. 11 regl ha
detgi ch' el deigi ir k casa e dir, ch' el enconnschi la cam. £1 ba fatg^
seo il vegl ha gin cnssiglfau. 11 bab ha tnntignian, ch'ei gidi bnea bta
enconnscher la carui cura cb'ei bagien buca do magliar ella. II davoa ha
il f^l ginven detg, cb'el regli ir a mirar, sch' el savesai gndogniar en- 15
satgei ; et el ei ios in toc^ la ha el entopau, igl umm regl, che ha emparan^
nna el mondi. ^A gndogniar,^ ba il giurcn renpondiu. II yogi di: |^Ti|
▼a k casa, e di, che ti enconnscbies il vin!^ El ei era ins k caea et ha
detgi cb' el enconnschi il vin. 11 bab ha remarcau, cbe qnei gidi bnea bia,
easent cb' ei hagien boc il yin de beiber. Alura ein ils treit fegls vegni 20
perina, ded ir tuts treis a mirar, sch'ei sapien gudognar ensatgei et ela
ein ii in bien too e regni en in nstria k tscbeina. Els favan nal vid la
tadieina, cura cb* igl nstier ei vegnius en stiva. Dus ein levai sin peis e
bannrin ^nJa^xapiala honseliamein ; lauter aber ha fatg, sco sch'ei gniane
TMeta Igl nstier hue. Els ban lu tscbanan vinavon; in ba bnea maglian25
la cam, lauter ba buca buin il Tin e snenter ein els H k letg tula treis en
ina combra. Igl nstier ha gin marreglias, tgei quels treis enrios camerada
bagien endameu; el ei ins si tier igl escb e ha tadlan, tgei raaebiani ei
bagien. II frar mesenn ha detg alvegl: ^Pertgeihas ti buca tratg eapiala,
enra cb'igl nstier ei Tegnius en etsra, Q^ei, efa*ei taalent Bigninr?^ 1180
frar vegl ha rispondin: |,Qnel ei nnot meglier, che jen; pertgei ^^ in'
bistard, et jen bnc! Pertgei has ti aber bucea maglian la cam; ch'ei era
aichi bnna'carn?" II frar mesenu ba reepondiu: „Jen magliayel bnea la
earn ded ina cognia crapada.^ Uss' ban ils dns frars regis empran il ginven:
^Pertgei has ti bnea buin il vinV^ II frar ginven ba detg; „Jen bnevel86
bnea il vin della buot, nna che la fnmetgiasa ba giu mess en in affonP
Udent qnei, ei igl ustier ins tier sia mnmma e ba croparau, sch' ei seigi la
Verdat, ch' el seigi in bistard et ella ha sin sin tulenar dau tier quel. Alura
•i igl nstier ins tier la fumetgiasa e ha examinan qnella, tgei cam ella
bagi enscbinau k quels treis giuvens e quella ba tementada detg, ch' ella 40
bagi cnscbinan la earn della cognia crapada Suentcr eis el iuH ginn tschaleTi
ba visitan la buot et enflan en la buot in affon miert. Perscbnadins; ch' ila
Digitized by
Google
94 MiLreheo
^ frarn stopiea Mver far mandel, ha igl ustier catau i«|f trefai et ha dan
biiQiia pagaglia. 11 il nnetkisThm 11 Sigoliur fatg T«giiir sin iua Santa il frar,
ch' eneonofcheTa la glieot, ad encarir ora ina tpnsa per el. Q^l ba ditf
Bchau ira speras ri da qnallai, eha haveBteii plasehiii a Signior. Pbtmiia
5eia ei v«gnio iaa| cba ha plasehia al ianrianl at el ba deig al Signittr: nQ*^'
ei ina baaa fenma per viul^ II Signiar ha prin la apnea k caea can el)
•It ban fatg stiipeutas notae et elv rtri biars onoi en baaa paiaflh. lb
' treie frara han aber gin btea tier igl nttier.
/ 73. Igl umm ehe fagieta gientar.
10 Ei Tcgn raquintau, cb' ei aeigi ttan ina dnnna et in nmm, che havevan
bia de lavrar e cb* igl nmm selamentari adina, che sia dnnna hagi ten-
danavon ditg de far gientar. In di ba qnei umm defg: nOz vi jen ir a
far gientar a nirart ech'jeu bai atebi ditg de far gientar, eco la dnnna !^
El ei ins en cnsehina, ba fatg fine e mess si de far eaflA e de bnglir
15latg. Sinqaei eis el ins giau tschaler, per beiber vin. Use' eis ei Tegnin
endamen, eh' il latg mondi snr' ora. Dala tema snrprins ha el schan largia
la spina, ei ins si e ha vin, cb'il latg ftiFa scbon ins snrora. Denton
eb'el derscbeva gin il latg, eis ei vegnin endamen, oh' el bagi anna de
sgarmar e trer panaglia, Cura ch' el ha gin sgarman, ba el mess la frooM
20 en la panaglia; no denton eh' el fagieva qnei, eis ei ad el vagnin as-
danien; eh' el bagi bnca serrau la spina gtnn tsebaler. Pleins tema ba el
bnca prin peda, de inetter i) bantnn siu la panaglia et ei cnrina ginn
tschaler, lascbont aviert tnt Tescha. Uss eis ei vegnin an in piertg, eba
ba tnt boss la groma per la stiva entnom. Arirans ^gl nmm ginn tsebaler,
95 ba el via il vin tnt per il tsebaler entuom, Vegniebt nssa at da taehaler,
vea'el qnei piertg en stiva, il qnal haveva bess la gtoma per il palintadun
vi. El ei vegnios vilaus e ha stnmiu il piertg. Sin qnei eis el ina e ba
sgarman dus anters cnrtes latg e danovamein mess lagromma en la panaglia;
ainra eis el tnroans en enschina per turscbar en la pnl. DnTont, ch'el
SOfnva ehen fitscbentausi vegn ei ad el endamei^ eb'al bagi anne de bnentar
la vaeea. £1 lai la pnl lau sura fine, pren per sigiereiia la paoaglie si
dies e va eo prescha si nuelg, pren la vaeea en in tarsehiel e nMiaa la
vacca vi begl. Mo havont pnspei emblidau de meter il bantun sin la pa-
naglia e stent empan davon gin, ei la gromma tnt ida gin en il bagL Pleins
d5fel ha nies nmm tratg la panaglia ginn plann, eba qnella ei ida tnt en
paglia. Ussa ha el prin la vaeea e manan qnella en sin tarsehiel retnr i
easa. Lao ves* el sin tetg in bi pastg e pertratga, eb'al pndeasi sebar ir
si la vaeea e magltar gin qnei pastg, Perqnei eis el ins sin tetg e ba
tratg si la vacca enn el. In' nriala suenter ei la vaeea dada gind tetg;
40grad ei la duona vegnida e ba vin, ehe la vacca fnva bnoameia
sestmnglada; bein epert ha ella tagliau il tarsehiel per liberar la vaeea;
mo igl nmm haveva rentau qnei tarsehiel vid sia agna eomba et enaqnella
Digitized by
Google
Mireken 95
« fl pauper vmn daiu da tgUmin enagiu evn il tgan en la pul ; tinqiiei
Tcga la dnniiA nal dad e»eh en ; ella ha anne podia vegnir €«i a^^d H alzar
in •Boi ord U caietta. La dunna talamenUTm*, cIm mu umm iNifi gil
toa ditg de far fientar; mo qvel ba enfirao, eh' el fetaehl baea pli
fieatar. 5
74. La madreiicha.
laa gada er' ei ioa paapra femDa, elie mava a gadognar. £11' ei
fogmda en in nanl ; leo ftiv' ei la vegl catti. Ei era la aera tard eT elF ei
i^ si ea il eaati e domondaa de iter anr notg; ei era el ohiali aoleC ina
agava e qnella ha detg de aehar atar. Dnront la notg ha la paapim par- 10
teria ina faglia e la aignnra ei atada madretaeha. La nadrelaeha ba adhan
Har kn qoella fenaa ensaconta dia e aaenter deig k leaa aaaa aapi eUa Ir,
aaa eh' ella Tegli, do la popa vegli ella aalrar. De quei ei la pupra Crama
•Uda beta canienaa et ei ida. La madretacha ba tratg aa el inalraia la
igKoh^ eotochen ehe qnella ba gin dieacb oaaa. Ina gada il di BMval5
faella awidrelacha adiaa gioadora e atoTa ina grond' ariala. In di ba ella
wmm en ativa ina acatia et ia apiegbel ain tnelaa, can il eomnond alia
i|iialay da boe Incear en quei, achiglioo mondi ei mal can ella. Baaeal la
aMidretaelia ftada giaadora, ache ha la figliola tartgan: ^Jea vi loaaloa
airar; tgei gliei en qaella aeatkii cbe la aaadretacha ha acomaioadaa aacbiSO
tdg de taccar en!^ £11' ei ida Ti et ha aviert ai la aealla. Ch^ fav* ei
aa iaa foBtaaaa; ea qoella ha la pinlga chitachaa en in del e quel ei
fagiiiaa lat aera. Con gronda tema ba ella ligiaa ai eia del. Oleiti aaealer
ha ella er'eaae Tolia mirar en il apiegbel. Chen ba ella Tin, ehe la aai-
InlMba fava lea ea e aaltaTa eon il naaacb. Sinqaei eia ell' ida e ba falgtft
k hmur preaerela da aia madretaeha. Setomada ba la madretaeba laoMa*
iam: nMaria Margrettal tgei hM fatg en qaei det?<< La figliola ba boc^
iitgaa dir; mo la madretacha ba detg: ,,8ehe ii diaa bnca tgei, adie aaa:'
aaa cbe ll aia Tegnida en, aaa ti ir ano!** et ha Inra fatg Irer oca la fgliela
h coateiFla Teatgadira, e chitachaa ella ord caaa. I^ paojira BMOIa bar* 80
ficfa e aetarpegiava, nnn aavent, noa ir. Ohea ba ella Tia ia pega eaa
raauaa panderlida tocheu ginn plaan; et et fugida ai aal qaei pega. Lea
Hev* ella, bargiava e rogara Nieaaegner, ch' el dueaai po dar b Teatgia ad
•Ba, ch'ella aapi trer en; pertgei ascbia astgi ella ir yon nagtn caratgaini.
t^ aaetgameia oorhi in tgaan aper il pegn. Qaei fava il Igaon ded'inM
catacbadur, cbe mava aal Iaa aperaarl. Qaei catachadar vegn neatier el
ob«ta chea in caratgaaa; alara ba'l detg: „Tgi, eh'ei en cbea, daei
vflgair era!^ Sinqaei ha la maiu reapondio: ^Jea aatgel baca Tegoir era;
peitgai jeo aaa aiaa.^ Chea ha il catachadar fiera en aia mantit per odbar
aa^ar ealaora, eh' ella aatgt a aapi regnir era. Vegnid'ora, ha alladO
nuAnmu al catachadar, pertgei ella fori ea chea niaa« Alara ba il eataJm
dar re^andla: ,|llo aeba mo naa Ii oon mei en mio eaali!« La igHela ai
Digitized by
Google
96 MSrchen
Ida enn il catsebador en i chisti e qnd ha silsnoDter maridan ella. El
fav' io rech sigoar e mava alia catacha aolet per divertiment Ella ha
alnra parturin io fegl e chq quel fovan il eignar • la signura tut nan.
Ina damauoy cnra ch'els ein vegni k strada, fiiva quei feglet morta. In
5onD aoenter ha la sigoora pnspei parturin in anter fegl. Quella gada han
ei meat treis femuasy de far Tegliar igl afToo. Cnra eh'ei glial Btan talas
uraa, ban quellas femnas aurvegnin ina nieOi ch' ellaa padevan buca pli
acatachar e ban stovin ir a dorinir in moment. Pn^pei vegntdaa neanavoni
fnv'igl affon roorts. Ussa baa ellas clomau il Signnr; lez ha detg, ch' en-
iOsatgi masszi ile affona davontier. Mo laa femnas ban reapondiu can y,Na!^,
ainceronty eh' ei seigi stau nagin en combra. Saenter io onn ha la danna
pnapei parturin in fegl e qaella gada ei il Signnr ees atana speraa e veglian.
Talaa uras ha er* el banregniu io ferm sien, nal aco laa femnaa e ha atorin
dormir in moment. Car' el ei destadanai fa?a il tiers affon morta. II
15aignar ei vegnina Tilana e ha detg k aia dunna: nlJaaa eregiel jen, che ti
■eigiet quella, cbe laa massau ik affona e negin' antra.'' La dunna ha ea-
giran, ch'ella hagi gneas buca fatg enzatgei cud ela; mo el ha nuotta
tadlan; ba fatg trer ora la veatgadira, ch' ella bavev'eoi fatg trer en mo
Inrapa et alnra fatg fierer ella en ina sistiarna^ nna eh' ei ftira boc en ana.
20 Chen bargiev' e plirav'ella petramein. In di vegn in'uolp aper la liatiama
et empiara: |,Haria Margretta, figliola! tgei has fatg en que! det?'^ Uaaa
ba la Signura requiotan tut; alura ha Tnolp detg: Peglia en per mia cna,
ache Ti jeu trer orani tei !^ Ella ba pegliau en per la caa e 1' oolp ha alura
tratg orasi ella. Cura ch' ella ei stada orasii acb'enstagl Tuolp, fura Ian
25 aia madretacha, cun trete bialB buobs aperas. La nadretscha ha detg:
^Depia che ti has confuasau quella gada la verdat, ache sun jen liberada
d' tl nauacb ; chen has ti tea treis fegls, ils quals jeu ha gin priu naren k
' ti; naaa mo va tier tm Signnr; lea regn gueas a preader si tei 1* antra
gadal^ La Si|i:nnra ei ida cnn ils treia affons en il casti; pleina legria ha
soil aignnr priu si ella e rogan per perdun, perquei ch'el harera fatf aschi
! matgiert cun ella. Ei ban alura fatg ina sgarscbeiTla gaataria et a ml han
' « tratg in caa anppa el tgau e catschau ginadora.
75. La PraMla della tiarra della Cuccagnia.
Jen fuss bupen vcgnius mistral; mo bai buca savin dnmbrar fachnnc;
35perqnei sundel jen vegnius speras giu. Alura suudel jeu ins, per ira en
la tiarra della Cuccagnia. Jeu mavel a mavel e gnievel en ina achaneiyla
planira, dad in bratsch liuuga et in bratscb lada. Chen fuv'ei in aram,
che segara. Jeu sebeval k quel: „Ti sas boca segar eodretg. Dai k mi
la faukchP Ussa prendevel jeu la faulscb e deval ina faltschada agl umm
40 en laa combaa, ch'il tgiau dat giu. Jeu prendevel il tgian e metevel pus-
pei si el sin 11 tgil Alura scheva igl umm: y,Stai, stai! Ti metas ai il
tgian davon davos!^ ainquei bai mess il tgiau sin il calies. Lara mavel
Digitized by
Google
Mlreheii 97
J0i fiiMiToa e Tegnerel tier id scbaneiTel imiiiIqb, liuaft a ladt, ehe hayeva
Jfot plontaa. En ina da qnellas vesel Jen in igniy d' vUehalt. Jen mayel
it^ BO padeyel bnc en con in mann. Cben mayel jen en enn il tgian;
tber pndeyel bnea anora. Utaa ttnevel jen dabot cnorer gin per ina sagir;
liiaqnet cb'jen aapi far la rnotna pli gronda, eh' jen posai era cuti miulS
tgian. Rn qnei igniv fuv*' ei en tint ntsehalt tut blnta. Jen pegliayel in
^ qnelK ; ainra yegaevan las plemat k si enta mann. Cben acbayel jen dar
gin la aagir; In wavel jeo gin et anflavel bncca la sagir. Jen deyal fene
ilUi pleoMS, per anBai la sagir; alnra barschava la tagir et jen auflayel
BO il oBonni. Sinqnei bai jen temnau en la tsebendra della sagir paneUtcha, 10
Dnaqnei eh' jen sapi vagliar^ cnra che jeu toorni anayos. Snenter snn
jen naa' ina yinayon e gnieyel on in achnneivel inareannn, nna eh'ei era
dttoe enaas. Jen bayeyel ina gronda fom. Cben mayel jen en ica do
^Ilaa casas e ynleyel Car dar do magliar. £n qnella fny'ei ina femna,
che tlaya htg giad la rucca. Jen tertgiayel: „Na! en qnella eaaa fetsehell5
jen bnca dar do magHar!^ Utaa snn jen ins en taehela easa et en leaa
faVei inafemna, die seavaya gromma gin dal spiel. Jan hai tartgian: „Ti
fal bvoa far dar de magliar eheu! Ti vnl ir anayos e mirar, sehe la
panetacha fnss earsehida si !^ Snn pia ins anayos et bai anflan, che la pa
aelseha (bya carsebida si. Jen magliavel la panetscba cnn bien gnst eSO
tch'jen hai bnea calan, sehe snndel jen anno Ian e magliel da qnella
yinayon. \
76. Nossadunna cun il chiltschiel tgieischen.
Ded in temps er'ei in affbn, che baveva miert bab e mnmma e aes
parena ban tratg si el. Cnra el ei stans carpchius si empau, sehe ha elS5
stoyiu partgirar la stat las eanras e maya sin in qnolm, nna eh'ei era
in ynt da Noesadnnua. Kl marendaya mintga di sper qnei ynt a fagiova
era uarandar enn el Noasadnnna e cnra eh' ei gliei stan igl atnn, sob' eis
d ins yi tier il vut, ha prin pietigott de qnei et ha datg: „J'i paupra
Noe^adnnna! jen stnn mal per tai; eh' igl nnylem yegn e ti stos star cheuSO
e sebelar et jen sai bnea gidar tei; aber jen yi silmeins trer an in chil-
tsehial 4 ti snr tgiau, che Ti stoppias bneea schelar aschi fetgl* El ha
tratg k Nossadnnoa in chiltschiel tgietscben sur il tgian et allnra eis el
ins k caaa. Us parens , cura eh' el ei stans carsehins si ampan, sehe ban
d detg ad el: Ussa stos ti tea ir i mirar de fadigiar tin pann; nns podeinSS
bnca trer yi tei pli; nns assen era panpra gliant^ 11 matatseh ei ins era
sin gaasa et era Ian tnt treats. In Signnr, cha maya speraso, empiara il
mntatsch, tgei el fatachi. II matatseh risponda: „Jenanqnerel de fadigiar;
aber jen aai bneea, nna ira.<< 11 8ignnr damonda, tgei d aappi loyrar; el
riaponda: |,Jen sai porUr lena a senar!^ USignnr tratga e di: „Sche sas40
ti Tagair enn md a aaa gidar il coch an cnaehina!^ II matatseh ei ins enn
il aignnr et ha hXg il snryatsch an nordan. Denton sebabagia ei, ch'il
7
Digitized by
Google
de Mireben
cocli ha iua gada ttovio ira ginado et ha dan $lm larnr a1 bnob* Enaquella
ai TtgniQ in boob on cosehina ei ha eoiparaoi nna il Signnr teigi; el
▼nleoti taobinUchar cnn el. II bnob jester vnleva ira tier ilSignnr; mo niet
ginTon coeh di: ^Spetga enipan! lai lavar gin tei! Ids sto bnc esser asehi
Staebnb, eara ch' ins ml ira avon il Signnr!*' Per cara eh' el ha gin lavan
ol, lai el ira el tier il Signnr. Denton Tegn il eoch; ei ferdava aber ton
mal en cnsehina, eh'il eoch empiara il buob, tgei el hagi fatg cben, ch'ei
fredi asehi mal. 11 bnob di, cfa* oi seigi stau chen in jester, che hagi voUn
tachintsebar cnn il Signnr, quel fuvi asehi tsehnfs, eh' al hagi lavan gin el,
10 avon che schar ira tier il signnr e snenter hagi eiferdan asehi maU Denton
Tegn il Signnr era en cnscbina, ch' ei ferdava annc asehi mat, era el em-
piara, tgei ei hagien fatg et il bnob raqnenta 9I Signnr, eo ei seigi in.
Sin quel tratga il Signnr, quai savessi esser in pnlit boob et empiara U
eoeh pign, seh' el volessi bucc' ira k scola. II bnob risponda: „lla bein
ISgUea; sdi'ei laien, mondel jen bein bngien!^ 11 bvob va, ha arm hoM
talents et el et ins asehi dilg, entoehen eh' el ei vegnius benedins era per
spirituaL Cnra oh' el ha login la messa nnriala et ei semanans tiel No-
hiscnm entnom , sche ha el stoTin rir ded ani ora el ils Ian presents, ehe
miraven tier, ban bnea savin, tgei tertgar. Cure eh' el ei Togains en
SOtaschamber, han els emparan el, pertgei el hagi stoviu rir et el ha respon*
din, eh' el hagi vin qnella Nossadnnna, eh' el bavevi tratg gin snl tgiae en
sin ealtscbiel tgetscben e perqnei hagi el stovin rir. Cnra eh* el ha gia
tratg ora il resti della emprema messa, seh'eis el morts; la Nossadanna ei
vegnida pei* ol et he eompognan el enten parvis.
35, 77. // scazi et cusch.
Dns seholdans, Pieder e Gion, eren ii ord sorvetseh o vegnevan k ease.
Ei stevA enn els era sco cnn la biara schnldada, ehe vegneva 4 ease, els
havevan ae^ daners no caliers. In di ein els arivai en in grond nanL
Bssent ek staTTI pliras nras tras qnel^ di Pieder k Gion: „Jen hai fom e
^Qseit, snn stannchek e schnaehs e poss bnc ir pli; jen stoi semeter ^ e
dormir empau!^ Pieder semeta gin e gleiti dormev' el canldamein. Gion
seseva sper el e vegliava. Chen veaa el tot en ina gadii7~cIi'^er"VQgn h»a
glisch ord bneea de Pieder; quelle va in toe digl nanl vi e setscheota sin
in grond cnsch marsch. Gion peglia tema e dedesta si Pieder ^ aber en
d5qnei moment, che Pieder ei sedestadaus, ei la glisch turnada anavoe et ei
ida per bncca en k Pieder. Chen di Pieder k Gion: „0, ti dnevas aehar
dormir mei; jen havevel gie in asehi dulsch siemi!^ n^^^!^ ^^^ ^^ ^ P'*
semiattV^ „Jeu hai semian, di el, che chen vi en in cusch sesanfli in grond
scasai^ jen sai aber bnc en tgeinin.^ Mo Gion di: ,,Jeu sai schon tgeinini^
40£ls van vitier il ensch, sin il qnal la glisch era setschentada e eavea en-
tnom el. Chen han els enflan in grond scassi, tont eh' els han stmaeh podifl
porter & ease e snenter ein ei stai omtsdus dna reehs nmens.
Digitized by
Google
MXrohen 99
?8. La pagaglia.
In gtaveiii cbe raarn ad eocurlr de fadiar, ha eutupau ina gada sin
fia in umm, al qaal «i era grad ayon in mument vegnia tagliau gin in'
nreglia. 11 Mnng mara aunc dalla vesta g^n, aiichia ch* ilg nmm fagieva
si ina tresta fschera. 11 giovon empiara quel disgrazian tut eommnentans, 5
CO el seigi vegninii privanfl da si' nreglia e pertgei raschun. Quel di: „Ach !^
Jen fnvel tepledius tier in pur fnmegl e svar aschia, cbe quel che savilava
igl emprem, stnera achar tagliar giu in nreglia. Vegnent jcu aber malemein
tractans, podeyel jen bnca seretener de savilar et jeu bai ascbia obteniu
perqnei mia pagaglia.^ 11 gioven di sin quel: y,Scbon bien! Jeu yi pialO
Biirar, sch'jeu sun bucca el cass, de far savilar quel!'' £1 va e sepladescha
tier il pur. Igl emprem di ha il pur schau ir el k scuder tut persnls cnn
in mtseravel solver. Vegneut aber mies di e naglu voleva vognir neunavon
enn gientar, pren il giuven in sac^ emplanescha qnel cnn g^aun, va en la
vischfnonta ustria e dat quel Ian per in gientar. II pur, il qual liavevalS
schon obsarvau quei, ha tartgan tier sest^a: |,Aba! Quel tschen ei in anter
kerli! Tgei duei jen era dar de luvrar k quel? Scuder sai jeu buca scbar
pit el, Bchiglioe fetach'jen pintga raoolta; jen vi termetter el egl haul per
lenai chen sa el pane far il davon davos.^ Tl fhniegl pren pia quater cavals
e va en igl naul. Havent el Ian fatg carga, semetta el aiu via per tumarSO
k caaa. Sin via entaupa el in viiurin cun quater miaerabels asena. Orad
gartian! £1 empiara il vitnrin, sob' el vegll buca dar aes asens per quels
cavals, II vitnrin rispunda: ^Bein, bngien gliez!''' Sinquei scomian els
cavals et el vegn plaunsin a easa. Vesent il pnr chcn quater miserabels
aaena enatagl sea qnatcr btnpents cavals , empiar'el il fnmegl: „Mo, nna25
has ils cavals?^ 11 fnmegl di: |,Leas bai jen vendin^ savileis forva?^ II
pnr rispunda: uNa; na!^ Ussa savev'el bnca pli, tgei dar de luvrar \ sin
ftimegl| denton cVen sosex ardeva la gretta, Avon sia caaa havev el in
agarscbeivel toe plonta, la qnala el havess bugion pinan entuorn e perquei
comond^el in di al fnmegl , de prender iua sagir e pinar entnoru quellaSO
plonta* n fnmbgl ha obediu promptametn. La sagir tagliav' aber k sin
sen buca grad bein at el di: ^^Jen atoi mular si empan la aegir^ e tila;
pliras gadaa cnn il taglion enounter in crap^ aschia ch' el ha fotalmein giu
lavagan la sagir. Teaent il pur qnei^ vegn el nentier o di: i,Tgei faa
chen? Aachiamorins bnca si sagirs!^ II fnmegl empiara: ^Savileis forsa?^85
n par ha detg sforsadamein : y^Na!^ Ussa vesa il pnr, ch' ei nezegiavabue
anter, che dar in' antra sagir e di al ftimegl: ^Ya cheu si, sut letg en
eis ei annc dnos sagirs.^ £1 va. Cura cb' el ei aians eD stiva, grescb' el
annc anavos e doraonda: ^Omisduoa?^ 11 pur respuuda: „Gie; gie!^ El
pren laa sagirs e bastnna si la patruna e la fumitgasa bnnamein sin la 40
mort finalmein vegn el giuadora e tnorna ha dar pir, che mai cnn
quellaa sagirs encunter il crap. Vesent il pur qnei, eis el vegnius malidis.
Digitized by VjOOQIC
100 MXrchen
Qnei obterra il ffunegl, et empiar* cnniiuigaclA: ^Savileis forsa?^ — ^Oi«!
Tgl atoeM b«e& aavilar cun in acroc, tco ti!^, ai etaUa la risposta. ITdeot
qnei il famegli di el tot de furtina: y,Tacha con Tureglia!^ E cun qveln
plaida pren el la aafir e taglia gin Tareglia sgli pur.
5 79. La morf sco padrin,
Ina gada era ei en in vitg in amm, cbe liaTe?a fetg biart affon*. £1
aaveva bacca pli, nna ir p«r padrin. Qaela dil vitg baveva el tatu priu.
Ina ga eia el ins en in enter ritg per padrin. Cheu entaupa el In umro
▼egl ; qeel danonda, nna el vomi. ^O, jen sto ir et eocurlr padrin per miu
10 pop.'' — 7)J^v vi schon etfjr padrin,^ gi igl nm vegl. Mo il bab ba detg,
dk' el aei nemia vegle, et ei ina per sin fat^\
Snenter in moment ba el entupan in tignnr, vestgius tntt en veid; ei
era il giarel. Era qnel ba ne offeriu de star padrin; mo igl urn ba nuota
voliu saver ded'el et ei io^ vinavon.
16 Cbeu entanpa el la mort Qnella ba domondani nua eb' el vomi. K
cnra eb' el ba gin rispandioy ba la nort detg, eb' ella vegli scbon star p^rin.
Igl nm ei stans enntenta.
Snenter il batten bale morl cloman d' ina Tart ten cumpar el ha detg:
„8cbengbetg sai jeu dar pane; mo io cnsaegl vi jen dar i ti: 11 figliol
209to daventar miedi e cura cbe enxitgi ei malsenns, scbe deigi el ira ora
sin ils praos et encurir enieroen jarvaa de far tbee.''
,,Aacbi gleiti, cbe el va In en combra tier in malsern, vegs el a ver
la mort. Eis ella si da tgan al maUeun, schii loiera el ; eis ella gin da peie,
sebe vegn ei meglier. Mo el sto tonaton dar empau tbee per enntentar.''
26 Igl urn ba suondan il cusseg? et ha schaa vegnir il fegl miedi. Lt
mort ba teaiu sia empermiscbnn et il figliol savevs m«ntga gada, tgi stopi
morir e igl bncc. El era in doctor fetg eneoretg.
Mo suenter entgins onne eis el sex vegoius malsenns e la mort era si
da tgF.u. El tnmeva, cfa' el stovesei marir. Chen cloQ«a el sia dnnna e di,
SO cb* ella dneigi volver il letg. Alura era la mort gin da peis. Igl o^ puspei
vegnin meglier cnn el et el ba pndin far il miedi enng biars dis et onns.
Mo lura eis el puspei veguius malsenns e la mort era si da tgan. Era
qnella ga ha el fatg volver il letg; mo ei ba neziaa nnot. La mort ba
detg: „0 bal qnella ga stos ti mnrirl^ et el ba lu stoWu mnrir.
35 80. Il Miert e la$ duos Sclavas.
In recb marcadont mava savens en tiarras dalunsch, da lanter maaa
della mar, cumprava^ si entirs bastiments rauba e vegneva cnn qiell* k
casa. £1 baveva annc in frar, cb' era mademameiu fetg recbs et baveva in
fegl col nnm Pieder. Quei Pieder baveva sper in' nreglia ina grocda vrida.
40£ssent il ginven stans earschins, di il marcadont k sin frar: |,Ti padsssas
schar vegnir il Pieder can mei en tiarras jastras; sinaqnei eh' el savess era
Digitized by
Google
Hiroken 101
empreoder de vegnir in bien marcftdoiit^ II bmb dil ginyen era da quel
contaats. El int k quel biars daners et il giuveu temefta can sin aug
sia Tiadi. E^eat stai passai la mar, vegneo els ina sera en ina gronda
ottria sar notg. Dnrond rectira notg ha il Pieder udin in nm a bargient,
pliropt a scheaienl et ha auota savin dormir. Lantra damann damonda igl 5
ostier Pieder, co el hagi donnia. £1 rispnnda: y,Jett hai dormin falg maL
L* entira notg hal jen udiu a bargient a pliront sgarscheival. Jan sal bncca
capir, tgei qnei ei stan.^ Igl ustier di sin qnei: „Qoei ai in nm, eh%i
morts avon pauc temps e che ha per sia iitgna qnolpa scban spiarder ila <
deivets.^ Chen di Pieder: „Con enstass quel, per pagar gta il deivet da 10
qoeI?^y,0» qnei qaosta tons e tons melis.^ El paga ils deiveta de qnel,
eh* era morts et ins ha msi pli ndiu canera. Udent igl ang qnai ha el
serilau sgarscheivel sin el, ehe el mondi e detti ora tons daners malniseiTel.
Arirai 4 casa ha el raqnintan il eas al bab de Pieder , il qnal ha era
pnplan sgarscheivel e detg, che sch' el fetschi anng inaga semegliontas 15
canseas, sche deigi el bncca comparer pli en sia case. Denton ban els con-
clndin d' empmar anng inaga e prendor il ginven can el. Oleiti suenter
ei igl ang pnspei ins en tiarras jastras et ha prin il Pieder cun el. Da
lanter maun della mar eiu els vegni en ina nstria isolada snr notg, Chen
ha Pieder pnspei V entira not|^ nnota savin dormir. L' entira notg ha el 20
adin duos feronas a fagient canera. Banl cantaven qnellas e banl rievan
ellas e banl bargievan e pliraven fllas. La damann damonda igl nstier
eli CO el bagi dormin. Pieder ha detg: |,Jett hai tntta notg nnota savin
dormir. Trasora hai jen udin duos femnas a eantont ne bargient, Tgei ei
po mai qnei; tgei ha qnei do muntar?^ Igl nstier rispnnda: ;,Qnei ei duos 25
giavnas feglias dil retg de tala e tala tiarrai ch'ein tras njaras vegnidas
eugoiadas e sesanflen ck^n bco sclavas.^ ,,8avess ins bncca cnmprar liber
qnellas?" domonda Pieder igl nstier. „Mo bein;*^ rispnnda qnei; „ mo qnei
vegn a cnstar nalti bia." Pfeder va tier il retg de qnella tiarra et ha giest
tons daners, ch' el ha saviu cumpi ar liber las giuvnas. Qnellas ginvnas ein SO
selegradas znn fetg. ban engraaiau ad el et engiran de mai pli vnler ban*
dnnar el. Vegnent aber igl ang sisu qnei, eis el ins 4 casa perinb et ha
schan il ginven anavos. Qael astgaya bncca pli turner k easa tier il bab.
El ei ius enn las duos giuvnas en in' antra tiarra. Qnellas saTevau bein^^
surcnser tj fadigiaven debia; el mava mintgadi k dis et aschia setergievaa 85^
ei atras. Snenter in onn circa di la feglia gronda dil retg k Pieder r
y^Tscheu, pren quelle scatla e va en talla tiarra e domonda suenter, f»ch' ina
eaeonuschi bnc il jnaletg , cb' ei sin quella scatla !" Pli bia ha ella nnota
detg. El ha prin la scatla et ei ins et ei vegnins en qnei marcaUi ch'il
retg habitaya e staus sur notg en ina nutria. L' antra damann mnossa 40
Pieder la scatla sgl ustier e domonda , scb' el enconoscbi il maletg, che
seigi sin quella scatla. Quel besmerveglia e di: ^Mo gie; quei ei il maletg
de nias retg." Pieuer domonda sin quei in* audienza tier il retg et ei vegn
Digitized by
Google
102 Mfirehen
fbuoL od el Vwru, nua eh' el havera de comparer aToii qoel, Preeentaut
ATon il retg inaost*el al retg ^uella tcaila e cJomomlay ecli'el encoDiueki
il Dialetg, che teigi sin quella. II retg vegn aWf , seo in spcrt e eroda k
tiarra sensa sebienUcha. La gnardta^ di'era Ian da naaeiTel, ka tartgaO|
5ch' el bagi fiUg eoaatgei de laid al retgi ei Tegaida neutier el ha eDcadaoan
e best el en pencban. Essent il retg reTegains damond'el sia goardia:
^ — f>^^^ hareiss mess qaei am?^ nQ^^i sekani, ebe ba fatg k Lnr inajestad
L- de laid, barein nut bets en perschun.^ — 11%*^ manei el tier mei; sebi-
glioc yegnis tos en perscbun! E vns padeis ira giaadoral Jen bai bueea
lObasegns della gaardial^ Essend Pieder lau, domonda al r^g: j^Noa has
ti snrvegnin quella scatla?*' Pieder raqainta ad el tat, co ei era passaa
dayen dall' entscbatta eatochen la fio. Binqnei di il retg: „Qnellaa dnos
giuvnasy cbe ti has liberan, ein mias duos snlettas feglias, di'ein Tegnidas
engoladas k mi tras iijaras.^ Binqnei lai il retg trer en k Pieder yestga-
ISdira de prenst, dat vestgadira per sias daos feglias, biars daners e sin
emprem minister per compognar el e di 4 Pieder: ^Va per mias duos
feglias e nea ascbi spert, seo posseivel can qaellaal Jen dmmbel laa uras
entocheo tier lar yegnida.'' El ei ins, accompognans digl emprem minister
dil retg, Arivaus tier las daus feglias ba el raqaintan k qoellas, 00 ei era
20 in. Qaellas engrasien ad el e la feglia gronda empermetta danoramein dod
en perpeten ndir tier suletammein ad el, siu liberatur. Els semetten en-
semblamein sin yiadi per ira tier il retg, mo staeyan far in grond toe yiadi
sin mar. Igl emprem miaister bayess gin sea pli bagien la feglia gronda
dil retg; pertgei ebentras fnas el sea dayentaas retg pli tard et el era per-
25qnei sctiivs sin Pieder e pleins gretta. Sia gretta ei earscblda asehi fetg,
eh -el encnreya silla mar mintga . casduin de better Pieder gin ella mar
Ditg ha el eocnretg tala caschnn adnmbaten. loagada abersereadaX!^^'
/ egl abtrit senza fermar la porta de quel. Qnei ba il minister obsaryau.
El ya en sueater^e dat in stansch, cbe Pieder dat oragia ella mar, H
SObastiment ei ins yinayon et ayon cbe las feglias obseryien, cbe Pieder
meuncbi, eran els sehon hmsch dayen da qnel. Ussa eneneraa ellas il
Pieder pertut, mo anflan nuot. Era il minister fagieya, seo sch' el enenross
qnel e semnssaya fetg trests. Ellas aber bargieyan e plirayen per hir
Pieder e la legria, cb' alias han gin, ariyont a casa de yer lnr bab, ei
SSstada mo mesa legria. Era il retg sea era fetg eontristans, E ea er^ei
io cun il Pieder ella mar? Qnel hayeya suryegniu in'aisa e sayin aeteaer
yid quella. Essend cb'el sesanflava de maneivel d'in'insia, sch' eis el
gleiti yegnins bess k rita, stauncbels e mesmorts daRa fom e seit Sin
qnell' irisla er'ei per yentira in yitg e bunna glient; quels ban ad el dan
40 de beiber e de magliar. Glianter di ba el eneuretg snenter laynr. En
qnei vifg bavey' ins bia canras et ils babitonts ban gin amogna ad el, de
scbar far cayrer. £1 ei ascbia dayentaus oayrer de qnell' insla et ha fatg
qnei mistregn in /];rond temps. Cnra cb' el era sin la pesaa e mirara gte
Digitized by
Google
Mgrehen 103
Ak la mar, plirmr'el e teheva: „Ah, vaea podesi jea eMer in grond iigoinr
el Ittbitar en in grond easti !^ ^Nagina nav vegn cben per liberar met gtnd
qnell'insla!''
Ina damann, ch'el era sisiim la peiia, vessel in toe davon dad el
in'nolp, ehe^usaay'ad el de vegnir cun ina toppa. Igl emprem pegVelS
tema a na bueca , tgei quei bag! fie mnntar. i*lualmein tratg^ el enennier
•eees: f,Tgei emporta la retta j^ mi? Et gliei tonaton in tut eontrari.'' El
va vitier qnella uolp. Qnella tscbontscba can. el e di: |,Jea snn V olma|
eke ti baa epindran entras pagar gin ik deirets, per ik qnak jea eioevel
pttir, Oa vi jen & ti remunerar qnei soryetscb. Ox enoina tin inimitg, il 10
■liniater, en can la feglia gronda dtl retg, che doeva daventar tia apnea.
Jen Ti aber portar tei entochen avon il eaati diT retg e avar anpc oi«
Perqnei aepeglia ti cno confidonsa vid mia ena e setegn ferm et jen portel
tei aTon il casti!^ El ba fatg qaei, et en pancaa minntas sesanflav' el ella
reaideoaa avon il eaati di! retg. L' uolp pren naaa comoiiao dad' el nchend: 15
nHagies mo cnraaebal Ei na 4 ti bacca fallirl*' Saenter ditg haver pater-
tgian, Ta el si en cnacbina dil eaati et empiara, sob' ins baveesi bncca lavur
de aebar lavar gin ailneins. Bugien ba ina dau ad el lavnr; pertgei ei
era bia de far. Ualti alia fin dtl gtentar eia ei regain fatg coccaa. Cben
va tt ai i Pieder ina glinch. El baveya cun el in ani, cb'el baveya 8nr-2D
vegnia aebangetg dalla feglia dil retg. El roga, ch' in dnesai scbar enachinar
el ina cocca, il qnal ins ha ad el bagien concedio. En qoella cocca ha el
mesa en igl ani della feglia dil retg e qnella ei vegnida pli grossa e pli
bialla, ebe las aotras. Vegoent bis coccas survidasi tncca giest quella alia
qpnaa. Ella anfla igl ani, enconnsdha quel e vego tnt cotscbna. Ella ter-25
metta ina survienta en cnachina per mirar, sch' ei seigi bucca cben in omm
jealer e qnella vegn en e di ad ella, ch' en cnsebina seigi in bi giuven,
che gidi a coacbinar e che quel eri mai leu aachiglioc. Alnra di la spasa
ad ella: ,,Va ora e mira, sche qaei giuven ba bucc euaanua vi dad el ina
frielal^ La survienta vegn en e di, che quel bagi ina vricla nper iu' ureglia. ^
Usaa aaveva la spnsa, che qaei seigi sin Pieder, siu liberatur. Ella cloma
il tetg d' in mann e raqnenia tnt k quel. Els van en cnschina, anflen Pieder,
selegratf e beneventeschen el. Sin qnei sto Pieder raquiutar tut, co ei
seigi in. II retg vegn sinqnei vilans et engira, ch' il minister stoppi pagar
sin malfatg cnn la vetta. Els meinan Pieder en ina sala, nna cb'el vegn 85
vestgios en can la vestgadira et ils ornaments de prenxi de quella
tiarra« Siaqnei serenda il retg cun sia feglia en la sala tier ils gasts
e eontiunescha vinavon cnu il gieiitar. Durond il gientar domonda il
retg ses gasts, tgei in umm meritassi, il qual havessi boss il liberatur de
siaa feglias en la mar. In responda, ch* in tal deigi vegnir scavaaans; in 40
anter maniava, cb'in duessi sitar gin quel e puRpei in tiers scbeva, ch' in
deigi pender in tal! Finalmein di il spas: ^Na, in tal duei ins scarpar en
tecs eon qnater eaVals!'' Chen leva il il retg sin peis e di: i^Ti has dan k
Digitized by
Google
104 Mirchon
Utez la sentensia de inort. Scarpans eo iocs dueia 6 vegoir; partgei ti
eif qae]| ehe hat beat en la mar il liberator da miaa feglias.'^ Pieder
Tegn tttsia en stiva'e semetta cUa plaaa dil spas. II minister aber Tegn
maoaos ora tin inapabUca plaaza e Ian acarpana entoca daqnaler eavaiii.
6 Pieder ha ensinan en cun la feglia gronda dil ret|^; jeu hai Bonriu k
meiaa et k mi ban ei dan in pei el tgil, eh' jeu «ttodel vignios <^ntochen
en elien.
81, II giavely ehe seudeva.
Ina gada ftiv* ei in pauper om, ehe veva ina bindamffona e veva
lObaca de dar da migliar e sayeva bnca, tgei pigliar a manna. Leu da-
maneiTel fny'ei in groyi en id easti; qaet grovi v^ya bia de sender et il
panper nm ha tertgau ded tra tier il greyi e damoDdari eeh' el leati scbar
sender ora el sin grann. Sin yia, eh' el roaya tiel groyi, entanpa el in aign«ir
cun ina casaeca yerda e lea damonda il pauper um, nuaeh'el mondi. II
15 pauper urn di, ch'el mondi tier il groyi a damondar de acbar soudar ora
sin grann, per ch'el sapi gudognar enzitgei. H signur di, A* %\ deigi Car
quel ; el yegli In sea gidar el k sender e per pagaglia deigi el damondar
dil groyi in buordi grann, sco in um possi purtar. 01' um ei ins tier il
groyi e quel ei staus euntents de schar sender il panper um il graun per
20 in buordi, sco in um possi purtar. Tut leds ei gl'um tumaus a caaa e ha
raquintau, co ei seigi ju, k sia dunna. lia sera sisn ha ei entsehiet a
sender e yanar il graun tut de seses egl clavau dil groyi L'aatra da-
maun era il graun tot scndius ora, yanans e mess en aaea, et il signur
della casaca yerda ei vegnius tiel pur et ha detg, el deigi damondar il groyi,
25 nna ch' ^ y^li schar mettcr il graun. Bein spert ei gl' um jna tiel groyi et
ha damoDdaUy una inb deigi metter il graun. II groyi ha comondau de matter
ella truaiseh e quella ei yegnida pleina. Finida la layur, ha il grovi detg
al pauper um, de prender ina braya purtadira, ton seo el possi purtar, per
P^g<^gl'iA* 1^1 hagi in um, ehe porti per el, ha il panper rispondiu. £na-
30 quella yegn il signur della casaeca verda e dammonda dil groyi in taraehieL
Quel tarachiel ha el ligiau entnom la tmatsch e perquet eh' el tonseheya
hue, ha el annc fatg dar in auter tarschiel, ch' el ^sapi ligiar entnom
1' entira tr oaisch. Lura ha el strinscbin il tarschiel, priu la truaiseh, entira
et entratgia si dies, e purtan la truaiseh o yon la casa dil pauper um.
35 Vesent il groyi qnei spetachel, eis el yegnins schi yilaus, eh* el ei
ins si sur combras e sependins. 11 pauper nm, ehe yeya aune mai ghi
ina truaiseh plein graun, ha engraaiau fetg al signur della easaeca yerda a
damondau, tgei el yegli per pagaglia. Qnei signur, ehe era il giayel, di,
el hagi schon yi sia pagaglia ; el hagi il groyi, ehe seigi sependins.
40 82. La dunna, eke ha dau de lignar,
Ei era inagada ina dunna, ehe yeva in umm, il qual dueya yegnir pil
tgiiu. La dunna ei ida tiel derschader et ha mgan quel de sehingiar la
Digitized by
Google
MSreben 106
T3ta 4 tin vm. Ho il derschader b« d'^tg, per la schiiighegt el le veU
agl amiD, scb' ellft Btpi der si in Ugf^, cV el legal bne. La dnnna ei ida k
casa e patertgaTa di e notg, tgei dar do lignar al denchader; pertgoi ei
easaTa mo eonc treif dit e lo vigneva sia uiom mess vi. Inagada cb' ella
mava a stndionty eis ella yegnida tiel earni. Cheu ha ella viu, ehe dat^
tgepers haTeyao fatg con Uoban piogt igniT en ina eavasa. lis vegit ein
tgvlai o et lis tsehnn ginyens restai anavos. Vesent qaei ha la dnnna
tergaa: ^Dssa hai jea il legn per il dersebader.^ £11' ei ida ttel der-
sebader et ha detg k qnel: ^Usta tei jen dnr in legn: Ei gliei slan siat
en ina casa de morts, das em sgnlei o e (pehan ein stai lien,^ II der* 10
schader ha ditg stodian; ino el saTeva buoa ligoar. Sinqnei ha la duona
ezpliean e detg: y,ED ina cavaaa eran siat ntschals; ils dns vegls ein
sgnlai ora et ils tscbvn gtnvens ein stai anaros^. Perqnei cb' el veya
bnca sarin legnar^ ha il derschader stovin schingiar la yeta agl noDm, Quel
ei jna legramein con la perderta dnnna a casa e seb' ei ein buca morts, 15
yiyaa el eune.
83, La prineeesuy che haveva bugien siu hab, sco il sal.
Ei era inaga in retg e quel yeya treis matauns. In di ha el daroon-
dau qucllasy coa bugien ellas hagien il bab. La veglia dellas feglias ha
detgy ella hagi bugien el sco la popa dils egls ; la fegiia incseuiia lia detg, 20
ella hagi bugien el grad sco eesesca e, la ginriiH ba detg, ella bagi bugien
el^ SCO il sal, che detti il gUHt alias spisas. Delias duos groncla5» ei il bab
stans consolaus e fetg cuntents, mo silla fegiia f|;iuvna la el giu nuidifl, de
yer bugien el mo sco il ftal e ha chitscbaa ella giuado. Tul trcsta ei la
fegiia giuyna ida d* ina yia ora e yegnida tier in lac. Leu ha ella ruaaan 25
empau sper il lae e tut en inagada eis ei vegniu siedora in pesch, ebe ha
tschintschaa enn ella e damondau, nua ch' ella mundi. La fegiia ba ra*
qnintau, co ella seigi yegnida catscbada ord casa, perqnei ch'ella hagi
detg, ella hagi bugien il bab, sco il sal. Alura ha eila entschiet a bargir;
mo il peach ha consolau ella e detg, ei yegn* aunc ad ir bein enn ella; 80
dla deigi ir tier tal e tal retg e leu damondai survetsch. Alia fiu ba il
peach dan alia giuyna treis bialas scatlas e recomondan , ch' ella deigi
mo aryer quellas, cura ch* ella yegli ir k messa. Empau pli de bunna
yeglia, che ayon, ei la giuvna puspei semessa siu yia et ei plautisiu ari-
yada tiel retg, nua ch' il pes<!h baveva detg, ch' ella dei encurir suryetseh. 85
II retg ha pladiu ella sco fumitgasa per lavar giu la Yiscballa e peryer
las gaglioas* La domengia, cura ch' ella dueva ir k messa, ha la giuyna
ayiert si Y emprema scatala et anflau lien in 9tupent bi yistgiu seida ; ella ba
In spert selayau e fatg si cayels, ha tratg en quei bi ristgiu et ei ida k
messa. lUlegLdil retg, ch' era si ella trucca, ha gleiti yiu quella bialla40
matta en quei bi yistgiu seida e pudeya buca tscbuncar giu egl ded ella.
Digitized by
Google
106 MIithMi
Mo tlnifeb «ra k nesga finida, ei hi ginvaft Aigida k easa et il fegl dil
retg ei Tegnius memia Urd per pader rer, iioa alia teigl tda.
L' antra dnmeDgia ha la gtovna turnau ad arver si la aecimda soUla;
leu ar* ei en aunc in bia pK bi Teetgin aeida; a qnella gada eis ella ida
5cnn lea 4 nesaa. Mo qnella gada ha il prenai tenin ella en egl; stmaeh
era la meesa finida et ella ida gtnadom, ete el cnrins snenter et ha pndia
tier ella, eara cbe ella leva grad ira en la cafn dil retg. El ha falg
dir ella, tgi ch' ella fieigi et ha alhira priu ella per fia spnta. Ei ban fiitg
•tapentas nosas. II di de nesae, avon okMra k mesea, ha la ginvna aviert
10 si la iiaraa scat la e leu er* ei en in yistgin tut ded* anr, cbMns ha mai.
▼in in scbi bi. Qoel ba la spnsa tratg en e dau V enter bi de aeida k
qnella, ebe manava il spns. Her il gentar de nosas han ei era etividau
en il retg, bab della ginvna, can aoters biars eambreta. Sin caraend dell a
apnea liaveraa ei aber salaa naginae spiaas della gasteria e qnellas eran
15 tribal fatae. Us cambrets mnmiignavan perquei, denter anter ba il retg*
bab, ch' enconnseheva buca sia feglia, damandau la spusa egl Vistgia
d' anr , pertgei las spisas hsgien nagina mnr. I^a spusa ba respondiu :
^Ei maanea il sal, il qual dat il dretg gust k tntta spisa e sco il qaal
jea bai bogien vasP Ussa ha il retg eneonnschiu sia feglia et ha yiu en^
20 eb' el veTa fatg entiert ad ella. El ha piglian ad ella entuom culiez e
ragau ella per pardnn. Suenter, eura cbe sin nm oi yegnins retg, eis
ella vegnida regina e sin bab ei staus tier ella, pertgei ella haveya il pli
bugien el da tuttas feglias.
84. Niessegner et ils af/ons ded Adam et Eva.
25 Adam et Era bayevan, saenter esser stai eatsckai ord il Paradis, ear-
yegnin bia affons es ei hayeyan detgaynnda de trer yi els. In di el
Nieasegner jus tier Eva per mirar, co ella tegni case. Eya fnya grad vid
il layer e scultrir ik affons, en Niessefrner yegneya encnnter la ease.
Vesent Eya a yegnent Niessegner, ha ella aupan ils affons, ch' eran bneca
GOIavai a sealtri, sot il strora e fein e sat tea siialas et in sat la platta de
iiae. Ca Niessegaer ei vegnius en casa, ha ella presentau ad el mo ils
affonsy ch* eran layai e scoltri. Nieasegner ha gin in tachaffen gia da quels
freatgs e bein regalai affona e di ad in: „'fi atoa far mistral!^ — al
^ aacund: „Ti atoa far Bannahert^ al tiers: „11 atos far gieranl^ —
A5 Oura cbe Eya ha yiu, co Niessegener partey'ora uffecis, ha ella detg:
„8egner, jcu hai aunc plirs affons ; jon yi era far vegnir neanayon ils sezs.'^
Quels, di'eran ant il fein e atrom ein yegni nennavon; mo ei eran tat
afarschli et tl8 cayels plein fein e strom, Niessegner ha miraa sin eb a
detg: „Vus 8tueia far il pur!^ Cnfa che quels, ch' ein atat aut laa stisl-
40 las ein yegni tier il Segaer, tschnfs sco ek eran, ha el detg: „Vus staeis
tnvrar dil mistregn!^ 11 dayos ei aunc quel sut la platta de fine yegniaa
Digitized by
Google
MSrobea KIT
on, oera seo in eot^el, ch* ins TCMra D»ot aoter, ch'^igl alv 4ib egh.
RkMeper ha da% ad el: „Ti stos far H parM!'' —
Da cbea dariTaa ilt stands
86. La feglia'JQttra,
Ina femna maridada haveTa letigliaQ in del igl naviern. Elf m ida5
g?ii en il cortiD e schan dar gin it laan silla netv e detg: ,|Joa latiy
eh'jeii snnregneM ina mattatacha, atebi cotochna teo il saao, alva ico la
oeiy et ib carols aschi nert teo il eotgell^ In temps snenter ha eUa
itnregniQ ina nattatscha, sco qnei ch' alia haveva giavisehan, eh^ havaTa
in calor alva S€o la neiv, cotscbna sco il sann et ils cavels ners seo U 10
eo(^]. Mo lamnmma ei morta et igl amm pospei martdans. La madregoa
podeva bnea ver la mattatscha et ha camondan ad in catschadnr ^t OMaar
•Da en in nanl e mazar ella. La liennga duel el pnrtar ad ella; siaa*
qui ch' ella seigi sigira, eh' el hagi msszan sia feglia jastra. Obedei?e1s
«1| camondy ha il catschsdur prin la mattatscha e manan qaella ora en ia 15
■asL Cnra che la mattatscha ha viu, ch' il catschadnr Toleva maisar elUi
ka ella mgan il catschadnr de bnca far qnei. En qnei moment eha la
■attatscha mgava, eis ei in sper.els ti ina nolp e qnella ha detg al ca-
tidiadnr: „Masza mei enstagl la mattaschal^ II catschadnr ha masaaa
Taolp, ha taglian ora ad ella la liennga epnrtan leaa enstagl qnella della20
aatta alia madregna. La mattatscha ha el schaa liber. Ella ei ids dilf
per gl' nanl entnom et alia fin eis ella arivada tier ina tegia oradem qneL
ElFet ida en e chen eran siat cups cnn latg e siat tigliors can in toe
pain sin meisa. Ella ha rnis ina buca pleina gin da mintga pann e bnio
ia sitg latg or* da mintga cup. Sper la meisa er* ei dadisch letgs. Ella ha 25
^^t gin tnts quels in saentcr I' anter e va In en egl davos de qnels« En
coiiter sera eis ei vegnin diidisch ^chnnalins en quella tegia. In snenter
f anter ban ei entschiet a dirf^ y,Ei gliei mis in toe gind min pann; ai
gliei bttin in sitg ord min cap.*' (^Hira ch' ek ein ii i letg, ban ei puspei
detg tots: |,Min letg ei fatgs gin!*' En il davos letg ban ei anflau la 80
■alSi die dnrmevea. Qnei, che maueva en lea letg; voleva buca schar
•tar la mattatscha cun el. Mo ella ha detg, ei drovien buca temer ella;
ella fetsehi nnot de laid e sapi far ad els per casa. Sinqoei ban ei schau
iter ella. La damauo, cnra che la mattatsoba ei la?ada, b^n ils schn-
aaiina detg ad ella, ella defgi far per case o In veglian ei salvar ella.S5
la maita era cnntenza de quel, et ei stada tiek sehvmalins. Avon ch'
ira gniado ban ei detg alia mattascha, ella deigi mirar do schar vegnir
en nagin, toe' els seigien daven. Cnra ch' ils scbumalios ein aber stat
davcoy eis ei vegnin ina femna et ha splontau ditg vid igl egl. Quel ora
la madregna, che veva sevistgin de femna veglia. La mattatscha voleva 40
bnca schar vegnir en la veglia; mo quella ha fatg ton ditg o ton not,
eb' ella ha schan vegnir en ella. Cora che la madregna ei stad* en sco
Digitized by
Google
108 MXreheu
feoma Teg^iaf ha ella leheiigiau alia matl&Ucba in ligiom ec ha fesa ligiaa
entaorn quel ad ella. Quei )i|fiom era aber tossegaitfl e schi gleiti che
la mattatfcka ha gin si el, eU ella dada vi. La roadregna ei bem spert
fugida k casa Cora ch' ils schumalinn eiu turuai^ han et anfiaa la
5 Bfttatacha giuc plaoD e mefii qnelin 4 letg. VegDida neunavon han ils
ichnmalins damondau la mattatscbay portgei ella hagt schau pwssar ensatgi
en cata. l^a nattatscba ba raquiolan, ro la femna lingi fatg ton not,
ch' ella seigi buca vegnida bu e co ei neigi ju cnn ilg ligiom. Oun qnei eran
lis BcbaDialina fetg malcanteatH et ban camandan alia mattHtscba de mirar
10 de Bobar vegoir en nagin, cura ch'els Beigien ord casa; latebi la mattatacha
vegnir eu cuaatgi^ sclie brasBien el8 ella en ina cazetta. Ils Bchnmalins
ein allnra ii dayen. Strnsch eran ils scbnmaiins daven, eebe veg^ la
madregna puspei sco temna veglia avon porta. La niattatscba ba miran o
da barcnn e detg^ ella laschi vegnir en nagin. Mp 1% yegl't ha .aann
IStacbagiilar si e far bel bel; cbe la matatscba ba il ohvos schau en ella.
Inaga en tegia, ha la madregna savin parscbuader la mattatscba de migliar
in meil| cb' ella ha porsch'm ad ella. L' emprema buccadina dil meil, cbe
la mattatscba ba miglia, eis ella puspei dada rt e la madregna ei fngida
digl esch tegia ora. Cura ch' ils scbnmalins ein tumai et han anflan la
20 mattatscba gion plaun, ban ei naviu, ch* ella bagi schau vegnir en tegia la
veglia. Els eran fetg vilai et ban fatg cugl pli et il roeins, i*cW ei vegliaii
barsar la niattaUcha ella cazetta, ner hue. Mo ils blars ein stai per sonar
viver ella et els han mes^ ella cnta letg e mirau tier ella, tochen ch' ella
ei revegnida. Lura ban ils Hcbumalins dctg in enciicter )anter: y^Diosch
25 de nus lein ira ord casa c dus statan cheu zupai cnta letg !^ l>etg e fatg.
Dus ded els eiu seznpai enta letg et ils diesch auters ein ii ord casa.
Avon €iV ira giuedora ban ei curomandan alia matta de schar vegnir en
la veglia, cura ch' ella vegnl e splunti. Strusch eran ils diesch scbnmalins
giuedora, ache vegn la madregna punpei, vestgida da femna veglia e
30apliinta vid igl esch ti.gia. La mattatscba va ora e lei vegnir en ella«
Cura cb*ella ei stada en stiva, han ils dus scbumalins mazaan la mad-
regna. Ussa lia la matta saviu star cun ils scbumalins eutochcn la roort.
86, U paster et il rese.
Inagada podevan ei bnca mantaner paster eu in' alp. Tuts ils panters;
35 cbe mavan en quel)' alp, vegnevnn mazzai ded in res. Mo suenter ditg
encunr, ban ei alia fin anflan in giuven, cbo ha encunter buna pagaglia
sepladiu ell' alp sco paster. Qneipnvt^u ei jus tier ir fravi et ha fatfr far
in fest cun tut il Her, ch' el veva, Cun quei feat ets el In jus ao alp.
Oragiu sut T alp er' ei treis curtins eX on mtntgin do quels er' ei i . casti
40 cnn in res lien. L' cmpreraa sera^ cb' il paj^Ur era elV alp, ha 'I lignuu
detg ad el: „Mira de buca schar ira \h thiers giu egl curtin l:*^ rees,
schiglioc ein ils tbieiH e ti plars!*^ n^^f na, rispouda il paster; |,Mo pinai
Digitized by
Google
Marchen \Qfy
gromfQA marvegl ensolver!^ 17 antra d&amun be'«n marvegl hm il patter
ral?ia bravatnein gromma et ei allnra jug cun ill thiers. Rl ha riu, che
\m vaccFJi Hefitgavan A%d ira gla egl empreni cnrtiD ; roo el ha anota teniu
anavofl et ei ju4 giu cun sin fent fier suoDter. Stmscb erau laa Taeeaa et
el eki cartiiiy scbe vegn in res^ enn ina plonta cun ragiscb e tnt entamenn 5
e di ad el: y,Tgi ba commondau A Ti de vegnir oragiu cbeu!'' ^Nagin!^
rispnnda il paster et dat can aiu feat giu pil tgan M res, cbe qael era
bunaniein vintHcbina. 11 res ba rtigau, cb' el deigi bncca aturnir el dil tut;
el Tegli dar ad el in cavagl, ebe mundi aacbi dabct aco il luft, II patter
ba priu il cavigl. chc mava aacbi dabot sco il Inft, ba aber UUiillA ttar- 10
nin ontra il res. li cav^agl ba el mesa A ttalai] e la<« vacaa ha el eal-
acbanlira^ra en &tave?. La aera ban las vaecat daa atnpen latg^ et ilt
aignnu ba detg: „Ti eia franc staus gin en qnela cnrtina.^ II patter
aebav' aber bnca valer qiiei.
Olian^er dt volevanlaa vaccaa ir giu en tacbei curtin il patter ha naota]5
duttaa et ei joa sez gtnaden cun ellaa. Quclla gada vegn in ret enn doat
plontat cun ragiach e tut ain maun e di: „Pertgci vegna eragiu ehe«?
Jea Ti miisear k ti da viverl^ Mo il paater dat cugl fett de fier gin
pil tgan, cb' il res era buuainein tturniua, H ree ha detg: „Lai Tnrer
mei, tche dundel jea k Ti in cavagl, ache va achi dabot teo il eaaetgl^ SO
Cur eh' il ret ba giu dau il caragl, tehe ba il patter era ttumia qnel ^1
tut. II eavagi ba el putpei meas k atalaz e laa vaccaa tornentan ell' alp.
n tiers di ei il paater jus gin egl tterz curtin. Chen eit ei vegniu in
tennen ret can treia plontat eun ragiach e tut entamenn et empitra:
„Tgi ha cutLOiandau k ti de vegnir enagiu cbeu?^ 11 palter ri3pQoda:25
^Nagin ba cummandau, Jeu sai scbon vegnir giu cbeu, aenza eh' enaatgi
canmondi:^ e dat enaqueila cun sin test giu pil tgau al ret, ebe quel era
banamein tturuiub. li rf^s di: ,,Bnca sturneacba mei dil tnt; lai viver
me% tehe dun juu k ti in cavagl, che va chi apert sco il partratg!*^ II
patter ha priu il cavagl dil res e lura tturniu eia quel ontrat. Era ilSO
tiera cavagl ba il paster meat el medem ling k atalaz. et ei allnra tnraaM
cua lat vaecat en I'alp.
Buca ditg aoenter ba il retg tchau ur ora il eamnond, ehe tgi, ohe
vegni gl' emprem k eavagl, daven da tal Hug entochen in enter Hog fixaa,
gVemprciD dila cavaliers, sapi loaridar aia feglia. II di dettinan ha ild5
patter priu il cavagl, cbe mava echi dabot tco il lufit, et ei cavaleaut tllla
plasay nua ch' ils cavaliers dovevan serednnar per far ded ir k eavagl.
Schegie eh' ils enters havevan era fetg bant eavalt, ei il patter arivant
gl' emprem de tuts cun din cavagl egl ling 2xaa.
Mo ilt auters cavaliers ban saviu mgar aschi ditg et atobi liang il40
retg, cbe quel ba annc lubiu ina secunda emprova, tgt arivt can tin cavagl
gV emprem el Hug destinau. Qnelia gada el it paster can tin eavagl tco
il cametg vegnius empau pU tard; ilt auters erao tehou eavalehei davea.
Digitized by
Google
ilO MlreliOQ
Ho el ei daus taenter cuii tin eayag) teo il oametg et iA pnspai itaof
gremprem tier il retg«
Eesent eh' ei em ido in paster, ehe rera guiogB9L\i, ban ilt eavalieri
mvhi perAchaader il reig, d' aune ichar far iua tiaraa e davoea emprova*
5 Qnella gada er' ei Tegniu ensemen ina maaea cayalien, ehe hareTan stn-
penls bialfl cavals. II paster ba priu aia caragl, ehe cureya aeo il per*
fratg e dada 1' enzennai ch' ila cavaliers sapien cavalcar daveri, ei el aeoren-
taus con eiu cavagl e staus eu in hoi tier il retg. lis anters ein vegni
tots debta pli tard e qnella gada ha il retg stoviu dar la feglia al paster.
10 Quel er' nssa in prensi et ei iua euUa brocca ella alp.
87. Igl iev de $ann.
Inaga fuv' ei in muline, ehe reva treia fetg biallas feglias. Suenter
entgin teups eis oi Tegnin tier el in signur, ehe ba rugaii el, de dar ad
'el ina de siaa feglias per donna. II muline ha dan ad el la veglia dallaa
16foglias et il signnr ei jos eon qnella en sin easti. In di, ch'il signnr ei
jna dayen, ba el dau k aia dnnna la clay de tut las combras e detg, ella
sapi ir en quala, ch' dla vegli, prin ora en tala e tala.
Cnra eh' el ei stans dayen, sebe ha la signura aviert e mirau tut las
eoinbraa» deno quella, ch^el haveyi seumandau ad ella. Ho stond il aignnr
20 pli linng temps dayen, ba ella sorvignni pli e pli grondas uaryegliaa, tgei
ei seigi en qnella combra. Ella arra la combra e yesa, ch' ei era en cben
cam gtient« Ella peglia ina tribia tema, lai dar giu gV J6y e quel Yegn
tsehoft de sann. ESla pndeya layar quel, ton sco ella leva, el yegneya
bncea eebubera* Oleiti snenter tuorna gl' nm k eaca e yesa, eh' igl jar era
25tiobttfB et ba maazau la dnnna«
Suenter ya el pnspei tier il muline e damonda la feglia mesenna per
dnnna el il mnline ha dan la secnnda feglia. II Signnr meina qnella el
easti. Snenter entgin temps pren el comlan de <iia dnnna, dat ad ella in
hi jev e las clays de tut las combras cun dir, ella sapi ir en tnt laa com-
30 bras, prin ora en tala e tala, leu dei ella hue ir' en.
La dunna ha ayiert tut las combras mo las maryeglias han «lla fin
snrprin ella, ch' ella ba era avieri la combra scnmandada. Miront en, ba
ella vin il tgierp e la yestgadira de sia sora e pigltaa ina tala tema,
eb'ella ha sehau dar giu igl Jey el saun. Era ella ha bncea siyia layar
35'giu ils taca de sann digl jev e cnra ch*igl nmm ei tumans, ba el, Teaeat
gl* jey, macsan ella, sco sia sia sora.
11 signnr ei Jus la tilinia gada tier il il mnline et ba damondan la
feglia ginvna per dunna. Sin ditg mgar ha il muline dan qnella ad el.
• Era eun qnella eis el jus en siu casti e suenter in temps, avon ch' ir
iOnaten, ha ei era dan ad ella in jev e las clavs de tal las eembraa cnn
dir, ella sapi arver tut las combras deno ina. Cnra ch' igl nmm tumaya
bne lis emprems dia, ha ella mess igt jev en ina traca et allura aviert
Digitized by
Google
MXrelMii Hi
UH Us eombraa, era 1a seannuidada. fin qvella ha alia auflaa siaa diiaa
toraa aaasadai e vhi, che tin amm fuva in mordar. Igl oinni ai la tornaui,
^ alia ha nmasan ad el igl jev sehubers. Qnel ha luJao alia, eh' ^la eei
«tada asehi prana; mo 1' autre damann, eh* igl umin donnera, ha ella tig-
lian gin ad al il tgau cun in spadnn ad el et ei taruada el mulin tier il5
baby al qual ella ha raqointau tat
^. Las caultschas cotichnas.
Inaga er' ei in giiiven, che stner' ir k gndognar. SI ei jaa d* Ina via
era at ha entapan in am en vettgadira rerda. 11 signnr della casaeea verda
ha damondan il ginveu, noa, eh' el mnndii 11 ginven ha reepondin, at 10
mnndi a gadognar. Sinqnei dl il aiganr en verd, sche vegli el eatar al^
ich*el yegli pasear en aiu gnrvetseh. Tgei et hagi de far, ba U giuYen
doaandan. El hagt naot auter, che de manar casche eun set asene. Mo
el aslgi mu tnear en qnelf thiers. Qael ba paria al gtnven bneaa grad
ina baftia la^nr et el ei sepladine tier quel della caeacca Verda. Bnnamehi 15
riat onns ba el pmsaroein manau cueebs e mai tucau en ib aaena. Mo
ia di eis el vegnina maKdit et ba dau ina buntganada ad in dila aeens.
Eaaqnella ba quel entsebiet a ttehintecbar e dnmandan e! , eeb' el aapi
boeca, tgei eoaeha al meini entaoni| ne noa el veigt. El meini olmae e
leigi gin egl nifiem* Ella aeigi eia madretacha. II giuveit ha Borvegnio 20
ina triUa tema, me ei jas eugbi aieens ODt<>chen la sera. Lara ha II patron
seTilam sin el e detg, ch' d seigi bnea stans fideivelsi el hagi tncao an
ils aeons, 11 gin^n ha dan per rispesta^ ila aaens mavien bne at al bagt
storia bnntganar als; da cbottdenyi toebi el bne en in.
Com eh'ilsaiat onus ein stai ontnom, ba il giuven pospei tocan anSS
l^'aaon a damondan qnel per cussegl, tgol ol deigi far. Orasen ba re«
spondin, el deigi oalar de far qnei survetseli. SI daei damondar dil nauseh
Ml pftgaglia seh'il giarel eupiari, tgei ch'el vagli, daigi al db, laa
eanltsebas ootsebnas. fieb' il giaTel ditgi, el sapi bueca dar qnellaa, sobo
deigi al dir, el yegli ouot ei allnra detii it giavel ad el las eanltsebas.. La 90
sera ba 11 ginven detg al signnr della casacca verda, el letei ir k easa a
rugasai per la pagaglia. ,»Mo tgei vnl lu per pagaglia?^ ba il aignfur dn*
mandan oL i^Las eauhaebas ootsebnas,^ rispunda il ginven. Mo il signnr
seheva, quells s sappi el boeca dar ad el et il gioTen ha detg: ^Lu vi-
jen nuotl*^ Chen ba 11 signnr prin ord ina gronda traca fier las eanltsebas 81^
eotscbnas e dau al giuven, il qual ba tratg en ellas. Tomaus k caaa ei il v
giuven jus cnls mauns en sac dellas eanltsdias eotsehnas et ba aaflan en
mintga sac ina ^ebeltraduUa. Mintga gada, ch' ol roava cnls manns en
sae^ anAav' el dues scheltradublas. Qnei or* aura pil f^iuven el ol ba bia-
gadas engraaiau alia madretscba per miert.
Digitized by
Google
112 MXn^hen
89. II vtaudont.
lo«g« may' in viandont spar ina basel^ia vi, Dua cb'ei aatraran laa
femna reglia e tnt che bargerai mo quel viandont mava tut a rieot. El
enUupa in pauper amm e qnel empiara il yiandont, pertgei ch' el rigi atcbi
5fetg. J] yiandont riaponda: „Chea enasi satiaran ei ina 6*Bnr. yeglia et
ei era tnt, che bargeya; qnei ei bein de rir!^ II pauper ha detg: i^Int
8to bneca rir; souder ins sto dir: Dieus fetachi graiia cnn sia olma!^ II
viandont ei joa in toe e vegniua sper in clayau. Chen er'ei in netiger,
che fageva fin in cayagl. A quel ha il yiandont detg: ^Diena feuchi
lOgraaia cnn aia olma!^ II meliger enpiara: ^Tgei diaa ti?'' H rtaadont
riaponda : |,0, jen bai beio detg endretg aaehial^ n^^^^ riapnnda 11 netigeri
,ilna ato dir: il cuttch culla cognal^ Pnapei ya il yiandont yinaron et
entaupa in signor cun ina aignnra, che mayan en crotacba. A qneli ha il
yiaodont detg: „11 cntaeh culla cogna.^ y,Ti atos bnca dir aacbia!^, ha il
158iganr admonin el, ,,aonder ti Btoa dir: y,Qaei fnaa era per neiH In
tachancnn pli Innach t,i il yiandont yegniua tier dua ummena, che aedevan
ail pli anU grad. Veaent qnei, ha il yiandont grin: |,(^ei fnaa era
per meil^
Vilana ei in dila nmena, ehe aedeyan, cnrina nen tier el, ha dan al
2U yiandont ina tribla entnorn Ian nreglias, e detg: i^Qaei fliaa per tei!''
90. L'uolp ei il ntgirat.
In'nolp et in atgtrat mayan inaga traa in uanl. Sin y|a ha I'uolp
ear^paran il atgirat: ,,Con8 leau baa ti?^ II atgirat ha reapondin: „Jen hai
mo in.^ Vilada ha V uolp detg: „Jen maglel en tei, aehe ti diaa bnc, tt
SShaglea pli biara leats. Jen hai aiat le^ts.^
Pli tard ein ei yegni tier ina tegia; ei yan eu qnella et ban In miran,
CO ei poaaian della tegia en taebaler. II atgirat ei aefnritgiana ded ina
mana ant igl e^cb dil taebaler en; mo 1' nolp bayeya de aebnffa de yegnir
fmenter, II atgirat ha clamau ora ad ella : ,,Mo otai ! Jeu atoi igl emprem anflar
SOtnrora il lacfanff!^ Bein apart ha el miglian anrora la gromma e per Inra ha el
claaaan •■ I'ttolp, de yegnir a beiber. L'nolp ha bniu enguordaaMn il
latg agarman, eh' ella ei aeacnflada et ha bncea pndin della mana era pK.
Leyamein ei il atgirat vagnius ord laehaler e ha lera grin da nana en
' alia nolp: |,Nan ora, ti nolp de aiat lestn!^ Cnra tV il par et yignina ha
86 el atnmin Tnolp.
91. Igl e remit.
Inaga er'ei in am et ina dnnnai che yeyan mo ina mattataeha. In di
ba la mattataeha damandan, d' ir k apaaa e metter la eadeiaa d' anr enla
cnliea et il bab ha Inbiu ad ella qnei. Lnra ha la flMtta neaa la
iOatnpenta cadeiua d' anr enta cnliea et ei ida tndi k wptm e ear eh'ei gliei
Digitized by
Google
MJirchen 113
sUn la sera, Bch'eifl elU vegnida tier in grond aaol. Bi vegneva stgir et
ilfl thiers selvadis burlevan tribel, che la mattatscha savera bnca tgei far et
ha entachiet a bargir. Plains tema eia ella revida si per io pegD et ina
gada ch'ella ei stada sisum, sche ha ella via ina glisch blaua. Ciira
eh' ella ha via qnela, eis ella vegnida gin dil pegn et ei jda suenter la &
glischy entochen ch' ella ha anflau la hetta, nna ch'ei era la glisch blana.
La mattatscha ha splnutaa vid gl' each della hetta; eheu eis ei vegnin era
greremtty che habitava qnella e la mattatscha ha rngan de schar star ella
sur notg. Igl eremit ha raspondiUy che ginvnas sapi el baeca schar star,
mo sin il rugar della matta, ha gF eremit alia fin dau albiert ad ella. 10
Darpnt che la mattatscha dormeva, ha gl' eremit, tentaos della ranveria,
encuretg de schar lartg la cadeina d'aar ct engular ella; mo el temeva,
the la giuvua sedestadassi et tgtsassi el tier ses gieuitars; perqnei ha el
masaan la mattatscha, eugulau la cadeina e satrau la bara en sia hetta. Aber
schon glanter di ha gl' eremit survegniu profunda rida et ha entschiet a ]
iar penetiensa enschanoglias ; per peoetieusa eis el staus siat onns sur^j
fossa, eh' ei era carschiu si mescal sin el et ioa veseva mo gl' alv dils egls.
Cora cb' ei gliei stan vargau qnels siat onns , sche ha la mnmma de
qnella mattatscha sorveguin in pop et ei ban fatg ira eatschadnrs a sitar
lelvaschinas per las vischdonsss. lis catschadors etn n-e»nitlei nanl, che 20
la mattatscha Tnv^ida a piarder. Tschun de quels ein vcgni cnn nnot; in
er' aunc per tard la ser* egl naul. Quel ha el tat en inaga vin in tac
alv sur via et ha alsan la buis per sitar. Mo quella figora ha mussan de
schar star ella et il catschadur ha ligiau qnella creatira en ina suga et ei
jns k casa can quella. Cura ch' il catschadur ei staus k casa, sche ha el 25
detg, el vegni can in, mo sapi hue, tgei thier, che quel seigi et ha manau
si il monstrum k mesa - stiva. Chen ei il pop vegnius ord tgina et ha detg :
„l^va si, Gtahannesl Dieus ha perdunau ils pucaus k ti!^ Igl eremit ei
levaus si et ha detg: ,,Sche Dieus ha perdunau , sche has ti bein era
perdunau.^ Sinquei ha il pop detg: ,,Oie, seigi tgei pucau, ch' ei veglt^SO
sche hai jeu era perdunau.^ £t alura ei il pop tornaus en tgina.
La glieut ban emparau il Giahauues, tgei el hagi pia fatg; et el ha
confessau tut, co el hagi engnlau la cadeina d' aur e maasau la mattatscha.
Glianter di ein ei ii cun 8. Crnsch ora en la zella, nua che la mattatscha
era viva e tafra sur la fossa vi. Igl eremit ei jus si tier ella et hat detg: 35
yyliCva si e va giu en bratsch k tes gienitursl^ La mattatscha ei levada
si et ei ida giu en bratsch k ses gieniturs e tuts ein ii legers k casa
cnn ella,
92, lis morders e la matta cun tschos alv.
En in casti viveva in retg et ina regina; quels vevau ina fttmitgasa.40
In di ei il retg e la regina ii naven e la fumitgasa fnva lea mo ella.
La sera ha ei spluntau vid la porta. La fumitgasa ha mirau ord in barcun
8
Digitized by
Google
114 MSrehen
81 ad aqU ei ha eioparau, tgi ei teigi. Aber quels, ch' eran gin rat, ban
nnota voliu dir, tgi els saigieii. Sinqnei ha la inmilgasa aerau il bareuii e
tertgian aachia: „Lat portas&er hai jea aeran dapertnt, ei poo hue
en et hai aschia nuota tema.'' Allnra eia eila ida en stiva, ha priu iu
5eiidiach e fatgoragiao. Aber ella haFeva tnttioa nagio raaus et ella ei idt
giQ aper la porta, per tadlar^ tcbe quela dad«) seigien ennc lea. Chen ha
ella pigliau ina grooda tenia, ndenty ch'ei fuvan ordadora la porta e se-
cnaeegliavan de cavar ina rasna ord il mir et ira da leu en. La fu-
niitgata ha tartgan: ,,Gie, uaaa scb' ei Tegnian en, ech' eia ei tutina vintscliiu
lOcuu tai; sehe quei, ohe ti pos, ^1 ti era far!^ Ella ei ida ai per il spa-
dun dil retg e eepostada 0per la rutna, ch' ilii morders cava van era.
Quek eran aeachai giu, che mintga gada, ch* in aeigi en, deigi )ei
dir: i,Eb!^ Quei ha la fumitgaaa ndin tat Uiisa eb ella ttada sper la
ruana e mintga gada, ch' in cuchigiava en can il tgau, ache tagliava ella
16giu quel, runava pleunsiu en il tgterp e clamava allura sot Tuseh: „Eot^
Aachia ha la fumitgasa fatg eun quater. II Capitani dila morders ba aber
ferdan V aura. £1 haveva cumandau k sea compogna, che cura che tuts
qnater seigien en, deigien ei dir ensemen: „£nl" Quei ha la fumitgaaa baca
aaviu far, il capitani ha encorachin, ch' ei seigi buca tnt rechti, et ei jus davea.
20 or auter di ei il retg e sia dnnna turnai, la fumitgaaa ha raschanaa
quei tut al retg e quel ha detg, demai eh' ella aei atada aachi brava,
aehe vegli el tener ella per eia atgna feglia. Da quei ei la fumitgtM
atada fietg bein cuntenxa.
In per dia auenter vogn in giuven atupen bein veatgiua e damondt
25 il retg, ach' el vegli buca dar aia feglia ad el. II retg di: „0 bein, glias
vegli el achon dar.^ II giuven di sin quei, che ain tal e tal di deigi f^lU
vegnir en aiu ca^ti.
La matta haveva bnca ton taebaffen de quei ; aber tonaton eia e\V idi
ain il di, oh' era fixaua. Oliei atau ina linnga.via traa igl uaul, entoeben
80 eh' ella el vegnida en il caati. Gl' emprem eia ella vegnida en euacbiDa,
Uiu fuv ei ina veglia macorta, che cuachanava. Allura eia elF ida en stiva,
a lau fuv'ei nagin auter, eh' in papagagl. Quel ha detg ad ella: ,,BialU
lyiatta can tachoe alv, va ai aut letg; pertgai tei ban el fatg vegnir cbeo,
per tei masaar!^ Ella ha fatg^ aco il papagagl ha detg ei ei ida ai aut
86 letg. Cur eh^ ei gliei atau vi enipau, ache vegnan chen treia umens eon
ina femna. A 1' entacfaata han ei aurviu a quella cun de tuttaa aorta e
ailauenter ban ei maaaan ella^ GP emprem han ei tigliau giu il det can
igl ani e quel ei aegliua enaai ant letg. Sinquei ba in dila mordera voliu
ira enaai per el; mo il papagagl ba detg: „Na, buca va enaai! Leu bai
40jeu fatg tachuff. Jeu vi achon ir enaai per el"; II papagagl ei jus eoaai
per il det cun igl ani. Cura ch^ ei han gin masiau crndeivlamein quella
femna, han ei detg: jyOun tachella, che vegn oa, va ei aunc bia mender
ei ein ira giu ei ora. Uaaa ha il papagagl clamau: „Bia11a matta
Digitized by
Google
Mireheii 115
eaa ttehot alvl Nev om Hut \tig, e ta dabot k catal^ 11 papag«gl ha
Im aoDC dan dim iocs pauu et ha detg, «h' ella dei dar quel al tgann
et «|l uorSy cli* ella entaupi ; aachiglioe §ch* ella dessi nuot, dche fagiessien
quell ina eanera, ch' ils morders fnsfien cuninnga silt co1cogn8 ad ella.
Qla ha mew i1 panD eD sac, ha eograsiau al p^pagagl et ef Ida k casa. Sin 6
m ha ella entopan il tganii; ella ha prin ord sac ioa talgia patin e daa
I qiel el il tgano ha buca urlau. Gleiti entaupa ella igl aors ; k quel dat
dia 1' antra talgia paun, ch' ella veva en eac et igl nori ha schao passar
ellft; et elFei arivada veotireivlameio el casti dil retg.
Chen ha elfa raquintau^ co ei seigi ju can ella. II retg ha laralO
tag: ^Sche mo stai pia massei? la !^ In dt ei il gluven allnra puspei
vegniua et ha empania la matta tut da vilau, pertgei ella seigi biicca vegnl-
ift ea sin eaati, seo ella vevi giu emperroess. Binqnei ha la raatta bnca
Tolia ora cngi Inngatg et ha mess la stgisa, oh* ella hagi gin roal. II
giavan baTOTa eon el in camarad; el ei nssa fieviulta encnnter quel et hal5
^aadao lea, tgei ina, che cuglinni aiu spus, meritasai. 11 camerat ha
ta|: ^Ina tala roeritaaai da vegnir strunglada.^ Allura ha il retg dn-
audaii U gtoven aez: y,Tgei meritftss in de qnela, che voleas maridar,
^BMSiar la donna ?^ — El ha detg, quel dneaa ins pender! Et il retg
Vidian pender il capitani e siu camerat. 20
AS. lis duscompogn»y che maven a Nossadnnneun-
laaga er^ ei in pnssent signur- e quel vegneva adina clamaua, cura
ek'ei era fitachentas. Quel tenevan ei generalmein fetg ault, partgei el O
M adina ton aoo pnsseivel per trer ora cun la paiach. Qnot aiguur ei
iaa gada veguine malaanna et ba empcrmesa ded ir h Noasadunnann, ache }5
Xioiaegner torneoti ad el la aanadat. Cora oh' el ei punpei vegnius sauna,
<die damavan la gliant el pir che mai haul taohan e baol latf, ch* el era
t^na ftlMcheotana. Bein tertgav' el traso: y,Ussa vi tnttina ir t\ Noaaa-
damaoa^y deoton perviade aias fitachentas figieva el qnoi oz bnc e damauu
bie et el ei puspei vegnius roalsanns senca esser staui* k Noaaadunnaun. 30
1^ il pievel pKrara e tertgara, ch'el muresai qnella gada per franc. El
ba toman ad empennetter pli ferm ehe mai ded ir k Noasadunnann e
Niessegner ba puapei dan ad el la sanadat. A her atrusch cia el ataua
Muui8y vegnoran ei puspei da tuttaa varta per cuaaegl et el haveva mintga
i\ de turacbar ora fitaohentaa. Perqnei ha el besa igl ir k Mosaadunuann 85
d* in di ain lauter, entocben cli^ el ei vegnius malaauna per la tiarza gada.
Laxa gada eia el morta. £i era ina carschadegaa de dut il pievel e fetg
bia gliant era ida la sera a dir rosori aper la bara. Dnront il rosnri ei il
%l j^ giuedora et en la olarezia, che deva ord dad each dellaa caaolas,
ba il fegl nn^ ch* il bab permiert era ain aeala combra. El ha pigliau 40
ina tribla tema et ei tnruana grad anavoa en stiva. Esaent el tut amidans,
ba la mamma domandau, tgei el hagi. ,,11 bab ei ora ain acala combra^,
8*
Digitized by
Google
116 MirelMB
rispunda il fegl. ^Lxixa tuorn* ora sin miu plaid; per entsitgei eis el
chen !^ cammonda la mumina. ,yJea astgel buc tr ora mnmina |^ i^l^o'i^i ^^ bio
va ora; el fa iinot k ti; franc boe! Gi' empmni cbe ti vas ora^ dias ti:
] iiTat8 bans sperts landan Din.^ II fegl ba snondau la mumma et ei jas ora.
6Cnr^cb* el ha Tin il bab, ba el detg: y^Tnts bans sperts landan Din.^ II
bab ha respondin : y,Amen.^ Sinqaei ha il fegl dnmandau, tgei ei maanchi,
cb'el seigi chea. 11 bab ha res pondin, el sapi bein, ch' el havevi empermess
dnas gadas ded ir k Nossadannaun. Ma ch'el seigi bnea stans en
dil vaty sche stop! el endirar perqnei pelnas egl purgatieri. Udent qoM
lOempiara il fegl, sch'ei sayessi bacea vegnir gidau ad el. AUura di il
bab^ bein, sch' el mundi en sin stagl k Nossadannaun, vegui el liberaus ord
il pnrgatieri. 11 fegl rispnnda, o glies vegli el ira silsac; pertgoi el era
in bien, sco il bab. Aschia sedi ei : ,,La stiala vegn dil len.*^ Allura di
il bab: j^Ussa vas ti en e dis alia roamma de mirar per treis meiti
l^cotschens; e quels nietas ti en sac at il fasolet de nas stsa e semettai
sin via k Nossadunnann ! Alloscha vegns ti sil viadi a setiuer in compogn
e ti vegns a dar il biendi, sco gliei nsit e lauter il bienonn. (^uei cam*
pogn vegn lura ad emparar tei^ nna il viadi mondi; e ti vegns a dir:
k Nossadunnann. 11 campogn vegn probablameiu a rispunder, quei soigi
20 era grad siu viadi e perquei vegliaH vus far compagnia et ir enseneo.
Cura che ti eis in toe, sche pren ord il sac in de quels meils e lai dtr
quel giun plaun. Sch' il compogn fa, sco sch* el sapi nuot e va vinavon;
sche CUB quel senschigna de hue ir pli! Enquera el si il meil, che ti hss
schau dar gin, lu sas ti sefidar ded el, tigliar il meil per miez e migliar il
25 meil cun el e prender el sco compogn ded ir k Nossadannaun !^ Sinquei et
il bab svanius. II fegl ei jus en tier la mumma et ha raquintau tut. Ls
mumma ha dau ad el ils treis meils, ina bnorsa plein sechins et il fegl ei
aunc quella notg semess sin viadi encunter Nossadunnann. Gl'anter di ba
el entupan sin via in grond e bi signur, stupent bein vistgius. El ha
dOagurau k quel il biendi e lauter ha agurau ad el il bienonn. II signnr
ha damondau, nna ch* el seigi sin viadi et udent, ch' el mundi a Nossa-
dunnann, ha el detg, In veglian els far compagnia. Cura ch^ igl ein stai ira
in t«>c, ha il ginven priu in meil tschietschen ord sac e schau dar giua
piano. II sigDur ei ins vinavoii et ha fatg, sco sch' el vess viu nuot
S5 Sinquei ha il guiven fatg ina viarcala et ha schau ir il signiur per sias
vias. Bein gleiti ha el entupau in secuud signur, al qual el ha dan il
biendi et il qual ha, cura ch' el lia udiu, ch' il ginven mundi a Nossa-
dunnann, fatg compagnia con el. Suenter ch' el eran ii in toe ha il giuvea
priu ord sac e schau dar gin il secund meil tgietschen« Vesent eh'il
40 signur ha nuota ditgau il meil, ei il ginven staus anavos et ha schau ira
il signiur per sin fatg. Ussa haveva el mo in meil pli et ei fageva schoa
sera. £1 ei aber tonaton jus vinavon e cura ch' el ei staus jus in guoC,
ha el viu in umm vegl, miserabel can barba e cavegls grisch^, gin spegi
Digitized by
Google
Mirehen. 117
UndstroHS, che gchemeva e plirava petramein. 11 giuFen ha giu erbana
dil pauper umnif ei jos gia tier el cuDtotta curteaia et ha emparam y^Tgei
veis, miu bien utnm?^ Igl umm vegl, che era pleio plagM, ha raquiDtaD,
eh' el hagi survegniu fetg mal e seigi dans sper la via gin. OV mnm vegl
ha emparaa il giuveoi nita el muudi e enra ch' il giaven ha detg, k Noasa- 6
danann, ha il vegl detg, el seigi era sin viadt per ira leu; aber fleivek
e malseoDS, sco el seigi, hagi el strusch speronza de veguir k NoMadaDnaan.
Udent quel, ha il giuven detg^ ek veglien far oompagnia ensemen. ^0^
gliex attg* jeu bncca gariar. Vqs esfies gtovenfi e taffera e pudeis ir dabot,
et jeu sun malsanns !^ ha gl' amm vegl reapatidin. Mo il giQven ha pria el 10
per in bratscb, ha manau si el egl landstros et els ein ii per la via en*
semeD. Lara ha el priu ora il davos meil e schan dar ginn piano. Igl nmiD
vegl 61 seatendias gin, ha priu si i) meil e detg: ,,0, Vus, bien amitg!
Chen veiB vns mnau ora in meil ord sac e schan dar qnel ginn plauo.^
11 ginveu ha fatg il meil en duas parts et els ban allura meglian Ina 16
meaadat per in. Siu qnei ha gV nmm vegl dan il maun al ginven e detg:
yySco uns meiu giu da qnei plas^ lein nus tnmar ehen sin qnei plas e giadar
in Tauter da di e da notg, schabegi, tgei cVeivegli! Cnra eh'ei serava
notgy ein ei vegui tier in' ustria; ei ban spluntau e gl' ustter ha miran
ord da barcun. y,l*gi Bei cheu o?^ ha gl' cstier damondau. i^Dus vian- 20
dents, ch^enquoran albiert." ban ei dan perriflposta. U giuven sapi vegnir
siaden, ha gVustier detg; il vegl deigi ir, nua ch'el vegli. Els sespartien
bnc in da tauter, ha il giuven respondiu, et ils daners dil vegl seigieo
aschi buns, sco ils ses. lis daners fagevan bein agl nstier et el ha 1u
lubin de vegnir si et en k tscheiiia. Snenter tschetna ha gV uatier fatg ir 96
gl' umm vegl en nuegl a dormir en in pursepen, al giaven ha el dan ins
stapenta combra et in stnpen letg. La damann, schi gleiti, sco ei ha pariu
r alva, ei il vegl lavaus e vegnius neu avon V ustria, una ehe gl' nstier
haveva sehon casola. Igl umm vegl ha stoviu spluntar ditg et alia fin ei
gl' ustier gnanc vegniuB ora bnc, sunder ba mo aviert il barcun e da- SO
mondau^ tgi ei seigi. El vegni per clamar il giaven, ha il vegl reapondiu.
lioz seigi schon lavaus et jus atut, ha gV ustier detg. Qnella gada hagi
t>l gin bnnna casehun de mitscbar ded in compogn vegl e mitgiert aeo el.
Mo gl' umm vegl ba detg, el deigi arver; el sapi, ch'il giuven seigi buc
jns senza el; et arvi el buc, laschi el vegnir enzatgi auter ad encurir ora 36
la casa. Cheu ei gl' ustier vegnius ora, ha arviert la porta e schan vegnir
el en casa. 11 vegl ha damondau, cb' igl ustier musMi il zimmer, nnach'il
ginven era e bucca bugien ha gV ustier fatg qnei Entrai en combra, ha
il vegl anflan il bieu giuven euta letg cun giu il tgau. Igl umm vegl ha
pria il tgiarp si (^ies et il tgau sot bratsch et ei jus aschia k Nossa- 40
dnnnenn. Cora ch' el ei stans ella baselgia, ha el tscbentau il tgierp sigl
altar de Nossaduuna e mess il tgau sisu. Allnra ba el fatg ditg, ditg
orasinn e tut en ina gada ei il tgau puspei sebuglins vid il tgierp et il
Digitized by
Google
118 MMiehen
giQTeii ei levauB si sanns e taffen seo aroD. Stieniar eh'ei hao gia fatg
oraBiQD & Nossadaanueon, ein domisdus tarnai aaavoi. Arivai en il ling,
una ch' ei veraD fatg empermischnn, ded ir e star ensemen, ha gl* rnnm vegl
detgi uasa stopien ei sesparter id da V anter. II giuveu ha mess gin chea
5 in oanid engraziameDt et empermess da gidar il vegl en tnts grans^ sch' el
hagi basegns ded el^ seigi cnn sann ni cnn ranba.
^ 11 giuven el serabitschaos bein k caea e pli tard semess en stand de
letg e Diena ha benedin el cnn dns taffers mats. In di ei gV nmm veg),
ch' era jns cnn el k Nossadnnneun, vegnius en sia casa et ha damondau io
10 almosna. La dnnna ha dan qnella et igl nmm vegl ei jns ginedora. Cure
eh' igl nmm ei tnrnans, ha la dnnna rmquintau, tgei pstiper sei stans kn el
ord il dir d^lla dnnna ha el enconnschin, che qnei sei sin compogn de
Nossadnnnenn. El ei curins snenter al yegl, et ba bein gleiti gin suatiu qaeL
„0, Vns, bien amitg, tnmei anavos cnn mei I^ ha el detg al vegl et ht
lisungbian qnel de tnrnar eh casa sia. Ei ban snrvia si qnei di al ve§l
dil meglier^ ch' et ban savin ; V antra damann, Piienter, ch' el ba gin sisU,
leva gVnmm semetter sin viadi; mo ei ban nbsolutamcin buca schan in
daven el. II tierz di^ avon ch' ir, ha il ve gl engrazian e detg, ei htfia
fatg bien e pli che bien; el hagi aber nunc ina greva daroonda, A^
80 mnndi vess ad el, de far ad els. Ei vesian, cb' el seigi cben tut en ias
plaga; ei detti per el mo in remiedi; qnei seigi, de far bogn el sativ
d' affons inosents. Perpnei mgassi el, sch' els prendessien quels dns affons,
biala e eotschens e sebessian ira lur sann en in vaschi de far* bogn. Cos
sgsrschnr ha 11 bab e la mnmma udin qnella suplica. Mo il bab havevi
^empermess de gidar il vegl cnn rauba e saun et ei ban priu ils dus
L bnoba et ban schan ora Inr saun en in vaschi de far bogn. Cura ch* il sann ei
stans ora, eran ils dnsbnobsoiorts. Igl nmm vegl hadotg alia dnnna, elladeigi
matter las dnoa barettas si euta letg. Mo leza ha detg: Ah, qnei san ins
schon, tgei gliei de far; quels ein morts e stattcn mortsl^ II vegl ba
SOtnmau a repetter siu cammond e sinquei ha la mnmma mess las barettss
si enta letg. Denton ha gV nmm fatg il bogn et ei vegiud or da quel sanns
e taffers, senaa naginas plagas. Allnra ha el detg alia roumma, ella deigi
ira sin combra per ils buobs. Turnada siu combra, ha ella anflan ils dus
bnobs sauns e taffers sco avon, che fagcvan tarroagls enta lotg e mag-
85 Haven mintga in in miez mell tgietschen.
94. La rauna.
Ei era inaga in grov et ina grova, quels bavevan mo in roattatscba.
Quella mattatscha era annc mai stada giuedora dil caeti. la di ha ella
rugan il bab, cV el laschi ir ella k spass. Jl bab ha lubin qnei e la
40matta ha tratg en la pli bialla vestgadira e mesn en tut la detta anials
d' aur. Allura eis ell' ida d' in plaun ora et ha emparau in umm, che se-
gava^ nna ch' ei detti bun' ana. Igl nmm ha mussau si encnnter in erest,
Digitized by
Google
Mlirchen 119
e detg: „Chea ora dat ei bun' ana.^ La giuvaa ei ida ti tier la fan-
tuna; mo laveva buca, eo far de beiber. Ella ha prin ora ilt aniala
d'anr e mats qnalt spar ella tin ina platta. Allura ba la mattattoba
boia aoa e cura eb' ella ba miran anavos, tebe ba ella bacca vin pli ila
laialt. EUa ba delg: ^^No'ein mett anialt?'' Ina vuteb ba retponditt:6
^en bai elt.*^ La mattatacba ba mgan: ^Taorna k mi ilt aaialtl^ Cbea
ei ina ranua vegnida tiadora deir ana t di: ^8cbe ii laiat mifliar e
diirmir mei cun tei| tcbe tnornel jeu itt anialt.*' La ginma ba empennett
de far quei e sinquei ba la rauna tuman ilt anialt. La nattatteht ba
pttpei mett qnelt en la delta et ei tumada k cata. Cnra obe la maltatteba 10
ka miraa anavot, era la ranua tucnter e qoella ba la detg ad eUa, alia
dati mo ira vinavon, ella vegni In era. La mattattcba ei ariTada tiel
ctsti e la rauua era td ella tilt oalcongt. La mattattcba ba grad podiu
Mrir la porta^ ayon cbe la ranna vegni en. 11 bab ba domandaoi tgi
stigi avon potla et ad el ba lu la mattattcba raqaintau tut. Par ea- 16
Bond dil bab ba ella ttovin tcbar vegnir la ranna el eatti e da taebaina
k la mattattcba ttovin tcbar migliar It ranna tper ella.
Cora eba la mattatacba ei ido k \tig, ei la ranna teglida tuentor et
i^enta leig cun ella.
La damann, cura cb' il bab ei abar jus en combra della feglia^ era 2D
ifliCapent bigiaven*eun la mattattcba e annqnel ba ella fetg legrat mozas.
95. U olma dil res.
In bab baveva emperroett tin buob ad in nmrn, cb* el baveva entapan
lit via et il qnal baveva dan daners ad el. Scbegie bnea bugien, ba il
kib manau tin il di fixan il mattattch tper la mar, una ob' igl nmm •• 25
▼egniut per il buob. Igl umm ha mtnan il buob en ina tala ttgirai nna
ch' el veteva nagin cartgaun. Mo la notg parev* ei ad el, too tch' ensatgi
▼egnett en combra; aber el veteva buca, tgi eb' ei era« Bnenter in tempt
itttrvan tat en inagada iU barcunt della sala et el ba vin il clar dil di.
Cara cb' d ba miraa or da finiattra, ba el viu in grond enrtin et en quel 30
treit biallaa BMUannti cbe portavan mintgina in matg tin roann. Laa treia
laattannt damondan el, co el teigi vegnint cheU; et il buob ba raqaintau
tat, to ei era ja eon el et era co ei vegni mintga notg ensatgi, eb* el tapi
boc eaconntcber, en la tala. El roga ellat per tgid, tcb' ei tavettien gidar
tl; Bo ellat raqointan, cb'era ellat teigirn vegnidat engnladaa daven da 35
cata. £a qoei moment tetiaran ilt barcunt et il buob reata egl ttgir, tco
vidavon. Snenter in pign tempt tetarvan ila barcunt per la tecunda gada
e cara cb' el ba mirau or da fenettra, ba el putpei viu lat treit matteunt
can ib natgt egl cartin. Quellaga porteban ellat ad el ina bucada ean-
datla ei entgiat aulprint e cammondan de mirar, tgi vegni en combra. lit 40
barowa aeclaudan et il mat era putpei peraalt ella tala ttgira. Oleitt
a«d*d paapei vegnir enaatgi en tala et el aesnpa en in cantun« Lau en*
Digitized by
Google
120 MSrehen
vid* el fipert la eandeila, ehe Us mattauoB haveFan lian ad el e vesa, ch' igl
umiBf il qnal harera seraa ^el en la sala^ darmeva en qnella sala. Bafatg
stex'el la candeila e stat mnrtgln. Pauctf dis snenter Kesarvan ih barcnns
per la tiana gada; el vesa las treis mattanns cnn ilf matgs en enrtio e
5raqointa k qnellaR, tgi dorini la notg en la sala et empiara ellasi seh' ins
savesui boea mazzar qnei nmm e sefar libers. Las matauns dian aber, quel
amm possi ins buca maszar, sPDza smacar igl jev d' ina bazla sin sin tgan.
Vesent chMl noir era buca grad anltji, ei il buob seglins or da fenestra et
jns ear la seiv dil cnrtin era. Las treis matteuns ban enuc claman suenter,
lOch'el del bnca emblidar ellas.
II buob sepiarda sin via en in grond uanl« En quel catt' el ad agur
in liun. Fugir astgav' el buc, schiglioc vigneva il Hun suenter et el peglia
enraacba e va yitier el. Chen veV el sper il linn aunc in tgann, ina lieur,
ina bazla et ina farmicla. Qaellas creatiras sedi^potavan, qua! fiissi il pli
Iftbeinyugliu per il carstgeun. lis tbiers ban damondan, chel dezidi lur
dispetta. II giuven era cbeu pleins tenia; pertgei scb* el teneva cun in,
8cb* er' ei bnc endretg als auters e perqnei ba el dau risebun empan k
tnlts, la plemma aber al liun. Da qnei ein ils tbiera stai cunteiits et ban
detgy sch' el droYiy sapi el prender lur figiira cun dir, ord in uimn et il num
20 dil tbier. Mont vinavon, arivji il bnob en in marcau e lau anfl' el survetscb
tier in signur. Quel ha scbau pertgirar el sins nuorssit; ha aber dau ad
el il scharf caininoud de mo pascular Ia9 nuorsas siu la spunda dil quolni e
buca Bchar dar qnellas si anren. Mo las nuorRas ein idas si snren et el
ei jus suenter. Si snren era ei in hi plaun e leu ha el viu sut ina caglia
25 ina matta. 11 giuven va vitier quells et empisra, tgei di' ella fetschi cheu.
Tja matta ba detg, ella seigil la feglia d' in retg^ ch' il drac bagi engulau
etba rogau'el ded ir naven, pertgei il drac vegni e magli, tgi ch' el anfli; e
sil moment yegn in sgarscbeivel drac cun tutta fnria dil grond plaun ora.
Mo il giuven lai veguir endamen la pussonza , cb' il liun baveya dau ad
30 el e di: i^Ord in nmm in liun!^, e sinquei eis el daventaus iu liun. 11 liun
va encunter al drac e damogiia quel. Finida per quei di la battaglia, ba
il liun cummandau al drac, de schar la feglia dil retg eri entocben damaun.
11 liun ba lora detg: ^Jeu less, cb*jeu vess paun e vin;^, et il drac ba
detg: „Jeu less, ch'jeu vess paun et ana!^ 8inquei ei mintgin jns per siu
35 fatg. Cnra ch' il drac ei staus daven, diilliun: ,yOrd in liun in umm!^, il
liun ei semidaus eu il giuven et el ha la priu las nuorsas et ei jus k caaa
tiel patrun, il qual saveva, che siu pastiir fuss stauss sureu el plaun, ba fatg
plums cun el et admonin il giuven de mai pli ir fti »urep. 11 giuven empermetta
quei; mo gl'auter di catsch* el sias nuorfsas punpei si egl plaun. Qnella
40 ga yesa el cbeu duas matteuns sut 1^ caglia. £1 domonda Pautra matta,
tgi la seigi. L' antra fegla dil retg, cbMl drac bagi engulau oun sia sora,
ha )a matta respondiu. 11 drac ariya, seo il di avoii. et il giuven di:
Ord in umm, in lic^u!'' Midaus en in liun. els el jus encunter al drac et
Digitized by
Google
MMrchea 12t
ok hAo piupei batiu fiiriasameiu. Qnei di eran eh panca ietga e soentor
m litmg combat ban el6 9cbau eMer e calaa ti senza Haver, qua) damogni.
Per U lecnnda gada ba il lian visaa t) drnc, de Hchar eri lai daaM
Bttteonf per qnei di. II lian ha dotg, cli' el leHsi paun e vin et il drae
U detg, ch'el letfi pann et ana et allura ein ei ii in ord Tauter. InagaS
ek'il drae ei stana daven, ba il Hun detg: ^Ord in lian in aaiin!^ et ei
pnpei lemidauB in en earstgaoD. La sera ha il giuven prin sian nnorsas c
ebiticban qoellas egl marcau. Puspei ba il signur »eyi1aa, ded eseer jm
n en qaelU planira et il ginveu ba empermeos, de buca far qaei pli. Mo
fintri datnann, bein maryegl ha el cbitscbau hi las nnorsaa an il plsan;IO
eqveHagadaba el ria treis mattauns sut la caglia. La tiarsadellas matteunii
hil ghiTen dnmendan, tgi ella leigi. La matta ba rinpondia : „La tiaraa feglia
£1 retgi cb*il dracba engolao. Vegnent il drae, ha el detg: ,,Ord in umm
il fini*' e semidans en il lian, ba el entschiet la battaglia cun il drae. Ei
ktt batin gl' entir avon uiiezdi; mo ni Tin ni I' auter ei vegnius meiiter. IS^
n Ku ya allnra e geuta cam e vin, il drae paun et aua. Snenter miesdi
ba ei entsehiet la battaglia danovamein et il liun ba searpan il drae tut
(itoei. Allara di il liun: „Ord in litin in umm!^ Et havetit il giuveii
f^ tia fignra de carstgaun, ha el fees ei il butati^cb dil drae. Ord quel
«|ii ina Hear e fbi della planira en. Cheu lai el vegnir endamen In 20
/•MBsa, eh'il tgann baveva dan ad el e di: ^Ord in umm, in tgann!^
Snidava eo in tgann, cnor'el snenter la lieur e sfracca quells. 11 tgaun
ihn: ,yOrd in tgann in nrom!^ Puspei daventaus csrstgaun, fend' el si la
teor. Ord quella ei segliu era in hazla. Ei vegn endamen al giuven la
piHOBsa, che la basla baveva dau ad el et cl di: ^Ord in umm, ina hazla!^ M
Xidaus en ina basla, sgol' el snenter tscbella basla e maza quella Ussa
'iU basla ptiapei : ^Ord la basla in nrom!'', et il giuven ba surveguiu sia
%va. El fenda si la basla et anfls el dadens in jev. Tutt leds eis el
lebtgs si per tra tier il casti, nua eh' igl timm baveva gin serau en el e las
tm mattauns; pertgei ussa baveva el igl jev per mazzar igl umm. Mo arivans 30
tier il casli sper la mar, era tutt V escba et ils barctins serai. Cbeu ba el
patertgan vid la farmicla e la pusponsa, che lesza baveva dau ad el. Spert
U el detg: |,Ord in nmm ins farmicla!^ Midaus en ina farmicla eis el
semschnans della msna della clav en, ha aviert la porta dil casti et ei
•esQpans el gang tochen mesa notg. Lura ha el priu igl jev della hazla,35
ai jas bufatg ella sala stgira , ha tratg Ian in sulprin e smscsu igl jev
della basla sil tgau digl umm. Quel ei sil %ug staus vintHchiuP.
Cnra ch' ei gliei vegniu dis, eis el jus en curttn e lau ha el anflau lav
treia mattenns et eneonoschiu, ch' ei era las medemaH, ch'el baveva viu
alia planira aut la caglia. Libcradaa tra8 sia curascha, ban las princeasasiO
detg al ginveu, el sapi maridar qualla, ch' el vegli. El ha priu la giuvna,
d ei ban gin stnpentaa nosas. Jeu bai purtau u la snpa et a mi bau ei
dan in pel el tgil| eh' jeu sundel sgulaus tochen encbeu.
Digitized by
Google
122 MJirohen
%. II sehnec ei il pulein.
In Bchnee et in palein him inagii most id i^ond pag, qaal mI tb m
cuoln tToo. II pulein ha gV amprom dormiu dHg e Hung , slltini eit el
carins in toe, ha turnau a iAmelter gia e dormio. Qnei ha e) rapetia in
5 per gadat. II aebnee ha enttcUei ad ir cnninagiida et ei jus ad in in,
seosa star eri, et el ei staus sil cnolin ditg avon il pnleir. Ciira cb'il
piiteiQ ei vegDitts sil quoin, era il nchoec tchon sin tetg tegia et bt
claman: „Jeu tnn chiscber e diiachot!^
97. La truaisch dil rttg.
10 Ei era ina gada in retg, ehe bareva daners, eb* el savera btteee, Dua
metier. Qnei retg ei jns tier in meister et ha fatg far il nieistcr ina
trnaiecb enn in esch zapeU| che nagin saveva, dano el et il meister e curt
oh' il retg bareva de basegns d« danert, mar' el en Ian per quels. Ina
gada ba il retg encorsebin, eh' enaatgi era staus en qnella truaisch ; pertgei
15 tl mantun de daners era serasans; aber el enconnscbeva bnc 11 lader. IW
pnder tier qnely ha el fatg star sia feglia en la tmaisch e soban itfVi
che tgi, che mogni ina notg enn sia feglia , survegni qnella^ apli aosc la
tmaisoh. II meister ei vegnios ina notg en la truaisch et ei nianius onn
la feglia. Quella ha la notg fistg el da ditgira cotschna sil fhint; mo il
20 meister ei levans la damann bein marvegl, cnra che la feglia dil nkg
durmeV annc, ba anflau il vaschi da ditgira et ba fatg si in strecb ds di*
tgira ail (irant i tnt, t|^i eh' el entnpava. OF auter di ha il retg In vlVi
che fetg biars IiaToran si il streeh da ditgira et el saYcva bnc, qnal ftiti
il lader. 11 retg ba Yolin far ina seonnda emprova et ba tuman a sebsr
M ir ora il medem mandat. Qnella notg ei il meister puspei jus et ha ▼oVra
ira digl esch lupan en. Mo cnra, eh' el ei stans avon esch, eis el daw
en ina rnsua, eb' il retg baveva scban r arar. Oindem qnella msna er' si
empan strom rt el ba dan fine & qQel, cb' igl ei regni si in tribel feiRi
at cb'ils anters, die vegnien tier la tmaisch, dettten era ginden. L' antra
80 damann, enra cb' il retg ei vegnins per mirar, tgi eh' ei seigt, er' ei in tal
migltaci eh' el ba savin far nuot et ba stovin scbar ir els. 11 retg ha la
tuman a sehar ir ora la proclamma, ehe tgi, che vegni en la tmaisch c
mogni cun la feglia, snnregni la feglia e la tmaisch eun ils daners. Ina
notg ei il meister jns enn sin frar en la tmaisch; mo il retg baveva tendin
85 ina falla avon la porta tmaisch et il irar dil meister ei vegnius en quella,
e pudeva hue ora. Cnra eh' tl meister ha viu, cb' el pndeva buc ora, ha
el tiglian gin il tgan al frar e tratg ora il rest! k quel. II tgau et il resti
ha el beas ell' ana. L' antra damann ha il retg anflau il tgierp ella falla,
cb' era aensa tgan e senza resti e nagin enconnscheva el. Chen ha il retg
lOmeas il tgierp sin in car e^^schan manar qnei tgierp per il vitg entnora.
A qnelS| che manavan il ear/ ha el cnmmandan, de tigliar gin il tgan k tut,
tgi ebe bragi, cnra cb' el veai il tgierp. El moment cb' ei ein ii ^er la case dil
Digitized by
Google
Mirohen ]23
BMifter o cun il Igiarpy scbe ha il meister turvegniii igls eg^ plein UmiM.
Mo per btica schar enoortcher, pertgei el bragi, ha il meister tigliao giu k
sesex in bratieh. Gara che qoele, che roaran cul car, ein Tegni en at ban
doDandau, pertgei el bagi ilt egls plain laroiat^ ha il meister muM an, cb' el
bag! piars in braetch. Ln ban ei capiu, pertgei cfa'el bragt e enn quei5
ch'ei ban anflan nagin auteri che bargava, ban ei sarin far nuot.e stovin
better il tgierp pli Itinseb.
9ti. La meila smaladida.
In bab vers treis fgls. De sogn Martin barev'el cnmpran in bi pe-
meret de meila e quella meila vegnera adina msdira per S, Martin. Mo 10
miutg' onn per la notg avon 8. Martin vegneva qoella meila adina engulada.
U Mra avon 8. Martin ha il fegl vegl detg, ch' el vegli star e mirar, tgi
ffltiebi gin la meila Is notg. El ha prin la buis etin el et et jus ora per
U eortin entnom. Snenter in' nriala eis el aber sodurmentans en et ha dar-
nua stagn e bein. La damaun era la meila engulada. Tat tresis eis el Jns 15
tiel bab ; pertgei eh' el setarpiava de buoca esser staus nm per pertgirar la
01' anter onn per la vigielgia de 8. Martin ba il secand felg detg, oh' el
T8gK pertgirar la meila, Er' el ha prin ina bnis csrgada cun el et ei jns
fir il enrtin entnorn. Aber er' el ei snenter in' nrialla sednrmentaus en et 2()
k dnrmiu entocben la damaiin. Cnra cb' el ei lavaos, er' ei bi di e la
neila engnlada. Era el ei jns can scbliet cor tier il bab, de haver per-
ttiraa aschi malamein la meila.
U tiers onn, la sera avon 8. Martin, ba il fegl giaven detg, qoella
gada vegli el ir ora a pertgirar la meila. 11 fegl giaven ha prin cun el 25
isa bnis et- ina guila, ei jas sin tl meler e staus Ian. Cora che la sien
▼sgnevai sche fnrava el ils manns cnlla gnila per scatschar il sien.
Vi da mesa notg sgola ina tuba neu sin il meter et entseheiva a pren-
dsr gin la maila. ^Moplenn!^, rispnnda il ginven e volevs iiittsr silla tubs.
Ls tuba ha detg: „8etta bnca sin raeil Qnei meler ha viess bab eumprauM)
d'in cert strinn, che ha engulau quella plonta de sia mamma. Quella
meila ei aber Inbida & mi de far gin mintg' onn. IVeis vi jeu dentou scbsr
i Ti, eha Ti sapies dar in al bab et in perin k tes dus frars.<< 8uenter
baver detg qnei, ei la tuba semidada en ina bialla dunschalla et els ban
discuriu ditg e bein ensemen e sepriu in Tauter. La dunschalla ha dau8&
sd el in sinpent bi ani sin la letg e deig: „Chen dun jeu in ani i ti e
ca ti vnl vegnir tier mei en min casti, sche mira mo traso sigl ani;
sscbi ditg SCO el tariischa, mo va vinavon e ti arivas tier miu casti!^ T>a
dunschalla ha allnra priu pietigott et ei ida naven.
L' antra damaun ha el dau iln treis meils al bab et sis f rars per mnssa* 40
■lent I ch' el hagi pertgiran il meler et ei allnra semess sin via per ir tiel
cssti de sia dnnschalla spnsa. Spert eis el jus vinavon aschi ditg, sco ilg
Digitized by
Google
124 Mftrchen
aoi terlischava et ariva fioalroein tier iu gtenneutus uaal, en il qual ei en
de ttttUs sorts tbierii selTadis* Air entsehatta digl naul ha el entapau in umm
vegl e qael ha emparau el, nua ch' el vegli ira. II ginven ha raqaintau tut
Mo il vegl bamaDiaa, ch'ei seigi ei nonpuseivel ded ir tras qoei aaal; el vegsi
5 searpauB dais tbiers selvadis. Pleiiis tema ha il giiiven dumandaa il vegl, scb'el
savessi bnc in cns8t«gl, co el savessi vegnir atras gP iianl, senza ch' ils tbien
Helvadis scarpien el. ^Auter che qnei cas^egl,^ dat il vegl per ri^poiita „8ai
jen baca dar, eho sche ti vul prendcr e sitar giu iiia selvascbtna, manistr
la cam de qnella tut en scalgias e cnra ch' \\b tbiers Belvadis vegnen
lOsnenter, better vi ad els las bncadinas''. 11 ginven soonda il cnesegl, sets
ina selvaschina e ia qnella tnt en scalgias. Cara ch' el ei stans enamiez
grnanl, vegnev'ei de tntas sorts tbiers selvadis suenter el. fil betteva
oiintgaga anavos in per toes earn; ils tbiers selvadis siglevan suenter Is
cam a nescarpavan per quella. Cura ch' ei bavevan miglian si la cam,
I5vignevan ei paspei suenter el. Lura tumav'el puspei a better anavoi in
per bucadas et el ha auchia pndiu fugir e mitschar ord gl' nanl. Ussa vegne-
van ils tbiers selvadis buca pit snenter et el saveva ir plaon ain vinsvoo.
Kl va lura iu grond toe d* in grond plsnn ora e vesa alia fin de quel io
casti, che tarliscbava grad sco sin ani. Ussa fa el combas et artva bein
SOgleitt tier il casti. Sia spusa ei vegnida encunter ad e1^ ha tucan main,
fatg beinvegni e roanau el egl casti. Suenter panes dis ban v\ Iu enziasu
en et ein vivi legransein egl casti^ nua die tnt terliscbava d' aur, argient e
pedras cUHteivlas.
99. II tapaguac cun il martu
25 loaga er' ci in muline, cho haveva in fegl et ina tcglia. 11 fogl er^n
tapagnac, che saveva nuot auter, che far catavegnaH. (n di ei quel jus sin
liera cun in piertg. Mont el tras in uaul per ir cl vitg sin fiera eis ei
v^gniu in tirann, ha prin il piertg et ei jns cnn quel. II tapagnac ei jai
suenter k quei tirann tochen tier ina rnsna. II tirann ei jus cugl piertg
soda qnella giueden et il tapagnac astgava buc ir suenter.
Aschia ha el stoviu turnar k casa senza ni piertg, ue daners. Curs
ch' ils ses ban sevilau, ha el detg: |,Jeu vi schon survegnir quel, ch'ei joi
cun nies piertg. L' antra damaan eis el Uvaus beinmHrvegel, ei setratgs
en da dunscballa et ei jus egl naul, uua ch'ei eran ii ad el cugl piertg.
35 Cura cb'al ei staus in toe egl uaul, ha el entnpau in survient dil tirann,
ch'era jus cugl piertg. Quel ha emparau el: ^Nua vas?" Eit il tapagnac
ha respondin: ,,Jeu mundel ad encnrir de niaridar.^ Sinquei ha il servitnr
detg: |,Miu signiur maridass bugien e ti neu grad cun mei!^ II tapagnac
ei jus en la tauna tier il tirann; ei ban fatg legras nozas e la sera, cura
40ch'il tirann ei stans enta letg, sche ha il tapagnac priu ora in marti ch'el
baveva supau snt il vestgiu, ha detg: „Jeu sun quel dil piertg!^ et ba
marclau cun il marti il tirann, entocben che quel era bunamein ventschtni^
Digitized by
Google
MMrcbeo 125
Allora ha il tiranndetg: ^Preu ord qudU traca de daners chen, t^ei che
ti va] ; mo la veta lai po k tni j*^ )1 tapAgnac ba prin ora ina rugliada danert
et ei jus can quels k casa.
L' antra damaon eis el setratgs en de Docter »t ei puspei jus cun ina
canna cun nuv d' aur egl uaul. I^u ka el per la secnnda gada eatupau 5
il senrient dil tirann, quel ha, tertgoot ch' ei seigi in Docter, emparau el:
pNua van ei, Signiur Docter?'' La risposta ei stada, el mundi cbeuTi en
in vitg tier in malmalsann. Aliura ha il servient detg, el deigi po vegnir
cun el tier siu signiur; lea seigi era roalmasauus. II Doctor ei jos enl
servitnr en la tauna e cura ch' el ei vegnius vitier il letg dil ttranni ha el 10
prin ora V antra ga il marti, cb' el haveva el sac della casacca, ha detg:
jfJeu aun quel dil piertg!*', ct ba entscbiet a dar, sco de sender, ail tiran.
II tirann ba turnau a dir: y,Va vi lau e pren tons dauers, sco ti vnl ord
la truca; mo lai vivet mci!^ 11 tapagnae ha priu tons daners, tco el ha
podin, egl sac deltas caultschas e della casacca et ei jus a casa, li
17 antra damaun eis el setratgs en de pader et ei tnmans egl uanl.
Cnra ch'el ei staus in toe egl uaul, ba el puspei entupan il servient dil
turano e quel ha dnniandau: i^Nua van ei; Segner Pader ?^ „& vftg tier
b mnlsaun'^ ha il tapagnae respondiu, 11 snrvient ba sinquei mgan el de
vegnir tier siu patrun ; lez seigi sin rourir. Cura ch' el ei staus en tier il 20
patmiii ha el puspei priu ora il marti, ch' el haveva znpau sut la raatai ha
detg: ^Jeu sun quel dil piertg!^, et ka dau cul marti sil ttrann pir ehe
Dial. II tirann ba puspei rugau: Va vi leu e pren, tgei che ti vnl; no la
vetta lai k mW* 11 giuven ha aber viutschiu ora il tirann dil tut. Allnra
ba el priu ils daners, eh'eran annc ella tmca et ei jus k easa. l>a Ian- 25
deavi ei il tapagnae staus rechs avunda.
10(K La schenderlttga sut il von.
Ki era inaga ina mumma, e quella veva treis feglias. Duas eran dnas
maltschecas e nauscbas; mo la mumma haveva fetg bugien ellaa. La ginvna
er' ina perderta o buna ; aber la mnmma pudeva buca ver ella e fagieva 80
mo star ella en cuscbina; la notg durmeva la giuvna sat in von* Perquei
unmnavan ei ella: La scbenderletga sut il von. II di ha la scbanderietga
eavau ella tscbendra dil fumel et ba anflau ina rusna, ehe mava Innacb
gin el tratsch* £lla ei ida de duas scalas gin et et vegnide tier ina femna
vegliai che ha fatg beinvegni ad ella, ha consolau ella et ha dan ad ellaBS
in vestgin Man de seida, che haveva si las steilas, cun dir, scVei hagien
bialla stiva tier il retg, duei ella tnrnar giu tier ella e trer en il vestgin
blau enn steilas, cb'ella vegli tener si per la scbenderletga. Cnra ch'el
ban gin bialla stiva tiel retg ein las duas aoras seluscbardadas si tribal et
aliura idas a saltar. La giuvna ha a1>er turnau a cavar si la tscbendra egl 40
fumel et ei ida giueden tiela veglia. Quella ba lavau ella, fatg si etnpen
bein cavegls e tratg en il vostgiu blau cun las steilas. Aliura ha la veglia
Digitized by
Google
136 N8T«hen
manaii ii la giuTiia eo caflebkiA et elU ei eyl stgir f60ekliiiU<lA vi en la
ativa tiel retg. Tot admiravm li bialla giovna et it prenai ha aaUaa-lreU^
CUD ella. M(» la veglia haveva cmnmandaii , de bticca saltar pit die
treifl 6 la gturna ei , soenter haTer fialtan treis fugida k easa, ba cavau m
6 la tsabeudra dil furuel et ei ida giueden tier la veglia. „L' antra gadt,
eora ch'ei ban bialla etiva tiel retg, tuoma gin tier mei!** ha la yeglia
enminaodatt. La ginvna ba eugrasian et ei turnada si en eosebina. L'aiilin
damann raqninuvan las soras traao della bialla matta engl veatgin bUii
c«i laa ■teilaii.
to Puapei ban ei gin bialla stiva tiel retg e la 8ebenderletg;a ei, enra
cha las florae ein inaga stadaa dareo, pnspei ida gin tier la reglia. QnelU-
gada ba lessa dan ad ella in Testgiu blau cun en la glina et ell^ei ida
enn qnel a taltar tiel retg. Bra qnelia ga ba il prenai aaltau treis cua
ella e bngien baYees el retenin ella anavos. Mo, Ico la veglia bayeva
16 enmmandauy ba ella seCatg libra ded' el et ei apert turnada en ensehina, ha
cavan ti la tacbendra dil fnmel et ei ida giueden tier la Teglia. La regiia
ha detg: „Cnra cb* ei ban pnspei bialla stiva tiel retg, tuoma gin tier mei !'' La
glvvna ba engraeiau fetg et ei turnada sin cuscbina, una eh' ella ha donnia
ant il von.
90 La tiarsa gada, ch' ei ban gin bialla stiva tiel retg, ein laa aoras pw-
pei idaa de bun* nra. Ij/l scbenderletga ba aber cavan ella tschandra dil
fumel et ei turunda giu tier la veglia. Lezaa ba dan ad ella qnelia gada
in veetgin blau cun si il sniegl et ba tratg en in per pantoflaa d'aor;
Ricbia cbe la scbenderletga veaev'o, ico ina regina. Gun qnei veatgin eo
26quallas pantofHas ei In la scbenderletga ida a saltar tier il retg. Sueoter
haver saltan treis cun il prenai , ha la scbenderletga voliu ftigir da seals
gin; mo il preuzi ei curias suenter e sestergient cun el sin scala, ha U
scbenderletga piars ina pantoffla d' aur. Can breigia ba ella podiu mitichar
dil prenai e veguir k casa. Turnada giu tier la veglia, ha lean detg ad
30ella| alia vegni en cuort a vegnir regina. Tut tementada ei la giuvna ta^
nada ai en cnsobina et ba dormiu ant il von.
II prenai ha aber schan ir ora in mandst, ch' el vegli maridar quella^
ehe hagi in pei schi pign, cbe vegni en ella pantoffla d* aur. Sanunsionl
nagin, ha il prenai fatg ira dos serviturs per grentir marean entuom e fatg
35empmar, tgeiuina dellas ginvnas pudessi en ella pantoffla. Us due servitan
ein era arivai tier las dues soras* della 'scbenderletga; mo qnellas podevan
ninatagl ella pantoffla.
Oben ban ils serviturs damondau, sch'ellas bagien hue anne ina sora.
,,Beiu gliec; mo quelle ei schi tschuflPa, oh' ins sa far nuot enn ella,^ haa
40 las soraa respondiu. „Nus havein il cammond, d' empmar en i tut laa ginvnss
dil marcau^, ban ils serviturs detg; ,,e vus stoveis vegnir cun ella I'' Ohea
han las soras elamau la scbenderletga en stiva et k lesaa mava la pantoffla
SCO cnlada. Ussa havevan ils serviturs gartian la noda et ela ban detg
Digitized by
Google
Mirehen 127
Alls tcheoderletfa, de regcir cnti els tiel prenss. Mo elUi b« duniaodAtt,
de tvon astg«r seUvar « far 01 cavegls. Beiu apert eii eiU tda ara tiel
fernel; ha cavaa si Ja ttchaDdra et ei ida gio Iter la vaglia. Lotsa ha
({nellaga fatg si ad ella stupea cavegls, tscliuaraa las ^iallas e tratg ett
il Testgia euD it solegl. Turoada si en stiva, ban iis servitnra manaulaS
biilla sehanderietga tior il pronsi e quel ha pli Urd fatg cun cUa Wgras
DossA. Cura ch'il bab ei morts, ei il preoai vegnius retg et ella mgiua.
Heh'els ein bncea niorta, tahe virao ei anna.
101. II aervitur et il Biriun,
liiaga er' ei in bab, ohe veva treis C^la. Dos eran d«ni perderta ei In 10
era in tap. 11 bab ha djuJl tuts treis treis treis baas et in paao peris el ha
Jslg ad els*y ch' ei stopien ira a gudogoar. Tuts treis ein ii per iaa via.
aio ca eb oio atai in toe, ache mava quelle ore en treie vias. 11 tup
si jas par U via siaum e tschels ein ii mtntgin per iaa dellas auiraa* U
tep si jus traa in oaul et ha entapan in aignur; quel ha duinandan^ 15
oo'elmandi. 11 ginven ha reapondin, ob' el mnndi ad eacurir aarreteeb.
Siaqoei ba il aigninr detg, el sapi sebon dar ad' el annretach; mo el atoppi
ite siat onna tier el. Oe Invrar hagi el nnot auter^ che de sehnbergiar
abtga di ina scafla pleiaa cndiscbs e mirar, cbe quels vegnien mat da
^la. II giuven ei seplajlus et il signnr ha manau el en sin casti, nna20
ck'el baTeva mintga di de schnbergiar ils endiseba. 11 aignur ei alaiis
&Tea aiat onus e eu el ei tumaus, ba el dan ina buna pagaglta el 11 aer-
▼itor ei pnepei sepladius per Blat oDns. Mo quelle gada ha el entachiet a
k^er sea ils cndiscbs e cuu quei cb' ei era eudiscbs de striega e sin pa-
tnm in atriun, ba el empriu, de far striegn. Cnra cb' ils siat onna ein atai 25
Ataom, er^ el in perfetg atriun et ei jna k caaa. Suenter haver dnrran ai
i case ils daneie fadiai , ba el detg i aiu bab , el aef^tsobi de earagl e
tin bab deigi manar el ain iiera e damondar per quei eavagl taehien melll
renschs. Mo il caveater deigi el mirar de baaa Tendety hagien la k mogna,
^ei eh* ei reglian. Sinquei eia el aenidana en in earagl et II bab ei jna SO
can el k fiera. Chen eia ei vegniu in signur et ha gin 4 mogna el bab
tKhien melli rensch per il cavagl et ei ban fatg marcan. Mo II signur
ha era voliu il caveater e giu k mogna per quel ton, aeo el baveTa pagan
per il cavagl el il bab ha dau il caveator. Quei aignur, ch'era il atriaa,
h^ priu il eavagl, ei jus enn quel k case et ha mesa quel leu en nnegUU
Gl'auter di ei il aignur vegniua en nuegl cun ina biela per maasar il eavagl.
Mo il eavagl ei aemidaua en ina tuba, la quale ei agolada ord nu^L II
Mgaiur ei aber aemidaus en in apre et ei agolana auenter la tuba. 11 apre
veaa benamein pndiu tier ella, ainquei ei la tuba semidada en in ani, ch' ei
dans gin egl tsehos della feglia dil retg, cb' era en curtin. Quelle ha priu 40
quei ani; et igl ani ha detg ad ella; ella deigi aaeuder giu el sin meiaa e
ishar ira el aco el mundi, 01' auter di, toehen che la ieglia dil retg gtea-
Digitized by
Google
128 Wirchtn
UvA y hn «11a teliau dar gV ani sin meisa et igl ani ei teniidans en in
panetscb, il qua] ei ruclau.s giun plaun e aemidana eu in sem glia. Lei
ei jot Iras in sdrem dil plintocbiu e dauti giun Uchaler e lea eenidaoa ea
ina ttolp.
5 JjtL feglia dil retg ba survigniu in pop. 11 retg ha dnaendaa siaqoei
tuts quels el cbisti, tgei strof el dneigi dar k sia feglia persoenter. l\iti
ban detgy cb' el sapi far tgei, eb' el Tegli can ella. 11 retg ba fatg baghiar
si in cbisti sin ina ensla, ba mess en eben la feglia et il pop o fatg mirsr
si la porta. Mo 1' uolp purtava mintga di k la feglia dil retg el i lar
10 fegl la maglia de fenestra en. Sueuter siat ons ba il retg giu ricla e volis
nirar, scb' el anfli 1' ossa della feglia, el ei ins sin 1' ensla et ba fatg nmper
en il mir. Curs, cb' el ei vegnins si en stiva , ba il retg enilau la feig^
senna e frestga et in bi buob de siat onus enn ella. £1 ba gin gread
pliscber et ba enparau , tgt hagi manteniu ella. La feglia ba raqointaa
15 tut et ba detg k V nolpi cbe era snt pegna en, de levar si. L'uolp si
leTada si et ei en qnei moment darentada in grond e bi umn. 11 retg hs
prin els dus cun el en il cbisti, nna cbe tuts ban gin bien avnnda.
102. Igl umm en la glina.
En la glina ei in umm, cbe mnlscha ina vacca; quel mava adina k
dOnotg e mulscheya las vaccan diln anters, cbe maven per bnal. Ina nolg
era ei dara, bialla glina; per el memia clar; el vegn vilaus e smaladeacbi
sin la glina. Per strof ba la glina tratg si el tier ella e lau sto el star
adina.
103. II salep e la farmicla.
25 11 salep e la farmicla vuleven maridnr ensemen. Cure cb' ei ein ira
Uegl altar el il salep daus anavos et ba rut 1' ossa. La farmicla ei ida
per etg de roadagar el. Ella ei ida de pantgias e turnada de nadal. Cora
cb' ella ei tnraada| era il salep morts. Ella ei ida sur fosaa et ba bargin,
entocben cb' ella ei roorta.
Digitized by
Google
Norellen 129
Noirellen.
i. Igl eremit. «
Iba gada fav' en ina ustria ina fetg bialla giuvna fumitgasa. Qaella
ha parloria in stupcnt mat. Savent ella aber bucca salvar leu en V ustria
igl affon, ha ella meaa qoel en ina scatla cun trei Uchien renschs e sia atgua 5
fotografia leafier, ha ligiau gin bein la scatia e pli metfl quella en in dutg,
ehe mava encnnter in mnlin. L* aua ba menaii la scatia can igl affon
toehen tier il ninlin. Tut en ina gada ei la rofla dil mulin stada eri et
it ranline ei ins ora per mirar, tgei ch' et seigi ; el ba euflau quella scatia,
ehe fuva menada ora encnnter la roda dil inulin. £1 ha prin la scatia IQ
portan eo siiya, ha aviert ei qnella ct eufiaii lieu il taffur e bi pop. II
mnline fuva tut stuoms cun quei affon , schegte ch' el sea haveva tschun
sffons; sia dunna ba aber gleiti murmiguiau i»in el et ba detg: Schayas
quel scaai, una eh' el fuva! Nns bavein avunda haobaoaglia.^ Denton ban
ei intercnretg pli bein la scatia et ban eunc «*nflau ih trei tttcbien renscbs ^5
6 la fotograiia. Cura cbe la danna ha vin ils daners, scb' eis ella stada
cuntensa de salvar igl affon, entochcn cli* el scigi empan pli gronds, cb' el
aapi ir a fadiar siu pann. Quels mulinef$ ban tmtg si igl affon, entochen
eh' el ei staus in grond buob. Lura ha el voliu ira egl jester. 11 muline
ei era staus contens de scbar ira et el ha dau al giuven, avon cLe schar20
ira, quella fotografia , ehe fura eii la scatia. Suenter barer dau pietigott
al muline et alia mulinera, ils quals il giuven carterai ch'ei fussien siu
bah e siauiummn, eis cl ius pli Innscb e vegnius en in marcau; leu ha el
minriu plirs onus, sec taffer schuldau.
Mintga sera envidava il ginren si duos caudeilas, mettera quella foto- 25
grafia enamiez e figieva oraziun enscbanugUas avon quella per vegnir sisu,
tgi quel aeigi. Oura eh' el ei staus in grond e hi giuven, La el era eunc
▼olin viailar il mnline. Sin via eis el vegnius en iiia ustria et ei stans
len in per db. Cbeu fuva ina fetg bialla fuinitgasa; quella ba plaschiu
al giuven et el ha domondau ella per spusa. La fumitgasa ei stada dagO
qaei fetg contcnaea et in per dis suenter ban ei gin legras noaas. II spus
fesarraya aber mintga di en sia com bra tut perHuls. I^ spusa ei ina gada
iia saenter, ha mirau tras la rusna della clav, tgei el fetsehi et ha viu,
ch'el Teva envidau si duos candeillas, haveva in maletg enamiea e figieva
chen oraaiun. Cura ch' el ei lura staus giuado, eis ella ida en combra per
9
Digitized by
Google
130 " NoT«Uen
roirary tgei naletg quel seigi et ella ha aoeanotehia, cbe qnei ftmi rift
atfoa fotografia e sefatg eo; ch' il «pns sergi 9m fegl, ig] qaal ella haTen
mest (D Vaoa. Ella ei cnnioaga vcgnida fetg tresta. I) apiis ba gleiti
eneoracbiu quei et ha damondau, tgei ella bagi, ch'ella neigi ascbi tretta;
5 mo ella leva nuotta dir. Lura ha el detg, Bcb^ella ditgi qnei hue, 6^6
mondi el daven, ch'ella mana vezi el pli. Fhialmein ha la sptisa dctg,
ella seigi sia muinma e buoca md sia spnsa; pertgei qaella fotografia, la
qiiala el posaedi, seigi la aia. II fegl ba lara mirao sin sia spasa e tin
il maletg et ha era enconoschio, cbe qnei Aiva il maleig de sia mnmiDa e
lOspusa. Sia quei ba el bandnnaa sia spnsa, ei ins sin ina ensla tier das
eremits et ba detg k quels , scb' els saTsssien bacca dir ad el , nna ch' ei
fvssi in ling, cbe uagin enflassi el. lis eremits ban detg, bein, glies yeglien
•i scbon dir; chen seigi damaneivel in casti, nita cbe nagin habiteschi e
chen anfli franc nagin el. El ei lara ins en qnei casti et ba commoodaa
15als eremits, els duessien, cnra ch' el seigi en, serrar la porta e better la
elaf en Y ana. lis eremits ban fatg, sco ei era eommondaui et el ha de
Ivra naven menan veta sontga. En quei temps ei il papa morts. Cora
ch' ei eran serimnai per metter papa, sche Toleya la tnba setscbentar naglhi
et ei ban ndiu ina rnsch, cbe ha detg, sin tala e tala ensla seigi quel,
90eh'ei dueigien metter papa. lis cardinals ein lara ira yi sin 1' ensla; mo
els ban enflau negin et ein bein gleiti tnmai anavos, Pnspei serimnai per
mirar, nna la tnba setscbenti, eis ei iu il madem et ei ban pnspei ndiu qneOa
Tnscb, che ha detg, els deigien ira sin quella ensla et encnrir papa. Dm
anters cardinals ein ira sin T ensla, ein vegni en la betta de rnels dns
25 eremits et ban domondan qnels, nna in tal seigi, che dnei vegnir papa.
Ua dns eremits ban stndian et ban detg, in tal aeigi scbon aTon aiat onus
ins en qnei casti vegl chen ; mo quel seigi gness scbon da ditg morts e pli
podessi ins gnanc en; pertgei la claf seigi gie bessa en la mar. lis das
cardinals ban stovin star len snr notg tier ils eremits e qnels ein ira a
SOpigliar peschs de dar tscheina k Inr gasts. Cnra cb'els ban fendin si ib
peschs per schubergiar, ban ei enflan en in peach la claf dil casti et ban
savin, che quel en il casti stopi eunc esser rivs. Els ein ira et ban aviert
il casti et enfian igl nmm. Lnra ban ils cardinals ftttg vegnir el can els et
ei ein ira k Roma en baselgia, nna cbe tuts il cardinals fnvan seredonai per
U mirar il papa niev. Ascbi gleiti sco igl nmm, il qnal fava stans en il casti,
ei arrivaus en boselgia, ei la tuba setschentada sil tgan de qnei et el ei
vegnins papa. I^ mumma de qnei papa baveva anenter aia perteiisa nagin
raans pli; ella bargieva e plirava di e notg. Ina gada eis ella ida tier in
prer et ba confessan, co ei eri in cnn ella ; mo quel ha detg, el poeai bacca
40absolver ella; ella stopi ira k Roma tier il papa. Ella ei ida k Boma.
Cora ch' il papa ba viu la penitenta, ba el enconoschin qnella; mo ella ha
bncca enconoschin il papa. Ella ha confessan al papa; mo les ha detg, el
possi bncca absolver ella, entocben cb*ella hagi bncc' enflan dntga, che
Digitized by
Google
Notelltt 131
mondien ensi. La mufaaiA ei icia pertnt anayon per encarir, mo eiiflava
a«ot; lara eii ella ttlfnada ti«r il papa e quel ha detg, ella deigi ennc ira ina
(a; mo leasa gada eia alia ida en ina baselgia et ha bargiu sgarscheiveL
11 papa, il qttal fuTa iut suenter a mirar, una elU mondi, ei lara iot en
tier ellaet ha detg^ nsaa hagi ella eofiau dutgs de larmas, die mondieoS
enti; nssa vegli el abaolver ella. II papa ha absolyia ella et ha era ledaa
d'en^noseher, eh' el teigi iio fegl.
2. La hialla Luisa.
Inaga ha la dnuna dil retg de Frontcha partoreii due maU eo iiiaga.
La hebamma ha tier la naschienscha de quels das camegliaa al retg delO
trer ai quels tutt de lur persei, sinaquei ch' ei vegoien preserTai dil maL
II retg ha saoDdau quei cussegl ; per bacca tchar vegnir quels dus prensis
en means janters, ha el sea dau scola ad els. Mo els ein tonaton vegni
oalti da buna fei. Cura ch' els ein stai carschi si, ei in maridaus cun la
blalla Luisa. In gi ha il retg getg als prensis, eh' el havessi de far talalS
a tala fitsohenta en la Torchia; el seigi aber yegls e perquei laschi el ira
pli bugien els en la Tersthia. Bien, ils prensis ein stai cuntenas da qnei,
etii sembarcai et ii sur mar vi en la Terchia« Ho leu eis ei ea msl eun
els. II retg doUa Terchia enconuscha els, sco Franaos e fa metter omisdus
en perschnn. La bialla Luisa saveva nuotta tgei terlgar, ch'ils prensis 20
devan neginas novas e semetta sessa sin via. Sper il port de mar, lai
ella anavos earrotscha, cavalls e servitutt e sembarca. 8tn I'aua setrai
ella en de pelegriu, va aschia tier il retg della Terchia et entscheiva eheu
a annar sen instrument avon quel. II retg ha snueivel plsscher giud quellas
Inallas melodies e fa star el en la cnort. Buenter otg gis ha il pelegrin25
eatsehiet in gi a aunar melodias snueivel trulias. Quei plischeva buc ai
neigi el damonda, pertgei eT snui^ asc&t treit; Mo pelegrin gi, el hsgi
udeo, oh' il retg tractesehi asohi mal ses Sclavs e priachuniers ; quel fetsehi
ascbi mal ad el« „0| sch*ei gliei mo quei^, rispunda il retg, |,sche vi jeu
sekoQ dar meglier uorden da cfaeu denvi als sclavsi^ Ussa ha il pelegrin 80
pippei entscbiet a sunar legramein, nsehi otg dis. Lura ha el lantraga fatg
sias melodias trnlias. 11 retg damonda, tgei ch* el meunchi, ch' el huni
aseM trest. II pelegrin rifpunda, ch*el Tolessi bugien ver sea its Sclavs e
prisehuniers; el ereigi nuot, mo per gir. eh' ei hagise lur ruglament |,U0|
sthe quei sas ti mirarl'^ gi il retg sisu e meina el tras tuttas sias per-S5
sdiuns, Eu tuttas er' ei nuotta schi mal uorden, pren ora en la pli giudem.
Lea sesanflaven ils dus prensis, ils quals il pelegrin ha enninaga eneonoscheu«
A quels dev'il retg miserabel traetament. Otg gis sisu suna puspei il
pelegrin l^grametn; tutt eninaga fa el si per la tiarsa ga miedis tutt trests.
n retg kaveva pign tsehaffen da quei e damonda il pelegrin, pertgei il40
smrf puspei tales melodias. Quel dat per risposta, ch' el vegli gnanc gir
9*
Digitized by
Google
132 NoTellen
ortL, pert^ei ch' il retg fc^tnchi tonaton bacca quei, cW tl giaTischMsi. Sin-
qnei talun^ il retg de far gir et empermetta de far quel, ch' el vegli, seigi
t\, tgei cli' ei ^eigi. l/5»a gi il pelegrin, ch' el giavicchassi nuot aoter, eh'il
retg desHi a quels dus pren/^is fraDsos en perschun la libertat. Da quei
5viikva il ffffg saver nuot igl emprtm; mo tonaton ba el nuotta saven far
auter, denmi cK' et era empermesiSy da dar la libertat k $e^ dus pli groods
iuiinitgH. Quflis eiii spert sembarcai e turuai ariavo« en la Froiiscba% Lei
ban ei tarme^s ora sin tutts nieuns pots, per schar encurir si la bialla
\ LuiHA; ei cartev&n cbe lezza masBi a $ehluenzergiont pil mnnd entuoro.
Denton era qaella eunc atltua sco pelegriu tier il retg en la Tercbia a sta-
lOdigiavA, co vcgnir libra; per saver mitschar en Fronscha. In gi supplicheRcha
t*l!a il retg pf r la lubienscba d' antgnr ira in toe si cun la ferritutt k spaw.
Quel li.i 11 retg Hcbau tier. Cura cb' il pelegrin ei staoa sin tal e tal piaz,
scbe gi el ala auter:*, ch' cl bagi de far en ina casa fatsehentas ; el mondi
pU in moment naven, mo tuurni silsuenter pttapei. Cbea ya il pelegrin
16tiitt nid iu auter menu, locben tiisr il port de mar. l^u sembarcbeack' el,
tiai ora la vefttgadira de jielegfiK a trai en il vestgiu de priueeMa. 8co
cb* ellu el arrivada sin terntori frauzos, ba ina enconoacbiu olla, ttco la
priuce^sa Liiisa. bpert eis ella vognida pegliada a messa en perschun.
i^uei ei iuru vegnen ad ureglla a1 pronsi, il qual ba pagaa ina gronda
20d(itta A <|uel, che haveva pigliau si la bialla Lnisa. Qnella lai aen prenzi
c«)mmodi*ivlani<'/n) gfar en priacbun e pagar giu sia nialfideivladat. Ina
bgliola abcr dtlla prlncessa vegnev'a mintga gi aper la finaatrK della
pri.«chun o domoitdava sia madretacba, tgei ella deigi purtar ad ella. Quella
ci>mmi»i)Java bauld quf*i e bauld tscbei. In gi porta la iigliola las novas,
25cb' rlU vegii) lOf^rtavi huenter trei*( gia; il prenzi bagi Kcbou dau la aantenzia
do murt. Klla fa Jura eunc la damonda, scb' ei aeigi bncea pasacivel de
lib(>rar elia della more. Sinquui gt la madretscha: y,Mo bein, gH^a a«0 ei
scbon: ti stos m<» ir en mia combra a porlar a mi tal a tal inatrament!
Scho ti vegiias cun quel, ache vi jeu scbon vtgnlr libra !^ — nO, quol vi
80jeu scb^a roirHr de aurvegnir!*' ei atau U risposta. La figliola va tiar il
pren/i e gi^ cb oUa maasi bagien si en Coiubra delta prin/.esaa, ella baveaai
i)e prender «ira enzatgei. 11 prenzi gi, eh* el lascbl nuotta haver iua mat-
tatficba seo eila marvaglias en la combra de sla dunna. Mo la mattatacba
lai bucca Ruenter de rugar, tochen ch' ella ba survegueu la lubienacha
35 d' ira en combra. Spert va ella eu e va cun tal e tal iueirument. II pranai cura
cbe cl ha viu^ cb' cila mava mai cun quella anna; ba getg nuot Inndergio.
La figliola va cun igl ioatrument e dat quel k aia madrelacha. 61' auier
gi el queUa v egulda uauada ora sla in plaz alia uiort. Cbeu aupplicbeaciia
olla 11 preu/j, jicr i.i grazia do puder viver euftc iu p<9r momenta. Da quei
40 ei il prenyl siaus cuntenz. Ussa preu elia ora hcu inatrument o annna )aa
mademab meludias, bCo tocb' ella mava per Jas priacbuua eatuora en la
Tercbia. Udont quel ila pronzia^ ban ei mirau in ain iauter e aaveu, tgei
Digitized by
Google
;Kov6l]6ti 133
pelegrin quel en la Terchia fava. 8pert el la princefl^a stada libra e Te-
gDiHa manada si cun tutta pumpa en il caeti.
3. La feglia dil r&tg^
Inaga er' ei in retg, ehe haveva mo ina feglia. Cara che qnella ei
•tada carsehida, 8che era qnei gronda e bialla matti. Mo ella savava e^ft
eh' ella fass bialla. Inaga damonda il retg ella, sche nagins de qnels pren-
ill, ch'ella hagi schon veu, pliechesHien ad ella. Et ella gi: ^Na!'' Sin-
q«ei lai il retg Acriyer ora , cb' its prenzia , che veglien maridar aia feglia,
atoppien tarmetter ad el ils eonterfes. Bien, chen eia ei vegnen en in ^
gi in' entira banda. IT retg e la feglT4 ban miraii tntta atrat aenia taehin- 10
tachar in plaid in can V auter. Silauenter gi Inra i! retg alia prinseasa,
aeh^in da qnels preniia plischessi ad ella. Ella rispnnda: ^Na!'' veramein
in bi eia ei bncca denter.^ — Mo, tal e tal seigt bucea aacbi mal, rittpunda
il retg. — Gie qnel, gi la feglia, hagi era plascLen ad ella il meglier.
Aber en comparazinn cun ella, fuasi era quel bucea vengonz de ligiar si ad 15
ella laa cnregiaa calzcra. — UsRa ban ei stuen dar & mintgin ina risposta
e tumentar anavoa ila conterfea, Ei ban gin de scriver in bientoo. A
qnei prenai, ehe haveTa plischen il meglier ad els, ban ei t^cret, ch' el fnaai
in nahi tachec de statnra, aber tonaton seigt el gnanc vengonz de ligiar
ii las curegias calzer dell a prinzessa. Legent quei, ei il bab de qnei preiizi 20
regnena aacbi vilans, cb' el haveas gratt declaran njarra encnnter il bab
della prinzesRa. Mo il fegl ha manegian, cli'el sappi far in pli grond
affront al retg et alia prinzessa, cbe cun iar ujarra. M bab ha lara getg,
che danera leutier regli el schon dar e peJa deigi el prender. Uasa va il
prenii en il marcau e cnmpra giu de niintga toe roatergia ina 8crotta.25
Ord qnellas fa el far ina mondura de berlacbin, de bofuarr. Lura pren el
sin clarinett, trai en la mondura de scrottas e metta lura enuc en sac
treia biallas, biallas pedras e va encunter il casti della prinzessa. Jjx sera
arriv* el len e damonda il retg, scl/ el vnlcssi bucea prender el sco hnfnarr.
n retg gi, cb'el deigi star leu sur notg, alluscha sappien ins mirar 1' antra 80
dameun, tgei n)aiipyerF, ch' el fetscbi. 8cb(> quelH plegien k eia feglia, ache
sappi el star len ; pertgei tacbei bofnarr ^oigi ens cun la brocea. El ei pia
manens len. L' antra dameun eis <"] ens ora egl hof et ha fatg leu ses
std^liji e sias comedias. Qurllaa ban plischeu fetg bein alia priuzeasa,
IMcbia ch'el ba saveu star leu sco hofoarr. 35
n zemmer de durmir della prinzessa era sper quel dil hofoarr; aschia
cbe quella stneva ira cun sias dnon kauimerjunfras mintga acra aper il zemmer
dil bofnarr vi, per ir k letg. Ina sera haveva quel ina dellas padras sin
meisa, che fageva ina stupenta splendnr per tut la stanza entuorn. II
bofnarr aeaeva speras e sunava stnpent clarinett. Ussa va la prinzef^sa cun 40
sias dnos Kammerjonfras sper il zemmer vi. Udent a sunont, ache «in
ellaa atadaa eri et ban taclan. Ussa cattan cllaa adagnr la aplendnr en il
Digitized by
Google
134 N0T6U6II
semmer e suTaTi^ii bncca capir, JMumder quelk vcgnt Ditg a lesaf
eucbagian ellas delU moniA delta clav en. Floalinein vegneo ellat perina
da pplnntar et ira en. Ina kammerjnnfra dat egl each; linqnat domma U
herlachin: „Oiel^ a tnitaa'treis van en. Et pndevan bncca ieamfnigUai
Savunda fiur deHa bialk pedra sili meita a la priniesfia volera cnmprar gin
ella. Mo il bofnarr <p, eb' el tratgi de baTer daners per sen diever a Tandi
bneea qnella per danera. ScbMns dad ellaa vegli aber maner len onn A
quelln uotg, Bche sappi qnella haver la damenn la padra. Ina kammar*
juufra ba seseban an 6t ei aUda leu k dnrniir. L' antra damenn bn alia
10 gin la pedra. Spert va ella ti#r taehellas dnoa e quellas eran plein ner*
veglia§| CO at (nasi en enn ella la notg yargada. £lla landa at alnpant 9
bofnarr, ch*ei seigi in ascbi pullt stbani. La sera sneater metta il bofnarr
era la secnnda pedra ain nieieay ch'era ennc pit bialla e cerliacbonUi cba
qnella della sera avon. Pnspet pren el era sen clarinett e annna ahen
ISlegramein.
Vouzei va la prinxeaaa cnn sias kammerjnnfras speraa vi et allaa
aaden pnspei la mnsica e veaan tras la raosna della clav ina bialla apian-
dnr. Ei splnntan egl escb et il bofnarr gi : „Oie !^ Tuttas treia van en e
AAveran bncca aeasieryigliar avnnda anr della bialla pedra tin meiaa. La
t^Oprinnessa ml cnmprar gin ella. Mo il bofnarr gi, cbe per danera aeigi
alia bncca Tenala, scb' ioa ded ellaa vegli aber dormir qnella notg enn al,
ache aappi qnella baver lantra damenn qnella pedra. Demai cbe la kammet^
jnnfra della notg a^on baveva Indau il bofnarr, ache ha lantra kammer«
jnnfra aeachau en cuninaga de maner lea qnella notg. Tacbellaa dnoa van
2&k letg. L'autrn damenn dat il bofnarr 4 qnella la pedra e qnella va dabol
tier laa autraa dnos e diacnorra^ co ei fttva en. Ella era e bein cnutnnsa
enn il bofnarr. Qnel ha Inra aminau, cbe la tiaraa aera vegni la prinieaaa
aeaaa a star, per anrvegnir tachella pedra e va perqnei qnei di en il mar-
can e cnmpra enaemen de tnttaa aorta apeaeriaa, maglia Inra ginaden qnellna
80 per saver far la notg ina brava tufaria. La aera metta el ora ain meiaa
la tiarza et e la pli bialla pedra, cbe fageva ina magnifica aplendnr per-
tntt la combra. Pnapei anna el daaperaa uffer aia clarinetta. La prinseaaa
cnn aiaa kammerjanfras vegnen aper qnella combra et andan pnapei 4
annont e veaan ina annoivla terliacbur en il zemmer. Ellaa aplnntan et
85ndent achent: „Gie!^ il prenai^ van tnttaa treia en. Qnella pedra era bialla
de narr, aachia cbe la prinzeaaa ba vofeu cnmprar gin ella. Mo il bofnarr
gi, cbe per danera detti el bncc ella; ache !a prinzeaaa vegli aber regnlr
k letg eun el quella notg, ache aeigi la pedra aia. Demai cb'ei era en
pulit cnn laa kammerjnnfras laa notga avon, ache ei la prinseaaa atada
40cuntensa de dormir cnl bofnarr. Ho cnn quella eia ei eu mender. L'antra
dameun, bein marvegl ha ella eloman las kammerjunfraa, de portar ella
ord qnei atravagant tuffien, en aia combra; ella aeigi nalaenna a poaai
bncco levar. Quei et vegnen fatg et ella ei atada qnei di en letg. Snenter entgin
Digitized by
Google
Noyelleii 136
temp* ha lunt la prinsetaa fetg al hefnarr , ch' ella seigi bacca bein , ei
•eigi aschia et asehia at ella attgi bncca gir qaei a seu bab. Sinquei ba
il hofQarr getg^ cb'el Tegli scbon trer vi ella, el seigi id moler; ach'eUa
▼egli Tngir eon el en in auter uiarcau. Da qnei eis ella stada bein eun-
tensa et omisdos ein fogi luU disene en il marean, dannnder cbMl hofoarrB
era. Len ba quel preu si ina cata e scbaa star leo la prinzetfsa. £1 figeva
fentas d'ir il gi snenter sen mistregn; mo el mava mintgaga tier sen bab
en il casti e la sera mava el tier sia dunna. Aschia eis ei en vi enza-
cents gis. Ina sera selamenta la prinzessa, co ei semegli aschi snneiTel
leung; ella possi bneca yiyer; sch' ella havessi mo enzatgei de far, luralO
massi ei sebon negler. „Bien!^ ha igl nmm getg: „Jeu vi metier si ina
stiziun de penn; ti sas hira vender ora penn et h gndogpaar ascbia ensa-
eonts raps!^ — nQ^ei vi jen scbon farl^ gi sinqnei la dunna. Coninaga
ei la stizinn de penn stada chen et ella menava vi il temps cnn vender
penn a sebeva bncca semegliar pli ascbi lenng. In gi camonda il prensi &16
ria schnldada, d' ir ora en tala e tala stiann de penn e achnbergiar si tntt
il penn^ aber bncca pagar el. Q^^ei ban ei fatg, aacbia che la dnnna era
bialla e leda« de baver saven vender tntt. La sera, cnra cfaMgl nm ei
vegnens k casa, scbe ba ella getg, ch' ei seigi en oz stnpent bein; la
sehnldada dil retg seigi tntta vegnida per penn tier ella; ascbia cV ella SO
bagi bnce in pli. |,Han ei Inra pagan ?^ damonda igl umm. ^Na, gliez!^
rispnnda ella, y^tier men bab pagaven els k mo mintga ton temps; quels
vegnan a pagar pli tard.^ ,,Oscba lara has ti fatg bein; bncca crei| ti
survegnas bncca rap da quels!'' gi sin qnei igl nmm. Ussa entscheiva ella a
selamentar, e voleva bncca vender penn pli; ella vnlessi far enzatgei anter«2ft
„MoscbaI scbe ti manegias, gi igl umm^ scbe vi jen metter si ina stiznn de
vischalla, porzelbnas, miollas e tiarra eotga!" »Q^®^ ^> j^u P^^ bugien far,
ehe vender penn.^, rispnnda la donna. Coninaga ei la stiznn de vischalla
stada ehen et ella handliava mintga di. Ina sera gi igl nmm ad ella, ehe damenn
seigi fiera et ella deigi metter ora avon esch, sin dnosentoeben treismetsaaSO
plain vischalla e far stan. Aschia ha ella fatg gPanter gi. Ussa camonda
il prenii 4 sia sehnldada, d' ira de tala gaasa stretga gin e fierer entnom
qnellas meisas cnn tntt quei, che seigi sisn. Spert ein els ii gin encunter
qnella vischalla. La dnnna ha veu a vegnent las tmppas; mo quellas
vegnevan aschi dabot, eh' ella ha bucca saven dostar la vischalla. 6ie|35
ella sezza ha stmsch poden fogir davos igl esch. Ussa vegn qnella schnU
dada gin, fiera entnom las meisas e manezza si tntt. La sera damonda
igl nmm, co ei seigi eu Cngl stan. Ella gi, mo ei seigi en mal; la tmppa
dil retg seigi vegnida aschi schnen della gassa gin, cfa'ella hagi bncca
poden dostar la vischalla e tntt hagi qnella rot si. Pli bogien, dlie band- 40
ligiar pli, vegli ella ir ftimitgasa e far las pli tschnffas lavnrs. „Bien! scbe
ti has tschaffen d' ir snt sorvetsch, scbe vi jen damenn mirar, scbe ti sur-
vegnessas ina piazza el casti I^ rispnnda igt nmm. Sanaa bregia natural ba
Digitized by
Google
136 NoTelleo
il teig preQ ni elltt «co fomitgMa de schar lavar gi« en eatebfaia. Ins mn
iian lis offizien teneii ball en il casti. Chea camoDda il prensi mi in liti-
nent, cV el Ae'igi \r on cnschina e far vegnir en la famitgaaay ehe lari gin,
a saltar. Qnella hagi in titgiet Tid ella cun da tuttaa sorta bnecadas e
5 vanxadiras, ch' ella prendi gin dak tegliers e tegni enaemen. Cnra el hagi
saltan treift cnn ella, selie deigi el dar norden, ebe qnei setgiet detti giaa
plenn; sinaqnei cbe la tocca vegni ora et ella stoppi setarpegiar. Aschia
eis ei daventau. Qnei litineut ei vegneun ora qnella sera de ball en
enscbina et ha envidan en la fumitgasa, cbe lavaya gin^ tier in sault. Me
10 qnella ba sedostau et ha nnotta voleii vegnir en. II litittent aber lai bneea
snenter e trai en ella en sala. Avon cbe calar si de r^altar, dat igl oiBsier
liorden, eb' il nitgict cnn buccadas ei regnens libers e dans ginn plenn. In
toe ligiongia mcclaya de cben ti^ in anter dc len yi ; basU ain tntts m anns
era ei plain tocca. La fumitgasa ba setnrpigian sgarscbeiTel | el ei ida k
15casa sia, tocbon chelas saUunzas rieren sin scbloppar. La aera damoada
igl nmm ella, co ei soigi en oz. £lla gi tntt tresta, mo ascbi miserablamein
seigi ei ennc mai en cnn ella; tal e tal litiuent bagi tratg en ella ain il
ball e cben seigi Inra il sitgiet cnn tocea yegnens libera e dann ginn plenn,
aacbia cb' ina buccada seigi soglida enyi et ina enncu ct et hsgi dan ora
20ina sgarscbeivla risada. Klla vegli far, tgei cli'ei seigi; aber el caali
mondi ella kucca pli. ^Moscha! sche ti manegtas, scbe yi jen cnmprar
baracbnns e wichs: e ti sas ir ora 8p<*r U caserna a scbubergiar ils ealsera
alia scbnldadsl Cun quei mtstregn gndognas ti i enqnal rap.^, gi ilg anvi.
La dnnna ei da quei bciii cuutenza. Cuniusga ei igl norden de scbiiber-
25giar caUrr.« stans cben et ella mav' ora mintga di e deya il wiebaen, k tgi
cbe vuleva.
Bein g1<Mti e^^ ei curdau en ina fiasta. Sin qnei gi tenera banl in e
banl V anter si ils calzers de scbar scbubergiar ella. Mo tntts bayevan
•cbnnan gin las cnregias e eommonilaven perqnei ad ella, d' era grad nnar
80 si las cnregias.
£1U ba nuotta saveu far anter, cbe nuar si ils calzers. Sen nmm vegn
en mondura de prenzi ^ tier ella cnn calzers sehnnai gin, per scbar far il
pntsen e Inra iioar si sias enregias. Quei ha ella fatg senza mirar, k tgi
ella snryescbi. Ussa gi il prenzi ad ella: „Mira empan ain mail Mira, tgi
85 jen sun!^ Unsa enconupcha ella el. „Sas eunc, gi il prenai, cbe ti bas
scret a mi, ch*jeu t^eigi bncca vengonz de ligiar si k ti las cnregias de
ca1z(*rs! Per qnei nffrnnt ba9 ti stuen ligiar si k mi et ad auters sin men
cammond ils calzers. Nen nssa el casti cun mei! Ti dneis bayer dachea-
denyi ina antra vetta!'^ Ussa ban ei fatg stupentaa noaaa et ein stai dalmi-
40 deny! en il casti.
4. II condemnau.
Ina gada er'ei in ginyen, il qnal, cnra eb^el endersebeya, cb'ei ye^i
ten in ensanua bialla stira miraya adina ded esaer len. lua gada eia el ina.
Digitized by
Google
NoTellen 137
una ch'ei era bnoca ditg avon regniii mes vid la fnortga in; grad maneiTel
fara bialU 8tiya« Cbea pren quei giuven in glas ctm yio, arva ina fanestra
e di: ^Viva! Sanadat k t\, condemnan chcuvi!^ Udent quel ils aaten ban
ei pevilau Bin el e detg: ^Uarda! Scbc quei eondemnaa vegDiess nssa e
garegiasfl da tei de viver e sauadat^ tgei TolesBas ti alnra far?^ Qnei 5
giaven, i1 qaaT era empaa capriziniji, ha giu apert, ei passana gioadora et
ins & eaaa sia. Cura eh' el ei arivana k casa et ei atane aemea k maaa,
scbo vegn ei tnt en ina gada aviert ai tnt I'eacba de aia caaa et in nmni;
eirennidaaa can fine e flemroa, vegn en sia combra aper fin letg e garegia
nasa de Yirer e aanadat; perquei cb'el bagi giaviacban qnei ad el. Tgei 10
agaraebnr el aDgnoaeba; tgei volev' nana il giuven pegliar a manna. II
eondemnan garegiav* aber de viver e aanadat e fagieva agarachur ad el
acbent, aeb'el detti bncca en termin de treia dia ad el de viver e aanadat,
tebe fettcbi el el, cbe las gaglinnn Fapien niagliar ai el. Cun stcrmentar gin
ascbia il glnven, ei il eondemnan atana entochen tuccar de atizar. AUnm 15
eis el ina et ba detg, cb*cl tuorni il di anondont. Cnra cb*ei ba catacbati
dia, acbe ei il ginven levana ot ina tier ila apiritnala et ba domondan per
enaaegl, co el aavcaai vegni libera da qnei eondemnan; mo nagin aaveva
gidar el. Allnra ban ei cnaaegliau, cb'el deigi ir en ina clanstra Ian deroan-
eivel; acb*ei fapien bncca gidar bin el, scbe bncca tgiunscb. cb'ei aeigi t^O
enzatgi anter, cbe posai gidar el. il giuven ei ina lanter di et ei vegnins
ventireivlamein en la clanatra. Yegnent el menana tier igl Avat raqncnt' il
ginven agl Avat la biatoria, aco ei era i^chabian. Allnra fa igl Avat vegnir
enaemen tuta ila padera en in zemroer. Mo denter qnela era ei bnccMn,
cbe aaveva gidar el. Alnra ein el ins k caaa e aemez a rnanx. Sinqnei25
ei il eondemnaa puapei vegniua, ba garian de viver e aanadat et ba fafg
cnn el agaracbeivlaa cansaaa. Avon ch'ir naven, di il eondemnan: ^Oz ei
la davoaa aera e damann tnomel jen.'' Cbeu entpcbaveva il ginven a far ^
calenders. Lanter di, cura ch'ei pareva I'alva dil di, va el tnt ain in aiiter
mann, per vegnir tier anters apirituala. Chen vegn el puapei entruidau8 80
en ina antra clanatra. El va e vegn tier la clauRtra. El vegn cben menans
tier igl Avat. Qnei ba acnrlau il tgan, cnra cb'el ha udiu a raqnintont
qnella biatoria et ha detg: ,,Bncca tginnsch, ch*jeu bai denter mea conven-
tnala in tal, il qnal aapi gidar tei.*^ El fa vegnir enaemen qnela e raqnenta
la biatoria avon tuta. Cben er'ei bucc in, cbe aaveva gidar el. Mo in 35
ginven, il qnal fnva bncca daditg vegnina prina ai en qnella clanstra pader.
di ad el: „Bacca dalnnacb da cben ^epaufl'ei in eremit, il qnal meina ina
veta aontga a babiteacha en ina betta ant tratscb ; acbe quel aa bncca gidar
tei| ach'eia ti piara. Aber ti aton mirar ded easer Ian, avon cbMl aolegl
mondi gin 1 8chiglioe naven delta rendida entochen tier la levada dil aolegl 40
vegn el a achar intrar nagin en sia bctta.^ Alnra dat il pader d'entellir,
nna la beta aeaanfli e co el bagi de far per vegnir vitier. Ei fnva tard
al il ginven ei ina et ina ton dabot, cbe cnra el ei atana ain each della hetta
Digitized by
Google
138 KoTelltB
digl emnit, teb'eit «l dam dal plam ri. Igl eremit aolma si fA, firMtgcsU
el • b orasian per eL Deoton ob el fiDalmeio yegoiuf neiinaTOD et ba
eolMbiet a ratchvnar k hietoria. Igl eremit ftiva trea^ e searUva il tftm
Cora eh*il giaveu ha gin raqiiititan| icVempiara igl eremit qiiel| tdi'el
6 hagi era figliols tie figliolas. 11 ginren di : ,|Gie! Jea hai Id figliol.*^ Igl eremit
enplara pnapei, sch'el hagi spindraa quel ent'il baten e daa k quel zitgei e tebe
qad seigt morts. II giuTen di : n^iel Jen bai dau per siat blazebert pans et
el ei morta*^ Allnra commonda igl eremit, ch'el deigi ir k caea e MflMtter
4 letf. Cora eb^el seigi semes a roans , scbe Tegni sin figliol a Tegnir
lOcim quel paon tier el e regni a far sgarseheivel not de far prender quei
pavo; aber el deigi absolotamein bneca prender il pana. Alnra ha il ginren
detg: ||8ch'ei gliei mo qoei* scbe qnei vegn jen bein ad esser en stand de
far!^ El va e vegn k casa per tard a aemeta a mans. Tnt en in gada
yes* el a vegnent ina splendnr et ei yegn in stnpent bi anngel eo tntta
ISsplendnr enn in pann enta mann. Quel vegn tier el e fa sgarscbeivel not
d^ far prender qnei pann, aber el ha bncea prin. Denton ei il eondemnaa
yegains. Allnra ba igl anngel mes Ian speras gin il panui ha eargaa en
il eondemnan e fatg de sedomigniar, entochen eh' ei yegneya bnnamein elar.
y'Finalmein domognia igl anngel il eondemnan, betta quel or dad escb a di:
26||ya dannnder che ti eis yegnins e nen mai plit^ Sinquei ha igl anngel
sedan d'eneonnscher k sin padrin et ha detg, seh'el havessi gin prin ghi
da aiann qnei pann ad el, scbe hayessi el gin nagina obligasinn de gidar
el. El ha anne allnra admonin el de sepertgirar da tut mai. Snenter ei
: igl anngel stnlina. Dachen denyi ha ins bncca yiu pit il ginyen k bialla
/ 25stiya. Mo el ei mnort la tema et angnoscba tonaton bucca yiyius ditg pH.
5. La gropa et igl ustier.
Bi era dns yegls genitnm, che hayeyan ina fegUetta sco sulet affon.
lis gienitnrs eran paupers, mo buns e pietus e figieyan ir la feglia mintga
di k Messa. Quelle feglia maya en il marcau 4 dis e fadigiaya aschia ton,
80 ch' ella sayeya trer yia ses yegls genitnrS| che sayeyan bneca luyrar pli bia.
Oleiti in snenter lanter ein ses genitnrs morts e la feglia maya yinayon en
il marcan a fadigiar. In di may' ella bein marregl sper ina baaelgia
ora per ira en il marcan k dis, oh*ei tuccaya giest da Messa. Ella
tfatga enennt^r sesesa: „Mes genitnrs ban commondan k mi, ded ira,
85 scbe pnsseiyel, k Messa; et Jen hai aunc temps ayunda per yegnir 4 la
laynrl* Ella assista alia Sontga Messa e snenter cnorr^ella, ton sco ella
pO| eni'il marcan. Mo elFei yegnida memia tard. Tuts Inyres eran
sdum pladii. Chen bargiey'e pliray'dla, pertg^i alia hayeya bncca pann
e bneca layor. La feglia steya ayon ina gronda nstria e bargieya ded anlt
40 era. Can vegn igl nstier ora sin porta et empiara, pertgei ella bragl.
Ella rispnnda: ,,Jen snn stada k Kessa e snn yegnida memia tard el nssa
hai bneca layur e nnot de magliar.^ Essent che la ginyna plai fetg bein
Digitized by
Google
KoT^Uen 199
«gl Mtiar, a qael ad elU, eh'ella duesti spitgar eopaa. El va en e di
i tia dvniia: nCheo ora ait ai ina panpra giuvtUL^ cba ha ne paun ne lavnr.
Qoei para aber ina brara ginToa. Niis bayein nagint affoos e pudastaa
prender li qoella aeo iiiet aifon, assent cbe nas bavain ranba aTondal
Sia dnnna ei da qnei conteoU| la giavna Tegd prida si. Ei vegn falg ina 5
icartira^ nva cb' ella empennetU de star adina cnn els; persneHter dnet'elli
davantar Tartavla de lor gronda ranba. Els ban seban ira qnella ginyna,
em il nnm Maria i scola e qnella ei carscbida siadora ina gronda, biaUa
a perdertisstma ginrna; asebia cb' ell' era Inr legement e consolasinn.
In qnart ura daven da qnei marcau steva in grond e bi casti. Quel 10
era habifans d' ina grora enn sin solet feg\ in ginren a brar grov. Biaras
gadas bavera la grova intiman sin fegl de maijdar; mo qne! fagieva plann-
sin. Mintga di Tisitav' il giuven groy Y ustriay nna ebe Maria era. Plann
a planu ba el peglian per la ginvna Haria affeeiinn et el ba ednelndin
de dooondar qnella per sia spnsa. Eesent el Ian in di| vegn el en ensehina 15
tier Maria e domonda qnella^ seb^ ella Tolessi bneea naridar enn el. Qnella
aber rispunda: ^Pertgei fan Els beffiu enn mei? 8ai jen bein, eb'jeni
ina panpra matta, sai bneea daventar dnnna dMn grorl^ El aber. sin-
f erescha, cb' ei seigi ad el datsebiert ei el seigi sedeeidins de prender ella
per dnnna. Gben declar^ella al groT| ch' ella fnsai irar disponida defO
dayentar sia eonsorta; qnei sapi aber bneea tgiunscb dayentari barent emper-
niess agl nstier e sia dnnna en scret de star aschi ditg, sco els yivian, enn
els. Seigian aber qnels cnntents^ sche yegli ella da cor bugien dayentar
sia eonsorta. Ella ya tier igl ustier e sia dnnna e raqnenta il fatg^
seo el stetti. Qnels ein stai de quei fetg contents e dian: ^Ti has lyarM
enpenaess k nns de star adina tier nns; mo ad ina semeglionta yentira
yolein nns bucca far encnnter e dein nies consentiment.^ Cnn legerment
relateseba Maria al ginyen groy la risposta digl ustier e qnei dat ad ella
sin la letg sia atgna cadeina d'aur e sin ani, cb'el hayeya en det sebent.
^Qnellas dnos canssas dneian mai yegnir separadas da tei; e qnellas eon- 80
serya per adina sco ils dns pli gronds scazis!^ Oleiti snenter ein las nosas
yegnidas celebradas pompnsamein. Maria ei setratga en il casii de sin
marin e yiyeya cnn qnei en compleina yentira. II ginyen groy yisitaya
yinayon mintga di Tnstria dils benefaetnrs de Maria. Quels empraren
sayens, co ei mondi; et il groy respondeya adina cnn la medema consolaiinn, 86
cb' ei mondi stnpent e cbe Maria seigi in' excellenta eonsorta. Qnella yentira
dils dns eonsorts ba finalmein leyentan el cor digl nstier gretta e scnidonsa
et el ba entscbiet a dir al groy: y^Bncca secnglinna, o groT; pertgei Maria
m bncc aschi braya, sco ti manegias! Ella ei faulsa e englinna tei.'' II
groy aber yoloya qnei nnota crer e sinceraya, cbe nagin bsgi ina pli braya40
e fidetyla eonsorta, ch' el e cb* el yolessi metter paga il sin tgau, cbe qnei,
cb'el creigiy seigi yer. II plidar leiscben digl nstier hayeya tonaton sayiu
metter el cor dil giuyen groy il sem della disfidonaa eneonter sia ginyna
Digitized by
Google
140 Novellen
eontorU. Savens sedespitaveo els iiur quella cauHna e fioahMhi eit M ^gniii
atehi lantch, ch'els ban mess paga snr la fideirltdat della grova in 4 lauter
Tentira facaltat. Ig\ mitier ha numnadanitin detg al gror: |,Ti stos ira e
■tar \m aieiiit daven! Et en quei tempn ti j«a survegnir dad ella la cadeina
5 d* aor at igl ani, che ti hat dan ad ella sin la letg.^ SunregnieTa igl nstier
igl ani e la eadeinai ich' era Tenlira facultat dil groT lia; snrregneT'el
bnc, sche daventaTa igl nstier in pauper umm. Quei contract ei regnins
screts e snttascrets. Dm buna veglia sco adina arriva il ginven gror k casa
tier sia oonsorta e di 4 qnella: ^Damaan marvegl mondel jea davena ttoi
lOatar ainort fatschentas in entir meiiis egl jester. Duront mia absensa nira
bein de echar Tegnir nagin en il cast! e la sera bault mira, che tattas
portae dil casti seigieii seradas; per anter seigias brava, sco tochen enchenl^
Igl antrr di ei il grov semess sin viadi. Igl nstier ha nssa emproan cna
tnta pnsseivels inschius de Teguir eii poc^sea dils dns effects; mo adnmbaten ;
15scUon eran treiH Jamnas spiradatt. El era en plein tema de piarder sia
facnltat Finalmcin dat il demntii en ad el in nier pertratg. El va tier
duos fumitgiasas de Maria et empermetta ad ellaa ina grouda Fnmma daners
et in bi vef«tgia seida per iiia, sch' ellas laschiea vegnir en el dascus en il
caeti e snpian el en ina scafa della conibra della grova. Ias fnmitgaaas
20 ham bagien fatg quei et el ei vegniiis lupans en la scafa , setiaa che la
groya encorschi aitgei. All' lira iixa va la grova a letg; ella regn en sia
combrai fa ina fenreuta oraxiuu, pren era la cadeina d'aur ord cnliea at
Igl ani ord det, mctta quels siu la melsa e seinctta gleiti k mans. Ba
pancas aiinntas donnev' ella stagn e bein, Chon seslneta igl nstier ord la
26 scafli^ pren la cadeina et igl ani e va, senxa che la grora audi, ord combra
et k caaa. La damann leva la grova, sco il solit. Essent stada setrat|^*eB,
\'ul ella prender igl ani e la cadeina; mo ei mnncaven. Ella peglia ina
stermentn^a tema, INit la glieut dil casti hnn stovni regnir nennavon et
eucnrir quels dns cffocts; mo nagin ba anflan, ne savin dar novas ded ela
dOe la grova era tresta e mirava ciin tema encunter I'arivada de siu niaria.
Essent il meins stan;) spirans, arriv' il grov. £1 fterenda igl cmprem tier igl
nstier a di: „Seye^ che ti hati piarn il pag^ o bucca Hurvegniu la cadeina ot
ant de mia dunna?'^ „Huca selegra meinia spert!^ rispunda igl natier:
„Mira cheu la cadeina et igl ani, ch'jeu hai surveguin da tia dnuna!^ II
35 grov ei vegnius alvs; seo in spert et ha savin plidar bncca plaid. El ha-
veva piars tut. Seuaa plidar pli bia serend' el en siu casti e di 4 sia con-
Rorta enn vn^ch stermentnsa: ^Tilla en il pli bi vestgiu, che ti has e nen
cun raeil*' La grova siirdtat udent a plidont siu mariu en tala maniera;
pertgoi adina plidav'el cun ella migieivel c carin sco in tschnt. Ella oba-
40descha e va snenter el. Uras ora fan els viadi eusemen 8ensa plidar in
plaid. El mava ordavoii et ella yegnera suentcr a bargient Essent ela
stai dalunschi enaiotez in uaul, sevolva il grov entuorn e di run ▼Qsch
stermentttsa: „Ti femna malfideivla! Ti eis la caschun de mia sventira;
Digitized by
Google
NoveUen 141
ti eiB inia disgrazia! Compara mai pli avoo mes tgUl El e«Mi Mt ti
nai pli turoar anavos, pertget ord quel esfien nus bauditchai.'' El preu
ioa buorsa cun enzacoDts daners lieu ord sac, betta quella aroD ib pais
de aia coiisorta e di: y,Qiiei ei tut quel; ch'jeu bai; quei yi jeu auuc dar
k ti.' 1^ grova eroda k tiara sensa scbientscba et el ra daveu a aarlat b
sia consorta k seseza. Plaansiu revegn ella, preu si tb daners e va plain
trifltazia vinavoo. Ella vegu eu in inareau. Ella kaveva tonti dmneni,
eh'ella lia taviu cuiuprar in vestgiu d' in giaven. Alliira ba ella fatg tagliar
gin lis cavegU et ai s'engascbada, sco scbuldau. Tras iiia bellasia a
migieivladat Tegnev'elU gleiii carezada da tut la scbuldada. Ella aijlO
b' avanzada, veguida corporal, wacbtmeister, fourier a gleiti eapitaoi. Uaveut
•edifltinguiu en iiia battaglia tras bravara eia ella vagnida major a gleiti y
sisa oberst lu di sesev' ella ciin plin officiera en ina ustria a buava.
Cbeu mira ella ord fanetftra e veza siu umui, il grov, en qualitat de simpal
scbuldau, cbe fagieva wacht. Ella commonda ad in auter scbuldau ded ira, 15
liberar giu quei wacbt e far veguir quel tier el. C^uol vegu plein tema
avoD igl oberst, tertgont, cK' el bagi t'oi*sa fatg enzatgei buce endratg eu
.sill survetscli, Igl Oberst aber seinuofisa niigieivels e carina e demouda
scb^al volasii bucca far siu survitur. Quel rinpunda: ^^Mo bein! Scb'jen
sun ad Els d'engrau!*' Pertgei el enconuscbevn bucca, cb' igl oberst fuasSO
sja dunna El ei stauB in per onob 8urvitur tier igl oberet, magliava k
sia meifia c vegneva tractaus bucca sco survient, bein aber ceo far at amitg.
Ina gada dt igl Oberst k %\\i ffurvltur: |,Jeu sun intenzionaufl, de far in
viadi an tal a tal uiarcau |,nua cb' il ebisti dil grov era.^ Vul bncc ara
vegnir cun mei ?*' 11 survitur vegu alvs sco in spert e rispuuda: „ Jeu 25
mondel| nua cb' Els comoudenl** Els vegnen an quei marcan a prendan
albiart tier quei usticr, cbe haveva enganau ek a laien preparar in itapeut
gientar. Duront il gientar di igl Oberst agl nstier: |,Cbeu liaveis Tua ina
Btupent' nstria.^ Quel rispunda: ^Gie! mia posiziuu ai fe(g bialla.^ Miront
ord da fanestra domonda igl Oberst: y,Tgi ba quei castii cb'ins vesa cben30
vi?'' Igl ustier rispouda: ^Quei casti era de tal a tal gror; uaea ab al
mes.^ Igl Oberst empiara: „Uaveis pia cnmpran quel?^ n^<^^^ riapanda
igl netier a raquenta agl Oberst, co el seigi yegnius en pofisaa de quel.
Igl Oberst semuossa^ sco scb' el fuse fetg contents cnn qnalla bbtoria a
di: ifVus esses in malizlus umiu; in umm a^cbi perdart anfl' ins neglintSS
Damann pinei in stupent gientar! Jeu vegnel cun auters Officiers; alnra
BtueiB Vus raquiiitar da vossa malezia a quels; eb vegnen ara a salegrar
yidlnndar.^ La sara sereud' el tier V uatgia e fa de saver k quella il cass.
Glianter di vegn Tentira uatgia en vestgiadira d' officiers, circa quronta^
k gientar tier igl ustier. El surveacba si k quels cnn in stnpent gieotar.40
Tnu semussaven de bien bumor^ priu ora il survitur digl Oberst. Suenter
la gastarra di igl Oberst agl ustier: ^Ussa stos li raquintar k quale Sig-
nnrs, tgei malezia ti bas giu e co ti eis daventans ascbirehs!^ Can grond
Digitized by
Google
>
142 BH^n
legermeiit ha igl otlier nqniDtan tot, eo el bagi \g\ emprem prhi la Maria tier
r eeees; co qtiella eeig;! dareDtada daoDa dil gtnveu gror de quel eaiti^ co
(^ el hagi semnaii ea disfidoosa en il cor dil gioveD marin e co el fioilmeh
•eigt tras ioschiD et eoganaineul vegniiii eo il potaes dil sinpent eatti.
5 Tate preeenta accUmaTen ad el. 11 torTitiir ttcTa chea aire aoo in tpert;
pertgei per nsta era el Tegnios titii, co la eaossa era ida. Era igl Obeitt
saveva per atea , eo igl entir fatg steet. Sin in' easena digl Obertt Tegn
la sala emplenida da aehaldada, cbe pegliaa igl astier e ligiaii quel en
cadeiaas. Chea lera igl Oberst ein peie e di: |,Mia tarTieBt chea ei il
lOgrov; jea san la grova, eia danaal* Et ella ha era maaeaa si, eh'dh
seigi ina femaa e la doaoa de sia tarYieiity il qaal tteva chea tat tarftaaa.
Tata preaeota aeamerregliaTen lan fetg. Cara eh' il retg ei Tegaiaa aiaa
rv qaei, eia el mademamein ataas aarataua e aeamervegliava, co ina femaa hagi
L aavia a' avaaaar aachi Innsch e far aachi grondaa ovraa. El ha ternaeaa k h
IS danaa, igl Oberat iroaiaginauy groodaa aammaa daaera e caateirela achaaghetgi.
Igl aatier e aia doaaa ein vegni vid la fuortga. 11 groT e la grova baa
aarregnia anaroa lor oasti e tutta lar faealtat| ela ein da lea daari Tiri
▼entireiTela et ban gia ina namemaa e biatla figlialonaa.
8 a g e n.
ao L La filmnza e la seavunt^a $i Crapner.
Dadena Crapner aur Siatb^ vegn ei raqnintan, aeigi ei doaa fennai,
ioa fili e laatra acari. Ca qnella, cbe acavi, fetachi ir il acav ail pli anlt
grad, tragi il favuga e quel porti plevia. Ca la filaosut fili ail pli aolt^
ache tragi ei in auffeli cbe porti garnialla.
25 2. Las femnaSf che fagiev'an camischas en Strtm,
Ina gada er'ei enta Strem in boob, cbe partgiraTa thiera et ei
era il di de Sontgilcbriat. Aber quei buob aavera buc, ch' ei fnae Sontgtl*
chriat. Allora ha el viu duaa femnaa, cbe fagevaa camiachaa. El ba
enconaacbia ellaa et ha dan ad eilas de aia marenda. Aber ellaa ban nag-
SOliftu mo caachiel. Avon cb' ira naven, ban ellaa detg ad d: Mira, die ti
hagiea oi tea thiera eaaemen; pertgei ei vegn ennc os ina boraacla!'* E
bein gleiti eia ei vegnin ina tribla malaura can neiv.
3. La /emnaj che fagieva dar garnialla $i Surerapp.
In onn vevan ila de Siatb in atarle de Raacbeio en lur alp. Qael
35 rabitacbava ina aera ai uSarcrapp^ ila atiarla. Chea vea* el mond ina femaa
da lea ai encanter il crap de Tacbagugliona. El crei, che qaella aeigi
sepiaraa e damondai nna ella vegli ira. Mo ella dat neguia riapoata e va
Digitized by
Google
Sagen 143
r
▼insvoD. Cti I'ei stada si sper quel crapp, sehe anlsa elU ai la tchvlMi H '
ontnorD, entuurn et ei enUoheiva itinqnei a dar garnialla ensatgai sgar^eheiTeL { '
4. Igl umm $ lafemna, eke fagievan never ei Scharinae.
Id scbliet onn staevaa ils paatnrs d'alp savens vegnir caU thtert dla
ba^aa. In di vegnan dad pastura culs thiers k Sarpaliz, da lantra Tard de5
SeWa. Pertgiront lea liir thierS; observaii ei da laotra vard ain Schariiiaa
in omm et ina feraaa en ia datg. Qaek mavan pil dotg si e gia a tanehont
I'aaa. Sinqnei di in dila paalors tier laoter: ^Lein bein mirar, tgei qoela
doa ehenvi fan plaoosinl^ Glelli vesan ei, ch' ei aeglian dil dntg gin, tochen
tier la seir, cbe sparta la patttira dtl praa. Igl nmm aeglia la ear la aeivlO
o egl pran e dat k tiarra. La femna semetta calla brataeba silla aahr •
mira rient| eo grnmm leva si. Gramm cuorra dil praa si, tocben cb'el arriva
tier ina eata de niises. La femna caora pneater la seiT vi tocben tier qaolla
casa. Ussa semettan domisdaa si per la casa in sper lanter e lor Teat-
gadira ei vegnida. tatt alva. Gl' auter di ei lu dan neiv tocben ella basaa* 15
5. 11 tarmegl.
In nmm de Tujetscb era el caolm a far fein e pastg. Havent pinan
de riscblar il fein, vegn ci%in tarmegl, cbe va can tnt il fein. Cben tila
gFnmm il cnnti el laft et il tarmegl cala si. Mo il canti ba gFnmm boe
anflan pli. 20
6. Igl umm cun il fazolet alv.
Plirs ommens en la tegia delV alp de Tgetlems ban inaga de bi clar di
ndin de maneivel de tattas sorts ramnrs e scadaoems, sco scb'ei rndasa
len dallas plaoncas gia pranls e calderaa, stgellas e stgalinp, tnt ch'ei
lacndeTa la tiara. Ei van odaviert e vesan sisnm il fil della peasa in omm, 25
che mava ri e nen e adermenava in fazolet air, sco scb^el spnentaaa
las QinatgM. Bein gleiti ba ei dan neiv entocben la vaU
7. II eiierl sigirbrin sin Fantauna freida.
Enasi Fantanna freida ban ina gada dns pasters, cb' eran vegni gin da
Flann gron, tut en inaga udiu a dammar: ^ Vegni, vegni !^ Cben seigi dSO
da bi mietdi vegnia tut stgir en la tegia; ib pasturs ban palpont anflan
gPeacb tegia e mont ord tegia ban ei udiu in sgarscbeivel bierL Eo
dadent t^ia ban ei la entnpau in stierl stgirbrin.
8. Las duos femnae sin V alp de Tiarms.
Sill' alp de Tiarms ha il paster inaga viu ina dumengia bein marvegl,85
cnra cb' el mava can sia cbitscbada dadens la tegia enasi, sur ils platins
dado la ral Vigleuna, doas femnas, ina tut en tschietschea e 1' antra tnt en
alv. Qnellas mavan d'in crest sin lauter e perfin sin ils pli malsegirs
Digitized by
Google
144 Bagei
gragna e fagevao teo d' enourir flun. Ei era in di de ttiipe&U biall'Min.
Sueoter ch'il paster ei stAiis o las pegnas de Celmiil, eis ei vegniii ina
breniina ord la val Vigleana, en caort eis ei staa freid e mitgiert e preit
' ha ei entschiet a plover, dar garnialla e never de tala maniera, cb'ei haa
5 bunamein stuiu schar ira ils thiers k frusta et aonc qoella sera itaio ir can
Ids chischadas giu en la val.
9. Las duas/emnas, eke fagievan ealischiel sisum Praus.
Inaga ei in nmm vegl ins sisum Praus et jus en ina tegia. Chen era
ei dnas femnas, che fagievan ealtschiel. OFumm ha detg ad ellas: nJeu
lOstoi ira a catschar giu thiers.^ Binquei hau las femnas detg k quei nmm
vegl, el possi ira dabot, ei savessi ennc veguir oa a plover. Gl'umm vegl
ei sioquei ius bein spert encunter casa, mo el era hue ins ditg, sche ha ei
entschiet a dar garnialla.
10. Quels che peinen lenna egl uaul de Caporgia.
15 £gl uaul de Cavorgia udev* ins savens dnront la notg a pinar, tigliar
e scursar lenna. Nagin astgava ir a mirar, tgei quei fVissi. FiaahBein
pren in umm la gagliardia, va e seinppa la notg en quei ling.
Chen vegn ei puspei pinau lenna sper el. Kl veseva, eo las atiallas
seglievan per gl' uaul eutuorn ; quels, che piuavall, vesev* el aber hue. Plein
20tema astgava el bnca serncbiar, sebegie cfa'el ha viu, eh' ina stialla ei
seglida ad el en sac. Cura ch' ei ha tiicau de stisar, ban ei ealan da far
lenna et grumm ha astgau ir ord gV uaul. Arrivaus k casa, ha el rugadau
ora il sac et ha anflau en quel in toe aur.
11. Quels, che segaven en las caglias de Sontga Onna.
25 Id mat de Truu fuva inaga staus o Darvella k matauns et ai regnius
k casa per las duas dell a notg. Cura, ch'el ei stans en in toe, sche ha el
ndiu a cantont cnsatget stnpen et ba tertgan , ch' ei seigi mats de Zignau,
che mondien anora. Per buca entupar queltt, eis el ius in toe ord via e
dellas caglias de Sontga On ua en. En lezzas ha el udio a segont; ei devan
30cun las faulschs encuuter la crappa tnt, ch'ei deva Cage lura gisavan ei^
mo el veseva nigiu.
12. Igl HCf He egl uaul de CumheL
En igl uaul deCumbel setegn ei si in aschi nomnau „He, He!*' Inaga
U segi in nmm ens tras quei uaul e tut en inaga ha quel udent igl He, He survegaiu
las combas aschi grevas, ch' el pudeva bucca far in pass pli. Tut de vllan gi el :
„Les8 ch' il nausch purtass.^ Sinquei ha el saveu ira aschi dabot sco vivon.
13. 11 butat$ch cun egls en Arliun.
40 Dus mats mavan k Mademal k mattanns e vesevan mitga gstda en
Arliun en via in butatsch cnu egls. Quel laghiava de seruelar dentar las
Digitized by
Google
Sugen. 146
eomlms ad els. Ion ga raquintau els qoei al farrer e quel cusseglia ad e1S|
de star k casa.
Baquintond ils mats, cb' ei mnndien tier quellas mattauns per far lur
fortuna, dat il pleivont ad eb in feet cau guotas melnaa et in bintgnn. El
di Inra, ehe scb* il butatscb Aelaschi aunc pli ver, deigien ei forar qnel cnn 6
qaei fest. lis mats ein lu pnspei II ina vera k Ifaderiial i mataaos; ehen
el il batatach can agls ruclaaa enennter ela. Mo aensca lentardar ban ils
pats dan k quel ina ferma fnrada cnn il feat, cb'il farrer baveva dan a
bnrieat sgarsoheivel rod' il butatscb cnn egls deltas plauncas gin, egl Rhein.
Snenter ban ils mats mai viu il bnlatsch cun egls pli. 10
14, II butatsch cun egls si Oiuf.
Ina dnnna orast GIut veva scban maner ora Us tbiers, essent gleiti
temps de cargar ad alp. Ina ^acca« cu glei stau atgir, semussa de gtugar
« enora k sparuns vi encuater laa teissas plauncas de Selva. Essent quelias
aber fetg teissas, rocla la vacca. Tuts iU anters tbiers ban fatg il medem. 1&
La dnnna, plein tema, ei jda snenter et ei era jda della teissa plaun cagiu
per encnrir ses tbiers e mirar ; sch' ei seigieu eunc en vetta Semscbnont
della plaunca si, rocla in butatscb cun egls ad ella gin el tschos. Dalla
teroa e sgarschur dat la duuna vi da mauls e revegn per lautra damann
Arrivada en siu mises, erau tut sea tbiers Ian seuos e frestgs. 90
J5. Las Tsckalareras et il buob.
Ina gada ban ils gienitars Hcbau in buob la sera en in iral. I^s
Tscbalareras ein vigoidas k bratsch, sco adina et ban en Inr foria priu il
boob e portau, cb' ei ban mei vin pli el.
16. Las Tsehatareras si NaustgtL 26
loa sera eran iU tbiers tut ruasei^els el stavel si NanatgeK Cben ein
tut en tua gada las Tscbalareras viguida«i k braiscb traa il stavel. Las vaccas
ban las Tscbalareras cbitscbau tut el Inft; cbe nagin ha viu ellas. Tur
nadas \ antra dameun las vaccas en stavel bavevan ei strom ris el peis.
17. La Siarp si TschamuL 80
Sut Tscbamnt er'ei laa siarp , la qnala baveva in pindel enta culiei
Vid qnei pindel pendevan duos clavs. Alnra eis ei vegniu ina femna
speras vi. Quella ba empran: ^Tgei faa ti eben?^ La siarp ba detg.
„Jen atoi star cben entocben la fin dil mnnd.'' Allnra ba la femna detg
alia siarp, scb' ella sapi bncea gtdar ella. La siarp ba detg, sch'ella Ia8cbi35
stribar ella la fatscba e sennspeschi bncc, scbe sapi ella deltberar ella et
allnra sapi ella aunc prender las clavs e tnt qnei, cb' ella possi arver cun
qnellaa clavs, seigi tnt sin. Sin quel ba la femoa detg da sescbar stribar la
Catacha, mo eis ella sennspida, eu la aiarp ei sesturttgliada entnom ella per
strihar. En qnei moment ei la siarp atnlida. 40
10
Digitized by
Google
146 SagOD.
16. II hue alv et igl umm de Cavorgia.
Id umm Ae CavorgiA steva ina gada tarnotg en in nnegl d'in miiw,
bavent de mirar ctm, ina vacca, che faaveva de far vadi. Viers mesa notg
tesarra igl esch nuegl et in stennentus unm regn en dad esch eavalcout
5 rin in buo tut air. Essent stans entadem nuegl, cava quel umn si ina rosna
e tscKenta gin en quella ina ehiata, ebe eonteneva in scazi, cnriera puipei
en e di : ^Qnei scasi dei mat nagin anflar; schegie cb' in cavaM en quei
line! Tgi, cbe volets anflar quel, stness cavalcar en qnei nuegl sin in boe
alv^ semegliont al min, che havess bnce in tac!^ Igl umm stennsntns e^
lOsinqnet puspei cavalcans ord nuegl et iusper sin fatg. Igl nmm de Cavorgia
haveva can tema mirau tier tut quei. EI tratga: „Bi fuss donn, sche in
ascht grond scazi restass efaen supans.*' Lantra damann eav' el, mo adnm-
baten. Allnra seregord' el, cbe qnei nmm terribel bagi tscbentan per condisina
d' anflar il scazi, ch^ns stopi cavaloar en quei nnegl sin in bnc alv. In
l5tAl era hueca tgnnscb d' enflar. Biars onus ba el gin, avon ch'el bagi
onflau in tal. Finalmein renseseb' ei de comprar in bnc tut alv per in pign
prezL Ina sera dellas mademas uras, sco I'anter, cavalchesch' el en q«d
nnegl sin il bnc alv e snenter baver cavau bncca ditg, anfl'el il seaai.
19. 11$ trein de Fallera d Paris.
20 Treis ummens de Fallera eran la sera avon il Nnm de Maria (parda-
aonsa) k Paris e bavevau cussegl, co far d'esser glanter di k FaUara
tin la pardanonza. Cben dat ina femna veglia eussegl ad els d'in temetter
tin in buc alv de cauras, Tauter sin in piertg et il tiers sin ina eanra,
aber de tschintsdiar toca Fallera bncc m plaid. Ascbia ban els fatg; in
26 ei semess sin in bnc, lauter sin ina caura et il tiers sin in piertg et ein
ira tin vladi. Qnelt tJiiers maven tntt en in fern. Chen semegliava A hsJt
tonaton memia linng k quel til piertg de tschintsehar nnot at el di ensatgei
encunter sin piertg. Sinqnei stulescha quel et nmm tntt entemen et ins ha
mai veu pli els. lis anters das ban cnschtn fideivlaaein tocben Fallera e
80 ein perqnei era arrival sin la pardanonza ventireivlameio.
20. II bau d Vrin.
▲ Vrin vegnev ei salvan si en ina case ina scattia eon in ban. Quella
scattla sesanflava en igl encarden meisa. liintgia gi savev'ins prender ord
quella trenta blnzchers; davontier vegnev* ei In en la seattla trenta blnaehen
86dMn gi a lanter.
21. Jgl uor$ en Vat Sum'vitg.
In catschadnr ba vin en val in gron nors. El ha ^itan gin el, aber
enstagl siglir o senn eis ei et siglin era snppa de frina cnn tseharesebat.
En pign moment ba ei tucau de roiert k Snrrbein et in nmm ei
40vegntus tier il catsebadur et ha detg, eh* ina femna, cbe haveva aphliet
Digitized by
Google
niinii Beigi grad morte della mort anetga. IL catochador ha lura saviit,
tfei la tnppa can friaa de tseharetehas famnti.
22, La/$mna sper il dutg.
Inaga er' ei in catsobadur, che mava alia catseha. El ha la ria ina
femna aper in dutg e quella di ad el, sch* el stetti ten ob eDtocheo las 5
dnditch della notg, sebe sei ella librada, schiglioe ttoppi ella star leu Tentira
perpetnadat El ha lo detg, ch*el regit star. Suenter in'vrialla res' el a
vegnent da qoet dntg gin spir camutschs, mo el scheva; ^Lfberar in'olma
ei tnt pli che qnei.** Snenter han ei ent^cbiet a rudar da qnei dntg gin
•pir sur et argtent Ho el sobeva pnspei: y,Liberar in'olma ei tut pliylO
ehe quei.^ Cnra eh' ei gliei etau las dndisch della notg, era la femna
liberada et el ei jus k easa. Cnra eh' el ei vegnins k casa, era sia sora,
ehe fUra schiglioe adina tresta, legra e qnelUi che fuva adina legra, tresta.
23, 11 Blats de Lavaz,
U alp de Lavas, cb' apartegn presentamein alia Visebnennca de Model, IB
ndera pli da vegl k Sumvitg. Avon biars onns han ils de Model tnt anet-
gamein entschiet dispeta can Bnmvitg e pretendin Lavas per els. Qaei
ha dan dispetta e 1' uatga ei ida en Y alp per decider qnella cansa. In de
Model dnei lu qnei di haver mess tratsch de sin jert en ses calzers et essor
ms k Lavas, Ion bagi In el ongirau can detta stendida, ch'el stetti sin sin tratsch, 80
e sin qnei engirament ha 1' natga decidin en favnr dils do Model. Qnei
nmm ei snenter sia mort per strof do sin engirament ins ontnom on Talp
bnrlent sco in bo v. In sogn spiritual hagi scnngiran il bov en in pign
lac, che sesanfla en quella alp. Mo cnra, ch'oi vogn mal'anra, no las
qnater tompras, andMns annc ussa a bnrlent el. 25
24. La fantauna si Clavadu
Ina gada ein plirs affons de Glavadi ii vi tier la fantauna. Chen han
els vin, ch'oi bogleva si raps en la fantaana. Mintgin dod ols ha prin
in pngn ploin o purtau k casa. lb gienitars han vin, ch' ei era bials blus-
gers novs e quels ein spert ii ora tier la faunteuna. Ho enra ch' ei gliei 80
vognin gliont gronda, bugliev' ei si nagirs blozgers pli. _.._ ^
25. Igl ischi sper Sontgia Onna.
QV onn della njarra encnnter ils Franzos, snenter eh' ils noss havevan
gin piars giu Bechanau, ein ils Franzos tratgs tras Tmn ot han sitan sin
igl isehi sper 8. Onna. Chen eis ei flossiau saan ord igl ischi, dil mal,85
ch'igl ischi haveva, eh' ils Grischuns hagien piars la libertat
8nt las ragischs digl ischi k Tmn eis ei era ina fantauna ded'aar.
26, Ils garnedsls.
II giavel ha inaga gariau da Niessognor ch'ol laschi era ina plonta
ad eL Niosaegnor ha dan al giavel ils garnedeb; mo per far, chMl giavel 40
10*
Digitized by VjOOQIC
148 SAgeo
sapi bncca noscher cun qnels^ ha Niessegner fatg 6uravi ina crasch, sco ins
▼esa aanc os vid quei fretg.
26. lis farbuns.
S. Pieder migliava tnaga farboos. Lara ha Nieasegner emparao, tgei
5 el magli. „Nuot*' ha 8. Pieder reapondiu. ^8che dovei ei esscr nuot!"
di Niensegner e da cheu denvi ipiflgienlan \h farbuns bac.
27. II plumatsch Niessegner.
8iu in plamatfichy sco el erescba sid la spiuatschay ba Niessegoer durmiu en
la Rtalla de Betbtameo, pertgei Nossadanna haveva hnc auter plamatscb.
W 28. II crapp si Friberg
Sin la val Friberg fuV ei in crapp gron e cbeu er' il giavel tnten.
Id nmm de Scblans ei inagajus si tier quei crapp et ha detg: ^Scb'il giavel
ei cheu saten; sche daei el vegnir ora!^ Sinqnei ei vegntu ora in tgann
ner et ha perseqoitau gl'nmiD tochen gin 8. Onna, nua ch'^el ei lura sraniQS.
16 29. La platta de CaschU.
Sin Talp Caschl^ seUnev'il striegn si fetg bugien e fageva il barlot
sin ina platta ^ che scnumna la platta dil barlut. In spiritual ei jut at el
ba benediu quella platta , aschia cb'il striegn ba stuiu ceder de qaella e
sin la platta ha el tjgliau en il num de Jefius. Cnra ch' el vegneva engiu,
SOvoleva el beiber aua ord in dutg. Cheu vogncv' ei giu crappuna, per
impcdir quei. J] spiritual haveva aber liagina tema de quella crappa. Laa
striaa ban aber griu plein rabia; ^liia gada che ti has buca la scrotta.
nanscha cun toi, pudeiu nns scbon tier tei.** In per onus suenter mava
quei spiritual igl unviern| cnra ch' ei era grouda neiv, da Sedruu k Rueraa.
25 et el haveva eniblidau la stola. Cheu grescban las striae: ^.Fagiei ir la
lavina! £1 ha bucca la scrotta.^ El fui en il vitg de Zarcnns davos io
clavau. I^ laviua vegn e pren uaven da quei vitg snlet quei bagetg; el
vegn en la lavina e miora en quella.
La platta dil barlut k Caschlfe ei annc adina lau cun il uum do Jeann
80 lien; ins di^ ch' il striegn hagi transportau quella stermentusa platta sin in
fil scida daven dal Badus neu a CancbU. Ins vesa orasnm il crapp ila
absatzs dils calsers dil sunadur dil barlut.
30. La platta de Runcaglia.
£nta Runcaglia eis ei ina platta , nua cb'ins encorscha igl abaata
85 d* in calser. Sut quella platta ban ils sagrenders satrau viva lor veglia,
e la saltan aschi ditg et aschi bein sin qaella platta, h'igl ei restau las
nodas d* in absats.
3L II crapp de Puoz.
Sor Ruschein, si en igl uaul sesanfla il crapp dellas striae, numnaos „Crapp
40 de Pttoa^. Quel ha la fuorma d* in Ton. Chen eran ina gada treb strias,
cbe Tevan sesehau giu^ de rudar quei crapp giu en la vitehneuuca de
Digitized by
Google
Sagen t49
Rnscbeiii e far qaella sntsura. Chen schevan ellas ina encunter I'aaira:
^Nus Btuein fistgieuar; avon che Oicri, Gioder e Christian semaenliaol^
A qaels Sogoa eo numnadamein ils troia zeDns della baselgia parochiala k
Ruchein dedicai. Per cletg ha ei la grad entschiet a tuccar k RnseheiDi
a<fdii« che las strias hao baca sa^iu mclar il crapp. 6
32. II crapp de Sontg Zein.
8i egl uaul sar Schlaein ei id crapp, noa che Sontg 2iein ei stauSi
biars, che van Bper qnei crapp vi, beten ina Arastgta sin il crapp.
33, II crapp de Martgiuna.
A r^us eis ei en in praii, numnaus Martgiiioa, in crapp, che ha en la 10
«oda ded in pei. Gl' onn della reformaiiun ei igl avat Christiau de Castel-
bcq; ins en in di per tut la Cadi a perdagont et ha fatg quei viadi en
trrii abargats. Gl'eniprem sbargai; ch' el ha fatg, ha el passau sil crapp
4t Mart gi una et ha Bchan anavos la noda de siu pei.
34. Il Derschalet. 16
A Sclva viveva avon bia onus in taffer ginven, che haveva aber qnasi
aintga notg il derschalet. El pren anrdaqnei plaid e eussegl cul spiri-
taal de qnei liug. Cara ch' el ha laotra notg pnopei Hnrvagnin il derschalet,
ha el fatg ina certa eiizeniia , ch' il spiritual haveva detg et ha sinquei
poditi levar si, ira gin e stnpar can pupi la ranna della clav digl each* 20
combrm. II dernchalet era calaus et el ha saviu turnar enta letg et domir
Tiasseivlamein vinavon. GFanter di er'ei en sia eombra in stapen bialla
giiTDa ; qaeUa padeva bac ir daven dad el el pli ; pertgei per puder daveu,
^era ella ir ora per la roedema rusna, ch' ell' era vegnida en. £1 ha
uIykvl 1a giiivna plirs onus futnitgasa et essent che quei era ina stupen26
brara ginvna, sche ha el plann e piano survegniu affectinn per ella e
jnaridau ella. La rusna della clav mirava el aber bein, ch'ella sei adina
stupada. Els ein vivi plirs onns ensemen et ban gin plirs aifons. Inaga
ha la dunna detg a nia omm: „Ussa eas ti schou prender ora quei ord
la msna della clav; uiifta drovas ti nnota temer, ch'jeu fnigi pli. Jeu haiSO
gie nemia bngien tei, ch*jen pudess bandonar tei '^ £1 ha carttn ad ella,
Ina sera, avon semetter a rnaus^ ha el priu ora il pupi ord la rnsnii della
clav, L' autra daroaun era sia dunna daven et el ha mai vin pli ella. 11
pit mal stevs gl* umm, clie la dunna havev' era priu ils afFons can ella.
35. II Fulet. 85
Inaga fnv" ei ina femna en Lnmnesa, che selaroentava si per in* antra
oh^ella hagi adina il fnlet a qnella amitga ha cussegliaa alia femna, de
oaetter sin ella ina segir lada duront la notg cugl tigllom engin. La femna
}sJi fatg quei; mo ella ha mess la segir lada cngl tigllom ensi; pertgei ella
fBM tertgau, nch' il fulet vegn, savess el autic tigliar mei. La notg ha la 40
Cemna gin il fulet; mo qnei ha cuzau fetg pane temps e cu la femna ei
^4»«li^dada, schischeva sia amitga morta sur ella en sin la segir
Digitized by
Google
150 Bagen
36. II Darichalet et il minal paneiseha.
la Qinin sorvegnieva mintga notg il darschaleti el ha «elameiitaa ^ per
in auter e quel ba detg, eh' el dovefwi mo melker io minal pauetseha im
la fala digl esch e lura vegni el scbon liben. El ha fatg noenter il cmMgl
5e la notg, cura ch'il darscbalet ba vulin arrer igl esch, ei il mtoal eon
paneiseha ruclaai gin et el ba Btovin encorir si tntia puspei, pertgei don
astga il darschalet baca far. El oi vegnins aschi nnfis ded eneurir si U
paneiseha, ch' el ei stans contens de bnca tnrnar pli.
37. La fumitgiana e la mugia,
10 In pnr, ehe baveva ina grassa e bialla mngia saveva buca capir, pertg^
qnella fitssi mintga damenn tut bletscha dil snar e sehamessi aschi fetg.
Ina gada ha el ierigian: ,,Tiyul iuttina roirar ora ina gada, igei qaei ei!^
Et el 61 stans en noegl la notg. Cbeu vegn sia fumitgasa a sirocU fi
qnella mngia , entochen ch' ella ei stada ini bletscha. lia Damenn ha H
16 pairnn domendan la fumitgasa, pertgei ells fetschi quei cun quei thier. La fumit-
gasa ha rispondin, cb'ella stoppi far quei ascbi ditg, ch^ella asigi bott
sirnclar de poder far yentscber il tbier e quei possi ella hue sensa Inbienscha ii
pairnn. 11 patmn ha dsn la Inbienscha, T antra damenn era era la mngit
▼intsehida a la fnmiigasa ei stada liberada.
30 38. La Dieulda delta Runcea.
Dadens Lans fnv' ei inaga egl uaul ina casa de crapp. Qnella cass ert
fietg pintga, macoria ei ei era en mo duas Dienldas empau veglias. Ins
de quellas vera teniu sil batten in affon de Lans. Inags ei la mumma digl
aifon ida cun quel tiella madreiscba e qnella ba dan alia cnmar, avon ebe
25 ir' k casa, ina rngliada cotgla et ba lura compignau qnella in toe. Lt
eumsr scheziava aber pane la cotgla e perquei ch* ella stneva anno pnrtsr
sin bratsch gl' affon, scbe perdev' ella mintgaton in cotgel ord il tscbos. La
madreiscba scheya aber traso; „PH che ii piardas, meins ehe ti has.'' Ls
dnnna saveva buca, igei quei less dir; mo cnra ch^ ella ei veguida k cass
30 ei ha toUu roetter giu la cotgla silla plaita cuschina, ei la cotgla semidads
en viT aur.
39, Igl umtn selvadi a l* aura.
Inaga ban et eninpan gVumm selvadi, cb'ei era macori' aura ei el rievs
ei era de buna veglia. Ina autra gnda ban ei eninpau el , cb' ei era
36biairiiura e In bargieva d et era tresis.
40. Igl umm selvadi et il fravi.
Pli daditg savevan ils fravis buca, co bnglir il fier. Inaga ei gl' nmm
selvadi vegnins en ina fravia et ha vin, co il fravi semnrdergiava de smacar
ensemen dns iocs fier. Cbeu ba gl' nmm selvadi detg: „Ina sto better sablun
Digitized by
Google
Bagen 151
egl fine 6 In san ids baglir il fier !^ II fraTi hh empruau 6t ba fatg aachia
e dipli la ban ilt fravit savta bnflir il fi«r.
4t Igl umm s$lvadi et igl umm cFuaul.
intga ba gP mnm selradi storacbiii giu il tocbapi d'in groad pegu
eatoebeo gian plaun a lu fatg ptgliar Id nmrn, cV era ad aaul, il Uebopi e 5
gidtr a teoer. Mo eora cb' igl arom telntdi ba acbaQ dar lartg il tocbapi,
hi gFamBi baca pudiu toner qael et el Tegntue edentteDaua Innecb egl uanl,
ooa eb'el ei daat ginn piano e morto.
fl Co la dunna digl umm stlvadi ha mussau de far paun.
Ia doDoa d' in nrom seWiidi ei regnida en raacbient con ina femna 10
parU dti far pann* Da glies tempa aavevan tier nna laa femnas aooc
kccai CO far pauo. La femoa ba detg alia daana digl umm selvadi, acbe
oo ing tareaa far pauo e lease ba reapoDdio : |,Qaei aan ina acbon far ; iiia
ito BO preader paata vedra^. Pli bia bagi aber la dunna digl nrom selvadt
bset detg. Ho la feniDa, cb' era bneo ina topa, ba fatg I'emprova et ei 16
ibalaiein vegnida ttel miatrego. Sin qnella moda ban noaaaa feinnaa empriu
h far pann.
43. C6 igl umm selvadi ha mussau da chischar.
loaga ei gl' nmm aelvadi Tegnina tier in perveaeder ded in tempai cnra
€ke la glieat aavevan aunc bneca far purment ord il latg. Ornmni aelvadi
Itt detg al perveaeder^ ebe ord il latg aapi ina far piacbada, scb' ina vegli. 20
•rKao pia^, ba il perveaeder reapondin: |,8cbe fai qneil'' 01' amm aelvadi
k hi fatg piacbada, e detg: y^Uaaa aaveaa ina annc far caachiel?^ n^'^°«
fche fai era qneiP, ha il perveaeder tnman a dir. OF umm aelvadi ba ain-
)aei fatg caaebiel e lora detg: y^lna aaveaa annc far tacbagrun!^ ,i8cbe
fai era qneil^ ba il perveaeder detg vinavon. GFumm aelvadi ha fatg 26
tkchagmn, e enra cb'el ba gin finiDi acbe ba el detg: „InB aaveaa er'auoe
hr tacbera ord il latg.^ Mo eun qnei cb' il perveaeder ba bucca detg, cb' el
deigi far, ache ba gl'ttmrn aelvadi bocca mnaaaU; eo far tocbera, e perquei aan
Bon tigninna far piaehada, caaebiel e tocbagrun, aber bneca tacbera.
44. Perigei igl umm selvadi fegieva bucca ieig. 80
Igl nmm aelvadi ei vegniua dumandaua inaga, pertgei el fetachi bucca
tetg ain aia caaa. Stnquei ba quel reapondiu: ^Cara ch'ei gliei blalla
aara, drov' jen bncc' e cnra cb'ei plova, aai jeu bucca far.
45 Igl umm selvadi en la Oadi.
En ID naul della Cadi babitava grnmm aelvadi eun aia dunna. Da 36
tempa en tempa mav^ el ora eo ila vitga dentuorn et engulava e abluoder-
giava, tgei cb'el pudeva tier. De quei era la glieat adina plein tema o
savevan bucca, tgci far, per vegoir libera da quei glimari. In di vegn in
amm jeater en la Cadi et ei vegn raquintau ad el digl umm aelvadi. Quei
Digitized by
Google
152 Sagen
jester era in viDin plein cunischa e seponcha <te liberar els da quei inimitg,
8cV els dettien ad el ioa gronda snmma daners. Tut ei stau da qnei beio
cuDtents e leds. 61*auter di semetta igl jester nm via, per encurir si gramm
selvadi. Saenter dilg eiK^urir vegn el tier la betta digl nmin selyadi e vt
5 en qaella. Grumm selradi damonda el beio dabot, nua el mimdi. ^Jen
man ad enenrir laviir;^ risponda gP jester. ^Beiot sehe sas ti star cao
meil''; di grumm selvadi* Gl* jester ei eiiotents et elf van pli tard in tocbet
digl nanl en e prenden k raannt de fender lenna. In'uriala lavuran els
omisdus bravamein; allura ba gP jester sarin senscbigniari cb'igl nmm selvadi
10 ei yegnius cun omisdus maans denter la bnora en, cb'el pudeva bne onu
GTumm selradi ba detgagl jester: Va e fai dar mia dnnna ils cugns, cb'jen
possi ora cugls msuns!^ Igl jester ra, mo enstagl dils cngns damond^el
dalla dunna ils dauerM, ch'elU bagi en casa. La dunna surstat^ ra ora
aron la betta e grcscha ri k sin umm, sch* ella duei dar tnt<i. Quel rispnnda
15dabot' ^Gie, gioi dai tutb!^ Et maniara ils cngns. La dunna regn an,
dat neu tut ils daners; igl jester pren els bein spert e fa la fnigia. Bnentar
in* nriala regn igl jester tier in pastor, cbe pertgirava nnorsas e cnroprs
gin in tscbut de quel. El pren, maasa qnei tschut e metta il sann en iai
scufla de cnrom, catscba qnella en sil pes et entscheiraa cuorer. In moment
SOsnenfer catseb'el il ciinti en la scufla, cb'il sann regner* ora et entscbefva
a cuorer annc pli dabot et en in pign moment er*el stulins ord ila egli.
Orumm aelradi ha spetgan ina gronda urialla, mo regnant nagtn neanaroa,
entscbeira el a clamar la dnnua per agid. La dunna ba udin il burlir
digl umm et ei ida^ per mirar, tgei ei seigi. GPumm damonda: ,,Veg^is bnc
25ennc cnn ila cngns ?^ Et ella raquinta allura, co igl iester liagt fatg can
ella, Cura cb^igl umm selvadi ba udin quei, eia el vegnius bunmeiii ordasen.
I<a dnnna ei currida per ils cugns et ha deliberau grumm. Soo ch'ig) umiB
aelradi ei ataus libers, ois el curins suenter agl jester et ei regniua tiei il
pastor. Quel ba el dinnondau, sch' el hagi buca riu in nmm, che seigi
SOfugiua. „Bein!^ di il pastur, „in tal nmm ei staua cheu, ha cumprau in
tschut et ei cnrius rinavon. Cura ch' el ei staus in toe, ba el catschan U
eunti ei pex, ch^ ei gliei regiiin ora sann et allura ha el pndiu cnorer annc
bia pli dabot.^ Gr nmm selvadi tratga tier seaes: „Scbe quei ei asebia,
sehe qnei sai jeu era far; sehe poss jeu era ir pli dnbot.^ £1 catacha siu
85 eunti el pes; mo strnsch ha el gin fatg treis pass, scb* eis el dans per tiarra
ri e rintsehina. Igl jester va giu egl ritg e fa de sarer la fin digl nmm
selradi. Tut era mies ordasenn dal legarment, et ei ban Inra pagan ora
sgl jester ina gronda aumma daners.
46. La uldeuna enten Grepault.
40 Ina uldauna era en pigliola entau Grepault, sper Zi^iau. La
bebama ei ida tier ella. Per pagaglia ha Tnldanna dau in tscbos plein sUallas
mo de quei ha la bebama scbanau fetg pauc. Cura chVH*ei turoada
Digitized by
Google
Sagen 153
anavoty ha ella schau dar las biaraa fltiallas ord il tschos. La uldaana ha
gria aneuter: |,Pir che ti piardaH o meins, che ti has!^ Cura che la hebaroa
ei stada h casa, ache havev' ella enstagl deltas etiallas, thalera fl tacboa.
Plein ricla de haver piars a^chi bia stiallas, t;tfl ella cnrida anavoa, mo ha
anflau dI las stiallas ni I' aldouna 5
47, U uolf rentada.
Ina gada er' ei k Danid \n catscbadar, che inava 4 catacha. El vegn
en igl oaal e catt' ad agnr gper ina gronda cuscha io' aulp. Plaunsia eis
el iita vitier la cascha e veaa, che F aolp era rentada cun in suget vid
qnella. El tratga encunter sesex: ^Quci ei zacu bucca recli!^ El pren sin 10
cnnti ord sac e taglia il saget. La uolp dat il tgau, sco sch'ella less en-
graiiar e va naven.
QV atnn suondont va il catschadur a Ligieun cun ina roscha thiera.
£! ha bqeca saviu vender lau tuts e 8tovin vargnr giu cun ina part Cura
ch' el ei ins ordavou per encnrir pastg, aud' el, passont tras in marcau a 15
claniar sin num. El mira anavos e veiia sin ina laupia^ ch'oi era ina
signnra; che clamav' el. La Bignura nuvida si el tier ella et ha dau ad el
tna stnpenta merenda. Sueiiter ha ella domandau, schc sia roscha thiers
vegni gleiti. 01' umm ha raquintan, ch' el mundi ordavon per encnrir pastg
e per siu groud imervegl ha la nignura detg, ella hagi schon procnrau20
pmstg per ses thiers. Cura ch' ils tliiers ein pli tard arrival , ha la siguura
dnmandau. tgei el vegli per la mercanzia. Igl nmm damonda in grond
daner e la signura peglia el pil plaid, paga ora la suroma can daner bint
e di la: „Ussa prendei pn»pei vosna niercsnsia e vendei ella! Jen Kchengegiel
k vns qaella. Vus haveis pli haul era fatg bien cun mei. Jen erel qaella35
Qolp, che era fermada cun il suget vid la cuscha egl uaul e che vus veis
achaa liber.^ Ella ha lura raquiutan, ch' il giavel havevi rentau ella vid
qaella cascha, perqnei ch' ella levt passar ord la societad de striadira.
Ussa seigi ella vegnida liberada tras el e resti ad el adina engraaieivla.
18, Duas cauras en ina cadeina, 80
Id buob k Tavanasa stueva ad Ina perver las cauras. Ina damauu
anff el duaa de qaellas en ina cadeina. El vul schar lartg ellas, mo po hue.
Siaqvei vegn il buob vilaus, pren in fest e bastuna ellas bravamein. Sucn-
ler va la il buob e cloma il bab; mo cura ch'els ein turnaien uuegl| er'ei
tai en norden. Bucca ditg suenter van els euta Trun k fiera, vegnan en 35
ina uatria e cammondan ina mesa vin. L' ustiera porta il vin, tsehenta quel
sin meisa e di allura al buob: pMo! Mo, ti pign! Ti stos hue esser asehi
nauHchs can las cauras!^ II bab ha eapiu, tgei quei vegli dir, leva si beiu
sperty paga il vin, els van giuedora e laian il vin sin aieisa.
Digitized by
Google
154 Sftgen
49. Las dua$ scua$ en eruseh.
Intigti eit ei Tegniii i Breil ioa femiu en ina c«aa el iia damandan
in' nlmof na. La duDoa de qaella cata bavev' ina biioba e qnella bavaTa
iidiii, cbe scb* ins metli doaa aeiiaa en ernach avon eacb, sebe poaai la itria*
5dura boc era. Spert ha la booba (atg qoei e la atria Toleva nnoU ir plu
Ella acheva traao: |,Jea atoa ir;. jeo atoa irl^i mo meiaa mava. La patnma
tertgava: y,8ch*ella mo maaa!^; pertgei ella atovev'era far per caaa. Final-
mein ba la patmna atuin ir ord atira el ei In lot auralada veaent laadaai
acnaa avon eaeb^ dallaa quallaa ella aaroTa nnot Veaent la atria laa acaaa,
lOhagi ella fatg tribal cun la femna.
50. lis du8 pindels.
Ina femna de Siath ei ida avon onna tier ina enconuacbenta ain viaetta.
Quela ba dan de dar k aiaa doaa fegliaa dua atnpenta biala pindela/ per
aehar ligiar entnom tacbenta. Mo la femna de Siatb aminnYa bneea tnt biea
15de lautra et arrivada k caaa ha ella ligian ila doa pindela entnom il moni
d' ina acna e teniu quel a gradai. Sinquei ha la acna pigliau fiug et «
beracbada gin dil tut. fiareaa ella acban matter aiaa dnaa fegliaa ila pin-
dela eutuorn taehenta, ache fnBaan lessaa banichadaa.
52. Las maiieuns che maven al barlui.
20 £n Domliaacbga mavan doa mata ina aera tier dnaa aoraa k matianni.
Sin Tia vegn in' nolp encnnter ela e roleva adispetg ira denter combaa a.
Chen ei in dila mata vegnina ?ilaua et ha tratg ina cogl feat gin per 1' nolp,
cbe quelle ei onrida anavoa, dent ratga. Ela van rinavon ai eo la caaa
dellaa dnaa aora«; mo qaella aera era mo la momma cnn ina feglia en
35aliva. lis mata damondan anenter tachella feglia e annregnan per riapoata,
obe lesa aeigi bncca bein, ella hagi mal il tgan. Ela aminan ainqaei bucca
bien. La mnmma fa vonaei il pnachegn aeo adina; mo ela ban bncca tneao
en quel, secartend, che T nolp. aaveaai far migliar ora ela laa fiidas. Ek
▼an gleiti anenter gioedora per ir k caaa e Tegnan ain via en in iiaal| nna
80 cb' ei ndevan a annont. In dila mata leV ir a mirar, tgei qnei fiisai. L'aater
eucnntercomi tnmeva agaracbeivel e leva ir k caaa. Baata, il gagliard ha
detg, che ache Tauter vegli bncca vegnir a mirar, tgei qnei aeigi, ache
mnndi el peranla; el temi nnot. II temeletg temeva aacbisnni ch'el aalgava
gnanc ir k caaa peranla e perquei ha el nnota aavin far anter, ch' ira anen-
85ter tachel. Ela van pia omiadna encnnter il annem e vegnaii giu en in
plann, nna cb' ina detga partida atriadira aanava e aaltava. Laa dnaa aoraa
fnvan era denter ; ina haveva ligian ai il tgau. A miei il plas er' ei in,
che acriveva en in cndiach ain ina meii»a. Ela van vitier quel, il gagliard
ordavon e 1' auter, tut tremblont, anenter. II acarvont damonda ela, acb' ei
40pliacheaai bucca de aaltar. Mo pertgei bnc; riaponda il gagliard, el aanki
Digitized by
Google
Sagen 156
leUglioe bngieo. „lfo, sebe scrivi pia qnei, ch'jen dit|[^, cheu eo quei
ai&cbi^, di il icaiTODt, „AIIoscba essas era pri ti en la aoeietad esaTeis
fa^ir cheu tier ik balls librameiD.^ Sinquei rispanda il galiard, eb'els
seigten memia lunseb daven e sob* ei fussi memia eavens redoDonias, Bcfae
ttfessian alt tonaton buc esaer lau. „Ab! per gliea ei caort mgalaa!^, datS
fl seuTOo per rwposta : |,Nii8 dein k vas ioa acatla cun etg e eon qnel
itofeis ms nnscher mintgaga la plonta pei; aluscba eesea me diea en in
kni!" „Ah, sch'ei gitei aacbia/ di oiea il gagliard: uSebe vi jeu ecbon
tcrhrer en qaei cndisch!^ El semetta vid la meisa; mo en stagl sertTer
qodych'il scanron deV en, scriva el ils plaids: „ Jesus, Maria, 8«6ittaep!^10
Soqiiei ei tot STanin naven de quei plaa, prin ora la melsa, il cndiseb e
W scadaa cun etg. lis das mats prendan tier seaex nuot auter, ch' ina
leada eun etg e Tan k eaaa. Leu en omiadns vegni malsenns e ban stuiu
itir ditg en letg. Finalmein eis ei lu vegnin iu teo meglier enn omisdns,
•schia ch' els pudevan silmeius ira entoorn , scbegie bncca lovrar. In dt 15
miTao els k spass ensemen et in di 4 I'auter: „Nas pudessan tonaton
emproar, tgei forza qnei etg ba!^' Tscbel ei staus da quei fetg bein cun-
(eatt. Ela unacban il tscbep de lenna cun qnei etg e dian ils plaids: „Va
die DOS mai veseien tei pli!^ E sil moment ei il tscbep de lenna stolius,
tbs oagin ba viu el pli sueuter. 11 temeletg ei plaunsiu meglieraut dal 20
tit, 1' anter ei aber morts pign temps suentor.
52. La veylia de Roma
la amm de Sumvitg, cbe fuva a Roma schuldau, ba inaga dan in peiel-
%il ad ina femoa veglia, cbe toutav'el. Quella ha in detg al giuveu,
cb'ella vegli acbon far migliar ora el. Bia onus suenter, cbe quei giuven era 25
taraans k casa, maY* el ina sera da I'run k Sumvitg. Ella ral Mulinenn
lia el tut en inaga eatupan quella veglia, alia quala el baveva dan il
peieltgil k Soma. La veglia ba lu detg ad el: ^Ussa vi jea pagar k ti;
psrqoei cbe ti bas fatg!'' et ba fatg ruclar el giu ella ral, nua cb'el ba
itniu atar tocben tncar da atitar. 30
53. Las duas striae si Runtget.
Si Runtget fov' ei duas strias e quellas btuevan far mintgadi per
diescb baas don. In di savevan ei buca, tgei far doo ; ellas ban priu la vacca,
eb'ei vevan, ein idas si la greppo de Panteglias e ban sebau ruclar giu
quella. 35
54. La hutscha,
Giu Uors er' ei ina femna, la quala vegneva generalmein tenida per stria
et baveva ils egls cotscbeos, ida a rugar truffels. II pur ba aber scbnegau
ad ella I'almoana agrad gio. Cun amanatacbaa ei quella femna ida
aaren. Cura cbe la dunna dil pur ei ida la sera giun tscbaler, per preuder 40
tmffela, er'ei leu ina butacba nera, cbe migliava quels e mo eun bretgia
ba ella sarin far coder quella ord tscbaler.
Digitized by
Google
156 Sagrcn
55, La teglia zoppa de Friberg.
Id eayre de Schlant ha inagii la notg Tia sin via ella val Friberg int
femna veglia loppa. Quel' ha cnoinaga tacau el. Ho el ha sedefendia e
daa sin ella, eiitocheo ch' 4>l ha gia nit tiu feat tat en paglia. Sulet ina
5 bocada sisnin haveir* el annc en raann ; la veglia ha detg : „Ei gltei tit
ventira, che ti h«s annc quei toe entamenn, schiglioc inaniiaiis jea tt tei,
ch'ils tttachals saveaaen migliar.'' En quei toe haveva il eavrer tigliaa ea
ina cratch,
56. II giaf net d Rueun.
10 In Landrecht<'r gia Knenn haveva miserias de siirvignir fbraegl; el
haveva in gron quolm e cheu leva uagiu star, perquei ch* ei scigi spertt.
fn ha tutiua detg, el yegli emprnar. Schon la emprema nera, ch'el ei
■tans el quolm, eis ei vigniu in giat ner e leva traao snflar gin la caiola
El ha aber adina spneutau navon e nuota tuniia. L' antra sera era il giat
45puspei cheu, cura ch' el ha fatg cazola et era il davoa aschi ghigliards,
ch'el ha voltu trer culla topa sin la cazola per stizar quella. Cnra ch'il
famegl ha viu qnei, ha el tratg cul canti giu per la topa, ch' in toe ei
seglins sut bean en. 11 giat ha dau in sgregn et ei stulins. I^ damen
ha el enflaa in del d' ina femna et ha enconnsehin vid quel igl ani de sit
20patruna. Vegnient k casa cul latg ban oi detg, che la patrana aeigt eatt
letg malseuna, ella hsgi tigliau gin In det jer sera gian tschalcr de tiglitr
giu earn.
57. Duas vaccas en ina cndeinu
In umm de Breit ha ina gada sin in cnolm giu duas vacaa en iua ct-
' 25 deina. Spert pren el in canti e taglia giu in* ureglia alia vacca, che adevt
hue en qaella cadeina. El ei allura seraess en treglia; mo snenter cuort
temps vegn in urom de Ureil sin esch nuegl e di: ^Scarvon! Scarvon; sche
vus scheis ora qnei, sche manez'jeu vus, ch* ils utschals san migliar si
vossa cam!'' Quel ei lu annc biars onns suenter ius da scala laapia si e
30 giu, mo can in' ureglia; mo il scarvon ha mai astgau dir ora ad casatgif
entochen cb' il striun ei staas morts.
58. La stria en baselgia.
In mat mava savens tier ina matta. Ses gieniturs levan baca qaei et
il prer era hoc. In di ei il mat aber tonatou puspei jos. Greater di ha il prer
55 fatg vegnir en il mat a sarvtr messa e detg, eh' el deigi tier igl ^Orale fra-
tres^ piglii^r cun siu maun dretg pil pei dretg dil spiritual, sche veai el
ella. 11 mat ha fat|^ aschia e miraa Muavos. Chen ha el via qaella matta,
semanada cul dies anen* che haveva in curte sil tgau,
59. La stria cun siat giats.
^Q Dut calgers eran inaga ii a Madernal tier iua matta a cuser. Qaella
haveva siat giats e quels vegnevan traso e disturbs van ils calgiera en \xiK
Digitized by VjOOQIC
Stgen 157
lATon. Id <1il8 calgiers vegu vilaufl, preD e ttla in laisch siienter ils giats,
ehe quels ein fugi gla sut pegnia et in saenter lanter ein stai quieta.
La sera prco la matta tuts siat giata e va glued ora. Cura ch' ils calgien
ein ii, per ir k casa et ein arivai ora siu la pun, eis ei sigliu siat giats tut ners
•i per els. Ils calgiers ban stuiu luvTMr cun tutta forza per pader seriscader 5
dils gats e vegnir sauQS k casa.
60. La stria de Trin.
Ina femua de Lnroneza raava pli daditg daven da Cuera entochen Luin-
oeia. Ina gada vegneT' ella era cun nia carga sutsi tras Trin. Cheu ha
ina femna de Trin voliu far prendcr ella in sac tochen Flem. Mo elia 10
hareva carga avnnda et ha biica schaii cargar si qael. Cura cb' ella ei
ttada vargada Triu; sche pudcva il cavagi bnca trer e las rodas roavan
gnanc entuorn pli. Chen mir' ella sut il car en e vesa cben in' olp. Spert
pren ella il feat, bastuna 1' uolp e tuca quella principalmein ^d il tgau.
or aoter di vera la femna giu Trin e ligian si tetg il tgau. X5
61. Las treis strius.
Inaga era ei k Master ia unim et ina danna, cbe veran duas feglias,
Ina damaun marvegl Ta la dunnn k quolm ct empau snenter era il bab
cun las duas feglias. Sin via riian^an els sper ina fantanna. Lura dien las
fegliaa ina si per iautra: ,.Quei fuss biall' aua per far tempiasta^. 11 bab teidla20
tier empau e di lu: y^Savessas Vus far tempiasta?'* yp^ie, gie!, dien ellas.
Sinqnei ha il bab detg, de far dar tempiasta sin in de Inr praus. Las
fegliaa ban sinquei turschau empau V ana de quella fantauna e tut en inaga
ha ei entscbiet a dar tempiesta sco nuschs siu il prnu, ch' il bab baveva
delg. DlJsaa saveis Vus calar! Vus haveis fatg fetg bien!^ di il bab: ^Tgi25
ha mnssau qnei k Vus?^ Laa feglias rispunden: ^Quei ha la mumma mnssau
e Dus savein annc bia!^ ^^ScLon bien!^ rispunda il bab, ei van lu tocben
ii egl quolm e fan leu roaren^la. Suenter niarenda di il bab: ^Nus volein
ir si en clavau o dormir empau 1^ £U fan quei e cura cbe la mumma e
Ui feglias dnrmevan, ei il bab ius ord clavau, ha serau las portas e luSO
dan fine al clavau, cbe tuttas las treis strias ein berschadas eneemen.
62. 11 striun da Vrin.
Inagm viveva k Vrin in striun, cb' ei levan manar k Vella per barscbar
Ei ban ligian il striun cun las combas vid in bert, ascbia ch' el stueva
mnar suenter il tgau. Mo duas gadas ha el sefatg libers, cura ch' el era 35
o Snresas, dadeus Vignogn. Era quellaga bavess el sefatg lartgs, sch' in
jeater bavess bucca dau il cnssegl als nmmens, de trer ora ils calsers al
striun. lis ummens ban suondau il cussegl et il striun ha bucca podiu fugir pli.
Sinquei han ils nmmens aber era pigliau lauter sco striun e manau omisdus ora
Vella, nua eh'ela ein vegni barschai il striun e quel; che baveva dan il cuisegl. 40
Digitized by
Google
158 Sagen
63. La davosa stria en la Cadi.
Itt pur havera ina famitgasay ehe fms bngien ida k Sogn Plasi. 11 di
ayon havevan ei aber aschi bia At riscblar, cb' ei podevan bvcca veDttcher.
Cora cbe la fomitgasa ba domendau il Patrao, sch* ella savessi ira 4 Bogo
6 Plazi, ba el responding cb* el schasat bagien ira ella, scb' el ventscbessieD de
riaeblar^ aber qoei eeigi baca pofseivel et ascbia stopi ella star cheu a gidar
a riscbUr damean. Da miezdi tulaoava la fiimitgasa traso tiel patroDi cb' el
doreasi temetter gia e dormir empaa. Qaei parera curios ad el. II daros ets el
tQtina aeinett£ gin, aber ba bacca dormini per mirar, tgei cb'ella fetscbi e ears
10 ella ha tertgaii| cb' el donni, ha ella avieri la porta dil elava« tocbendem
e dau cal risti sil fein ; quel ei sil fiat suflaus da porta en sin ladretscb tat
aehnber. II patrun sareva bncea, tgei tertgar, ei aber stans TinaTon eung
ina nriala a masari per bucca achar encorscber la fnmitgasa, cb' el bagi TiU| co
ella bagi fatg. Cnra cb' el ei levaus 8i| ha la fumitgasa detg, cb' ella bagi
15 aednvran e nschlau tut Lautra damenn ba il pnr dau ad ella ina bref e
dotg, eh' ella sapi ira k Sogn Plasi e pnrtar quella bref al mistral. £s
qnella bref baTeva el mea, co ei fussi achabigian cul fain et eb' ei deigisi
pigliar ella^ pertgei quei seigi ina stria. 11 aalter ba pigliau ella pila ei-
vegb et fatg far ella treis tnmigels. La stria ba Inra detg : ,, Jeu anndel i
SOmeuna; aber da cheu denri vegn il striegn yignir aschi fina^ ch* el aa saltar
sin las capialaa dtis signnrs en casa cumin, ch'els encorscben bnc.
64. II scazi de Sontgia Oada.
In giaveo della Cadi snrvera tier in signiur k Paris. Quel Signiv
maya adina la sera dils modems dis, alias medemas nras ord casa.
25Qnei ai enrdau si al giuven et essent scbon ditg tier qnei aigoiuri da-
mond* el inaga quel, nua el mnndi adina talaa seras. II signinr damonds
el sinquei: „Vul forsa yegnir cun raei?^ Et il giuyen ha senaa ditg pate^
tgar, detg: „Qie!^ y,Aber ti astgas bucca dir era qnei| cbe ti rpaas at
audas en nossa societat; scbiglioc ya ei mal cnn tei!*^ Tala aera ein il
M Signiur e sin sunrient ii ensemen et els yegnan en ina salay nua eh^ ri era
serimnan bia signnrs, tut students della scola nera. Denter aiiter bia ra*
qninta quei signur era, cb' ei detti egl Oriscbun k Muster, sper Sontgii
Gsda in scazi, aupaus en ina buscbna sin in pran de tal e tal. Quei scasi
vegni gleiti scuyretgs e sch' enxatgi sayessi quei e sepostasai sper qudU
86 buscbna tal e tal di, de quellas nras, yasessi el in grond botsch cnn gronds
corns. Sch' el pigliassi In quei botsch pils corns e tenessi el entgin temps
senaa plidar in pliud, sunregnessi e il scasi, e fussi recha ayunda. Udeat
il giuyen quei , ba el gleiti detg giu la plaza cnlla stgisa, ch' el leasi ir k
easa per ina cuorsa. Ariyaus k casa, ya el gl' indican di allaa araa fixadas
404 Sontgia Gada sper quella buscbna. Bein gleiti yegn in grond botsch
griach neunayon. Cun curaacba carga el quel pils eoma a di: ,|U88a bai
Digitized by
Google
Sftiroa 169
jeu ttti, A bettiftl^ Enaqvelk ei il botsch pnspei stana stuHoa et il aeasi ei
rettout bueca SGOTreigt.
65. II scazi en la Val.
Tier in pauper nmvi^ cun biam affons vegn tnaga in scolar della scola
aexa« Qnei omm baveva sia casa si Crestas, nna ebe qnella dilCaDalet stalS
«M. La sera mava quei nmm ora eil Crest can qnei jester^ et ei ratcbmia-
▼aa in emi I'aater. Ina sera di igl jester : ^Sch' il paster de Tscbegadado
saress, tgei peglia en il bintgnn de sia sotga, scb^ foss el recbs avnnda.^
Sin qnei roga gF nmm igl iester, ch' el duessi dir ad el, naa eb' el savessi eavar
easatgeiy per natrir aodaninmein sia familia. Q^el rispnnda: ^^Na, gradlO
asaa bnc 1*^ El deigi pli tard ir en tsl e tal litig alia ral a cavar, scb'anfli el forsa
ensatgei. 61' anter di La il panper priu in umm eon el et ei jns. Arrirai el
ling destinau, ban els eavan, mo anflan nuot anter ebe erappa. Snrregnent
nnot anter, ban els prin empan de qnella erappa cun els. 11 cnmpogn
mava il bia Ti Ligieun cnn biestga. Era qnei oun ba el fatg qnei a prin^lS
pli per far il nar, de quella erappa cnn el k Ligieun. Leu va el en ina
atiann e mnssa qnella erappa. Spert ba il possesnr de qnella stiinn da-
moodan el, tgei el regli per quella erappa. El ba Inra damondau in scbi
agaracbeirel preaii, ch'el ba stuiu semanar entuom e bucca asigan mirar
ala egls, dumondont il prev^i. Mo il mercadoot ba sil sue pagan ad el la 20
aamma. Tnmaus k casa, ba el volia tnmar a caver de quella erappa, mo
anilau bnc in pli.
66. 11 scazi de Clavadi.
Paasont in scolar della scola nera per la Snrselva, eia el yegnins k Snmvitg
at ba mirau si eneunter Clavadi* Snenter baver mirau empan, ba el 25
daman ora: „0, Clayadi, Clavadi, ti-cVeis il pli bi; bas en scasis pli,
ebe tut la Cadi I«
67. II scolar della ecQla nera e eia epuea giu Glion.
In scolar della scola nera gin Olion bavers amiseaia enn ina giuTna
at ei baTeraa destinau de maridan Avon ebe maridar ofeiescba il spnsSO
alia ginma, eh* el set in seolar ddla scola nera e stopi ir' ali giavel. Tnl
ftaida damoada la ginTna» seb'ei fussi buoca posseivel de liberar el dil
giaveL II spns di: „Bein!^ Sob' ells fetsebi qnei, eh' el ditgi, scbe possi
dla forsa liberar el. Snenter treis onns vegni el a vegnir cnn annc sis
antars tier dla en fuorma de tgapers; et d vegnien a setscbentar sin ina 36
ploata. Bein gldti vegni lara in signur nontier e qud vegni a dumondar
alia, qud de quels tgapers dla vegli; el detti in ad elhu Ella deigi pren-
der quel, ebe lascbi ponder I'ala dretga. La spusa ha teniu qud bdn
ondamen e snenter treis onns eis d vegnin siat tgiapers sin ina ploata spar
la easa ddla spasa. Pane suenter eis ei era vegnin in signur jester et ba40
detg aUa matta, tgdnin de qnds tgapers ella vegli | el detti in ad dla. Oura
Digitized by
Google
160 S»re«
che la giavna ha damondaa dal sigour il tgaper, che schava peoder I'tU
dretga, ha qaei nignor tratg quel cuu tal fel e gretta el Uchof alia mttU,
cb' il tschos ei rats. Ascbia ha la spnsa piidiu liberar sia tpuii.
68. La profetia dil scular delta acola nera.
6 lo tcalar della scola iiera ba , ciira cb' el ei ius tras la Cadi, detf,
Trufi vegni ba regnur gmnd, Pardomet pastira de cavals.
69. La muria gronda A Breil.
La muria gronda ei vigDida ina sera k Broil sco ina capetscha de bren-
tina, la quala ei setAcbentada eo stiva della casa, noa che ima eh' il Uetel
lOTener ei ataa. Ed qaella casa ein tuti mort» ora e naenter baaaiaeia tat
la Vitcbueuna.
70. La muria gronda d Somviig,
Dal temps della uiuria gronda vesev* ins ella Viseboemica de SamTitg
mo treis cazolaH. Las vaccas mavan da mesa ttad k paatg sot il yitg e
IbbaTevien jvers, che scblupavieD ora, pertgei che uagin mulschevi ellas. II
farrer de Sumvitg ei jns cnu Niessegner k Snrliein e tomoot 4 casa en
el morts sin la pan.
7L lis endisch de Schlans.
Curai che la muria gronda haveva calan k Scblans, era et vansan fetg
20panca glieut. II di de St. Marc ein tutK ii k messa et ils jastera ban dmm-
brao endisch. De cheu d* arriva ei, cb' ins di ils eudieeh de Schlaas.
72, La ruin a de Brulf.
Sin in di deZercladur, gl'onn 1683, haveva ina duuoa empoataa ina aer-
cluDza. Vegnent neutier il di fixao; sche voleva la zerclunaa Rbaolutameir
dSbucca vegair; mo la duona ha teniu ella pil plaid e fatg regnir ella. Lt
serclnnza era quei di tribe! malruaseivla ; tudi miravi ella si encnnier que!
plaZ| cb' ins numna ussa y,la bova gronda^ e scbeva: |,0x sun Jon vegnida
chen eun schliata peda; o, mo bocca oz, bucca ox! Tgi, sm, ache mias
compognas damognan porsnllas.^ Sinquei ei lu all' ina suenter miei di
SOrutt' ora la bova, che ba satran il vitg de Brulf cun la capluta de S. Pieder
e 8. Paul et ba teniu si treis uras il Rliein. Ina iuletta familia aeigi vegnida
liberada en qaei vitg. Quei era paupra glieut. Plirs die ei vegnio in
ntscbi sin fanestra, che scbeva cun clars tuns: y,FugiI^ Oremprem hagien
quella glieut nuota ditgau gl' ulscbi; il davos di, cura cb' igl utachi ei tnr-
SSnaus, ban ei schau el en stiva et quel ha repetin pliras gadaa : „Fii|^; fugil^
La glient ei sinquei fugida encunter Muster. Ei eran buccm da lonscli
da Casebliun, ch'ei ban tertgan, che la tin dil mund vegui; aachi tribe
tunava la bova^ che mava gin e sur Brulf ora.
Digitized by
Google
Sprichw0rt«r 161
Spridx-STdrter.
1. Igl nmm peglia ins per tl plaid et il bov per la eoma,
^^ Igl Qmm pieglia ins per il plaid e la femna per la eebuba.
S. Tiek tignnrs ei in pngn cuida meglfer, ch' ina biguiera riscbnnt.
4 ICntga tnec ra eon tia crosa,
5. n fiarel ttgn eun lis set.
6. Megio pren margltnas per salin.
7* Mo in tisnn fa bucca fine.
8* Paan seulschanaa ei miex magliaii.
9. Tgi, ebe oaama de giuveoi isa de regl.
10. Fing dat eotgla.
11. Mintga alaTun ba ria bargantnn.
15. Maniia plein ya luro.
18. lot dei tpargBar il paun, entocben la panera « pleiiia.
14. La ieila Tegn, seo ins fila.
-^16. Nagins afbne en ina letg, ina casa eensa tetg.
16. Mo ia pegn fa bneca nanl e mo in aniin fa bncca yitebneonca.
17. Min^ aogn ba sia oandeila.
18. Grond bngbetg, pign gartetg.
19. OrondaH maryegliaa felgian las nreglias.
90. Far migliar ora ei bncea pnean.
91. Ei dat adina in caam yit per in bien amitg.
99. Cn la seif ei bassa, et tnt cbe seglia snro.
98. Bta canera, pintga sgarmera; gronda babeida, panca mnneida.
94. Oronda eaplntai pintga deyotiun.
95. In mim yilan ei gleiti yilenuu.
96. Tener la gailada e scbar ira il eani.
97. Mintga biestg fa sin yiers.
98. A mintgin il siu, sebe ba il nanscb nuot
99. lis enolms staten e la glievt sentanpen.
80. Gkonda fnrtinai sebliaia frina.
81. Disa fa natira.
89. Donn e gomias yan ensemen.
88. Mintga stgisa ba bia yiarela.
84. Mintga tetg ba sia cmseb.
86. 11 par della canltscba rata et il boy deUa coma crutscba mantegnien
la bargada tntta.
86. La cbiscbun fa il paltran.
87. Tgi| cbe yiya della speronaa, miera della pleronsa
il
Digitized by
Google
162 8prichw5rter
88. Igl nmm mesir'ins buce en la cnrtauna.
89. Tgi, che viva de caprezi^ sepaga della buorsa.
40. In crapp, che rocia, fa bucca meschel.
41. Bia parens e panes amitgs laien tei en tea castitgs.
42. Ins vegn pli tginusch ord in achliet onn, eh' ord in schliet num.
48. Par il Rignur senz' entrada, ei ina veta sbuaerada.
44. Haver in spert bco in cavagl, ei in tnp lamagK
45. Bein empustin ei niiez cusin.
46. Igl egl pli grond, ch' il begl.
47. II acbenghigian ei ear cnmprau.
48. Lanna scarsinada ei sco frina biatuda.
49. De mattenns de tschupi e prana de samada dei ina sepeitgiarar.
60. Aua (gena cava riva.
61. Inn sa bncca meter petgias sut il tschiel.
65. Qaei, ch' ei de gniau, peglia miurs.
68. Pnpira fa nchliata natira.
64* Ei gliei bncca mo ina femna, che tila tnbae.
66» Mo il schnec ei neschiua meitter.
66. Lendels fan plngls e danea fan danea.
67. Tgi che aepareglia, secnropognia.
68. In di cnntacbar, vala per doa filar.
69. Loschas mattenns, tachnfas vaaenna.
60. Gronda parada, pintga entrada.
61. Del^aur'e delta signiuria dei ins bncca pigliar fanUsia.
62. V nolp sto encnrir il tschut, avon ch* ir cnn el.
68. Igl umm visaus ei miez salvana.
64. II rar mola il dir.
65. Ho in tiznn fa bucca fine.
66. Ei vegn ascbi bia pials en la gierba, aco tgira.
67. Oz in anolc, damenn in fosa.
68. SnrTetachs sto ins far cnn donn.
69. Maneivel e cnmadeivel ei costeivel.
70. Hiarda madira ei greva purtadira.
71. Empmar va snr studiar.
72. Gaglinas ginvnas e cauras veglias ein bnnas casarinaa.
78. Banl ne tard vegnien ils nnvs el petgen.
74. La fom, la fom fa bucca adina don.
76. La fom ei ina criua cumar.
76. Cnn art et inschin sa ins chistrar in mnsehin.
77. Cn tnt di, che la vacca seigi gaglia, ha ella in tachel.
78. Oronda barlacea e pane en la gasacca.
79. Maridar fa panderlar.
80« Goga per copiergnia.
Digitized by
Google
Spriehw5rter |g8
81. Di e Dotg quozan semper. ^^^
89. Lfts femiias pon vertir tut dano bieiu
83. Femnaa e cavaU aan nnotta, nua ei ban il tanteri.
84. lis uminens eio fatgs tot en in fntge.
85. Maglia vtits e tgiagia giaveTs.
86. Tgif che tegn, ba.
87. Ins sto tener glient per glient.
88. In plaid trai V anter.
89. Mintga banal ba sin tgiamtln.
90. Miarda ei bneca mel.
91. La stialla vegn dil len.
92: Minrs fan minrs.
93. 8ur queif ebMns fa curvien^ dat ins lien.
94. Mo ina mola fa bneca frina.
95. Quel, che yegn de scbnlar, ya de cantar.
96. Tgi, che ha las letgias, va cun las setgias.
97. La verdat schendra bass.
98. Prers e plnscbeina ein mai pleins.
99. Ina matta sensa cnrals, ei sco ina vacca senza stgella.
100. Cura la masira ei pleina, scbe va ei soro.
101. Mintgin sa il sin.
102. Maridar sto ins, entocben ins t\ rivs.
108. Parler enn parler.
104. La cansnn ei bialla, en ella ei cuorta.
105. De platta ne de pegnia bai adina dau.
106. Anita sgolada, bassa tscbentada.
107. Spann e dabatt, scbi ditg sco il mund stat.
108. De glient, che Niessegner ha nadau, dei ins sepertgirar.
109. Scb'ins yal roanar daven in nanl, dei ins cargar pane.
110. Cnr* ins perda ils dens, perda ins igls amitgs.
111. Avon, cb' ei seigi o in onn, van bia minrs en ina antra rosna.
112. £i gliei mund pertut.
118. Ei dat adina ennc in di.
114. Dagnot e daguot fa paoz.
115. Ins sto pigliar il di pil tgau e bucca pil tgil.
116. Pul e pen fan il tgil ordasen.
117. Qnei cb' il prer po buc, po il cal aster.
118. Tons tgiaus, tons meinis.
119. Dar paun cun pugn e cascbiol cun badugn.
120. De secc sto ins far de biall' aunu
121. Q^ol che mida meini, ei eunc in nmm.
122. Us msughers van suren«
128, In tierm doma 1' auter.
ll»
Digitized by
Google
164 Spricbw(lrter
124. Us mortt aitea.
Itt. lat tto sehar ira il Mtoii per Im aveiami.
186. SeDSA frau, sensa pucan.
127. Ini 8to tebar ira la crappa eDgio, at il fam eaai.
138. La rauba ha da taraar k Ucli«p.
129. Tgi ehe ha ehitochan en eadeiDas, meU ea il moTal.
180. Tgi eh'ei en ilml a von, tenda avoa.
131. Banaret dat letg.
132» Con bataret cala la parentela bain at endratg.
138. Recli cnoaa semper.
134. Dretg vegn dretg.
186. Ins sa, eo ins ?a en casa cnmtOy aber buccal eo ins vega ota.
186. n dretg dei ins bncca miserar ora enn curteana tgiembla.
137. Ins hU> sepertgirar digl uors blesaau, dil pega posan e digl am darssalsi.
188. L'aura de MarS| il cnmin e U fiera da Ligiann sa nigia ligaiar.
139. Tgi, ehe va k marcan, taoma k casa ena font u can do»B.
140. L'uolp mida il pegl, mo bne'il vea.
141. Tener 11 moschin e schar ira il caragl.
142. Tons tgiaus a tons meints.
148. Snenter macorta aara ei adina yigniu bialla.
144. In qnet seo in cavagl ei in top tarmagl.
145. L' ttolp va era can tschnts, ch' eia nndai.
146. Mo per in troffel meta ins bncca si vanenn.
147. Tut val giustia, mo bncc' k casa sia.
148. Liungas Tias, grossas manaegnias.
149. Hariar ei qnei ehe mnnta.
160. Bnana snppa, cam de stuppa.
151. Sea filau e sea tessin, dat il meglier vestgin.
162. Cnr la canra ei crappada, ei memia tard las arbagas.
158. Ei gliei meglier ina scrotta, ch' ina rnsna.
164. La caaeta scarynaa bace il priel.
166. La pratia rala pli, aba la gramatia.
156. Mintga causa ha sia inschin.
157. Bucca largia, mean stretg.
168. Bmpan per in fa mal k negin.
169. Nna, ch' ei morda, sgrat* ins.
160. II qnet pervesa ins tginnseh.
161» Ins sto essor nanschs, per seriscnder dils crats.
162. La glieut sto ins prender, sco ella ei, e V aura, see Mm fa.
163. Magras costas, gronds quitaus.
ItM. Gronda casa, pign davau.
166. Ins sto far il sbargat mo snenter la comba.
166. Igl emprtstan £s qoitan.
Digitized by
Google
Spriehwtfrter 166
167. Od nifid regn en credity Dtent pertgiri digl agid.
168. In eiigii calscha Tauter.
169. La Twdat sebendra hats.
17CX Tgi, eba eonta avoBi oTa avon.
171. Cania rara, causa eara.
17S. Saida a rali fan doa k ti.
175. Ord bvcea a ti pit nas.
174. Ranba eara ha mai maneaa.
176. n tm fa la eanaus.
176. D' ina granda eaaada e d* ina gronda nevada, dei m» bocca settermentar.
177. lea nanscha donna, in schliet criee e crappa dariet ai pil pnr sehliei.
178. Schnber e cotg ea mintgin far.
179. n par an la loia mantegn il aignar ea la crotsdia.
180. las sto sebar dar its Infts pile lartscbs.
IBi. Us mauns eanlds, lis cars fanls.
182. Saha nuinns prenden bncc, -aehe praits tnamen adina.
188. Boss da strom, nmens da fom.
164. Oraasas yaeeas, magbars bisoebals.
186. Sea fa e sea ba.
188. Bta paglia, panea msglia.
187. Melan ei do niebel, tsebietsehen ei de entscb.
188. Mintga seaa ba sin moni.
189. Qneiy ehe ya per forsay yala bncc ina seorsa.
190. Us Infs maglien bne in 1' anter, aber ils aignnrs.
191. Las matteuns dils recbs at il cascbtel dils panpars vegn il pli baul nadir.
192. Mintga eaglia ba sin ennfiert
198. Qnei, cb'ins ba ett bncca, ei daros la enppa.
194. n giayal fa la yanenn, aber baee igl nyiercbal.
195. Panes cayegis ein gleiti senltri.
196. Beter il crapp a supar il pugn.
197. Ones qnarela il dies.
198. Patla spargnia pann.
199. I^a elay easa yala tscbien renscbs.
200. Leygiera spargnia tsehayera.
901. La maglia ei mesa pagaglia.
202. Fatg si cnn rida, ya gin can spida.
208, Kmpan qnet stat bein ad in eayagl.
204. Anngls ban dirs tgaus.
205, Cnr' ins ba daners en 8SC| ha ins linnga en bncea.
306. Tier ina letg ginyna ya il giayel siat onns entnom casa.
207. A tgi^ ehe Diens dat ils tsebnt; dat el er' il pursspen.
208. Tgi, ehe stat ayon la porta digl nfiem, pren il giarel per cnmpar.
Digitized by
Google
16t) Landwirtschaftsregeln
Landiarirtsohaftsregeln.
1, Cura cb'il Behane ei caulds,
Sparg^a il fein per tea armaals!
2. Bialla anra Boania fa loa bialla 8tad.
A 3. Baania ei il di carschius in sbargat dc tgiet.
^ 4. 11 luft^ che dat Bnania; dat gV cntir onn.
5. Sontg Bistgaun, miez dil fein e mies dil grauu.
6. Sontg BiBtgaun, ina ara de tgaao.
7. Diens pertgiri dalla ferdaglia da Sontg Bistgaun e dalla calira de
Sontg Lnregn!
8. Tona il Favrer la mustga;
Perveseder, spargna la brustga!
9. Mustgaa Favrer, siglientan il fein ord faner.
10. Ou las mustgas tnnau il Favrer,
Matei las brnstgas en faner I
11. Sontga Brida; aura sburitschida.
;A12. Nossa Dnnna de Candeilas pli biigien il luf ella ciiort, ch' il soleigl.
IS. Nossa Dunaa de Candalann, miea il fein e mies il grann.
14* Snfla 01 gin Nossa Dnnna de candeilas il tschep tschera^ ache dat ei
pane glin.
15. Sontga Gada^ mes' envemada.
^16. Sontga Gada dat il solegl per tut la vallada.
^ 17. Sontga Gada dat il solegl k miez la vallada.
18. Sontga Gada meina ils firaus h casa.
19. Sontga Gada vegn cun pann e pischada.
20. Far bia tscbeiver dat bi e Hung coven;
Far pauc tscbeiver dat in cuort e mitgiert coven.
21. Biallas quaterteropras do Cureisma e gronds inignucs Matg;
Macortas qnatertempras de Cureisma e pigns mignucs Matg.
22. Biallas quaterteropras e bi atun.
23. Sontg Mathias cuora V ana per las vias.
24. Dat ei 1' aura sut de miez Mars, suond' ei ina schliata primavera.
25. Verdaghira Mars, sachira d' Avrel :
26. L' emprema mesadat Mars dnei fevriar.
27. II Inft de Sontg Giusep regia tocben Sootg Gieri.
28. BiHch' ei Sontg Benedetg, dat ei aunc trenta bisebas sin tetg.
29. Da qiiella vard, nua ch' ei tuna V emprema gada la primavera, vegnan
ils uradis duront la stad sisu.
Digitized by
Google
Laiidwirtsohjifuregelii. jQ'jf
y 90. Dariet rmnnas k primavera, ina bletseba stad;
Paaeas raunas, ina ichetga stad.
81. Domengia it Palmas oeir giu per la palma, neiv giu per la spigia.
S2. DomeDgia de Palmas neiv sin la palma, neiv aiu la peUa.
XS8. Tard Pa«tga8; tard prima vera
84. Avrel stanpa nnegl.
X86. In, che teregorda da treis buss Avrel% ei ualti vegU.
A86. Ina biseha d* Avrel ei la grascha dils paupert).
87. Atchi linnga aco la glatseha penda gl' Avrel vid iU tetga, asclu ault
dat ei anne neiv nova.
88. Avrel, Avrel , porta igl asen avon nuegL
89. or Avrel etc il cncu cantar ni eehliipar.
40. n Fanadur setiaran ei la mamma dil cucu en sat in magliae.
41. Cura, ch*il cuca conta sin la caglia eeca, qaescba cl sin la verda.
4S. Scb* il caca conta eanc ditg suenter Sontg Gion, dat ei in scbliet onn.
48. Conta il caca sin la caglia seca^ scbe neiv'ei gia per la verda,
44. n laft, che datg Sontg Gieri, cnosa entocben Sontg Gion stad.
45« Cnra, cbe V anra sat dat Sontg Gieri, dat ella entocben Sontg Gion stad.
^46. Sedattan ils baobs Sontg Marc k Scblabs, scbe dat ei in bien onn.
47. Eta ils de Somvitg ils emprems k Scblaos Sontg Marc, scbe dat ei in
fcien onn do salin.
48. Bialla semnada, biaUa rischlada.
49. Schetga plantada; recba engarnada.
60. II coven duei ins adina semnar en ina aulta nra.
61. U emprema plievia de Matg beUa il scbnec gl' aviercbeL
63. V emprema plievia de Matg vala in car d' aitr can rodas et ischel.
68. Cura, eh' ei betta la neiv carscben Matg, sclie bett' ella rointga malaura
tntta stad.
if 54. In migtiinc, cascliaus d' Anieinsa, daei ins bncca prcndcr sor mar.
66. Plov^ ei per Anzeinsa, betta la tiarra sfendaglias.
66. Onra cb'ei plova la domengia della Sontga Trinltat,
Scbe plova ei las domengias tutta stad.
67. Cora, ch' ils tscbeps tscbera ardan bein Sontgilchrist, scbe dat ei
bien glin.
68. n Zercladur dovess scbmarsentar la tastga sil dies dil pastor.
69. Dariet lerdem e bia giaraan.
60. Qaei, ch* il Fenadur et Uost san bocca qner, sa il September bucca barsar.
61. Bials dis tgaun, in bien onn enta maun.
62. Igl Uost ei denter veder e unot.
63. Avon cbe trer famialla, sto ins Hchar pigltar ella treis rngadas d'Uost.
64. Tona ei suenter Sontg Barclaroiu^ scarga ei avon cbe dretgs.
66« In pon rtsdiv de Sontg Barclamiu
Vala per das de Sontg Matbia.
Digitized by
Google
168 LtndwirtBchafttrefelii
66. Oieravn giuT«ii, risdiv regl.
67. Soinigm Frena ta cud 1a marenda e yegn cun siat yenten.
68. Hacort' aura Sontga Frena, pur sega ad in t^gar e rasehla, en A 9U.
69. Sontga Fr«na va cul caz de veschlat e rego cnlla canastra de troffeli.
V 70. Sontga Frenal Seigtes avon miezdi spellada e suanter mlesdi bein
ornada.
71. Bialla Frena, bi atnn.
Peseba Frena, peacha atun.
^2. Fa Sontga Frena pesch en la can^iacba; Bebe dat ei in bletsch atnn.
73. Bialla aura sontg Micbel, dat in bien onn d« mel.
74. Sontg Mathin pren il tin, scbiglioc vegnas ti per il tin.
76. Dat la feglla gin havl, ya ei gleiti cnl caul.
/76. Vnl ei bncca dar gin la fegliat scbe dat ei bia yarnaneglia.
77. Cnra ebe la feglia ya tard, scbe yegn ella baul.
78. Fan Ian miurd igniy sianaila talina, scbe fa ei rncb gl'eniprem nniyiem;
Fan alias giudem, scbe dat ei ina rueba primayera.
79. Fan ila sehneca baul uyiercal^ yegn ei baul unyiem.
^80. Cnra ebe la crappa dil fibein ei gl* atun nera, suond* ei ina blelacba stad.
81. Sco Tanra fa gFalnn, fa ella la primayera.
82. Keiya ei carseben Sontg Gagl tocben Rbeiui
Scbe ba gl' nnviern fatg pnlein.
83. Cn la earachen Sogn Oagl enyeia toea Rbein,
Scbe ba gl' nnyiern fatg pnlein.
8i. Treia bisebaa entooa Bbein,
Ha gF nnyiern fatg pulein.
85. Neiya ei gremprero sin tiarra sebelada;
Dat ei ina recba engarnada,
86. Renta V emprema neir yid il terratscb,
Seb*eia ei bncea da temer per las layinas.
87. Qronda neyada, recba fenada.
88. Gronda cnflans^ gronda canyaos,
89. Sogn Yintacbegn acbetg; mintga crest sin fretg.
90. Cambrida las quater tempras de Nadal dat dariet pnninia.
91. Sogn Leii aemetta gl' nnyiern el aeaael, Nadal ain pegna^ Pastgaa ain
gasfa.
92. Stgir Nadal notg, atgir en davan.
98. Soo igl ei atelin Nadal notg, sio ins serooar graun.
94 Nadal ain gassa, Pastgas sin pegnia.
96. Scbe la roaa de Nadal dat ora bein. scbe dat ei in bien onn.
96. Cnra cb'ei biseha Nadal, dat ei dariet pumma.
97. II Inf ba anno mti miglian gV nnyiern.
98. Stgiras Calondas e elara meins.
99. 11 sulegl selai yer tnttat laa sondas duront igl onn, prin ora treia.
Digitized by
Google
Bltid IM
100. n 0Ql6gl ddlM tiat foUsduk k «liMit ghi dil pki.
lOL Ki U tU Sootf Qiftcbeo h^ ttiBda, sch*ei )«ei m'enseM da aar-
aoflf a«ra.
lOS. Ves'mt la Tia Sontg OiadMii trab laras ina taeater T antra, tche &
•i ditg biaU' aura*
108. TMhiatsehea deOa lera fa biala ttebera;
IWhialiditii deUa damaan fit paos a pvltaan.
104. 61'arlg della sara rala ina bialla raeaa nara;
or artf della dauaaa vala baoea la lanaa d' !■ tgaua.
106w Artf la daoiavn, la lera paltaun.
IOC Aftf la Mia fii l«ia.
107* Sarein della aotg,
Qoosa entochea lat otg.
108. T^oa at fttf ia oaoi ache dat ei bia trnfiBls.
109. Tana ei, avoa ebe ploYer,
Gal' aiy aTon cba morer.
XllO. Nibel aeidi ei aara de tsehagnin.
111.^ Pes Panteglias netta si eapi;
Betta la Ciiiihdi e pren il raetil
US. Vdas mo adatf^, eora eb' il Soopi.
I^lla neatier eapeUch, oe metta ei ttebapi.
118* 001* il lae de Orua rampaoa,
Yegn ei gleiti, ebe tona.
R & t 8 e 1.
1. Badonda, radoadiaUa,
Senia ne otsa ne eapialla.
La eratcb amies il dies. ^.
II ster piean. /
8. 11 dies de len, il Tenter de earom e la beglia de fildirom. -— - ,
n scarsia.
8. laa Teglia, ebe centa et ei vegn la beglia deUas castas ora.
La resgia.
4. Grin, aran, Ta seon sor las eostas ora.
La resgtatta.
6. Id atsebi tgietseben en ina eombrettai aha aonta, caia eb' ias raL
La lieaaga.
Digitized by
Google
170 RiitMl
6. Tgau de len a eum de ovom, ha tiuu latf da giuvem.
)1 tariehieL
7. In mantt Man, plain guotas meloas.
II teehial ttelia.
8. Tgi ya en k Boma at ora sensa pigliar ne tscbtel na tiara?
La bref.
9. Tgei gaglina gaglia ya pertnt a naa| oh' alia MtfdieDtai di alia ora tat?
La bref.
to. Tgt ba en ina rassa tat alva sanaa cotadiras?
Igl iav.
11. Ina eaplnta can mir aly at in altaret melen.
Igl iey.
li. Sin tetg aly a gtnn plana melen.
Igl iev.
18. In qnolm aly can ina flnr melna enamiea,
Igl iey.
14. Tgei ei bein plein e ha ne fans ne nyiarcbel?
Igl iey.
16. Raita e camitcha; bnchina ousadira.
Igl iey.
16. Tgei fiar' ami aly e dat angin melen.
Igl iey.
17. Ina bnot cun doos sorts yin, mintgina separada.
Igl iey.
18. Tgei sgola senaa alas, petgia sensa meuns a yesa sensa egls?
La layina.
19. Qnater dunschallas, cba yan snr in qnolm yi e setiuen mai in lanter.
Las elayellss della plntgara.
20. Quater lililans a quater predicants e la hncla, ehe crascba da pugn an.
La plntgera at il eani.
V 91* Bab linng, mumros eayorgia, treis feglias, che conten bein.
La gigia.
22. Vitt ya, plein yegn, peglia per la cna e tegn.
II tschadnn.
28. Enzatgaiy ehe laynra tndi e la sera seznp* ei en sia raiardetta.
II fine.
24. Bab strusch neschin; fegl scbon si da tetg ora.
II fine.
26. Tatta de fier, mnmma de strasch, yenter bletscb e tgan taebiatschan.
La cazola de fier.
26. Ories sco in pal, liang sco ina lata et in sa far tut en in magliac a
matter en sac.
II plnmagl.
Digitized by
Google
R£Ue] ni
57. TatU do len e mumnu raduoda, die ha in boob grtms, aly.
La panaglia rodnnda.
58. In stongli can pleio aDteaU alvs, cbe manesca si, tgei eh'ias betta eii«
lb den0.
29. Ina cotschna Btallatta ded alvs giattela; tgei ei qaei?
La bacca.
30. Ed in nuegl eis ei pleiu gaglinas alvas u mo ina cotscbna.
La bncca.
K 91* Ina tenna enn trentadna morders.
La bncca.
3S. En ina sala eta ei plein sessels alva, ina stgnura, vistgida en tgietseben
ei len e saulta.
La bncca.
88. In bi jert tgietschen, ei plova mat lien e neiva inai lien^ ei adina
bletaeha et ha ina aeif alya.
La bucca.
84, Q^ater soras temetten ensemen sin viadi e van per la medema via;
mo ne aereaan ne setiuan ina P antra.
Lat rodas dil car.
35. In umm en in blieC| cbe grescba ton sco '1 po e tut cbe auda.
11 senn.
S6. Ina femna denter qnater mirs e conta mintga di.
11 senn.
37. Tgi ba la baeea de bronz, in den de fier e ena de curom?.
II senn.
38. Ina tatta yeglia cun mo in den e dat ti groads bergheln.
11 aenn.
89. In eurte cnn ne funs ne nviercbel et ei plein earn freitga.
Igl ani.
40. In thier, ehe va a postgar, catsch' ora tndi la lieunga a la sera Tagu
cnl venter vit
La bransina della yaeea.
41. Ina signnra cnn crinolina et ha mo ina comba.
La brantina.
43. II viv porta il miert et il miert va a cantont.
La vacca cnn stgella.
43. Ina tgianra alva va atrat in naul de fier.
II glin va traa il tscharieicb.
44. Siarpfl alvas, ehe van tras in naul de len dir e laien vid ils pegos la
palegnia.
II glin, ch'ins tila tras il tschariesch.
45. Qnater soras en ina eombra e bncc' ina sa arver igl esch k V antra.
11 coc de nnseh.
Digitized by
Google
172 Bitoel
41, Ba ina •laiistr«| cV •! gliei qiiattr miiBtessag et ei oe portas ne faaaslraa.
La notch.
47. Tfei fran habitasehan en loa casa e yesen mat in Tauter?
Ilg aglt.
48. Dnat popas davos in eratt qnoran adina a raaan aai ina T antra.
lb agli.
4f. In buobat enn in manti lichietsehani ina eapataeha nera, panetteha a1
venter at in pal al tgil.
La frozla.
\ IOl T^ ein dnaa lalettae a tin qnellas in cnech narteh a tin qnel ina
riicla et in plenn e sin qnel in uanl e cban eis ei ragla e pnTene,
eha taaltaa?
II carttgean.
61. Enaatgeiy cb' ins ha bpgen stemin fetg e tonatan, eh' ei achafi el bletaeb«
II biaochela.
52. In bnobet sin in grep, cbe petcha, cara eh' ine rul.
11 acntge.
68. In nnegl plein Taeeaa eotacbnai; ina nam pogniera ra an a eataoba
II fnom plein bnmiu at il tchlaTva
sobubregta ora.
64. Q^atar lontschas^ che peglian ne Isehiel ne tiarrai Tan tnr cnolaM a
▼ah e TaUn anr et argien.
lis tetts ddla Taeca.
66. Tgai ev davon sco ina Aiortga, entamiaz see ina bnot e daros aeo ina aaaaf
La Taeca.
(6. (2"^^f ^ sbatten, qnater, ehe tsehelUttan e dns, che niren davan orasi.
La vacea^ ehe Ta tras V ana.
67. In eratsdi ella prait, dndisch file lien a mo in, cbe strdia.
II calge, cbe fa trans.
88. Tgl sa far nescber dnos fiuitauaaB alvas en ina sadiala?
In, ehe mnlscha ina caara.
58. Linnga stendida, bhita tnndida; nna vaa a tgei marreglias baa?
H Rhein.
80, Ina bialla cosa alva sanaa cnsadiras.
La naiv.
61. Ei fgolla et ha naginas alias, ai va et ha naginS peiS| ri sdiat at ba
nagtn tgierp.
La neiv.
8f • In Spasatgamin va da tgaanin si, eura ch' el ei aisnnii sobe pagliatt ila
ca^egls fiuc.
11 lamegl de casola.
83. Stnsab nasebin e snnregn schon sil tgil.
II lamagl della eaaala da sahr.
Digitized by
Google
RlUel 173
64. Si p«r eatitli giu per canal, denter das cnppt; el tji^agie e not aaglieia.
II aulio.
$5. Vegn d'uiui^ vs k vitg e T^gn eoitg; m egl irel e Tegn aittreL
La eurtaiiDa.
6t. Bepp^i i^PP* si P^ ttcheppa, tcroUa tgil e fetga pel.
n eboriar il glin.
(7. 8ai tgei va todi a ettirtiglioiit tortae e la sera regn ei mo eim ina d tgil?
II 8. h. piertg storsoba la eoa.
68. Tgei ei is piidel air, che leglia pli ault, eh'il clutge della baselgia?
n pallet.
69. Tgi ba das tgaaa e mo das braUebs; sis combas e mo diescb dels;
qoalv pels e mo in gang?
n eavalter k eaTagl.
70. Enaalgei, ebe ba la raosna k miea il dies.
II cavagl cun il caTalier.
1h Sisam in' olma, giudem in^ olma, enamiea da carom.
Cavslier, cavagl e la siala.
7S» Tgei ei qaei? Sial van tras il Bhein et ei bogna mo in.
Ina liafa can sis pigns, die va tras il Bheim.
\n. la ei en ina bignera e pir, cb'el grescba e meins veng respondin,
II spiritaal sin sotntsehalla.
74. Jen segbel pign'i pign, pes far ina traaiseb pleina.
Le glisch.
7Sw Tgei sgola sensa alas, morda sense dens e per seit e fom vegn mai
staoncbels?
Illnft.
7(. Ensitgei, che va cnn fbrsa tras las spinas e sesptna bnec
II Inft.
77« Tgei omm grond e form va per tnt il mund e nagin vesa '17
II Inft.
78. Tgei taglta indi a seiftetta la sera sin ina clarella cnn ina eomba east
e I' antra engin?
La forscb.
79. Dnos lattas dia diiMcb davellas ttUan ina latta cnn trenta dayellas.
Cnra cb'in rasebla.
80. Igl empreili verd, snenter alv et il davos regn entaorn en gronda i^{amu
Las spigias.
81. Vegn firars sin ina seif e tnts, cbe seglien e saulten et ban ehitsefaaa ia
pal sol tgil en e sat tgil o.
lis apeals d' ardir.
88, Vegn soretlas en vegn combrettas seglien e sanltan e sepegliaa baeca
ina 1' antra.
In tmchet can regn caals, ea ils qnala
vegn mea en vegn canials fil et nrdin.
Digitized by
Google
174 Rltnel
83. Tgi hm il veoter it len, la b«g1ia da crapp a las vref^lias da eurom?
II CQia.
84. Tgi atat cnl tgau tngm, la cna ansi at ha 11 cor, eha balacca?
U clatge.
86. laa rait itandida; biarsgiaU, che van atras ia stretg uaul; pialTita,
eha baatnna a bnce'* in, che fiii«
La taila, ah* ins taitaa.
M» InA cna nara cun in nor aW.
La procassinn.
87. Ensitgaii eha ha duos nragliaa a bneca tgau.
La tgina.
88. Tgi n tial bnntaduar alvi a taoma anavot brins?
Las coccas.
89. Ib aaaeh n», in lac vard at in arapp aW.
II casahial al prial.
90. In tgaaii fier, ina eaa da laana a pli dabat, eh' il tgavn Ta, pit aaoita
eha la ana vagn.
La gnila eiiD il fil«
91. Enzatgali eha porta sann e seatseha sann at ha sai bueea iteK
La spada.
92. In pal| eha tagn in tsehaffun.
La rneea gUn.
.98. Ina fanna saalta all' ana a lara mo ila pais.
La nav.
.^ 94. Saaitgai, eha fit prova sansa dar da oiigliar.
Us daivats.
95. Pli aha malli donseballas, eha datan Tana banadida^ ina k T antra.
I>as sehlondaa dil tatg, eara eh'ai plora.
96. In nadrai plab Mrottas e bncc ina ha dau in patg.
II tatg.
97* In firar at ina sora; in sin in grep a Tantar sin Tautar a tonatoa
paglian ai maan in i V anter.
Igl effal a I'onza.
98. Enaatgaii eha va tndi antnorn a la sara stat ai ean bneea aviarta snt
pagna an.
^ Us ealaars.
99. In eatsehaduri eha laghegia ils calcogns e tneea il nas.
I^a toffa.
100. Tgai vegn sil mond tut a garend a miara sania vatta?
La toffa.
101. In baob pign, che vc^ ora sum in grap, dat in griu, a Inra fai,
eh' in mai vasa el pli.
La toffa.
Digitized by
Google
Rltnl 175
lOi Ebtitfei, ehe lu U corda adina eatan eiiHai el ei nai ttnuifiatti.
II parlat d'aua beaadida.
VBt. Old ina baaalgta Tagn io padafat, che coiita«
li ca<lii8€al ord la crota.
UM. Davon aco in aapin, amies teo ina roeca da ttappa e davoa 9^^ iaa fSuda*
II tgiet
105. Ensitfeii ehe ei mai atao a vega mai a Tegnir el ei ionatoi!, aeo tiebai;
li det pigo.
IM. Ina Bnitga senia bnceai ehe ta far groiida done.
La brattga,
107. Baakgeii ehe igola aeasa alias, teleehenta eensa peie e aiarda eenaa dena.
La braatgia.
166. Baaitgaii eh* ei nrdin enn pale e tratg en ean lataa.
La teif.
101. Entatgai, ehe batta aenaa nienna«
La tempiasU.
110. In betler aenaa peit e mennSp ei adina leeargana ?id in lea e eatseha
tat de baeea en.
Ilg npferatnck.
111. Ina fenna ba trait peif, it tgan tnt air et ina fleacba de vfai entaem
tachenta.
La raeea de filar.
lis. IfVnn man, Teat bel, tiaghelin, seafa 8. Martb.
La Ueunga.
US. Tgei bagbetg ei qnei? Nagin tetg, preit rednada e palintsahiv grad.
La eorteana.
114. Egle eottehens, fataeha nerai diea fier e cna lieuaga.
La casetta.
115. Praa alir, aem aer, tschuii cbe meban e dat ehe aniran tier.
Qael, ehe aerira.
116. Egl aanl aeeeb' ei, ea aaegl ereach' ei, il da fier U il fravi.
U fisi.
117. laa danaehalUy ehe leva marregl e va^en oiintg* enearden.
La sena.
118. Zttgei, cbe creicha sin combas alvas, ei Teatgia en verd et ba ina
barba griseha.
lis tsebaghiglions,
119. la pame ha dndiseb tschemas; mintga tsehema ha sin rom e ndntga
rem ba sia igniv e miatga di sgoF ei era in.
Igl can.
ISO. la tgaper va da raosaa en ean ia toe earn sin baeea e taenia da
raona era ean alia.
La daT«
Digitized by
Google
176 SitMl
191. Ensitgei, eke ▼• tadi per Iss tias eDtaorn enn la seuetU a grad iL
La gaglina.
ISS. Ensalgei, eke ka treis peis e stat coo meant tin calon.
La faonta.
1S8. Dual Bebamaliaaiy eke ran a spast; eura eb' ina ¥a anaTon; m V antra
aoavos.
Las eorabas.
1S4. Oliei in tbier, eke yiym i o enl luft e pli bia el lagaotta e pli (rat
el Tega.
n fol.
126. lo nnegl pleia eamonat e mintgina anna, eara eh* int Tega tier ella.
La anna de biieea.
128. Ina femna, eke ka ne peit, ne meant , ne tgaQ| tekai adioa mo til
Tenter et ka en la beglia de tattat tortt.
La tmeea.
127. Eniitgei, ebe beiba e regn ma! plein.
n eai Airaa«
128. Ina mamma nera, enn treit fegliat nerat.
La Taneun.
129. Tatta nera tin ttaderai
Qinneber tgietehen ei auten,
Oriet e manedel ei lien.
La Tanenn tnra fine.
180. Gbrond, groadi teo ina eata,
Fign^ pign, teo ina miar|
Petter, teo in fel,
. Daltteh, teo in mel*
U nngbev e la nntek,
121. Etttitgei, eke ka en qnenditek dit barba.
n ttekagmn.
182. Bi, bi tnmen ti, bialla tnmitocla; aW eit ei; ttekieltehen ereteb'ei.
Ha farbont.
188. Entaitgeiy ek' ei en eata e tonaton ora til font.
II taao.
184. Diet len e venter piortg.
n bartehan«
186. Snattgeii eke vegn pli pign enn metter vitier e pli grond enn preo-
der naren.
Ina mana.
186. Enaitgei; eh'ei en ativa et ha la baeca ordado.
La pegna.
187« Tgi Ta tier la fanteona a telavar e lai il bnUttok k eata?
La tegia tapet.
Digitized by
Google
Kfitsei 177
138. TschuDe soras, che sedaten ; mo ina, che po.
Las savetscbae de cbStaehiel.
139. 11 rar mola il dir.
La Stella, che dat sil crap.
140. Ina elAastra, che ha plein fancstras et Ids vesa da bucc' ina ora.
n fingerbut.
141. Eniatgei, cbe va enta Roma ad ora, ad ina sil tgan.
I^a gQota calzer.
142. £naatgei; cbe va entuorii casa e fa clip, clap,
JLas Stellas tetg.
14}. EDzatgei^ che ha tschuu fatscbas, quater combat e porta fier.
La pegna.
14i Tgei femna stat en st'iva e lai la bncca ord ativa?
La pegoa.
146. Alv engin, verd eusi e blan sisum.
I^a plonta de glin.
146. II di tscborchel, la notg lata, ^-^"^
II ligiom.
147. Doos veras e duos staDgaa: ina scaffa et in pes.
La forscb de brastgas.
)il48. Yaoeno de lenn et nvierchel de earn.
II bean bisli.
149. Biars frara en ina casa e tntts ban il tgan tgietschen.
Us acbuebels.
IM). In blot en in lac, cbe nega bncc.
La pischada el pen.
ISl. Enzatgei can duos alias e bia remas.
II clavau.
161 Enaatgei, che brischa et ei bncca cauld.
L' nrticla.
16S. Eoaatgeiy cbe va en ruoana ners, ▼egn ora alva; va abc'r en alva e
taom' ora ners.
II prer en baselgia.
154. In tgiet, in erapp en sin scbnabel, cb' el sa far tunar e camegiar,
Buis reglia, cun platina.
165. Sas tgei buot ei dat, cbe ha nagin fann?
11 biscbel.
166. Ina ana nescha giudem in crest e va si e sul crest giu.
La larroa.
1S7. Qnal ei il bratach, il qnal ha en plein detta?
II pegn.
168. 11 dies de lenn, la beglia de pnpi, il venter de glaa.
La harta.
12
Digitized by
Google
178 Rltscl
159. Ensitgei pit 8pert| che il scbuz d*ina baia.
I/A gliadft,
160. Id miert, che runa lis Tivs ded ina ploanca giu tras in aaol.
11 petgen ed ils plngln.
161. Cam eis ei bucc, mo de earn cis ei noschin, ei pren e dat da beibtr
e va YiDavoQ et ios cncorscha miotga pass.
La plema d^auca
162* Bas^ Basin, fatg eun crappa e cuvretg eon glin.
Igl altar.
165. Quater combat aenza Kcfaanugl e siat costas bncca dad' iesi in tgan,
SCO in niogn et in tgiern en la totona.
Ijsl bracba.
164. Enzatgei, cbe va tudi a sestrnbigiont.
11 dutg.
■ 165. 11 di andntgel o la notg bogl.
11 ealtachiel.
166. Tgi va entuom casa can la lata?
11 giat cnn sia cna.
167. In miert| che porta il tiv gind* ina pleuuca.
La BgarsoUa.
168. Enzatgei, ch'ins Bto trer engin et ei Ta da aeses enai.
La tretscha dil aenn.
169. Ensatgei rodun, ha egU e vesa bucc
11 tmffel.
170. II di toala • la notg lata.
I^ penda dil mnoder.
171. In pal CUD tachun clavellas.
11 brataeb.
172. Tgt aeaa tndi et ha la sera nnot rumien enaemen?
La cna della racca.
173. Uungi liung, cch* in tarachiel; che ha combaa de lenn e tgan it
meach.
II telegraph.
174. Enzatgei, che va en V ana e regn bncca bletscha.
II aulegU
175. ID| che achmeina e laventa si biars.
II pror, che dat la benedictiun.
176. Enzatgei, pli bia chains taglia giu, pli linug, ch'ei regn,
II dutg de achuar.
177. Enzatgei, che maglia cul tgil e tgtagia eul tgian.
II tgiamlQ.
178. Tgi morda aenza dens?
La urticla.
Digitized by
Google
BXtsel 179
179. Qval egl ei ttehoes de giaven eosi?
Igl egl haxla.
180. Qnal egl daten Ins omtteuDfi Ti il pli bugten?
II egl haila.
181. Tgei auBtga morda bucca?
Qnella d'il meil.
181. Ifl emprein alv sco la neivy la verd sco pastgi pli tard tgietteben
leo seiin e gotta pli bein che pean.
La tscbarescba.
18S. Da di plein cam, la notg la bucca aviarta.
II calser.
184. Peglias ti mei, sehe for' jeu; daa ti sio mei, sesup'jeu.
La gaotta.
185. Qaei, che fa, rol bacca, qnely cho cumpra vnl era bucca e quel, ehe
drora, aa bucca.
II vaschi de morts.
186. Ensalgei, che ha bucca egls, bncca mauns, bncca ferstan e tonaton
malegia atupent.
II spieghel.
187. Marietta mava sogl Inn,
Onera cun vin,
Veva ne buot no butritg
Dun d« legnar k quels de Turitg.
L' eua.
188. Ensatgei qoader cun roduud sisu et in rooni, che fa saltar entochen,
ch'ei grescha bucca pli.
II mnlin de csffe.
189. In praa plein crests e plein glieut e bucc' in che salida lauter.
II sonteri.
190* Stauschas ti mei, sche fetscb' jeu star eri; leit ti star eri mai, sche
brisch' jeu tgei, che jeu poss tier.
11 fier de resti.
191. Sun jen giuyenS| sche rest' jeu giuvens; sun jeu Tegls, sche restel
▼egls; hai egls e vesel bucca; hat combas e sai bucca far pass.
11 portret.
193. Tgi Bto tudi schar spelar senaa saver sodostar.
La rucca glin,
193. Ina Tiai nua che nagin ei io.
La via Sogn Giachen.
194. Ensatgei, che va de treis on e ded in o.
La eamiscba.
195. Ina plonta che mintga carstgaun eto haver.
La plonta pei.
12^
Digitized by
Google
180 Khiderlieder
196. In rctg ei vistgius en tgietscLen e sesa sin in seBsel verd.
II far bun.
197. Enzatgei, che ha adina en in ri^tgin leuna.
La nnorsa.
198. Enzatgei, che va bacca^ aber batta adina.
n cor.
199. In tgiamin, che ha dnos porias.
II naa.
200. Tgei Ta adina et ei adina en letg.
V ava.
Kinder lied er.
1. Anna Maria,
Bitcc* aaeheiay
Trei il car
A ine»a veia.
3. Sontg Antoni de Padna,
Che porta la frina per far gentar,
Peglia la gaglina e fa nar.
3. CapeUeha e capialla,
Gion Gienialla.
4. Chrest Antoni Genutin
Mazza il bov e spend' il vin.
5. Brida, Brida, Bburitscbida^
Ord Lumnesa eis ti vegnidai
Melna e pintga scol malon
Et has de &r cun pign e gron.
6. Brida, Brida, sburitschida,
Nera e nauscha sco'l malon,
Has de far con pign e gron.
7. Christ Carpiech
Catsch* il giavel ord dad' each
Can tschien e melU feats.
8. Chrest Rest
Sin in fest.
9. Cavre, cavriel,
Che maglias la miarda de mintg' ensiel.
Digitized by
Google
Kinderlieder 181
10. Giacben della quacra,
Peglia la miur e smaca.
11. Giacben Rest sin in test,
Siat ligioDgias sin in pal,
Qaei fuss bien per gV auc mistral.
12. Giacben dellas streglias
Taglia giu las ureglias,
Metta sin in pal
E lai entocben Nadal.
13. Oiacam da pallas,
Gb' a pelischs cno alaa.
En 81 el talen
E sepandea vid in ten.
14. Gion Antoni metta k lomi
Oion Baptesta lava resti.
15. Gion Baptesta, Gion Matal
Dat la frida cnn in pal.
16. Gion Ginsep, spaasa pon,
Cnntseba tgirs e fa curom.
17. Gion Mattbias, Gion Matal
Catsch'il gianter si et ord la vaL
18. Gion nnrsut,
Maglia la miarda dil tscbut
19. Gion, Gion, spazsa pon^
Bump' il tgil e fa curom,
Siarr' il giat en in camon
Gun in fein et in strom.
20. Gion de Rondonda va en Frontscba
E meina la lontscba.
21. SUi 81 Gion Peder,
PervcBa tin mei,
Fai bien can tia duna,
Sebe vegns ti en tschiel
22. Gion Stoffel, pantofTel
Tgiau negbei, cucu!
23. Hans, Hans^ Peter Hans
Pren la earn o va ji Scblans!
24. Luzi ei in plum et in bnrti,
Ha fatg in tscbut ner cnn la cua alva.
25. La Mareia entanpa la Barla Zeia,
La Barla Zeia catscb' ella k tgiasa seia
Cun la speia.
26. Cam e vin
Mantegn Martin.
Digitized by
Google
182 Kinderlieder
27. Meugia, schuengia,
Fila la damengia,
Fila beiD e fila mal
E fila gries sch' in pal.
28. Maria Oana can combas utsebi
Maglies tudi
E po8 mai revigni.
89. Matbias de Ladi
Maglia bngien bnlzani.
80. Onna Maria,
Bacc' ascbiai
Pren la gnil' e fai aschia I
31. Plazi Plazi blen chilgie,
Cul ba migliau, vnl el sche.
82. Peter parle,
Ch'a pere il calse;
La miur ba enfiaa,
II giat ba miglau.
38. Bosa curiosa,
Feglia della crosa.
84. Bosa^ Bosa, ya per lenna,
Tiy Margriatba fai il cafe,
Fai dil bien e fai dil mal,
Fai la snpp' e mett' en sal.
85. SiSuliva ein sis Sagliats et in catseba cauras; treis da launa, treis da
palegoa, ache vus pagais, sebe lascbel jeu seglir ora.
36. Canoni canat
Maglia la marenda dil giat.
37. Toni moni de Valdnna
Maglia niiarda cun tschadun.
88. Tnmaiscb plaiscb,
Giusep tBcbep^
Librat plat.
89. Victor, Victor,
Viva il tgiet della Mengia Goria!
El ei dans el begl de piertg.
40. II calnster de Sontg Gotthard,
Qnel leva marvegl e tiicca tard.
41. Si sogn Gieri e si sogn Gagl
Tuccaven densemen can in barcagl.
42. A las musteilas: Bi, bi,
Caaltfichas vali!
Mitgiert, Mitgiert
Canltschas piertg!
Digitized by
Google
KinderUeder 183
48. Al tgt«t: Chikeriki!
Calasier leva tii
Ym, tacca de stiear
E la mnmrna fai levari
44. Scbnec, scbnec; neu ora cno tia bialla cornetta! Seblglioc bett'jea tei
Bor ina gronda pun giu.
45. SchoeC| scbnee, neu ora cuq tia bialla cornetta! Sobigliue mazs^jen tm,
tio bab e tia momma e sfracbel tia casa Dova,
46. SneC| SneC; lai ora las cornasl Scbiglioc preQ jea tei, tiu bab; tia
mamma, tee fargliuns e mettel tut^ gia el Rbeia!
47. Scbnetg, echnetg, lai o las comas ! Scbiglioc bett' Jen tei, tin bab e tia
mumma aur Knncbels giu!
48. II poliscb, il maxza plugis; quel spcras, il letga gromma; il tiers, il
porta ani; il quart, il manzaser; il pigo, quel che di o tut.
49. II dett poliscb, il mazza plngla; Tauter, il letga gromma; il dett gron,
il porta ani, I'auter, che fa il pli pauc; il dett pigo, che di o tut.
50. II poliscb di: pJeu hai fom.^ L'auter di: ^Nus hareiu buce.^ II tierz
di: „Niis volein eogular.^ II quart di: „Nus stgeiu buc.^ II pign di:
,,Jeu ditgiel ora tnt.^
61. Poliseh: ,yJea bai fom.'' Secnud dett: ^B nus veiu buc.^ Dett grond:
Lein ir ad engular!^ Dett d' igl ani: ^Nus astgein buo.^ Dett pign:
Ho spetgei, mo spetgei; jeu vi schon dir al bab et alia mumma.^
Poliscli: „Qnc8ch tgeu ti barbanux, che maglias aschi bugien eeo nui!''
52. Id, paun e vin.
Das, peuu palus,
Treis, camertgeiS|
Qoater, ri la pliUta,
Tschnoi s' il Bun,
Bis, giu Danis,
Siat, giu Dandiast,
Otg, SCO in paun cotg,
Nov, SCO in bov,
Diescfa, SCO in tsohariesch,
Endisch, sco ina penda,
Dudisch, SCO in cudisch,
Tredisch, sco in enisch,
Quitordisch, sco in pelisch,
53. In e dus e treis, las caaras ein per peis.
Quater, tschun e sis, panetscha ei buca ris.
Biat, otg e nov, la glina ha en in bov.
Diesch, endisch e dudisch, il pre ha piars il cudisch.
Tredisch, quitordiscb, quendiscb, la gaglina ha buc igl endisch.
Sedisch, gisiat e schotg, ils laders van entuom la notg*
Digitized by
Google
184 Kinderlleder
ScheoiVy vegn e vent^o, morir stoD finadin.
Ventgadusy ventgatrein e yentgaqiiatery Giachen punaehen peglia la
mior e sehmacca*
VentgatflcbiiD, ventgasis 6 veotgasiat, ils stiarls van tats giu Sial.
54. In e dtis e treis, Gion Benedetg dat peis.
Qoater, tschoD o sit, la femnas ban si b^rbis.
Slat otg e Dov, la vaeoa ei bucc' in ho v.
Diescb endisch e dodiseb, il pre ha piara tl codisch.
Tredischy qnitordiaefa, qiiendisch la gagliua ha bacc*igl indisch.
Bediteb, gisiat e schotg, ilg mats van tutta notg.
Scbeni?, vegn e ventgin, qaal ei min frar pign?
Ventgadaa, ventgatreis e ventgaquater , Giacben pnnachen peglia la
miur e Bobmacea.
Ventgaeebiin, ventgatis e Tantgaiiat, ils stiarlt Tan tau gin Siat.
Ventgotg^ rentganoT e trenta, las canras van k marenda.
56. Gin Numneins ei in bi marcau,
Qnater casas e tscbnn clayans.
56. 8i Lausy nna ebe Diens ei mat stans,
£i il giavel ins si et ei raclaas;
Ei vegnins gin Falens et ha mt or' ils dens;
El ins yi Cnmpadials et ba snrvigniu cun pals;
£i Inra ins vi vitg e vilentan il quitg;
Ei ins si sogn Benedetg, aber leu eis ei iu stretg;
Ei itts vi Rabins et ba piglau minrs;
Ei vegnins gin Snrrhein e stans len fetg bein.
57. Nna vas?
Si la Cadi.
Tgei fas?
Marendar.
Tgei marendas?
Paun e nnschs.
Cons casoblets?
Tscbien e dus.
58. NuMein irV
, Giu Ladir.
Tgei lein far?
Marendar.
Tgei ei bien?
Pann e nnschs
Cons caschlets ?
Tscbien e dus.
59. Snn stans en Giadina,
Sun staus dapertut,
Digitized by
Google
KiBderiled«r 186
Sun sUua si FlatgioaAy
Hai chitichaQ il Padrut.
60. San stant en Giadina,
Bob bUos da pertut;
Hai via il eoraeli
CiiD oornas a tot.
61. Gin Nnineins ei in bi marean,
Qoater easat e tsehan clavauB;
Cur ch'ei regn ail tchumber dan,
Giaelien Rott davot clavan;
Car ch'ei vegn la madernaltclia^
Oiachen Bast davos la glataeha,
62. Oiefgia grassa,
Venderdis magber,
Sonda setgia,
Domengta bletscba.
63. Uoppa, hoppa^ beia!
Tin bab ha nam Andreia^
Tia mnmm'a nnm Litetta^
Che letga la cazetU.
64. MargAretba, nen* essat?
Sin combra, tgei lessas?
Ina peta, sche vos vewas.
65. Ligiongiaa bartadat
Con dir a lom en,
Margaretha, tMhofetta
Ha aesa falg en.
66. Paa«tadia, paaaglia,
Peon cu piigliA,
II lalg della vaeea
Fa bein alia matta.
Seh' ei gUei ina enaola,
8de lain nna trer;
Sdi'ei glei in bna,
Seha lam nna aengliar.
67. Han Caihrina
Braaaa frina.
Fa bngliatUy
XagUa aesa
Onl tadiadnn
DQ lunbardnn
68. Pasieasa padar,
La eaa ei cara,
La ftopa ei rara.
Digitized by
Google
186 Kinderlieder
69. BarU en toca
Ha fatg fnoes;
GioD Marlio
Ha miglian io
Et 11 giat
Ha migliau siat.
70. Tip a tip a Uppa
La mamma a nnm Barblutta,
Letgia la palnta,
Sgara la easetta,
Maglia tat soletta.
71. Maria Cathrina,
Eq tntta fortina
Siglienta la frina
Pertut la caschina.
72. Ea san patrun sin V acla,
Ea sar patrun sil vin,
' Damano magP en latg e furmentins.
73. Petta, piziaalta, aco portat clavau,
Cud en paun tut dir chitschau.
74. Oromma canlda
E ris achalauy
PerduDonza da Sontgia Clan.
76. Cnca, latg ascb,
Gromma dira, pen aschl
76. La gromma ei gartiada
Et era consamada;
Can far la pun sontga Gada
Eia ella tuchiada.
77. Ina matta de Sagogn
Haveva fatg ina petta
Can crestgas de glogn
E mess en in' aetta.
78. Tinderlin, Campar Martin,
Tgei deis de migliar a vos chignenk?
^Bnglia latg, chc la vacca ha fatg,
Allegra las matteunsi
79. Snetlas meila
E snetlas pera
Fan la pli bialla tschera.
80. Beglia giat e tschurvitecliut
Ei bien pils mats de sat.
Digitized by
Google
Kinderlieder |g7
81. GagliDA zoppa
Va giuD foppa,
E maglia, ch' elU schloppa.
82. Alidiichen,
Vaocas len,
GiaDetschas cnroin,
Femnas d' ogn.
8S. Toehen ch'jeo eral enta Medel,
Vev' jeu bien e tgei, ch*jeu level ;
DuQiia vevel ioa kozer bialla,
Cnlarel piean en ina canistriala.
84. L'oada Leina e gV anc Martin
Han eumprau in bi scalin;
Han sunau empau per in,
Toefaen ch' igl ei stau fin.
85. Bisoehels, malung e capuns
£n fargltuns;
Petta en pegnia
Ei la madregnia;
Bngliarsa ei la baeatU,
Ina pareotela sbnseratta.
86. Bisocheb e malum
Ein farglians
Et ban la mamma^
Cbe ha nnm pnl;
La petta en pegnia
Ei la madregnia.
87. Jen e ti lein ir' o en cuschina;
Ti semeglias il parlett et jeu la easzettina.
88. Cnra ch'jeu fillel stapa
Ei tut, cbe vnl tener ruca;
Oura ch'jeu fillel glin,
Scbe para mai 'nigin;
Cnra ch^jen fillel Uuna,
Scbe yegnel jeu malseuna;
Cnra ch'jeu fillel scbueogia
Vegnen ilfl mats da Butscbanengia,
89. Stender e sepeoder^
Mats dariet dc vender;
Lavrar e murtirar^
Uattauni oar cumprar.
90. Jeu e ti et eunc enzitgi vein de parter ranba,
Ioa miur et in uischi et ina xneia caura.
Digitized by
Google
188 Kinderlieder
91. Sogn Pieder sanava,
SogD Giacbcn saltava,
Con leglier quei roava!
Cncu!
9S. Snua^ suna giegia,
lis mats de Cuera vegnen;
Els van gin Rbein
£ fan pnlein.
93. L' onda Anna sunava,
Gr auc Lezi saltava,
Con leger qnei mava!
94. Sana, Oion Peder
£ saalta Rampuu;
Po8 minga saltaro^
Fa mal il calun.
95. Rin, TiUj sollerin,
Quater stera sin mulio.
96. Nana, naoa^ zeua,
II giat ha rut la chona;
II pre ha voliu pinar,
II caluster ha buca voliu scbar.
97. Nina, nana, zoua,
II toto ha rnt la cheua;
Sch' ti cueschas betga tgio,
Sche bett' jen tei de fiuiastr' o
£ latcbel migliar il tolo.
98. Sontg Christophel gron e gross,
Ch' a purtan il Segner uoss;
Peter Panle gron e gross,
Ch' a portau il lenn dil floss.
99. Latta, latta Sontg Giou;
Tgi, ca tucca, fa negin donn.
100. Tier V Onda Mengia
Lein nos ira;
Duaa cazolas ei bucca bia,
Tsehnu ei treis dapli.
Sche gie, ch'ella veva bucca seif,
Sohe vev' ella tuttina jeli,
Che ardeva bein.
101. Tgu, Tgu cavalier,
Quater bazs ad in ustier,
Igl ustier ei ius en Val
Et ha cumprau in bi cavagl,
Digitized by
Google
Kinderlieder |89
II caTagl ex iue a frusta^
El ha mes<) la cuolpa nil caluster.
102. Tgu, Tgu cavalier,
Qaater matit ad io ustier,
Igl ustier ei ins en Val,
Ha cumprau io bi cavagl alv,
Ei vegnias era siu la pan de Sontga Oada,
DauB giu ina pinntanada;
Igl utacht ha fatg: bi, bi,
Scbe ti 619 dans giu, sobe leva ai;
Scbe ti po8 boc^ scbe stai lengia,
Lara eis ei tut finiu!
103. Tgn, tga cavalier
Quoter baza ad in uatier,
Igl natier ei ina k Roma,
Cumprau ina bialla dunna,
Vigniufl tier la pun de Sontgia Gada,
Schaa dar giu ina apluutemada ;
11 utacbi ba detg: bi bi,
Ijeva si a von ch* ir.
I^ dunna ei levada si,
Ida dabot k casa^
Higliau in briec pienn,
Tut ch' eir ei alupada.
104. Ei tucca do miezdi^
Ijft vacc' a fatg vadi ;
La mumm' a fatg maluoa,
11 bab ha detg, ch' ela aeieo buna,
11 tat, ch' ei aeien atriana.
106. Ei tacca de mietdi,
La vacc' a fatg vadi;
La mumma ba fatg maluna,
II bab ha detg, cfa^ela aeien buns.
106. Naa eia aUua? Vi Teranans.
Tgei baa fatg? Migliau latg.
Tgi ha dan? Toni Clau.
Has cngraztgiau? Tat emblidau.
Ho; ti encu!
107. Na'eis aUua?
Sin clavau.
Tgei has fatg?
Baia latg.
Digitized by
Google
190 Kinderlieder
Tgi ha dau?
Sontga Claa.
Has engrazian?
Tut emblidaii,
108. Jeii e Suthalter Rest Matfaiu
Essen ii sin latiu,
Dai giu s'il fein,
8tai bieboin;
Dai giu sil strom,
8tai bein e lorn;
Ii sin la stubia,
SUi tut dubel;
Ii sin la paliu;
8tai cun Diu;
Ii sin ina platta
£t enflan ina xnatta;
Mess ella sin la fueina
E dau num: Madleina.
109. Jeu e Statbalter Rest Mathia
May en sin latin;
Devan giu en iral
E fagievan pauc mal;
Maren sil fein
E stevan biebein;
Maven sil risdiv
E fagievan bien igniv,
Maven sil strom
E vevan bien e lorn;
Maven sin la stubla
Et anfiaven ina scbelterdubla;
Maven sin la plaza
Et anfiaven ina bialla.matta;
Maven sin la fueina,
Matevan num Madleina.
110. In cucu sin ina caglia,
lis mats en ina battaglia,
MatteuDB ban earn o spek,
lis buobs ils corns d' igl bov tschee,
111. Scbe ti has fom,
Sche ruei giu dMn calcogn;
8che ti has seit,
8cbe tschctscha ord ina preit ;
Digitized by
Google
Kinderlieder fQi
Sche ti has sieOi
Scbe dorma sin ina teila fallen.
112. £i plova^ dat sulegl,
£i crescba naradira
Denter la crappa dira.
lis. Ei plova da siileigl,
La streias fan cosieigl
Sot in batcjgl.
114. £i plova^ plova pHevia,
Ei plova toca Oievia,
Gievia setir oi si
£ sin Domengia yega ei bi»
116. PloYer plov* ei plievia
Entochen Gievia,
Gievia vegn ei bi,
Che las mattanns motten si tschapi.
116. Plova, plova plievia,
Plova tochen giefgia,
Sonda se trai si,
Domengia fai bi;
Matteons mcten si tscbapi
Can peas e pindels landervi.
117. Plover plov' ei plievia,
Naven digl Glendisehdls eatoehen Gievia
£ la Gievia recamonda
De plover toca Sonda,
Sonda setil* ei si
E Domengia fa ei bi,
118. Ei vegn, ca plova,
La giata semova,
II tschiel semida,
lia gitna sestrida,
lis tgaons van k nozas
Et ils panpers en tganbrocab.
119. La glina setila,
Cbeu enasi plova,
Ils giats maridan,
lis tgauns van k nozas,
Ils tgapers fan bials tganbrocals
120. A legber, si biairaura!
Gion Martin ha tratg la canra;
lia canra ha da den in bescbel,
Gion Martin ha tratg il tegien;
Digitized by
Google
192 Kinderlieder
La caura ha fatg tschun bucs,
OioD Martin ha struoglaa tuts.
121. Martin, Martin fliitget la canra!
La caura ha dau in beschel;
Martin ha tratg il tcgien;
La caura ha fatg ttebon buca,
Martin ha stmnglaa tuts;
El ha rut giu il tgiern
£t ei iu8 en g^ nfieru.
122. Martin, flutget la caura!
La caura ha dau in beachel,
Martin ha tratg il tegien;
La canra ha fatg siat bucs,
Martin ha stnrniu tuts.
123. Zen pign,
Vi Dnin,
Zen maseun,
Giu Tuseun,
Zen gron^
Ora Olion,
Zen plattf
Ora Siatb,
Zen rodun,
8i Trun.
124. Tschachera, tBchachera,
Tochen ora Falera!
Tia mumm^ ei sin bann,
Tiu bab ei giun plaun,
Tin frar ei siit lelg en,
Tia 8ora ei snt pegn' en,
Tia tata ei en la grotta
E letga, ch^ ella ichloppa.
Digitized by
Google
KiadMipWlo 193
Kinderspiele*
1. Liberamui Domino.
Ei vegn mess id affon de pigHtr lis anten et io de pertgerar qnels^ ch'ein
pegliaii ensanaa en in cantan. Pon quels ^ cb'ein ennc libers, tuccar en
quels el cautnn pegliai e dir: pLiberamus Domino'^y sche pon qaels era ft
euorrer entoom e schar pegliar ennc inaga sco ils anters.
2. 11 t$ehe$ ner.
In affon, nnmnans il tsebes ner, mava ensanna e stera sesnppans.
Ils anters maven lu ad encnrir el clamont: ^^Lein ira e mirari nna il tscbes
ner ei!^ Oattava In in adagnr il tscbes ner, tehe gareVel: ^Tachen^lO
tachen I** Sin qnei fngievan tutts ina serta distaosa^ et il tsehes ner mara
suenter e pegliava in, il qual era In il tscbes ner niev.
S. Spinatsehiet.
la toe caglia, spina de vinatscbai regn messa sidretg en il terra tsch
e partgida gin en treis parts: gindem ei igl nffiem, amies ei il purgaiieril6
e sisnm il parvis. Ln pren in afibn in ennti, peglia cul menn vid il pes
e trai el ginn pleun, asebia cbe la crena d'in menn, la neasa regn de
mirar ensi. Oartegia la crena ensi, scbe po qnei affon metter in cmtsch
sin r emprema spina della caglia. Asebia fan tutts ils affons. Seb'ei gar-
tegian la nessa enlla crena ensi, scbe pon ei metter lur cmlscbs sin ina 30
spina pli anlt e Tegnir asebia ord igl uffiern en il pnrgatieri et ord qnei
en parris. Oartegia aber in affon buccii il cnnti enlla crena ensi, scbe
flto d star grad eri eun sin cmtsch« Gartegian dus affons cnn Inr crntscbs
un la medema spina, scbe sto qnei, eb'era len igl cmprem, ftir plas k
lanter eun prender sin cratscb et entsdieiver pnspei gindem en igl nffiem.S5
Qnei affon, cb'ai }g} emprem sisum il parvis eun il erutsch, ba gtidognan.
4. Pit$, P^tg, cava seknea.
In affon pren in eunti cnn pes, metta qnei cnl pes ordavon sin sin
menn dretg e suar sin la palma-meuu^ fa cul menn ina sdermanada d'in
mies rin scbent: „Pitgy petg, cava scbneccs, menn plattl^ Enaqnella sto SO
el lagbiar, ch'il cnnti gartegi cnl pes en la tiarra. Ei quei il cas, scbe
mett*el il ennti adenplatt cul pea avon sin la palma dil menn seniester, sdar-
meina quel formopt in mies circbel, scbent: ^Pitg, t^^Sy ^^* scbneccs,
lauter menn plattl^ Croda puspei il cnnti cnl pes engin, scbe mett'elquel
ail pugn dretg, trai el ginn pleun scbeut: Dpitg^ p«tg, cava schneGS,85
18
Digitized by
Google
194 KIndenpiele
pQgn griessl^ Una mett'el i1 cnnti sin lanter pugti e di: ;,Pitg, petg, catt
sehnecs, Uoter fugn griets!^ SilsueDter tin I'nreglia dretga, schent:
lyPitg, petg, cava Bchneccs, ureglia lada!^ Tier lantra nreglia vegn ei
detg: y^Pitgi petg, cava scbnees, lantra nreglta lada!^ II davos vegn il
Scunti mess til frant| scbent: irPitgi p^tg, cava schnecs, frnnt anltl^ Ha
ing gartegiaa tuttas gadas il cnnti cnl pes en la tiarra, ache po ins enne
trer el treii gadas sensa fallir^ schent I'emprema gada cnn trer; y,Aschi
liunga'^y tier la secnnda gada trer: ^Aschi lada^^ tier la tiaraa gada trer:
yySco la pnn de Sontga Gada!**
10 Oartegia ins ina gada bncca il cnnti cnl pes an la tiarra, sche sto ins
dar il cnnti ad in antefy et ins ba piara il giug.
5. Oiacum, dil igi niebel
In affoD, nmnnans Giacnm dil tgil niebel, sesa amies la stiva sin ina
iutga. lis anters sesan era sin benns ne sntgias entnom el. In sennmna
15j,8pns persnF, lanter „8pnsa persula^, dns anters ^Rampnn e sin affon%
pnspei dus auters |,8cblotser e sia dnnna^, n^^^^ ^ caplon*' etc. ete. Usta
cloma Oiacum dil tgil niebel, Rampnn e sin affon. Spert slon qnels
dns levar si e saltar ensacontaa gadas entnom. Daventa qnei bncca spert,
scbe ston qnels dar en ina penetiensa, Vegn il Spns persnl clomans si,
90 sche sto qnel saltar persnls, era aschia la Spnsa persnla. Cloma ins si
Giacum dil tgil niebel, scbe sto qnel levar si dabot e saltar cnn la sntgis
•in il tgil entnoro.
6. Platta stechel.
Ei vegn mess sin in crapp (snig) in tscbep pign. Quel vegn nan-
25 nans |,stecbel^. Mintga buob, cbe pren part dil ging, sto metter sin qnei
tscbep de stecbel in de dns raps. Ussa pren mintga buob ina platta-crapp
enta menn, ei van inlts ensemen sin la fixada distansa e traien lur plattaSi
in avoni Tauter suenter encnnter il stecbel. Quel, cbe vegn il pli datier
cnn la platta, po ira per ella e trer (stidar) cnn quella sin il stecbel^
SOascbia cb' ils rappp datten gin. Sticlont il stechel di el: „Cmsch e cm-
scbins fa mal k negins!", ne y^Cmsch e emscbins daventa po in!'' E tntts
ils rapps, cbe vegnen entnom cnn la cmsch ensi, anden k qnel, cbe ba
stidan il stecbel. lis anters vegnen pnspei mess sin il stecbel et il secnnd,
cb' era can sia platta pli datier il stecbel, sa sticlsr qnels. Less in, cb' ei
85 pli dalnnscb cna la platta daven dal stecbel, vegnir pli datier, scbe ba el
il dretg de trer la platta, mo el sto mintga frida metter si in rap sil
stecbel.
7. Dar encunter.
Mintga bnob pren nnvs ne rapps et els traien In en ina zerta distsnss
40 qnels encnnter in mir ne ina p'reit. Qnel, il qnal vegn aschi datier emi
Digitized by
Google
Kiiidenp!el« 195
sia HUT din anter^ ch'el po brangar (tonsober enn la detta) omisdns, ha
cattau quel nuy.
8. Igl avat ha pers la eap$iseha eotsehna.
Mintga affoo veTa per num ina eolor, sco aly, ner, verd, mellea etc.
In era igl aval Quel entschaTeva il giuc euVt plaids: „lgl avat ba pers 6
la capetieba eotschna, igl air hal^ Igl alv stneva rispiinder, mo spert:
y,Igl alT ba bncy il ner!^ Sinqnei rispnndeva il ner bein dabot: ,|11 nerha
bncca, il briu!^ 11 brin dera upert per risposta: „ll brin ba bucea, il
mellent'^ etc. ete. Aftchia mava il ging vinavod. Vegnev'ei eloman si ina
colur, la qnala deva mo plean rispoBla, aschia ch' ins padera dnmbrar in, 10
dnsy treb denier en, scbe stneva qnella tala dar en ina penetlensa.
9. La Ligiarolla.
lis affons sedividevan en dnas ulivas parts. Ina mava sisum la stiva
en rietscba in sper Vanter e lautra giudem, aschia cb'omisdnas partidas
miraven ina encnnter T antra. lis affons d'ina rietscba seconvegnevan In 16
gin tutt dbcns, qnal affon de 1' antra fnss sia „ligiaroIla^. Finin qnei, ache
▼egneva in affbn de T antra rietscba si tier in de qnesta rietscba, ikgieva
in compliment si per qnel e domondava, scb'el seigi forza sia ligia«
roUa. Haveva el gartegian il dretg, scbe fagieva era qnel in
compliment e scheva: jpGiel" Scbiglioc aber semanara qnel entnorn|20
fagieva ina reverenaa cnlla part daros e scheva: „Na!^ Lanter pndeva en
qnei case tnmar pnspei en sia rietscha senasa haver enflau sia ligiarollai
scbiglioc stev' el aber sper ella en V antra rietscba. Silsnenter mava in
anter affon ad encnrir sia ligiarolla et aschia vinavon, in snenter lanter,
tpchen che mint gin era sper sia ligiarolla et ei eM mo ina rietscba, Ussa25
stnevan qnels affons , che vevan fatg las ligiaroHas, scomiar gin plat et
nfiesi cnn ils affons, cbe vevan encoriu ligiarollas et il ging entsebaveva
danovamein.
10. Parvii et u//i$rn.
Dns affons maven tntt discus en ils cantuns della stiva e sefigievanSO
gin denter els, co nnmnar mintgia cantun. In nnmnaven ei parvis, lanter
ufBem, il tierz purgatieri et il qnart scaffa de mnstgas. Ussa maven quels
dns affons tier in anter leu present e domondaven quel, en qnal cantnn
el vegli sobar portar el. Quel mnssava en tal e tal. Sinqnei pegliaven
ils dns affons cnn Inr meuns ensemen, I'auter semetteva en venter sisnSS
e scheva portar en tal cantnn. Era quei per ex. quel cul nnm Scaffa
de mustgas ne Uf&em, scbe fagievan ils dns porUders gin Inr creaaa
cnn tntt ginbel, eantont: ,,Scaffa de mustgas, Scaffa de mustgas^i ne:
,,Uf&ern, nffiem^. Aschia vegnievan tutts ils affons portai tenor giavisch
en ils cantuns. 40
18*
Digitized by
Google
196 EInderspMe
11. Staff el de ruogs.
In affon di: „8loffel de ruogs, tgei eis ti lien?'' L'anter ritpuoda:
ijTreis btalb matte I^ |,Co ein ei reatgi?^ ,, In ha en cauttsehat blaua«, in
tsehop grbeh ha Vanter, il iien cauluchat de pon, enoipradas.^ nQ^^
6vnl schar maner cnn leif^ Igl affon riepanda tenor manegiar: y,Q^el enl
tachop griacb^y ne er'in anter. jyQnal tuI acbar icnar ttiva?^ nQ^^ cnllat
caultscbas blaoaal^ nO^^ ^ scbar ir dell' ana ora?^ n^^ ^'^ ^
canltschat pon!^
Ussa di qnei affon, ehe ba entiebiet enl Stoilel de ruoga, tgei matt
lOenconoschent enl tsehop griseh Tanter lasebi maner enn d, qnal acnar
Btiya e qnal ira dell' ana ora.
(Tocb' ins di, eo ik mats ein vestgi, sto qnei affon fixer treis,
ch\ein restgi ascbia, tntt secretamein mo enls pertratgt.)
12. Bella beina.
16 Us affons mettan ina empan linnga aisa denter las feasas d'ina eeiT,
fan balla e contan:
^BaUa beina sin pnleiu.
Sin elarella fia pli bein.«<
13. Zetgia.
20 La sera, ayon cb'ira k casa, enqueran ih affons de peder dar in
Panter la davosa frida gin pil dies scbent:
„Zetgia, aetgia, pala fieri
Toeben ti baa buca tschien onus e tsebien affons,
Poss mai revegnir!
25 14. 8pui p$rsuL
lis affons fan in mdi e van entuom cantont:
„Enten ina elara steila yes' ins ils treis sontgs Retgs,
In sco'I Tin et in seo'l latg,
Che seglioven sco'ls stgirats
90 Dns e dus ensemen!'
Tier ils plaids: y,dns e dus ensemen!^ sepeglian mintgamai dns affons
in Tauter. Qnei, ehe resta sense compogn, pertgei ils affons ein sper, ba
la iessa de star enamies il mdi e regn nnmnans: nSpns persnl.^
16. Vanar.
35 l>us affons prendaa in tiera pellas combas e pella bralscha;
el e ballan el In vi e nen. In tierz va treis gadas eun la capiaDa
quel, eb'ei ballan, e di : „£ntoeben ebe ti has bneea tsehien one e tssUsn
affons, pos ti mai ereseber plit*'
Digitized by
Google
KlndttrspMe 197
16. Far maij.
lb aiFoDS nimuijui das, che van dad iim y%ti a secoMaglian diaosui-
■eiBy Igei treb perianas treb flan doeieii sigoiflear. Ei prendau il bta
na petsaaa de qualitat, iaa por uiiei ti et ina eoriota. Lu rtga ei dely:
pNas bavatn fatg in rnatg can treb biallaa flmrt e ligian in pindel 5
Mtaorn a qnei matg deia nns i ti. Ussa tfei ml far can la ro§«| tfei
til far eun la nefla, tgei can la tulipana?^ Ei vegn la ritpoodtn digl
alba, il qaal ha de rbpnnder^ aschia: „La rosa dnadel Jen 4 nia canrai
k aegia »ett' jen sin mia capialla; la tnlipana porlel jea tan mean. Na:
,La roea mettel en in glaf, la nefia beltrl tin il lidimer, la tnlipana OMtlal 10
ca ia etok.^ Allnra dien ib doe, tgei penima el aetti tin la capialla,
tgd perinaa el parti si menn e tf eintna el betti tin il lidiner. Qnei dat
fclg tarens bia de rir, teh'el ba mett il mblral tin il lidimer, tch'el porta
il fcrri tin mean et II pander sin la capialla. En qnal gadat daten ei
eoac al pindel in nam d'ina pertnna et ei glei lara era fetf lagber, tch'ifl 15
tftm prenda il seoiaal per ligiar si 11 cbilleibeab ei il parler per llfiar
il matf .
17. Dar if I upterchel.
Tnta ib aflbnt tesan sin ib benns ne sesseb entnom la stiva; ei vegn
Her mintfin scomiau il nnn, p. e. il Giachon vtgn clomaos Maria e laSO
Maria vegn damada Oiachen etc. In pren in nviercbel-len, va a mesa-
Unra, & ir quel aotnorn e oloma mintgaga in unm; qnel^ cbe Tegn clo-
naosy sto la dabot levar si et empraar de pegliar igl nviercbel, aYon ehe
fed sederschi; eis el bnc el cass de fttr qnei, eche sto el dar ina pane-
tieaiia. StTens seglien dut si per pegliar el e la sto qael, eb'ai 8bigliaa8;26
aadamamein dar ina penetieniia. Igl nviercbel fa ntnigaga quel ir, ebe
peglia el.
18. 11 fat.
lb affons fan in ring a van tat da met entnoru; in ligia si ib egb,
pren ina lingiala en meon e Ta enamies. El sploota lo can la lingiala^
sil plintschin e sin qnei temettan tats tgaaamein en schanuglias. Qael enamitz
Ta palpont can sia lingiala entuorn, semetta In era giu en scbanuglias
aTon in e fa: |,mbal^ Laater sto mederoamein rbpunder: ^raian!^ En-
cennscba qael amies bacc, tgi ei gliei, ache tuorna el a far: ^miau!^
e Paoter rbponda medemamern : ^miau !^ Ln di igl emprem il nam ; ha el :i5
gartegiaa il dretg, scbe po el preuder gia il fszolet e I'auter st^) schar
Kgwr si el et ir enamies; legna el buc endretg, sche sto el star vinavon
dies il ring, entochea ch' el gartegia.
Digitized by
Google
198 Kinderviale
19. Igl ittsehae.
Qaei ei in giug MchU: Dot affons peglUn in Isnter per ik mernii •
•taien aschia empan d'ina vard; ilt anten sepeglian is rid Taster davos
Tid la vestgadira a Tegnen ensemen eco ina corda neutier eb. Ik daa digl
ftempreiD empiaren: ^Tgei eis ei cheu?^ lit anters riKpnnden: |,Peyii eoo
pera! Arret las portas!^ lis dos: ^Las ein mtas.^ lis anters: |,Tgei leis
per schar piDar?<< lis dns:^ „I1 pit davos ntschac.^ Ussa tegoen quels dos
lis menns ad aolt sco pun e laien ir Peniira retscba sutora entochen 9
daros; tier qael laien ei dar giu ils means, taglien el naren dils anters
10 a salyan anaros. Savens ston ei aber scbar mitschar igl ntsehac, il qual
ei In par tnts fetg leger. Asehia vegn ei fatg, entocben cbe tuts ein tig-
liai gin. Qnel dil davos vegn piglians e strndans braTamein.
20. II Bprer e la gaglina.
In dils gronds alons ei la gaglina e la gaglina ha ina partida plnsebeins;
15qnels sepeglian tnts vid ella daTostier rid la vestgadira. 11 sprer vegn
nentier ed empiara In: y^Nna ei la via ded ir gin Tmn (ne in anter
Hug)? La gaglina rispnnda: „Qnella ra da chen yi; ei gliei ina propi
bialla e bnna via.* Ella dat aber adina en la via contraria dil ling, noa
eh' ils plnsebeins ein. H spr^ va; mo la via ei scbliata et el tnoms
SOgleiti tut asnpiont anayos e di alia gaglina: ^^Ti bas detg meniegnlas, la
via ei miserabla, jen mon da qnela cben.'^ El va In dal mean, eh' ils pln-
sebeins ein, e sco ch^el vesa qnels, attacca el els^ La gaglina sedosta too,
SCO ella po cnn pais e menns; mo empan allaga >to ella stbar ir enn tnts.
21. II pastur ed il lader.
25 In aflon fa il nnrser, ils anters las nnorsas. 11 nnrser vegn enn in
rosch nnorsas sin la pastira e dnmbra igl empremi contas ei gliei, qnellai
van In 4 pMtg. II lader ei seinpans enianua davos la montanera. 11
pastor mira empau eotnom, mo vesa nagin e va ded* ina vart, semetta
gin e donna, Denton vegn il lader bein bofatg nennavon e va cnn int
SOnuorsa. II pastnr sededesta, vegn nen e dnmjbra laa nnorsas; el veaa,
cb^ei moonca ina, mo di: „Qaella vegn schon avon, eh'ei sei sera.'' El
va In pnspei e donna et il lader va pnspei cnn ina nnorsa. 11 nnrser
leva si e dnmbra e di pnspei, sco igl emprem. Aschia vegn ei fatg, en-
tocben ebe las nnorsas ein daven tnttas. Lara pren il pastnr sin fest e va
86 ^ encnrir ellas. El sto encarir e clomar ditg, finalmein anfla el ellaii tnttas
serradas en in clans e tila ora ellas ina snentcr 1' antra. II davos anda el
era il lader e mna nentier qnel. Ei fan 1o in ring, et il lader sto ir enamies
e semetter gin en scbannglias. II pastnr damonda In in snenter ranter,
tgei el dovei far can el; in di de tagliar gin in mean, V anter de cavar
Digitized by
Google
Kinderspiele 199
ora in egl et il tiers puspei eotsatgei aoter. Que! vegn tnt fatg en fipura.
La van tnti naven e laien il lader leu gian plann persals.
22. La fumitgasa.
Ina buoba fa la signara, ina la fumitgasa, las aatras lai fegliaa.
In matta ttchofa, spalada vegn en stiva, nua che la mumma de casa 5
sesafla can entginas feglias, e damouda de veguir famitgasa. La mumma
rispnnda: „Na, de qnellas tschufas sco ti, sai jeu buca dnvrar.^ La matta
va, mo tnorna gleiti puspei selavada e seecultrida a sesgartont e da-
monda de vegnir en sunretseh. pTi has, par'ei^ plngls'^, di la momma e
lai puspei ir' ella. Aschia vegn ei fatg eune in per gadas. II davos vegn 10
la matta sebnbra e tseheca, tut tcbanadamein en stiva e damonda de stgar
star leu fumitgasa. Qnella ga salvan ei ella. La mumma va lu gleiti eun
ina deUas bnobas naven e la fumitgasa camonda alias autras ded ir era
sil funs k lurrar; avon ebe scbsr ir, dat eila ad ollas enzatgei pane e
scbliet de magliar. Ellas van et ella stat k easa. Cur ebe la patmualS
Tegn, empiara ella: |,Nua ein \m buobas?^ La fumitgasa rispunda: |,Ora
sil funs.^ yySohe eloma ellas!^ IHittas vegnen e la mumma empiara ina
Buenter I'autra: „Tgei bas luvrau?'' Ina rispunda: ^Jeu bai stuiu segar
tudi et bai gin mo ina crusta paun de magliar.^ Sin quella moda lamen-
ian tuttas. La fumitgasa regn cun fridas catscbada ord casa; mo ella 80
tuoma gleiti puspei e roga de tumar a preuder, ella vegli schon far
meglier. Ei prendan ella. Quella gada dat ella il bien alias buobas de
magliar e lai star ellas k casa; ella uiaglia.il scbliet e va sil funs k luvrar.
La patruna vegn e damonda las buobas: „Nua ei la fumitgasa?^ y,Quella
ei ida k Invrar.^ „B Vus?^ „Nuh essen stadas k casa, bavein migliauSS
bien e dormin.^ y,C1amei la fumitgasa!^ camonda la mumma; ellas fan
qnei; quella vegu e la mumma damonda ella: „Tgei bas maglian e
luvrau?'' Ella rispunda: „Jeu bai segau ed enzsrdau tudi e magliau mo
empau paun e buiu aua.^ La patruna lauda ella e salva ella vinavon
en sarvetscb. 80
23. II spiritus.
Ei vegn fatg in ring; in affon va enamiez cun in cunti serau en sin
mean et in va dad ina vart e stat cul dies encunter, astga aber buca mirar
sin quels el ring. Lu di in ensatgei dad ault, aber cun midar vnscb tier
in auter, ch' ei el ring, p. e. „oa plova**, ne „bai luvrau fetg** etc. etc. 85
Sin quei dat quel k mies k qnel, che ba tscbintscbau , il cunti e da-
monda lu qnel, ebe ba de lignar,: ^Spiritus, encorscbes enzatgei?^ Quel
rispunda: lyGie, Gieli Monn, (ne in auter num)^. Ha el lignaa endretg^
scbe sa el vegnir el ring, e Tauter sto legnar^ cass contrari sto el leguar
vinavon. 40
Digitized by
Google
200 Kbdenptole
24. Igl uors.
Us mffbns fan in ring; igl uora Ta enamies tio hia aopia; eb van an*
tttorn a elomen: dUom, norsi tgei fas?'^ Igl non rtapqnda: |,Jeu felaciial
solvaf.^ Ela empiaren puspei: ^Uon, nort, tg«i faa?^ Jen mon k
Sluvrar^ etc. etc. Asehia regn ei damondan entginaa gada; la davoaa gada
riapanda igl nora: y,Jen mon ginn cnrtin dil prer e magliel laa gaglinaa*^
Sin qneh plaids fcglia el gind la anpia el ring, tnt M in erd Fanter; igl
nora va snenter e taehappa tgi^ eh* el po tier.
25. La Bignura.
10 Ina bnoba^ la signnra leaa sin in sessel ; in antra vegn nentieri atal sin peia
avon ella, peglia ad ella per in mann, paasa enn in pei sin in pel deila
signura e di: Jen passel gin pil pei della signnra.^ i^Pertgei?^, daesonda
la ugnnra. „Jen snn in panper tier.^ ^Tgeinin?^ i,II mstg'' (ne in antar).
La signnra mnossa In cnl mann e di: ^Sche Ta en tal linet'' Aaebia
ISvegn ei fiatg cun tnttas. Cnr che tnttas ein naTen, lera la signnin ai e
eloma: y^Ting^ tingl' E In cnorren tnttas nentier e qnella, eb'ei Vtmfnm^
tier allay ei la signnra.
26. II dar $1 dies.
Ei Tegn fatg in ring, in dils aSbns ra entnom U ring, dat ina
SOfrida el dies ad in e fiii lu ton sco el po; e qnel, che ha anrvignin la
frida el dies, caorra snenter. Po lea tier qnel, ch'a daui aron ch'el posai
el ring, sche sa el tnrnar el ring, et il vegl sto paapei dar el dies ad in a
fngir, entoeben ch'el metscha ina gada el ring, et in anter sto In ira entnom
il ring.
Sf7. II luf e las nuonas.
25 Dns aftoos statten ded ina vard, in ei il pastnr, T anter ii luf; ik
auters ein las nuorsas e qnellas staten in toe naven. Ln elom' il pastnr:
^Nnorsas, nnorsas, vegni tier mei!^ Ellas rispunden: nNns stgein bnc!^
— ^.Pertgei buc?« — „11 Inf ei len." — „Tgei maglia el?« — „Cam.«
— „Tgei beib'el?^ — y,8eun.^ Ijn doma il pastnr pnspei; i^Nnorsas,
30nnorsaS| vegni tier mei!^ Sin qnei cuorren tnttas tier il pastnr et il Inf
seglia eneunter alias nnorsas e tscbappa, tgi cb'el po tier.
28. Igl umm ner.
Igl nmm ner stat tut persnls d'in menn, ila anters ein in tsehancnn
naven, visavi ad el. Ln empiar'el: ^Temeis igl umm ner?^ y^Na, na*',
35 rispunden ei. Igl umm ner: „E1 scarpa vns!^ lis anters: ^^Temein nuot el!*'
„E1 maglia tnts.^ n^^^ scbon mitscbar.^ „Sche mo emprnei!^ di In igl
Digitized by
Google
KtoimpMs 201
^.,8iiiq^i«immit«(ieiieii]iter»t; Af^ifi^ tgt «b'elpo^t»q«tb
•ton la rraim pda gidar d a pigliar ili anUn. AmMm te ei viaaTOB,
A% tats ain pigliaL
29. Dar la panto/la.
laa partida affrai sasaii giim piano an in ring enn Us combas 5
iaaa, tats fetf dalier in da I' antar. In stal sin pais ordadora il ring. Ei
▼sgn la pm in ealsar, ne megliar ina paatofla a uAmm ir qnalla dad in
tier lantar sat la sebannglia ora bain bufatg; miotgaton vagn ai dan ina
^Inntada enn la paatofla sin il plintscbin a qnal, d^'ai ordador il ringi sto
mpniar da podar tiar alia. Mo asebi spart sco eh ban splnnUn, laian 10
ii ir alia disens TinaToa, a cnr cb' al anqnara eila an in line, splnnt' ei
•ekan an in anier. Pa il lagnader abar tier ella, sake ata qnel Ul, ebe
ba saban traplar, lavar si a lagaari at al po saser an ring.
SO. V$nd$r igl af/cn.
IS veg faig in ring} ina partida affbns eio las mammas ad ina ilslft
dbns. Mintga mamma praa in affon avon alia a taga sas means k qnel
•ia schnL Ussa vegn in^ eb'ei ordador il ring, tier la mnmma at empiara:
sSignnra, 1^ bneei render Ties affon?^ La signora rispnnda: ,»Ns, na! •
)B bngian ir ina gada (na pliras) entnom il ringl^ Binqaai lai alia dabot
Sbar igl afaa a enorra entnom tl ring e laater ts snentar; sto la mamma SO
•cbar pagliar, saba ba laatar igl affoti, at alia sto ir ad ancnrir in affon;
esM aontrari sta lantar ir vinaTon, entoeben eb'el sarregn in.
31. II biuMjfer.
Pli davagl vagniav^ savens spasialmein tier iU buobs dan il binagar.
Tati mattavan in blnsger per in ensemen sin meisa. Mintgin, in snentar 25
Tauter prandera la quels enta pugn aacodeva e scbava dar els gin
sin meisa; dambrava^ eons ob'ei eran can la crnscb ensi a qnei stneva
da mintgin Tagnir tenia endament. Havavan tats &tg qnei, sebe prendara
qnai, eba baTOTa gia ils pit biars can la croseb ensi, pnspei tnt ils blas-
gers ensemen I eapava; a tats quels, ebe eran can la crnscb ensiy podevaSO
el prender ora e saWar per seses. 11 medem vegn giugau ussa dais buobs
ena aurs et enqoal gadas era enn raps.
32. Tsehetabigiet.
Ei Tegn fatg in ring, ils affons sesan aber tuts sin sapias; in sto ir enamiea
sin peis; cnr ebe qnel ba Tia, mintgiu noa el sesa, vegn ei ligian si ad 86
el ils agls. Denton seomian ils anters bein bufatg lur plai, e lu tscbou-
tscha in ensaigeii p. e. di: ^Peglia il Gion!*' etc. Ussa va quel amiez
tier il Hog, nna eb'el baTeva vin, ebe quel ttl sesera^ e vol pegliar el;
Digitized by
Google
202 Kindenpiele
BO •! peglUi in aoter; quel ch'ei nomDauii doma In: y,Na! Udiea fmi
jett.^ II legnader ra snenter la vntch per pegliar el, mo quel ha fchon
pupd fcomian plas e eloma en in auter ling. Aichia sto el ir snenter,
entocben eh' el po tier el e In ito les ir enamies.
5 33, Dar la eaura.
Sin in plas empan grond vegn fatg amies ina uald gronda
qnei ei il priel; dentnom qael, in tsehancun naren, vegn fatg en mdi
antras mnuai pli pintgaa, per mintga bnob ina, deno per in. Mintgin ha
in feat tin mann* Igl emprem yan tnts eun quei fest el priel e domeo:
lOi^Bosnai chi msna! fine en la msnal^ Lu legUen tnU enl feet ord il priel
.et enqneren de pnder can qnel en ina dellas rnsnat pintgas. Qnel; che po bnee'
en ba msna, eto far il cavrer. La caara ei in tschep, ne in crap. Kl f(o
In enenrir de enn sin fest catschar la caara en il priel. lis enters enqnereo
d'impedir qnei, e seglientan mintga gada cuu lor fest la caura in toe pli
ISlnnseh; aber mintga gada, chMa vegn can sin fest ord la msna, enqnera il
cavrer de poder enn sin fest eo quella; po el qaei^ sche sto lauter, eha
hapiars sia rnsna, far il cavrer, cass contrari sto el far vinavon; rabelschs
el aber la caara el priel, sch'ei il giuc fiains.
34, La caura pintga.
SO Ei vegn fatg in ring, tnts peglian maun in lanter, enamies il ring
vegn tschentau ina elavela k gradsi. Lu van lis affons entnom ed en-
qneren de trer in lauter encunter la elavela. Pon ei far dar entnom Is
elavela, sche sto quel, che ha derscbin ella, star naven; ascbia vegn ei fatg,
entochen che tnts ein pegliai.
25 35. L'era.
Us affons, che fan qnei giuo, taglien ora in quador cun cunti sin il pastg
della pistira. AUara fan ins quei quader en tontas parts, sco ei glei affont,
che prenden part vid il giuc. In dils affons semeina entuoro, et in aater
tschenta il cunti sin in toe o damonda quel, ch'ei servialts entuorn, : „Ds
30tgi ei quella era?^ e Tauter di: „Quella ei mia^, et ascbis fan ei vinavon,
entochen mintgin ha sia era. Cnra che mintgin ba sia era, entscbeiva is
ha dar eun il cunti sin sia era, e mintga gada ch'el furetga en, mesira el
cun la nesa dil cunti e taglia giu ton de sia era. Sch'ei furetga en sin
Tera dMn auter, sche ha igl auter de dar, et ascbia fan ei entocben tnts
35 ban tigliau ora lur era, Qnel abcr, che resta cratsch, sto semetter gin
sin tuts quater, e scbar metter tuts ils tscbespets si dies, scb'el lai dar gin
in, survegn el quel el tgan.
Digitized by
Google
Kinder^iele SOS
36. Dor igl arsehel.
lis affons 8ef»an fin in baun, tats in sper V anter. In ya cagl arschelt
et in ba de lignar. Qnel digl artcbel ba enzitgei pane en sin maun, ya
In cnn quet tier mintgin e fa seo de metter quel el tscbos ne en la capet-
•cba de qnel e di tier mintgin: ^Znppa bein, bein, dil pli bein!^ El metta 5
aber igl arscbel mo ad in el tscbos ne capetscba. Tnto tegnan Inr toeboi,
ne capetscba bein ensemen. e fan parery seo scbe els bayessen el. II leg-
nader sto la dir| naa igl arscbel ei; gartegta el il dretg, scbe eis el libers
e lanter sto legnar, eass contrari sto il modem lignar yioayon.
37. Dar la portga. 10
lis boobs, mintgin cnn in fest, mettan Inr festa ensemen e sisn ina
bnecada lenn qnaderi che sennmna la portga. In dils bnobs pren allnra la
festa e la portga, betta tnt ensemen anayos snr sin tgan ors, e qnel, il fest
dil qnal ei il pli datier della portga, qnel ei purtgie. En in plann fan
els allnra, fnront enaqnella, cb' els yan entnom can ils fests, ina mosna, 15
eh'ei nnmnan il priel, et entnorn qnella en in rndi fan tntts ils bnobs
dano il pnrtge mintgin per seses ina mosna. 11 pnrtge ya ossa in tscbso-
enn dayen e betta la portga, emproont de rabitscbar qnella el priel, fertont
cb'ils anters sesproyan de impedir qoei. Rabetscba el bne en cun better,
sebe sto el mo stnsdiar ella can siu fest, et ei dasperas aanc adina laghiaus M
de pnder seglir cnn qnel en la msna d'in anter, tocben cbe lea fa tnt
pnsieiyel, per bnea scbar risar il pnrtge la portga el priel. Oartegia ei
ad el de seglir en la msna d'in anter, dnront cbe les ei bnca en qnella
enn sin fest, scbe sto les far pnrtge. Ascbia ya ei yinayon, entocben cb' il
pnrtge rabetscba la portga el priel. Allnra catscban tnts lor festa el 52
priel e yan entnorn qnel, entocben cbMl dayos pnrtge di: „Fnraaischt^
Sin qnei clom enqnera scad in de poder catscbar sin fest en ina msna,
qnel, cbe ba snryegntn nagina, ei allnra pnrtge, et il giac entscbeiya
danoyamein. Vnl in n Faater ir dayen de sia msna duront il gine, scbe
di el: „Hi scamon mia rnsna!^, et allnra astga nagin seglir en qnella, SO
tocben eb'el tuoraa bncca.
38. lis utachals.
In affon stat il cnmprader, b il yendider. Ad ils anters affons dat
il yendider il nam d'utscbals. Ussa yegn il camprader e gi: „Jen yi in
otscbi.^ II yendider rispnnda: ,.TgeiniD?^ 11 camprader di in nam dedd5
in utscbL Ba el detg il nam d' in ntschi , ch' in affon bareya snryegniu,
scbe sto qnel fngir, et il camprader sto pigliar quel, scb'el tuI bayer el.
Mintga gada igl emprim ntscbt lignan sto star il nicy cnmprader.
Digitized by
Google
204 Kiiid0ii|>i6to
S9» 11 gat $ la minr.
lis afbot fonDescban in rin pagliont mean. In flat il gat| in antw
U ninr. Ob«o enorra la miar tras il rin, et il gat tto enorrer tnenttr e
pigliar ella. Ha In il gat peglian la mioTi tebe ttaten dns anten quda.
6 40. Botta holla.
Ik affons van en in niiegl| fertont che in stat aron qnel. Ins tiam
igl etch. Quel tffbn^ ehVi aron il nuegl, doma: i^Hotta holla! Hotta holla!
aniea nuegl!'^ Ik affons, ch'ein se serai en il nuegl, van lara tuts amiss
il nnegL Chen doma igl affon, ch'el avon nuegl: „ Hotta holla! mail Hotta
lOhoUat jen vegnl^^ Cnra ch'igl affon gi: ^Hotta holla! roai!^, sehe ston tuts
ik aflbna sasappar. Cura eh'el gi: „ Hotta holla! jen vegn!^^ sehe arva el
igl eadi^ stat sin la sava, scbent in num d' in affon, ch^ei sesnppaiu^ s
lo sto el dir, nna che qnel segi. Ha el lignan, sehe sto les Itura star A
niev Uotta holla, schiglioc sto il veder Hotta holla star de niev.
1ft 41. Andi$.
Ina petga^ ni in cantnn casa, ni era in lenn de davao vegn nvanaai
la liberaiiQa. In affon stat spar qnella petga, fertont ehe tachek taa a
semppar, ma bncea ord d'in cart eirqnit. Cnra eh^ik affons ein anppai, sabs
daten ei in grin. Lnra sto igl affon, il qnal stat sper la petgai vegaira^
SOanearir taehels. Aschi glelti, ehe qnel a catau ad agnr in, sehe dooi'el:
„Andiel andie! e di il nam d'igl affon. Tsehel sto era rUpnnder e gir:
Andial andie !^ Lara enorren omisdns encunter la petga. Po igl affon, il
qnal ei vegnins peglians, tnecar i^ emprim la petga, sehe sa el pnspei ir
a aesnppar, sohiglioo sto qnel star leu e tsehel po ir ad enenrir in anter.
86 Ha el lura enflan in, sehe enorren omisdns sper la petga. Po il pegliaa
Tognir igl emprim sper la petga, sehe ei igl emprim pegliaa libeians.
Asebi va ai, toehen il davos ei peglians, Qael, ch'ei vegnins peglians \f^
emprim, sto star il niev andie, sch'el ei bneca vegnins liberans. EUe el absr
vegnins liberans, sehe sto il veder star de niev andie.
30 i2. Oomharncholla,
la aflbn sesa giun plann e vegn nnmnans retg. Tschek staten entuom
qnel. 11 retg sto haver ina enela. Ussa gi el: ^Combarscbolla! Combar-
scholla!^, nnmoa il nam ded in affbn len present, e dat 4 quel la caela.
Quel prenda qnella e coorra snenter tsebek affons, ik qnak fnia, e trei k
35 enela sin quels. Tucea ei in affon, sehe sto qnel star il niev retg.
i8. Tat vegl
In affon sehai giu plenn, figiant stgkas de durmir. Ik anters affons
vegoen Inr vitier il tat vegl, sebent: ^Vnilol voilo! il tat vegl!^ Ussa
Digitized by
Google
Rindetipiele 205
dicletia il Ut veg] si e gt: ^Schai sUr met affoDS.<< I) Ut vegl temetta
pnspei gin. Ik affona vegnen pnspoi vitier «1 6 van eua sia capetoelia.
Chea Tegn il tat vegl vilaas; leva 0i , fruseha ora in momen ilo egh «
euorra snenter ils afFons, ik quals ein fngi sin tats meuns, per pegliar qnek.
Ha el lara peglian tnti, scbe sto Sgl emprim pegliaa star Ut yegl. 6
44, Ir en elaustra.
IVek affons ttaten en ttiTa, ik antert ston ir ginadora. Vum prendea
ik affoni, chVin en stiyai dnas intgias e mettan qnellas ascbia in ord
lanter, eh'ei reed in spasi denter qnellas e rasen snr qnellas dnas
antgiaa in batlinj. Dns affons staten ussa sin las dnas sutgias, fertoatlO
cbe ticbel eloma en in de quels, eb'ei on snler. Essend lei en stifay
aebe gl qnel, il qnal ba clamau en el: y^Ijeis pia propi vegnir en dansferai
aebegie eb'ins snnregn nnot anter, ebe penn miscb?^ E Inra mnssont sia
qnek dm affons, ik quals sesan sin las sntgias, las qnallas ein oireladas
ded il batlini : ,,11 irei con pauprameiui cbe qnellas persnnas ston esser yist- IS
gidas!*' Igl affon sio rispnnder sin tnttas damondas: |,gie'^. Lnra di el:
nlfo SCO emprema obadientscba stos ti seser cben enamies quellas vener-
•Uas mongias.^ Sinquei meina el igl affon vitier las mongias e ftt seser
eoamiei quellas; tntt en ina stan quellas si de lur sntgias, e quel dat ginn
pleun am ik pek ensi. SO
45. L'uolp.
In allbn stat il catsebadur, in auter Tuolp et in tien la tanmu
Quel, il qua! stat la tanna, sto tener las combas ina ord F antra,
d sto aber haver enamies sias combas in buatscb lom. 11 eatsebadnr sto
dntsebar Fuolp della tauna en. Ei Fuolp denter las combas de quei25
affon, cbe stat la tauna, scbe siarra quel ensemen sias combas, e Tuolp dat
giu ea il buatscb.
46. Far marseheiclas.
Ins penda in terschiel si vid in len davau. In va sin il tersdiiely a
due staten de mintga vard a train qud, cbe ei sin il terschiel, entoebeaSO
si tier ik latins, et ascbia train ek, entocben d dat gin. Qvelf die po star
il pli ditg sin il terschiel, quel survegn in regal ded ik auters affons.
47. La vieua.
Ei vegn fatg in rin, enamies stat il vieu ne la vieua. Qnek vegn d
duaoadau ora, tras tgei ek segien vieus, Chen vegn ei rkpundiu sin di*S5
versaa modas, p. ex.: „lliu umm baveva adina de murmigniar sin aid| eb'Jeu
fetschi adina mo pulenta e broda. Pnrtont Jen si ina broda, ha d fatg la detgia
gegnia ei ha bucca sdiigiau ella. Quei ha vilentau mei sun fetg; ddia
grata hd jea priu la broda bnglienta e tratg qudla ad el ea fls e^ de^
eh^d d vegniua tscfaoca; inenter era el en pds, ana eVjaadO
Digitized by
Google
206 Kindeisptele
maral; perqaei hai jeu priii| pendin sin tgamin e fimentaii eL Sinqaei
enqaera il Tien ne la yieua in in matatsch ne mattatseha, cha formesches
il rin. Mintga matatach pren ina roattatscba e tgi, che retta anavos persuk,
ei la yien ne viena.
5 48. Las colurs.
Tier quei gtnc sa ei easer tonts affonB, sco ei toL Ei vegn dan
k mintgin ina colar, e mintgin sto tener end amen ella. Hayent tati
ina atgna oolur, yegn in eungbel pertgirader e fa: ^Hollal^ ei yegn ris-
pnndiu: y,Mo en!^ Igl ennghel tntreseha. Quel yegn ei dnmondaa, tgei
10 el yegli. El rispnnda: „De tnttas torts colnrs.^ Allara legnia el ina
gada las colors. Legnia el ina ne Tantra dellas colurSi scfae auda quel,
che ba el1a| agl eunghel. Aschia astga igl ennghel llgniafi entochen ch'el
falescha. AUnra yegn il giayel e legnia mademamein. Oartegia el la
color, sche anda quel, che haveya la color ligniada, al giayel. Quei fan
15 els, entochen che tntlas colors ein liguidas. Silsoenter staten quels digl
ounghel ded ina yard e quels dil giayel de lautra yart e formeachen ina
cadeina. Allora metten els ensitgei per tierm denier paryis et ufiem et
entscheiyen a trer. Po igl eunghel cnn ses compogns il giayel , sche yas
tots en parvis, quei hue, tuts egl oiiern.
30 49. Las gaglinan.
Ina booba fa la momma e 1' autra la feglia. Allura di la mumma: ,yJen
mon a far gientar, e ti stai cheu e miri bein dellas gaglinas^ eh« nagin mondi
eun ellas.^ Avon ch' ira dumbra ella, contas ch' igl ei, e ya. Chen yegn ina
femma yeglia e di 4 la feglia : „ Va per in tec frina.^ Entochen che la feglia ya
26 persueotcr, prenda la yeglia ina gaglina e marscha cun tutt Chen bragta la
mattatseha. Bein gleiti yegn la mumma e damonda, tgei ella hagi. Ella gi:
yyOheu ei stau ina femma yeglia et ha detg, ch'jeu del ira per in tec frma;
entochen ch'jeu sundel Ida persuenter, ha ella priu ina gaglina et et
marschada.^ Sin quei dat la mUmma sin ella e di: Miri bein, bucca che ti
dOlMchies ira eon il tgiet e quellas, che ti has eunc Allura ya la mumma
I'antra gada, e serepeta quei, entochen che la veglia ei ida cun tuttas. Soenter
ya la mumma entuorn e domonda, seh'ei agien bueca yiu cheu sias gaglinas.
Ussa yesa ella quella femna yeglia; ella domonda lesa| seh'ella hagi
bnca yin sias gaglinas e cloma in per gadas: „8chital Schita! pnllas!^ e tuttas
SSvegnen neunayon. Vesent quei, cuorra la mamma snenter la femna yeglia
e dal sin quella.
50. 11 luf.
Ins metta in sessel k miez la stiya e cheu ya ei si in affon en schanugltas,
etils auters yan entuorn il sessel con la domonda: „Luf! Luf! Tgei fas?^ Quel
lOitnil sessel rispunda: ;, Jeu level grad.* Ussa van ei puspei entnom scbeat:
Digitized by
Google
Eindenpield 207
.Loft Ittf! tgei fas?'' ^Setrat^ grad en.<' ^Liifl lufl tgei fM?<< ^Yetg tl
letg.' nt^f! l^n tget faa?^ Hon gin per lena de far ensolver.^ y,l4ifl
hfl tgei faB?<< ^Fetg grad fioc.« Lnf ! lofl tgei faa?"^ ^Mettel grad si il
eafe.^ i,LiifI luf! tgei fas?^ Derscbel gta il cafe, mondel en e cuarcle)
gii.« ^Lof! lufl fgei fa8?<' „Metlel ai il Utg.'' ^Lof! lufl tgei fat?<' 6
i^Denehel grad giu il latg e cnarelel giii«^ jv^^^* 1<>^* ^o'l fas?** „Hettel
sin meifla et ensolyel.^ i,Lafl lufl tgei fas?^ El fa cun das dets, sco
seh'el mnlaasi ils contials. „Lufl luf! tgei fas?*' y,MoD gino curtgin dil
ptder et enquerel era la pit bialla nnoraa, cb'ei leu denter.'' Chen seglia
el giu dil sessel, va giu e peglia quel, eh^el po tier. 10
51. Igl uor9 e quelSy che van per tschereschas.
lo affon fa la mumma, in fa igl uors et iIb auters affbua peglien en
ia davoi I'anter k la mumma. Uasa vegn igl nors e damonda: ,,Nena
mrii?^ et ils autert dien: y,Per tschereschas.^ Igl uors di: ,,Lei8 era
icbsr yegnir mei?^ e la mnmma ri^punda: y,Na, tei schein nus bncea ▼egntr.'' 16
Igl Qora empiara: y,Con affons veia?" Allura dumbra la mumma els e gi:
gJei hai slat.'' Igl nors di : ,,Scbe rus schais bucca yegnir mei per tecbe-
nachas, sche magliel jeu tuts ils affons.'' Ussa seglia el entuom per mig-
£ar ils affons , mo la mumma fa , ton sco ella po, per dustar. Scb'el po
te in, fa el, sco seh'el migliassi« Et aschia fan ei asohiditg^ sco igl uors 20
Wmiglian tuts.
52. 11 Btgnur ei buec* d casa.
Tier qnei giug ston tuts ils affons hayer ina supia deno in. £ls
peglian in lanter pil menui fan in rin, et in ya onamiez cun ina lingiala ne
fe«t sin meun. Els yan In entuom cautont: 25
11 signur ei buc k casa.
El ei k gasteria;
Mo yegn el os k case,
Scbe yegn el scbon splnntar.
Qsei yegn cantau, entochen che quel k miez splunta cun siu fest sil plann. 80
Inira yan ils affons da part e miotgin enquera ina supia. Quel, che sur-
▼sgn naoty sto ir enamiez e far il signur.
53. 11 boi$eh.
Tier quel gtug droy'ei treis affons: in ei il botsch, in la renna e
lioter tt il derschader, II botsch semetta giun pleun sin tuts quater, la 85
remia ya k eayagl sin el, tegn si in ne plirs dots et empiara il botsch:
sBotschi botseb, cons corns hai jen?^ II botsch legna, e seh'el gartegia,
•die sto la renn* gin e far il botsch. II derschader di mintga ga, sch^ei
^ lignau ea dretg.
Digitized by
Google
306 KifidertpMe
54. II viadi a Jerusalem.
Ik affons peglian in k tauter per ib manns; ei eto efter per a ran
lu entuorn eu rin cantent:
Ira^ eh' jeo mavel,
5 Ch* fen aiavel 4 Jenasalem,
Chea fav'jeii la pintga
Denter tialt la roe eha.
Ummena^ femnaa eteraoi
Mintgin steva Ten tin eteh.
JO Levan mei mirar,
Mai panpra mnntaniala.
Mnntaniala sa saltar,
In, dQB, treia, qnater,
Mnntaniala ta saltar,
11^ In, due, treis.
Tier ib plaids: ^sa saltar^ laien ei dar ib nanus a saniten niint|(in per-
snb per la stiva entnom; allnra entscheiven pnspei danoTametn il rin,
eantont ib madams plaids.
55. Igt harmer de Lenmiel.
In ord la compagnia d'ib affons ei il harmer, il seeond il tgiet, il qaal
90pertgira sia ranba, il tiera il bder. Ib enters en la ranba digl harmer.
Quel cayeglia si siu stan en rietscha, mintgin stenda era la bratschsi
asehia ehe el tonseha il maun de buter eompogn. In per paaa aarea
della rauba tsehent'il harmer il tgiet de pertgirar queDa e eomonda ean
serittsadat de dar adatg e cantar, sehei vegni in lader; Inra maaira el sb
25proTuiun ranba cul fest e va nayen. II tgiet se metta 4 mischon, e tut
anetgamein vegn il lader ord in encarden, nna ch'el era seanpaua leu de-
maneiyeL El euora tier il stan e pren in toe, qnei tuI dir igFemprsm
delb compagnia e fui spert en siu encarden. II tgiet yesa qnei e eonta^
' il harmer euora neutier e damonda: |,Tgei dat ei?'' el mesira sia ranba •
aOTesa, eh^ei maunoa in per bratseha; el fa reprosehas al tgiet e smanatsehs
e eamonda d'esser pli attena; lu el ya puspei. Ho il madem serepeta 4e
noyamein. II lader yegn, pren in toe; il tgiet eonta, surregn reprimaadii,
et asehia ya ei||tochen tutts ib affons ein engulai. Duront eh'il harmer dst
b torta al tgiet, peglieo queb, eh'eran manai nayen, ina dayos lauter yid
36 la yestgadira, asehia eh'ei formeschen in linnga cadeina. 11 bder <Mrdayea
meina il til tier il harmer e se dat ora per in marcadon de pindek, se
gloriescha de siu erom, eh' el meina suenter el, e sungegb il banner de
eomprar giu sia rauba. Quel admirescha b rauba, eneonnseha aber qneQa
per la sia ranba engolada; il tgiet eonta, quel cheel po, et omisdns sehme^
iOnateehen il lader enn Aridas per far fugir quel e lea ftii« Onn qiiei ni S
giug finub.
Digitized by
Google
56. Trisale Padisale.
lit affons^ die preuden part vid quel ginc, teaan tatt gin daoo id, il
i|aal ttat Aoamietf sin peis. Qu^ fa lura k tuts ils auters, che tefao^
fgaesia vid la tebaooglia. Fagient el sgueaia, di el iU plaids: ^IVisale
Padisale^ lai boeca var ils denn!^ Qnel dils aflTons, il qaal, cora ch^el fa 6
fguesia^ sto rir e lai rer tin denSi ha allura de far la penetienziai che
qiely ebe ka fatg sgaesia, dat si ad el, sco ded ira tras las tortas, bitschar
il plenD| prender si da plenn in nuf con ils dens etc.
57. Cheu has min canaster.
Las mattatscbas fan in ring e Yura vegn ei dan entnorn in eanastret. 10
Miotgina dat el ad ioa, ehe meins schmina, culs plaids: ^Cben has min
csaaster; tgei vnl metier en?'' sa quella bne dar spert ina rispostai sche
sto ella dar in pagn, e qnclla, che sarvegn il canaster , sto spert aaender
li qnel a dar ad in antra enn la roadema damonda ; sa ella buca dir spert
16 bein an norden, scbe sto era ella era dar in pegn, Ei glei de remarcar,15
eh*m slo adina fttr parer, sco in doas ad in'antra, sinaqnei che qnalla, eh' in
dat| Tagni nonspitgadamein snrprida.
68. Mumma lai ira i gi^g*
Ina bnoba fa la mnmma e las antras ils afbnts. Ils afFonts dian alia
■mama: j^Mnrnma, mnmma^ lai ir 4 giog; il« aigunrs e parlers van era !^ 20
Ls mnmma lai tnlanar empani roo rispnnda alia linala: „Sehe mei pia;
■a, aura ch*ei tncca da mien di, scbe vegnil^ lis affonts vaii legramein.
la momant snanter tocca alia da mias di: ,, Cling, ding, ding, dingl^
lis affonts Tagnan annc bncca et ella sto finalmeiu ira cnlla torta ad en-
earir als. Sin sias domondaa, nna els seigien stai, sexcnsesehan tnts, sco 25
« pen, a aurragnan per Inr malobedientscba la torta.
59. La metta da fein.
Id aflbnt sto sebettar an costas ginn plana e far parar, eh* el donni.
Quel ei la metta de fein. lis anters seaproximeschan e cloroaa in encnnlar
lamer mies de bass: „0, tgei biallas flnrs!*' ni: ,,0, tgei bialla pera«<. La 80
■stta da fein leva si e enorra snenter; po ella pegliar in, avon che qnel
vriva egl avon designan ling de segirezia, sch' ei quel pil snondont glng
la metta da fain.
60. Su/lar il tschutl.
Qnaat ging fa ins en ativa, sper la meisa. Ins pren ampan vata eS5
^Nhenta mm maita* Qnai ai il tsehntt. Tnt sufla encuntor quel, e tgi, che
*to ichar mitaehar il taahntt gind la maiaa ni snr al ora, sto dar ina pene-
tienzia.
14
Digitized by
Google
210 KiDdenpiele
61. In marcadon de Paris.
Ohen tier sto in fignrar iki mareadoD. Allura Hi el: j^Jen ihq in mar-
cadon de Paris e hat de vender de tuttas sorts biallas eanssas. Jen Aea«
nondel aber de dir gie e na, rir e bar^ir.^ El damonda allara mintgnii
fitgei el Fegli eninprar e fa tntts inscbins per far dir gie ne na, n rir a
bargir. 8che in ni lanter lai mitschar ora in de quels plaids sconandai^
ne bragia n ri, sehe sto el dar ina penetiensia. Cnra cVel ha allnra sor-
Tignin en bia penetiensias , sche dat el ora k mintgin sin bategl e fa te
mintgamai ina penetiensia.
10 62. Bumper fier.
Qnest ei in ging per mattatschs. Ei vegn fonnau dnas nlivas partidas.
Us affone de scadina de qnellas fan cadeina can pegliar in Y anter ferm
per la oanviala. Qnellas dnas cadeinas miran ina encnnter lantra en ina
distansa de circa K) — 16 pass. La parttda, che secrei d' esser la ferma,
15 enyida ora in de 1' antra partida. Qael peglia eatscbai cnorra tnennter sin
adrersari ed emproya de rumper la cadeina cnn seglir cun sia schanngfia
sin la bratscha stendida. Po el rumper, scbe ha el il dretg de prender in
de qnels dus, che ban stovin schar dar, cun el, sco niev ring de sia ca-
deina; po el bncca rumper^ sche yegn el enviaus anavos cnn gomias.
SK> D clomar, ni il schinumnau enyidar ora sebrata gin. II ging ei finiui|
cnra che ina n lantra cadeina ha piars tuts entochen in.
63. Dar il tisni.
Qnei ei il ging de bnobs igl atun sin ils quoins, la sera. Ei vegn
gingau cun nuschs. Dsbuobs sesan entuorn la meisa, ne era da ban* aura
S6 ora sin il paschg en in ring. Mintgin tschenta ina nnseh enamies. Ins sto
seyolver anayos ed astgia bnc mirar anavon. ITssa tucca in bnob ina nssdi
oun in det e di: /fissi*' Tots san, quala nusch ei il tissi. Quel astgia
seyolver e po prender las nuschs entochen tier il tissi; aschi prest sco el
tooca il tissi, vegn ei domau : „Ti8si I*', et el ascbca prender neginas nuschs
30pli. Ei dat il cass, chMl tal tschiappa P emprima nnseh, ch'ei il ttssi.
Quel ya ella ronda e schi prest, ch'ei mo il tissi sin meisa, Bton tuts
puspei tschentar ina nusch.
64. Dar il caschlel.
Quel ei in giug de buobs et ei semigliont al dar k kegels. Quater
85 buobs statan ensemen. Mintgin dat ina nusch. Cun quellas quater nnsehs
yegn ei formau ina pjramida, treis sut en et ina enamies 8isu« Tuts stattan
in toe daven digl caschlett. In fiera ina nusch sin il caschlet« Toeea el
quel^ e datan las nuschs k magliac, sche ein las nuschs sias. Toeca igl
emprim hue, sche tila il sacund sia nusch encnnter il caschlet, e faleseha lei, il
40 tiers et il quart; Mii^tga gada, cu in ha catan, ston tuts puspei tschentar
ina nusch.
Digitized by
Google
Ktnderapiele 211
65, Teissa fildirom.
Ili affons peglian mbtgin dot « dot in lanter per Ms nmiun 6 Taa
mschia, bettent la bratscha in anr lanter, da etiya 81, ne era ora el liber
e dien, dnront cb'ei van: ^Teieea, teisea fildirom! Pnm, pnu, la eaetra-
dira!^ tier il davos plaid gemeinan tnts spert entnonii betten ils anters dneS
bratscbi sin quels, eh' eran aron guren, e van de etiva gin sehent: ^Telssat
teista fildironiy toeben entadem camonl^ II affonts sevolyen pngpei, eco igl
emprem e dien: Teiasa, teissa fildirom I Oons fils eis ei mt? — Dos groee
e dni ■atele.<<
66. II taehiec. 10
Tnts semettan en retscha sin pais in davoe lanter; 11 secnnd tegn cn«
•es manns ils egls de quel avon el, che quel'yesa nnot. Ln vegn in ord
la retscba nenedora e dat al tscbiee ina fridetta enn in det gin pil nas,
sensa dir in plaid. II tsehiec 'empiara In: ,,Tgi tenta mei? II tentader
Bto In dir zitgei snt ynsch| ne far: ,,MianI'' Sa U tscbiee legniar In, tgll5
ei glieiy sehe Ta el yi dayos la retscha, e lanter ei il ttchiec; legnia el aber
bnc endretg, sehe ya el era yi dayos, sto aber dar ina penetieniia.
67. Vasa per t$chein$.
Q^i ging yegn il meglier fatgs en in cnrtin, ne schiglioc en in line^
nna eh' ei gliei plontas. Tnts afibns prin ora in seposten ayon ina plonta. 80
Qnel, ebe ba negina, ya per il plaz yit entuom e domonda banl in a
banl lanter: „Casa per tseheins?^ Tnts rispnnden: ,,Na, droyel mes.^ Ln
ya el entnom, studegiont, fagient parer, ch'el deCl pli nagin adatg sin tscbels;
dnront qnei clomen ils anters aschi da bass, sco pnsseiyel, tier in k lanter
et enqneren de baratar plonta in enn lanter. Aschi spert sco quel amies 3t
obserya ina plonta yita, enqnera el de snryegnir qnella; rensescba quel ad
el, sehe sto qnel, che ha negina plonta, enqnrir casa, eass contrari sto igl
emprem star yinayon enamiei.
68. Patrun efumegl.
II patrnn ei yilans sin sin Aimegl e ynl enn findas catsdiar el ord 80
casa. Ad omisdns yegn ligian si ils egls. Ln cloma il patmn: ^Pieder,
ne in anter nnm nna eis?^ Pieder tegn spert si il maun ayon la bnea
e snna: „Tu, tn!^ Dabot cnora In il patmn encnnter, dannnder la ynseh
ei yegnida, il fnmegl ei aber schon en in anter line, e fa: „Tn, tnl^ Po
il patrnn tier el, sehe bastnna el qnel brayamein enn sia capetscha, naonnSt
in fazolet. Essent cb' els yesen omisdns nnot, sehe seglia il (bmegl sayenti
yolent ftigir, grad en bratsch al patmn, il qnal ei In per tnts entnom fetg
leger.
69. II viiehin.
Tnts, prin ora in, sesen sin sessels en rndi, in stat en amies sin peis.40
Qnel empiara In in: „Co plai tin yisehin?^ Rispnnda qnel: „Pnlit^, ne
„Oreifer!'' etc., sehe empiara el in anter: „Co plai tin yischin?^ Rispnnda
qnel: „Min vischin de yart dretga, ne da yard seoiastra plai bne i mi.^|
U*
Digitized by
Google
212 Rindanplel*
•cho damonda quel amies pnspei: i^Pertgei bnc?*' Laoter rispunda: i^El ei
naaaebs e malmgliiu, eU.'' £1 empiara puapei: ,y8eha tgi vol pia per
viscbin ?^ £1 namna la m ne laater da quels^ eke tesao lea en nidi, (^uel
fto la lerar ai e tcomiar plas can il oaofch vischia. Po qael k mm hi
5tpert sarvegair in diU sesseb vid«, ache sa el seser e qael, che ha piarc
il plaSf eto aUr amieB, eaaa contrari 8lo el star lea Tinavon.
70. II malvugliu.
Tati aemetteu en retacha in davoa Taater, il aecnnd tegn ean aea naoai
ila egla de qael, ch'ei igl emprem en la retacha, oh* el veaa naofsoa.
10 La Tegn bein bafatg in neu ord la retacha, tila a| tachiec in lac per
ina areglia e va la apart paapei anavoa en aia plaa. II tachiee Tegn la
nen et encaera il malTaglia, che ha tratg per P areglia o sTar aenta
tschintachar bac in plaid. El pren la quel, ch' el manegia, per ina areglia
e meina Ti el davontier^ e qnel ei la il tachiec.
16 Ha el gartegiaa il dretg, ache aa el ir en la retacha, e laater ato aUr
ordaTon; ha el aber bacca pria il dretg, ache aemeina quel, enatagl atar
daTontier, entuorn e peglia ad el per ina areglia, meina poapei tI el da>
Tontier, et el ato far il tachiec, entochen eh* el anfla il dretg.
71. II far metsch.
20 Tata ila affonta tegnan lur pngna en retacha. In dnmbra ila pagna;
quel, ain il qaal ei tuca la daToaa ailba, di il aproch:
Leila, lella, tobalella,
tabalacca,
aaniitraiccai
26 trentin,
fermentin.
Oion Oielett
Tegn en tin detl
po ira naTen can il pogn. Q^el che reata il daToa, ha de tener. El tagn
80 ila egla e dumbra tocben trenta. Denton aaanppan ila aatera, Aaa era el
adencurir. Reuaeacha ala fugitiva de arivar aTon ch' igl encorider ain H
plaa destinau, lu ein ela permetach (mitachai) Encnntercomi renaeacha ei de
pigliar iln fugitivi et arivar, avon che qaela, ail plas ichent: „Polia giari,
polia gion^, etc. daTcntan quela priachuniera, ord ila qnala igl encarider
85 ha il dretg de elegier aia aucceaar,
Autras fuorma de dumbrar:
1. Eai capeni, ca bon per te,
Divide domine.
Pettenbrot te marmot.
8. Eni capeni, che tnc il te^
Sehanene oca,
Broca recli tat
Digitized by
Google
Kifiderspiele 2^
5. Eni^ eni, dep,
Utdamaiia Bobnep,
UtelAmaD* isataiut,
EdIi eni dep.
4, Eni, capeni da roin conbUy
Siatmatusa,
Clenata rota,
Da bist dtt.
' 5. In fermentiDi
FermiD flad.
In sen det,
Tegn gin quel del.
6. Inca dttca, trei,
Ca barba niaUi
Caster forten,
Oran bora.
7. In COB due,
Onn pala bestechal,
Tra la viadiala oatacba fein,
£ ealecba fori.
8. Bnaka, benaeea, tnlpUt^
Sobauene,
Oea broea, toplltoi,
Beeli tot.
9. Anna, BtiMii Mneealina de Lore!,
Cbe Bennnina yentisett.
In, dofl, treie» q^MUeff tecbun, e eii, e aett.
10. Ejueoden, endid, endad,
Zeba, di beba, di boffanat,
Zeba di beba, de buff.
11. In trnfel, ioa peletecba^ ina castogna.
12. Zeschla, peeebla cnn pindebi
Lati| toitt, manicutti^
Qaeata notf e qnesta fort.
IS. UecbUf puscbia can pluscbeins,
Va gin Trin e venda treis,
E yegn enei cnn qnater.
14. Glina, glina vi tur mar,
Toca ti as ascbi bia de far,
En Romontcb ei «!) tudestg,
Oion Gialet ad en quei det.
Digitized by
Google
214 Kladenpiala
16. TnbaliD; tabalmn,
Nnsoh miscAl, farmentiiii
Qion Oiannin, Gioa Olannat,
cttn quel dett.
6 72. II Capitani.
Tier quel giQc semetUn tuts ils affons en ina retseha doe e iuB el in
or davon persnls, qael ei 11 capitani. Cura che qnel sbatta ils menne en-
■emeni sohe ston ils dnf davon cnorrer in ded ina vart della rettcha e lanter
de lantra, aber traso alia grada. Po il capitani pigliar in de quelti avon
lOeV elt poetien ensemen^ tche sto lauter far capitani, entochen ch'el po
pigliar in cnmpogn.
73. II peun cotg.
lis affons ston formar ina cadeina enn pigliar menn in lanter. Qnelt
dns aifons, che iin allura il davos et igl emprim dil rin, vegnen nnmnai
l&qnel de yard seniastra il fnmer e quel de yard dretga il par. Ussa di il
par enoanter il ftimer: ^^^ ^' P®^° cotgs?^ il fumer rispanda: ^^^^t ^^
el ei berscbans." Par: ^Tgi ha berschan el?^ II fnmer muossa sin qael,
eh' ei sper el e di : jyQael ha berschan?'' II p4r: y^Volein nns encadenar el?^
Fnmer: n^^®'' ^^^ ^^^ '^ fumer e quel sper el tener its bratschs egl ault
20 ils auters ston aUnra ira snt quels dus bratschs alzai ora. Quel aper il
fbmer vegn allora can' la bratscba en omsch. Aschia ston ins ira vinayoD;
mitochen ohe tuts ein encadenai. Ussa ston il fnmer et il pur era se en-
cadenar e pigliar in ri de lanter de maniera, che ils affons formen ina
roaia. Els ston ir entaora, aschi ditg che els pon tener ensemen.
85 74. La star p.
lis affons peglien tuts menns e staten en rietscba. Ils dns affooSi ils
quak ein sin las.dnos extremitatS| ein in il tgan e lanter la cua della
siarp. Ussa sto il tgan laghigiar de pigliar la cna. La cua sto aber ftigir
ton, SCO ella po.
90 75. Zuppar la mongietta.
In affon prenda ina mongietta e va can quella e zuppa en in liagy ehe
ils anters affons yesen buc. Ina gada ch' el ha suppau, sche cloma el ils
anters affons, e quels ston la enqurir ella. Cura che ils affons ein de ma-
neiyel de la mongietta, di quel, che ha zappau ella: „Caald^ cauld !^ ein el>
86 da Innsch de quella, sche sto el dir: „Frett, freit!^ Qq®1> che anfla igl
emprim la mongietta, quel ha lu era de zuppar ella.
76. II Jest anflau.
Anflan ils bnobs in fest senza patrun, sche prendan ei quel eo in
manui e masiran cun lauter il fest cuu ils plaids :
40 Yi^^^ ^i me»y quel ei tes;
Quel ei engulaus, quel ei stumansl'^
Digitized by
Google
VolkBc^brSoche . 215
77. Far marcau.
HmndlegiAD iU affoDt enzatgei in can Vanteri ache per far Bagir,
ereian ei, ch'ei Btopian dar in lauter il mann e dir:
^Fatg Qiarcau, « bess lat clays ell' ana!''
78. 11 far turnar. 5
Fa in aflon tamar in auter enzatgei, ch'el veva gin schengiaui leba
di qael ad el:
,yTgan fier, comba len,
Tgi, che dat e far tnrnarl^
7P. Per ischuf $gl egl. 10
Ha in affon mal ila eglfl, nche deigi el dir il spmeh:
i,8ogn Olieziy Sogn Gliesi, segl'en e segro!
Nostadnnna, Nossadnnna, va anen e cav'anol''
Lnra vega il tocbuff ord ils egli,
80. 11 den. 1&
Dat ei ora in den agl affon, §obe dei el metier quel el fing e dir:
jyFing, fing! Jen dun 4 ti in den d'jet
Ti dai 4 mi in den d' itsclial,
Che maina fetuchi pli mal!'^
Tolksgebr&uolie.
20
L Sontgia Clau.
lis mats maven Sontgia Clan sera entnom. Dns fi^^eran igl asen. £!■
eran ligiai ensemen entnom taehenta cun in terschiel, aschia oh* in bayeva
il tgan anavon, e Tanter anayos. Eu stiya yegneyan els (igl asen) sin tats
qnater, eran cnrclai gin can ina cossa e portaven enta cnliea rolas. Sin 25
Inr dies seseya Sontgia Clan, in nmm yegl, gob, tremblond cnn ina sohnoeiyla
barba pegn linnga. Sin tgan portaya el ina gnifla de pnpi dada colnr e
inr el gin ina oamiseha alya de messa. lis means eran onrclai can yons
gross de paryer. En in meiin portaya el in scbnneiyel fest cnn bintgnn
fier gindem et en Tanter in cndiscb yegl latin. Da mintga yard igl asen 80
ertn das seryitnrs setratgs en en Inmpas. In portaya sat bratsch ina maba
tortas badngn e Tanter in schierl si dies cnn pera e meila. Qnels dus 8er«
▼itnrs alzayen S. Clan giud igl asen e manayon si el sper la meisa, nna
she qael legieya plennamein enaatgei latin ord il cndiscb e translataya
Digitized by
Google
21« Volksgebriuidio
filtuenter quel mintgamai laenter meret dik pretaiits. Dapartnt haveTa el
de criiioar eniatgei, e perquet surYegneya mintga famiglia tortat; no ara
eansat mariteivlas de land anflaYa el en mintga famigliay e perqoei sar-
Tegneva era mintga caiia pera e meila. DamaDeiyel delta meisa seaanilava
. Sin fest liiing de mintga affon de qnella famiglia pleint crenas. Hiatga
erena muntaya in paternies detge en honor de 0. Clan. lit affons yegnevao
tannest k letg, euenter che qneli hayeyen meta palin e eal am U lem
d*ina faniaetra dado per igl aaen de 8. Clan. Sin meiaa meteva mintgin
in teglieri il qnal la mumma ampleneya dnront la notg enn nnscbt, pera e
10 meila, mel, pischada peun et ina harta per teglier. L* antra damenn iMrayen
ill affone igl emprim^ ache la palin et il aal ftiaaett nayen e aehMgl aaen
hayeaa aapitachan la neiy ant qnella finaatra. Obe qnei dayentaaa, hayeya
il bab qnitan, cnra cb* el mava a parrer bein manregL
Dnront cbe qnei dayentaya, agaraya igl aaen gin aper igl each enn tb
ISpeie e aeorlaya laa rolaa. Ila aeryitnra atueyan admonir el tier mane. 11
dayoa deya 8. Clan ina benedieiiun e aemeteva tin aiu panper thieret (aeo
qnei eh* el aebeya) e maya gin ord igl each.
8. Nadal notg.
DaVen dellaa enditch entochen laa dndiacb yegneya a yegn ai ennc
90 naaa tnccau ina ura densemon. Dnront qnei tnccar metteya ina pli da vegl
ina fra^tga yerda d' in pumer en in* glaa enn ana en atiya caulda ain meiaa
e Bcomiaya mintga dt entochen Buania 1' ana. Bnania carteya ina, ehe la
frastga atoppi flurir.
Mikanavon metteya ina ayon meaaa de meaanotg dndiacb paletacbaa de
26taebagnolaa ain meiaa, mintg*ina enn ina preaa aal e syar en rietaeba.
Mintga tachaguola aignificaya in meina digl onn, V emprema il Scbaoeri la
aecnnda il Favrer ect. ect. Suenter la meaaa miraya ina en qnalaa taeba-
gnolaa il aal era Inana ora dil tnt, mo empan, ne qnaai nnat Lu
tachagnolaa enn il aal Inans ora tottalmein aigotfieayen meina fetg ble^a^ta,
SOqnellaa enn il aal Inana qnaai dil tnt mnntayen meina bncea aacbi lua
bletaeba e qnellaa, en laa quallaa^ il aal era Inana ora mo empan, aignifioayen
meina plitoat aehetga. Depli aercartey* ina de aayer ligniar V anni de
mintga meina dnront il fctnr onn enn mirar ain Taiura dila dndiaeb dia
auenter e enn Nadal. Nadal aignificaya il Schaner, aogn BtiafiaB fl Fat^
86rer ect. eel. In di tnorbel yegneya nndana ai sur la pegna yid la preil
enn ina meaa nnlla (^) e mnntaya in meina stgir de macortn aura; in
di aerein yegneya nndana ai enn ina nnlla entira (Q) • aignifleaya in dar
meina.
Suenter meaaa da Na^al notg yegneya ei yigilan la roaa aecca (fJetieiie),
40 Laa mattenna mayen en \afk eaaa, nna ehe la roaa era meeea ora ain la
meiaa en in gnoter ana. EUaa eantayan laa cananna de Nadal laoor il
Digitized by
Google
Volikirebriiiehe 217
oodifdi da eaiiiuai e Bebevan deater en paternosi entocben ehe la rosa
tesarFeTa empau.
Depli eartera inti ch'ils thien tiebontsobien dnront metsa et ios aadi| tch^ns
•toli en treglia. Ascbia vtgn ei raquiotaii, eb'ia parveseder sei ttaus an treglia
Nadal notg enatagl ira i raessi, per sefar groDt e mustar k fas TiscbinSyS
eb'al temi nnot Dnroot igl alaar si bagi in bov getg encunlar I'anter:
jyTgai tiaein nos bain Invrar damaun?^ L' auter rispunda: |,Daoiann
manein nne k eata niaa patron , cha vagn a mmpar ina eomba.^ Sinqnai
aaigi ai vegnin ina minr an treglia. 11 parvcsadar bagi volia fednttar da
qnallai bagi dan ina ttorscbida ad ina comba a mt qnalla. 10
D' in autar parvasadar, eb' ai ^tans eu treglia Nadal notg par far ina
bravura, yegn ei raqnintan, cba quel udent^ eo tea das bos fagavan cnssagi
da menar el V auter di k casa^ sagi, vagnius vilans, et bagi priu il marti da
cadeinas per baslnnar ils bos. Quels aber segien semess encunier et bagien
maxzan Inr patmn dil tut L' antef di bagien ils bos tratg la bara k casn.
Anters din, cbe la biastga plaidi Nadal notg iu luugatg, ehe neginl6
capasebi.
La rigielgia Nadal va il caluster sueuter tuccar do miesdi en tier mintga
fine a trai en in pann per il tnecar davon deltas ondisch antoehan las du-
diseb Nadal notg. Pli da vagi survegneva o) oune tier mintga paua in
natseb| pertgei mintga famiglia fageva qnei di per roarenda gronda natscbs. iO
3. Daniev.
lis aifons da scola van avon messa gronda ina casa a lautra e aattan
il bian meun cun gir: „Bien di bien onn dei bien mann!^ Sinquei vegn
ei respondiu: uBian oan, bias omi, Dians datti in lav at in bien onn!*
n can de casa dal In a mintga ailoii mintgamai soenter grondeaia a viscbi-25
nansa tscbuni toaban dieaeb| tocban vegn raps. A figliols a figliolas, cba
van plitoat suanlar viaspras vegn a vigoeva ei dan vistgadira par bien
meun. Ussa van ils affons bncca asohi marvegel e buca ascbi stedi per
bien mann sco ina gada avon onns. Als aarscbi, cba cattan il bias menn
aia via a magari an basalgia^ vagn el respondiu il sura allegan salid mat- 90
taal vitiar: nVagni In a targei en!^ &a la snondonu fuorma: „Bien di,
bian oaa dalla talgia dil paua grondl* vagnava davrada pli da vegl de
catlar bian manfl,
4. Buania.
Par vigialgia Buania giginaven ei pli davagl steilas en tscbiel e quella85
gigiaa auaava aavan dalla sera, cba las steilas vegnavan, entocban Tautra
aera» di' alias vagnavan puspei e quei figievan ei per saver, una als bagien
da asaffidar. Ei prandavaa sertas steilas pli claras en egl a grad sut, nua
aba la atails dava gin, vagneva ei de secasar. Vegnev'ella gin sin il
soBlarit aaha nurava quel duront quei onn. 40
Digitized by
Google
218 Volktgebriiicha
Pli daregl m«va 9 mattitschein dnront U di con sampngns e itgeUu
tut Im fiDiastras dellas cmm e toadaiiava quei, garent: |,Biiania|Boaiiial"
Lara vegneV ei aviert lag fioastrat e tratg ora nntchfti Uoherietcbaa e para
loaU de Bchar encorir si la boobagoaglia.
5 Boania sera Tegoeya ei giagau de mate e matteuni: y^Poppa sul aea-
dialla.^ Sin meisa vegnev* ei fatg in rin eao rida e yidlunder diatcb
nameni en faorma de cnitscliB nalti linngs. Sin mintga numer regneTa ei
mwB enaatgei cnn ina signifieasiun :
1. In ani significaya : maridar.
10 2. ina poppa siratech : ina poppa viva»
8. In too peiin : il nutriment della poppa.
4. In tseha^uQ pign : il tschadun de dar buglia alia poppa.
5. In pindel : la lutehesia della poppa.
6. In toe rida : il grey onn.
15 7. II cotgel : il ley onn«
8. Ina day : il panrii.
9; In bluscher : il domini but la buorsa.
10. La corda patemos : la deyozian.
II rin eun ils sura numnai effecti yegneya allura curclaus giu cun ini
SOsoadialia gronda, platta. Duront cb'ins meteya quellai canssaB sin mintft
numeri Btneya in della compagnia ir* ayon igl etscb, ne BilmeinB d' ina yard
e buoa mirari co ei yegnets meat giu. Lnra yegneya quel domaus en et
astgaya muBsar treiB nnmerB. La Boadialla yegneya ubbu allontonada per
Bayer, tgei effects ei Besanfli sin quels treis numers remarcai. II pli grond
26gaudium bayeyan ils presentSi scb' ei bayeva tuccan k quel la poppa stratseb,
ne igl ani u il tschadun pign. Lura yegnev' ei dau ensemen cun ils m^ns
e gratulan k quel buna yentira.
Pli dayegl dil tut mayen ils treis sogns retgs buea entnom. Dapli
bia onus ei quei usit*yegnius menaus en. Sis buobs grons, treis retgs e
80 treis senriturBi yan snenter yiasprss en mintga casa e contan caniuns de.
Nadal sco il: n^ifi^^ naschiu en Bethlehem.^ In retg yegn fatg ners et hs
era in seryitur ner. lis retgs portan sin tgau crunas tagliadas ord popiy
ban en rassas dils ministrants de messa cun pindelS| maschas et in fasolet
seida gagl entnom il dies. lis serytturs portan sin tgau capiallas aoltu
35 alia raoda yeglia, omadas cun pindels gagls; scbiglioc portan els sin il
tschoss iu per pindels gagls et in fasolet. In porta ina steila colurada e
aurtratga osum eun pupi d' aur sin ina mehanica, aschia che la steila va
traso entnom; in ha in sabel et il tiers seryient porta la scatia len de
mater en la gratificaziun. Snenter haver cantau en mintga casa ina cansoBi
lOmuossa quel la scatia leu e scadeina ils raps vi e nea. Quei ei la fuorma
de domondar la grati^caeiun, che consista ord enzaconts raps.
Digitized by
Google
VolksgebrSuelia 219
5. ,^ievia grassa.
Gievia graasA sera fttgevan ils mat* gromma en ina panaglia lianga. In
stnaya litgar ora il davoe la panaglia a 8tii«?a trer ora per far qne i tachiep
6 Ubroe.
La aera de Gievia grassa mavan ils maU pli n meins maaerai en casas, 6
nia eh' ei era rediuiaii mattauna e manavan si enqnal storgia. Las pli veglias
et eneonnsehentas de quellas representasinns schein nns suondar:
I or giu la wvaUa. Dns laats setillaa es de mascra, in ded umm et
in de feowa. Alia femna fis ins si in grond venter et agl anun in gron
puchel si dies. El ha en canltsehas enortas et ina cassacca tot alia modalO
Teglla, sin tgau ina capialla anlta cnn stoors a sil nas in spiegel senaa
glas. Qnel ei il entsch a la femna la eotscha. Con els Tan dns antens
en la stivai per manar si j^il fisr gin la cavalla^. In de qnels semetta sin
il plintschin en venter e vegn cnvretgs enn in badlini; qnel ei la cavalla,
OFauter seposta sper la cavalla ei ei il marcadon^ ehe lai far gin ella.16
n entsoh e le eutsoha vegnao tier il marcadon e domondani tgei el vegli
pagar per far gin la cavalla. D marcadon porscba in ster vinars et ina
masira tmfiels, Il catsoh dat per resposta, per qnei possi el buoca far, el
stoppi per far gin le cavalla haver dnas enrtenuas vinars e daas masiras
tmffels. Ei va ditg, toehen che ei vegnan de far marcan ; alia finala vegnan 20
ei tnttina perina per duas 'cnrtennas vinars e dnas masiras tmffels; il entsch
tegn annc ora la sanscha, mo sto tnmar il tgir. Ussa van il cutsch e la
eatscha vtd il far gin la cavalla. D entsch ha in trader, in marti et ina
aannga. Arrival spar la cavalla, freda qoella schon^ il entsch tegn il nas
et entscheiva a far tribels spergaments si par sia dnnna. £1 sestorsoha Ti25
e nen, e finalmein damond' el dalla dnnna ina presa. Ella porscba la presa,
ha aber per tubaehera mo il bigliet dil gat. U entsch dat ina tribla stnr-
nidada, e In damonda la dnnna, con il mercadon pagi per far gin la ca-
valla. 11 entsch rispnnda, dnas cu^teonas vinars e duas masiras tmffels.
Udent qnei dat la cntscha si ina gronda risada e di, che per qnei possi 30
ins schon far gin et era ferdar empan. Ln entscheiven ei a trer gin ils
fiars alia cavalla et il entsch fa tener la dnnna la comba. Mo sin I'em-
prema targida cnn la zeunga retrai la cavalla la comba e tila la dnnna
enls peis ensi* II entsch gida si la dnnna, e damonda, sch'ei hagi fatg
mal. La cntscha plira e selamenta mnssont enn sin maun sin sin venter 35
gron, che fetschi mal ad ella. Sin qnei pren il entsch il marti e stnrnescha
la cavalla. Mo dent la frida, vegn el ses en tgil, e la dnnna sto gidar si el.
Cn ils fiars ein tratgsgin, entscheivan els a far giu il tgir, et il cutsch fa
tener la dnnna la pial ded in maun. Mo qnella tegn empau de ferm, ch' il tgir
bnnamein Scarpa. Sur de qnei vegn il entsch vilaus, seglia si e 8tan8cba40
le dnnna culs peis ensi, dat ad ella culs peis el venter e bastuna, cb' ella
po stmsch sereghigliar. Cur' il cutsch veza, eo sia dunna ei, scbe peglia el
tema; gida bnfatg ella sin peis cun boflis spergaments e seicusescba fetg,
Digitized by
Google
220 VolkageMUMte
el hagi sohaa teglir U gretta a r^ghi per perdiiB. Sinqnei eio omisdiia
pnspei periiift, e fen gia vbaron la eavallft; entoehen eh' ei han bonamein
finiu. La cnUcha ei aber nnfita, mira bucca sin la lavor e trai pnspei eun
tQtU forsa, ch' ei Scarpa il tgir. Qaellaga betta il cnUcb ella gian pkum
ft a battana alia annc pli fetg, che tsehella gada. La danna ginn plaon
schoma a plonicha, tegn il venter et il tgaa. Puspei gida il cuUcb si alia,
roga per perdun e di, chVai seigi os in sehliet planet, ina sohliata ensanna,
cb' el laschi seglir aschia la gretta. La danna sereeonsilieseba, ai prendan
era ensemen la sonscha della cavalla, at il cutscb metta qaella al seboa
lOdella dunna; mo il tscbos ba enqnal msnai oh' al piarda, et eUa tegn ara
bnce il tscbos, mco ei s* aada, aschia ch' ei dat anno bein anqual stusdiada e
bantganada, raproscha et avira da part dil cotsch. Vilaas fa il cntsob
matter tnt la suuscha egls sacs de sia cassacea, et il tgir mettan ai sin la
pal, che la dnnna etc pnrtar. Aschia van ai ensemen tier il roareadoii.
15Moduront ch'els dus patarlan della stopanta eavalla a della buna sanscba^
vagn il tgir engnlaas ad els gind il pal. Cnra cb*els ein tier marea-
don, a vnlan tnmar il tgir, scha Tasan ai, cba qnal ei angnlans. Qnei tn^
ch' il cntsch vegn mies vietis, e eh' el bastnna sia dnnna pir che mal. !!•
ara qnalla gada sanrida al, roga la danna par perdm, a Inra van omiadoa
90 ad ancurir il tgir. Havant travarsan la stiva dnas na trais gadaa, aalM
tnoma il ladar e metta it tgir sin il pal. ContoM da havar il tgir, portaa
ai qaol tier il marcadon, las mira, ch^il tgir hagi bnea msnas, aso if
catscb di, ch' il tgir hagi mo ina, parqnai ch' ai seigi laa ca valla. II mar-
cadon paga era il cntsch a la eotsdia; qnels fisn tribeb aampHmattts, an*
95gra2ian tschien melli gadas, sereeamondan sin ina antra gada a Taa hura
tut legramein a bratsch i eaaa. Asehia finescha il far gin la cavallm.
II caluder de 8ehl<m$. Tier qnella storgia drov*ei das mats; in fa
U caloster e laater Ik il farrer deSeklans. II calnstar trai an ina aasaaaca,
aanltschas caortas a caUscheols grisahs de nossa laana; al va fatg lopa^ a
SO pli bain, eh'al sa ir sops, a pli hi, ah'ai glai. Olanter mat fa il farrer, ai
il aalnalar va liar qnal, par damanJIari an tneaar f antra.
Gallfiter (9§fftmU m tUva). Agwaachal il bias di, Segner farrer I
Fismr. Tos aaaes os ampan de lard; ina etc lavar pli marvagl.
QthiMmr. Jan anodal lavana aao antrvraa at nssa snn Jen dien. OUralar
85 va tier ad Eb Md. VaUaa ai Ibtsa aahar taccar V aalra?
farrer, 6ia,aBai a Incehai il saan grand; abar tncchai empan da forsa,
ah' ina sapi^ ah'ai saigi iaata.
SI va a tucear e Ivomo.
Farrer. Havais schnbargian ampaa lis altars a mass tat en aorden, par*
^0 tgai ch' jau creigel, ch'ai vagal schon empan gliaut.
Calneter. Quei ei ina remaraa, ch*jea sehonel pauc. Sch'ins havess da
achobergiar par il di della fiasia, fass ei tard avanda. Vnltaa
Digitized by
Google
VolksgebrSuche 221
ei ferta tduir tneear d'eniemeii? Ei glei uua aras e lar fumitgasa
hav6M gDano gin a mogna ina teadialla rappa.
Farrer. Uie mai a tuccar d'eusemeo, ab«r tots e fagei bncca sperga*
mentoi che la gHeat jastra Btopien rir de scblnpar. El f>a €
tucea if enumtn tut persuU^ Ugia ina treiscka per eomba U 5
inapermaune/atribelsspergaments; cuUa bueca immUeseha
d il tun 4Us zmu. Cura ekel katticcau in^uriaUa, ta el H
enischeipa ad ermdar si las cazolas. Sch* ei glei mattauns,
scK envida et si il nas de quellaSf seV ei glei mo mats, sehe
seglia el si per la schaimiglia de quels, et envida si per las 10
preits. Havent ruasau ina uriaUa, s6ke steza el giu la ca-
balas am far Uibels senclins toehen plaun e revolver ils egls,
dC ins sto rir.
L unfirenda digl umm sogn. In diU matt temetla en diat tin ina Bnpia
linnga 4 mefia slira. Et fan ei ad el ina eruna de stuppa; en in mannl5
dattan ei ad el in taglier et en gV enter ina candeila ardentai aschia ch' el
ba ooiiadns manns ligiai e sa bncca tednotar. La societat, cb*ei Ian pre-
ienta, Ta In in auenter lanter, cantont ina cansnn entnorn el, a mintgin nn*
freseba sitgei raps sin il taglier. Qnel, che Tegn il davoii ha ina candeilai
ei haveni unfrin, dat el fing alia emna de stnppa. II mat, eh' ei sin bann, SO
seglia sin peiSi mo ml bncca schar dar il taglier cnn ik rape e la candeila
ginn plann, aschia eh' el sa bnca dnstar, e le emna de stnppa regn tnt en
fing. Avon che sehar barsebar ils cavelsi steaanJls aaters, eh'ein dentnom.
Qnei sine ei I'unfrenda digl nmm sogn.
JR mareadon de stiarls. Tier qnei sine droV ei pUrs mats. In ei il 25
Statthalter Olan, cb'ha en ina caseaeca, canltsehas cnortae et ina capialla
alia modia'yegtia davos gin. lis enters mats Cmi ils pnrs e semettan sisnm
la stiva. Tier quels va il Statthaher Clan et empiara igl emprero de qnels,
che ha nam Gioscb Brenta, scV el bagi bneca de vender stiarls. Qnei
responda, bein, el bagi treis stnpents btals stiarls, mo el vendi qneb bncca 80
bienmarcau. II Stattbalter Clan fa dnmandar, e Oiosch Brenta damonda
treis dnblas lin. Sinqnei fa Statthalter Clan tribels spergammits snr de qnei
sproposity de astgar dnmandar treis dnblas per tgan. Suenter haver sestratg
si e gin, fan ei marcan per does dnblas e mesa il tgan. Ussa fa Statt-
halter Clan marcan annc cnn plirs. EU sto aber ir ditg a snpiont per la .85
stiva entnorn I en toehen ch' el ha diesch n dndisch sUarls, seo el vnl cnm-
prar. El fixescba, en vegnir can ils stiarls, e va In cnn quels alia fiera de
Ligenn. Statthalter Clan va ordavon a snpiont e clamont: Pnsch, pnsch!^
lis mats, che fan ils stiarls, cnorren pli e pli spert suenter e finabnein
seglian ei ad el si dies e derscban el culs peis ensi. Pleunsi leva Stattbalter 40
Clan si, pren in fast e catscha ils stiarls ordavon, ch'ei fuian sin tnts
manns. Sin via van dns stiarls a piarder; cura ch'il Statthalter Clan vegn
da Ligenn, sche pag' el ora ils stiarls, mo in de Sep Liung et in de 6ion
Digitized by
Google
222 YolkBgebriiielie
8ohD60| ch' ein i a piarder, tuI el boeea pagar. Chen dat ei ina TehaoieBta
diBpetta denter Statthaher Clan, Sep lioDg e Oion Sohnec, che Tegoaa
bnnamein per sedar. Mo alia fin fan Sep Linng e Gion Schnee gm ina
meea dabla per tgan, et il Stattbalter Clan pag'ora els. Els ein ban
Sperina, dattan si maan e van k casa.
Far il barbieren. In trai en eanltschas enortas , ina eassaooa linagai
metta si ina capialla cun treis pess , ne ina capialla anlta et ba en paa-
tofflaSy eb'ei seigi lev saltar. El ei compognans da dns fnmeglsy obe
•etrain en il pli de nar, cb* ei san. En stiva^ nna eh* ei la soeietad, ■P^4l*
^sin els in sin ioa supia. Sper qnel sto ei vegnir pinan ina meisa eon ina
scadiala enn ana, in cotgel per savnnar, in fazolet per ligiar il bratseb per
snrliscfaar et in fest de prender enta mann, entoeben eb' el snrlai.
II barbier ha ligiau in schigientamanns entnom tscbenta et ba enta
mann in eunti len. Ds dns fnmegls ban ina scna et in ina pala. Com
15ch'il barbier e aes famegis eoinparan sin igl eseb stiva, entsoheiva la
mnsica a sunar, et il barbier e ses fnmegls entsoheivan sebon sin igl escb
stiva a saltar snenter il boper, ebe vegn snnans. H barbier sanlta traso
entnom qnel, che sesa, fagent reverensas anavon et anavos e saltont trai
el si vid il maun e vid il schigientamanns il ennti. Us fbmegls sAnltan
20cnn el. Havent tratg si ina nrialla il cnnti, scbe pren il barbier le sadialla
cna ana et il savun et entscbeiva a savnnar en la barba, aber traso saltont
Sil snenter fa el gin la barba et ils fumegls ston enlla pala e la seoa
scbnbergiar daven la barba fatgia gin. Cnl ha finin de far gin la barba,
sche semeina el cal dies enennter qnel, al qnal el ba fatg la barba, anlsa
26 si ils laps della gassacca e lat mirar egl spiegel, seh* el hagi fatg gin en-
dretg. Lara semeina el pnspei anavon, fa ina tribla reverenia e tncea il
pnls, fa in tribel spergament cnn ils manns e dat d'entolur tras geels k
qnel silla snpia, ch'il puis seigi tot lavagans et el stoppi sofaar snrlisehar.
Pnspei saolt' el pella stiva entnom e tila si il enntL AUnra fa el en la
80 mongia k qnel silla snpia, enn il mann seniester tegn el il bratseb^ frnscba
dil bratseb enasi et encnera ¥ aveina. El iigia in fasolet entnom il bratssh
e dat in fest entamann. Ad in dils fumegls dat el ina enienna, de teaar
la seadialla snt il bratseb e traso saltont entnom catscb' el tut en inaga U
cnnd egl brat^h dil malsann, che qnel dat cnn snpia e tnt ginn piano,
85 SCO sch' el fbss morts. Plein tema fni il barbier, vegn aber piglians e
manans anavos tier qnel, ch'ei ginn plann. lis ftimegls mnossan cnn de
tnttas sorts spergaments, tgei el hagi (ktg, et il barbier sermetta g^ sm
in schanngl sper qnel, ch'ei ginn plenn, trai in grond snspir e dat ea-
semen cngls manns per ina ensenna, che tschel s^gi da leu vi. El fai
40lantra ga, mo ils fnmegls tnmentan el. Qnella ga dattan ils f^egls sd
el cnn ils pngns sb il pucbel e muossen sin il miert, eh' el dneasi far lavar
si qnel. II barbier semetta gin cnn omisdnas combas en aehaongliaa^ Incoa
il pes, il tgian et il puis de qnel, ch' ei ginn plann q finahnein teidia el
Digitized by
Google
VolksgebrSitehe 223
rid il darofi aeh' el hagi forsa flad. Havent anflaa lav flad, sche fa el ina
rerereasa; il miert seregeglia id tec, il barbier eblatsoba its mauns ensemen,
aolaa si il miert e sanlta treis con el. Era iU dus faroegis saoltan en-
eeoMii treis e suenteri che tots quater ban fatg ina revereoza, van ei gin e
ded escb ora. Tier quel stuc vegn ei tscbintschau nuot et adina ealtan.B
Sebe la eocietat ba mnsica, scbe suqa qnella era daront gl'entir stoc.
6. Mardia tscheiver.
PU da vegl, tec glei aooc glieut fetg veglia, cbe seregordan^ mava la
ginventetgna mardii tteheivef ad encurir gP umm selvadi. Quel era tut
eorelaiis cuo daieeha et baveva ina barba de barba pegn. Onra eb*eilO
vevan anflaa el, manaven ei, n targievan ei el sin inascblinea el vitg, nna
ehe tut vegneva ensemen per murar gl' nmm telradi. II davos bettevan ei
el ella fontanna. Enqnal gadat vegneya gl' nmm selvadi compigaans dil
vegl e xUUa veglia, das mats, cbe eran vestgi en alia moda veglia dil tat.
Avon ons vegnev' ei k Samvitg per mardis tsebeiver barschau il tscheiver. 15
Quei mava tier ascbia: Mardis tsebeiver sera vegneva sin Cadmvi teaiu
dertgira. Tsebeiver e Cnreisma bavevan in advocat perin. Bia glieot
vegneva ensemen per tadlar. H tsebeiver ftiva in gron signnr, vestgivs tat
alP ingronda, et baveva in endntgel pendiu vid la tersobola. La Careisma
era ina femna veglia en ner can espetseb muot et in patemies de earlognas 20
scbnec fin mann. Ei vegneva la dan la sentenxia; Qaesta notg alias en*
diseb, cara cb' ei tacea il sen gron, dnei il tsebeiver esser bandiscbaos ea-
tocben Olion. Lara vegnevan ei con il tsebeiver sin ina seblinsa da Cadmvi
gtu, e bettevan el en in flag gindem Cadravi. El segleva spert ord qael, e
la prendevan ei ina scaa ardenta, e catschavan el dalla stregliaOion Ber-25
ther gin.
Mardis tsebeiver sera setilen k Breil tscbnn giiivens en, treis de tsebeiver :
inde sanadnri in de signar et in de signara; das de careisma: in de femna
et in ded nmm. La careisma "vistgida tat k la moda veglia porta in pa-
temies de macamns e carlognias snecs. 80
Igl emprem vegn il tsebeiver en sUva e qael saulta dns, volant el saltar
il treis, vegn la careisma en stiva, e strascb ba il tsebeiver entsebiet ils
treis, splanta la careisma can il fest sin il plintscbiu. Udent qaei fa il
tsebeiver in terribel spergamen, cala de saltar, fui encanter igl eseb stiva
e di: He, tgi sei obea? 35
Oureiema. Jea sandel cbeu per far calar tei de sormanar mes affons e
vender els k qael gia sat per in qaort plascber de saltar.
T^scheiver.O qnella veglia macorta distarbescba pospei nns.
Cureiema. Jeu vi ussa far calar tei de beiber vin e vinars, migliar scham*
bun, andatgiel e fortem vadi; perscrivel i ti gigina e penetienzia 40
per tes grons e grevs pacaas. Qaei ei assa tias spisas^ mmsowt
sin sia eorda paiemos ard macaruns e crosas sehnees.
Digitized by
Google
224 Volkigebriipelie
Tftcheiver. O treat, trest de ttner inagliar mo siiMt, nuuiM e OMMniiis,
Curei^na. Olei assa ded ira, I'lini ha dan per Tei^ hi^ ehe ti vegDies daven.
Tscheivmr, Gio jeu ti ira, aber sapiee, bueca per far pliaeher 4 ti bagotda,
tnnder per quel, ch'jeu hai vintschia Ua danen, e nafiM amitga
5 pli. Adio.
Jl Scheivftr pasm giu.
Cureisma & quehj M ein en sHva. O mea care, baeea tnondai quel sehanl
•in quelle via de pucaui| sunder suondai mei tin la via della
penetieuBia, cbe vua vegnigies in gi en parrie. Dieus pertfiri.
10 Va giuado.
Per Mardis tscbeiTer vegnieya ei era savena manau si lat Jfofffc-
nadas.
He buobe grondsi cbe manaven si las mantinadas, staeTen esser in eert
diember. Tier Us mantinadiis udera ei: in herlekin, in feurierv ^^>* ^*
ISdanaven ora, sis sbiers et trei u quater pera, ehe saltaven.
11 herlekin era Tistgius cun caultsehas mies verdas e miei eotsdina^
ina casacea cotscbna, in scbel rollas sur sehui giu, sil tgian purtava el ins
gnefla de pupi eun pindels. II fourier havera en eaultsehas ahras, ins
eamischa alva eun si pindels Tidlnnder et ina sort de turban sin il tgian.
20 Bnta meun purtava el ina pica eurclada eun pindels. Quels, cbe donaven
era, barevan en caultsehas alrasi ina gassaeea et ina tsehenta de pindeL lit
sbiers havevan en caultsehas alvas, ina eamischa ahra cun pindels e sin
tgiau purtaven oi in tschupi. La pmra, ehe saltaven, signur e signura eran
yistgi en Tistgiadira modema de signur e signura,
25 La dameun entschavevan las mantinadas ad ira en las eases el vitg.
Igl emprem regnieTa il fourier cun il herlikin. II feurier enpraya il bsb
de case: Bis ei emperneiTel de ritscheiver ina mantinada en honur dil
tscheirer de quelU compagnia de giuvens, ehe vegn ha regnir cheu pre-
senta?^ Era il bab de casa cuntens de retscheiver las mantinadasi s^
SOyegnievan quellas en stiva, maven in eareun per la stiva entnom, ils sbiers
senieteven si en retscbai la pera saltava e quels, ehe elomaren era, scheysn:
Tut beinmeriteiyel N. N*, sdi' ei plischess de retsoheiyer hia martinada eo
honur dil tsehetyer de quests giuyens, ch'ein cheu presents?^ Allura mays
ina deltas signuras yi tier il bab da easa et enyidaya en ded ira in eun ells.
85Suenter clomavan ei ora la mumma et ils auters de casa e saltayen iDft
gada cun quels. Flnius ils saltar deya il bab de casa 4 las nuuitiaadsi
in regal en danes. Suenter mieadi maven las aaatlaadas eb udaaw.
lis davos dis de tseheiyer specialmein Mardis tseheiyer yegneya ei nsaaa
si la derigira noMcha, Us mats seeonstitueyan see dertgira cun in mistral,
40bannaherr, sekelmeister, statthalter, scaryon, gieraus e procuratur.
Avon ch' entscbeiver la dertgira, mayen ei entuom cun musica e ber-
lekins, ils quale figieyen rir la glieut. Lura tergieya la dertgira si sin Is
laupia fatga ord aissas e curdada con daischa, construida peUa dertgira
Digitized by
Google
VolksgebrEache 225
nauscha. L' entschatta vegnev' ei dau cun in prolog, il qual cooteneva de
tattas sorto strlhadas sin ils erenementa passai en ^ischneiinca et el cumin.
Ed qual gadas vegnev* ei era cantan ina oanauu tier V avertura della dertgira,
fatga per queUa caschun.
Cora ch' ei han manan si la dertgira nauscha il Favrer, 1820; k Yella|
eis ei regniu cantau la sequenta „cauxun nova".
Canxaa Ro? a Fafgia a ilg Ifnderi de Wilia fia La Bart|inu
(laeditom nach Mb. Mi.)
1.
[f. 1«] 8i menders brafs de Villa!
Dertgira lein toner.
Nns eben bucc de arschella,
Mnnglein nigin temer.
2.
5 Nns lein gnder il scheiver,
e lein tfchentar a Dreitg,
cLe mintgin pofsi beiver
e con murar endreitg.
8.
Mintgin do ftar en regla,
10 buc farpafsar ils tiarma;
schiglioc kifeins la nebla,
fclodein or els sco Tiarms.
4.
Hood nus a bialla f^iva,
manein nofsas mateuns
15 eun tutta cartesia,
strichond bufaig lis meuns.
6.
Nies Sokelmeister plonfcha
Bur raintgia fallainen;
Nies magistrat contonlcba
20 gest ftrof cun Truameu.
6.
Nus efsen gests DerscbaderSi
piglien tuts farf a meuns,
cnnznU| fcbe ei fufsen ladcrs
de nofsas biallas mateuns.
16
Digitized by VjOOQIC
226 Volkfgebr&aehe
1.
25 Nus vein son biallM roflas;
loin qnellas pertgimr;
Nigioaa jaftras hosas
dein qnellM mei tace«r.
8.
Nies gieger can il fiffer;
80 qaal dei os braf fnoar.
e nus lein can tat lifer
Can dlaB braf faltar.
9.
[f. 1^] 8i CameratSi lein tote fakar;
p6r(m)Qeiii mintgia la sia!
85 Mein bopersi feblichera, bopsaaa
en legra eompanial
10.
• Lein era beiver fanadat
dils mats e de inateuns!
E Tiras, tgi ebe l^er (Ut,
40 sei matas na Dononns. Finis.
La dertgtra duvrava tnttas las veglias faormas, sco ei eran usitadas ds
camins della part sora. Mo las tgisas sesas eran dil tat spassosaa. Asefaia
▼egeva in omro tgisaos dil proconUari che qael bagi detg, de baver adio
a barglir il radi el venter dina raooa mugera. In anter ei regnina tgisanS|
per barer bagbiaa si en in eaolm igl escb naegl dado enstagel dadens tt
asebia fatg, cb'il loft ord qnel tragi giu sin la viscbneanca. Ina enoona*
scbenta enteressada matta veglia tgisava il procnratWi ch' ella drovi memia
bia pienn per far coceas, ei ina tatta fetg vegli^ obe pndeva stmscb' ir, cb' ella
fetsebi memia gronds sbargatSi mont fras visehneunca. II musadar deva
risposta sin il plogn tscbentau et encnreva de snnrargar il proenrator en
storgias estribadas. Daront eb'ei teneraa dertginii mavan ils mats^ vestgi
SCO sQgrenders, per las easas entnom et engularan cam, endutgels e scban-
bnns, nna eb'ei padevan tier. IHnida la dertgira, ▼egnev'ei cantan ins
canzon finala* La sequenta ei vegnida eantada tier la dertgira nauseba k
Vella.
Canzan Nova De Cantar Suenter Ca Sentonzia.
(Ineditom naob Ms. Mt)
1.
[f« 18^] Uba pia veis tus via
eon tgei earteitgi
Nob vein tatt bein decidia
Digitized by
Google
VollcBgebridiehe 237
Sema sabeitg
6 SQent U (Ub delU Coiifeieiitia
▼ain nof dau grad la Sentenzia
De Ties dreitg.
i.
Quel ohe ei niertch treitn nns grad
En tribmial
10 Ton fl Pader fco 11 Aval
tnU bien a mal;
fto passar int la BittgetU
e mintgio giugar la Betta
CoU Miftral!
3.
15 Quel che cata Itn proceft
po sun ntiott far^
Qnal ehe perd a nin regrefs
de appellar;
Ping e gron de mintgia Olafa
20 En gaiaeca, see en Rafa
Sto ohea star.
4.
Vni veit beingitg barengan
Enconter nut;
Mo tgei ba qaei nezigan,
25 Nns giefts e prui.
Declarein cben en Dertgira
mintgia pleid et er featira
BlervigliuB.
6.
[f. 18^1 Tgi val pia eneonter (tar
80 a nie0 parer
Kq8 mein bac per giodiear
Ilg alf per ner
grad tenor il bundsartekel
miferein nus mintgia pekel
35 Qin dil Ter.
6.
Nns pemein tott schliet amenns
En nies Cumin,
E truein naven mundeun
Entooba trb;
15 •
Digitized by
Google
228 VoIksgebrSoche
40 6iadi[cjain ton fiu sco Ha
E maoein fin buna via
Finadin.
7.
Stat mintgiQ lur en fiu grau
E dat adatg
45 Hn Hu Nafa e ftn fiu Tgiau
E fa fm fatg.
Lu vein nus en nofsa Tiara^
pasch adina feoza Uiarra
Metin patg.
8.
50 Quel duefs far respatar
Nies Balinien^
E mintgin reconpenCar
Engrasiamen;
Che MareU la Ginftia
55 E la nosna Couipag(i)D[i]a
Per ton bieu.
9.
Vus veis gie fchon gudigaau
vies aventaitg;
Pertgei nus vein Turuantau
60 a vus vies laitg;
!Nu8 denton pernein la grotna
c mein tut [en] fiug (ew)[e] floma
Per nies fatg.
10.
Mo fche pia selegrein
65 Tutte altemtor.
Queiy cho ei fatg en tgtsa, lein
Nus mai gir or.
Et a vus pnrschein Charet(g)[z]ia
par amur ct erra Jjatezla
70 De bien cor.
11.
|f. 14^] Nue fur tutt tgifaa lein dar
Conplein pardon^
E Inr zun paucs fellers far
Exocnziuu.
75 Nossa tgiBci pia finida.
E con quell* ei err finida
La canzuu. Finit).
Digitized by
Google
Volksgebrliaehe 229
Cbeu scheia oat cunc suondar loa antra canEun da dertgira nauscha,
rimnada ord la bncca dil pievel:
!•
In, the dretga de caprezi^
Ha bein pauc e pign giudezi;
La materia buc mereta^
Da dertgar e far dispetta.
5 Vat buc letgas de rispuDder,
Vai sperouza de confiindery
Vai perqnei negin quitau,
Scb'jeu vai gie ouot ttudegiau.
3.
Qnei dat tport, jeu sentel Bcbon,
10 De rispunder all plogn;
La meinoria mei fraDcbescba^
Ho jeu vai uts temps de quencher.
4.
Ei vive nies mistral present^
Cun quel vein oos grond legarment,
15 Che cun el pudein dertgar,
£ sil davos bi tacheiver far.
6.
Ei vivi nies dignur scrivon,
Quel scriva tut, tgei cbMns mett'avoD,
Tonias seutenzias, ch'ei vego dan,
20 Ha el tut giestamein nudau.
6.
Ei vivi nies procuratur,
Ei vivi er tuts mes cars signursi
Nies assisten leio suondar,
£ leln begramein cantar.
7.
25 Lein uss cantar cun legramenfi
E lein selegrar savens,
E gia dils schengetgs e talers brtvs,
Acb, que! ei bein in leger spass.
8.
Stei leger vns biallas matteuns,
30 Stei leger era vus dunauns;
Digitized by
Google
230 VolksgebrSiiche
Oqq vus lein nus si leger aUr
£ lein legramein saltar.
9.
Sin la fin lein noa er rogar^
Cbe nagin prendt si en mala part
86 Oiu dils plogns^ ch'ei glei manan,
Qnei lein nns ver suplicaa.
En qual gadas mavan entgins mats pauos dis avon 1' avertura della
dortgira a dnmandayan dils beinstonts habitonts della vischnennca cam e
vin per far legar. SumgnieTan eis bneca, seo eis leran, sche figievan ei ina
nanseha rema* Aschia ban ei k Breil, bavent il poet Olienard Baletta bneca
oantenUu tU, eantan avon casa, mont gin et ora:
Cben Stat in littnent firansos,
Cb' ei roaridaus davon davos;
Hayees el priu ina dnnna con megliera dotta
Sttiess el bnc ir cnlla easacea enn scrotta.
Ad in anter riscbin de Breil| cbe baveva medemamein bucca enntentan
ela^ ban ei dediean il sequent vers:
Cben Stat Statthalter Oiacnm pign,
II pU gron nar de finadin,
SI va adina can la piscbada sin manni
Seo sebe negin antar bavesQ ni pisebadai ni paun.
7t Dumengia d^ gromma.
La sera de dumengia de gromma maven ils mats sin in cbrest sper il
vitgy noa ebe ei era ils pit pane bagbetgs^ e fagievan si in ne dus gronds
easels; grad sper ils easets vegnev' ei tscbentau si dus beans ne aissas,
cbe pendeven plitost engiu« Las aebibas vegneven resgiadas ord lenna
dira, il pli badugna; ellas havevan la grondezia ded ba buna palma maun
d' in umm, stuevaa esser bein rodandaS| plattas et k miez vegnev' ei ei fatg
ina rusnai ellas vegnevan secbentadas bein, e mintga mat procurava de baver
de qaellas ina entira corda pleina. La Domengia sera, cura ch* ei era
tuccau d* Ave Maria, vegnevan ils mats si ensemen sper ils easets. Mintgin
baveva ina lontseba de dua bratscba e miez iangezia. Gun cantar, grir e
giblar vegnev' ei Itira dan fiuc als easets. £i prendevan las schibas a
catscbaven ina alia gada orsum la lontseba, teneven lu quella el fine, entocben
cb'ella era seo bnmiu; lu prendeven ei spert ora e sdermenaven ella dal
beon^ ne dala aissa giu, cb^ ella vegneva libra dal fast, e mava seo in pallet
dellas plauncas giuedora.
L^emprema scbiba dedicava il mat, cbe betteva, k la mumma de ease.
Bettent la scbiba clomava el:
Scbiba, scbeiba! pegliai, pegliai quella, che ba daa la tscbeina!
Digitized by
Google
Alte Sprttche 231
In« antra tchiba era bessa k la spuaa, ne k la cara^ il mat elomaya:
Scbiba, tcheiba! peglia, peglia qiiella bialla achibeta mia eara!
Era k las peraanas de diatmetiiin vagneTa ei beet ioa acbiba, Aschia al
Dietral regbeot, A qnel clomaTen ei:
Scbiba, seheibal pegliai, pegliai qnella bialla scbiba tigiliir miftral!
Mava ina tcLiba mo pane, oe stizava ella gleiti, 8ch*era qaei io y,tgiagia-
rar^eqnelas erao adina per las matteuns, ch'ei levao vilentar. SarvegDieV
ina in i,tgiagia rar^, era qnei per ina matta bnnamein ina sannr. Tier in
tgiagia rar clomaven ei:
Scbiba, scheibal pegliai, pegliai qnella Tgagia rara N.N I
Era tnt finia et ils easeta barscbai era, scbe vegnieren ei tratgs da part^ la
cotgla e tscbendra bessa della pleunca gin cnn grir e giblar. Suenter yegneven
ils ginvens gin el Titg e maven per las patleunas, il pli tnts eusemen. In
setergieva en empaa de berlekin, enn ina basra cassacca et in sobierl si
dies e quel mava ordavon; els maven casa per casa, nua ch^ei era mat-
tenns e mintgina deva in tiglier plein patlennas. Lura vegnevan els en
Fnstria e svidaven era las patlennas sin meisa, fagievan gromma Uor e
stevan legber entoeben la damenn.
Alte Spriiohe.
I.
Dieos termetti qnacordisch bials aung^Is:
Dns de tgan e dns de peis,
Dns da mann dretg e dns da roann seniesteri
Dns mi cuvierieni dns mi scnvierien
5 E das^ ehe meinan egl Sogn Parvis.
n.
Bnna notg e derma bein!
Niessegner termetti qnatordisch bials aungeis:
Dtts da roann dretg e dns da maun seniester^
Dns da pais e dns da tgan,
5 Dns, cbe cnvieren e dns, cbe scnvieran,
Dns, cbe meinian el sogn Parris.
m.
En nnm de Din
Vi jeu ir k dormir,
Hin tgan vi jen cnvrir;
Niessegner tarmetti otg anng^b giu da tscbiel;
5 Dns si de tgan,
Digitized by
Google
232 Alia Sprttcha
D118 giu da pais,
E quatar spar mau
8ogQ Padar mat dannantii
Sogn Fegl mei laTeuii;
10 Sogn Spart meiDi U via
Dil salid dell' olma mia.
0| Maria, bialla flm*,
Partgiri mei a mia honnr,
L* honor da tat ik mes
16 Da petschen ansi!
Has pncans vi jeu ralasehar,
Otg augels en tBchial vi jeu rogar,
Dns da pai dns da tgan
E dus da mintga maun mia latg;
5 Nossa cara dunna spera roai
£ Kic88 car Segner, cha pertgiri mei;
Sogn Pader, che mai laventi|
Sogn Spart, che mai dormenti.
Ussa viva, o Jeans a Maria,
10 11 cor dell' olma mia;
dultacba purschalla baada
Beigias po da mai compignada
Ussa a siir nra da mia mart I
V.
Oz mun jeu k letg;
Damaun marvegl nai jeu buce,
Sch'jeu pos icvar ne bucc;
ScVjeu po8 bocca levar,
5 Scha clom'jeu its aungels a Niessegner per miu bab,
NoBsadunna per mia mumma,
II sogn aungel Gabriel par miu frar,
SognOionBapteflta a tut quels, eh' an mai gidau egl sogn batten, par
mas parents. Amen.
VI.
Questa sera vi jeu ir i letg;
Sapi po Dieus, ach'jeu pos lovar damaun ner buc;
Parsort, che mia olma levass avon che mtu tgierp,
Sche vi jeu prander piees car Sagner per miu bab,
6 Nossa cara Dunna per mia mumma,
Sontga Maria Magdalana per mia Sora,
Sogn Gion Baptasta per miu frar,
Digitized by
Google
Alte SprQohe 233
Sontg* Antoni, tuntg LoregD^ eontg Bistgeoiii sontg Plmci e lontg
Sigiibert per mea parents.
Tate qaelfl glorins sontgt e tontgrns,
10 Ch' ein en la perpetnadat dil Sontg Parvis,
Veglien mei po pertgirar e schnrmiguu*
De tut prigel dell' olma e dil tgierp
Uaaii e sill' nra delta mia mort,
vn.
Qaesta sera mam jea k letg,
Damaan sai jea bae^ sch' jea pos leTar.
Tatte ib aangeU en tschiol vi jea clamar;
Niess ear Segner vi jea prender per mia bab,
6 Noesa Danna per mia bana mumma,
II sogn aangel Gabriel per miu frar,
Sogn Gion Baptesta per miu parents;
Seo rngar il Segner Dia
Tat enten il nam de ntess car Beguer Jesus Cbristus.
10 Nossa Danna meini mei en letg,
Nossa Danna mei dnrmenti,
Nossa Danna mei laventi,
Seo ei ban enzinan il caliscb,
II bien sogn pana booedia
15 Tat enten il num de niens car Segner, Jesus Christus. Amen.
vin.
Enta letg vi jea passar,
La sontga a buna Barla vi jcu rugar,
Cb' olla lascbi prender penetiensia e sepervergiar,
Avon che morir.
6 Jen vi rugar Nicsaeguer, cb* el tarmetti
Otg anngels gin da tschiel|
Dos da tgaa e das da peis
B qaater spera mei.
Sogn Fader mei dormenti,
10 Sogn Fegl mei laventi;
II Sogn Spert meini mei en salid de mi* olma!
IX,
En quest letg vi jeu passar,
La ban' e sontga Barla vi jeu rugar,
Ch' eUa laschi po bucca murir
Sensa qnei ault e niebel sogn Sacrament digl Altar.
5 Qaesta sera mandel jeu k letg;
Digitized by
Google
234 Alte Sprttche
Danuuin sat jea baC|
Sch*jea pos levar ner bnc.
Clooiel jen, Kieseegner sei mia bab,
8o|^ Oinsep sei min padrio,
10 Bogn Gien Baptesta sei mia frar,
SoQtga Elisabeth sei mia Bora,
lis auters Sogns e sontgas seigien mes parents et amitgt
Et stetien po tier ussa e sill'ura della mia fin!
X.
Vi da tschei maim la mar
Ei ilia caplota, bagfaiada
Can aor^ entscheins e mirha^
Dadens bein maliada, dado salerada;
6 Laa era nossa cara Danna, Sontga Maria,
Che scbeva: Tgei fagieis, darmis ne rnaseis?
Jea ne diermel ne roaasel;
Jea hai semiaa qaesta notg in grond e grev siemi|
Che mia fegl seigi vegnias crucifigaas.
10 Quel| che schess mintga di qaelF orazian
Ayon ni beiber, ni magliar,
Vegness ad el il Parvis a schenghiari
E raaba de sin prozim mai schar sehi(^.
XI.
Vi da tschei maun la mar
En ina capluta d' aar| d' entscheins e mirha
Beseva nossa cara Donna gin
E legieva per siu pauper pievel,
6 Che veva de viver.
O Jesus, miu ear fegl I
Jea hai semiau,
Che ti seigies vegnius pigliaus dais Giedius
E mess vid il lenn della Soutga Crusch,
10 Tia costa seigi cun la lontscha puuschida,
Tia fatscha tut en ina sanganada,
lis peis seigien cun guotiis engntai,
lb mauns cun clavellas clavegliai^
Tin sogn tgau encorunaus can spinas.
XII.
Rosa dil mundl
Aulta, divina dara,
Tarmessa gin da tschiel
Digitized by
Google
Alte Sprttehe 235
Seo quest Sogii suleilg,
5 Bien di, bien di^ ponchala!
Port^ k nm qnesta nora, nova uaviala^
Quest pettenbrot da Nies Salvader.
Sii si vid il lenn deUa Sontga crusch,
Pleioa de dolun,
10 Pleina de tristezias,
Yus essas honoradai santificada.
Tgi bein vus eartessss?
Vossas grondas dolnrs e tristeaias
E plidar cun vessa eara dulseheaia.
l&.Tgiy che vul dir questas oraaiuns
Cun siat Ares Marias,
Vul Nossa Dunna esser da Tard dretga,
Salidar, trer, spartgir e retsebeiver
Noss' olma el sehierm de la Santissima IVmitat. Ameii.
xm.
Dieus pertgiri dil nauseha TisebiB,
Dil maun Cumin e dil fiuc perpeteu.
XIV.
Are Maria!
Jesus CbristnS| Jesus Nssorenus!
Dieus pertgiri dal maun cumin,
Dal nauscha viscbin,
5 Dal nauBcba spert,
Dalla mort anetga,
Avon fomaz, avon murias
Avon calistrias,
Atod tutta nauscha glieut. Amen.
XV.
Are Maria de Nasareth!
Bogal Nies Siguur et il bien Sogn Luregn,
Ch'el pertgiri da nauschas lieuugas e da nauscha far, dal nauscha
spert, dalla mort anetga, avon murias, avon cnrasUas; e Dieus
partgiri da tutta mala glieut
XVI.
Sontga Barla e Sogn Tschamun,
Pertgirien dell' ana, dil fiuc e dil tun.
Digitized by
Google
336 L'Atc MsrU 4il« dgnuM
li'Aire Maria dils signTina
L'At6 Maria!
B r Are Maria!
E r Ave Maria!
Sontga Maria laadi Diem can sia sontga bona compagnia,
5 Con Jesas, Jesus Christns. Amen*
E V Ave Maria laadi Dieus!
Ed U car, bien sogn Pieder, a1 car, bien logn Paalt
E FAve Maria laadi Dieott
A 1 car, bien sogn Mareii, a 1 car^ bien aogn Stiaffen!
10 E r Ave Maria Uadt Dieosl
n ear, bien sogn Donan^ a sogn CnndraUi a sogn Uelaa!
i^aels pertgirien a scharmegian avon tat maldardaal
E r Ave Maria laodi Dieas!
n car, bien sogn Martin a sogn Florin!
15 A 1 car a bien sogn Walentin !
Qaels pertgirien a schormegien e laschien mai mnncar k bucchin,
E r Ave Maria laadi Dieas I
n ear, bien sontg Ondegn a sontg Lnregn
A*\ car, bien sontg Vinschegnl
SO Qaeb pertgirien a schnrmegien avou tut mal striegn!
EI r Ave Maria laadi Dieos!
II car, bien Sontg Giachon, il car, bien Sontg Placi!
E PAve Maria laudi Dieas!
n car, bien Sontg Giusep, aM car, bien Sontg Antoni!
S5 E r Ave Maria laudi Dieas!
II ear, bien Sontg Wnenderl
Quel laschi mai nascber ne prender.
E V Ave Maria landi Dieus!
II car, bien Sontg Victur!
80 Quel partgiri biestgia e pistar de bein e d'honnr.
E TAve Maria laudi Dieus!
n car, bien Sontg Oion!
Qael pertgiri e schurmegi avon tats dons.
E V Ave Maria laudi Dieus!
8ft 11 car, bien Sontg Tscbamun, a 1 car, bien Sontg Balun !
Quels pertgirien e schurmegien avon tuttas mallas auras e dil tnD.
E VAve Maria laudi Dieus!
11 car, bien Sontg Bumetg!
(^el perigiri e scburmegi tut quei, ch'auda ol muletg.
Digitized by
Google
L'Ave HsrU dils si^rmins 287
40 E rA¥e Maria laudi Die^sl
U car, bien Sontg Beoedetg!
Qael pertgiri e achurmegi tut qoci, eh* and' en atavel • aut ietg ,
Ch'oi ateti tut bein sidretg.
B r Ave Mana laudi Dieusl
45 La cara, buna Sontga Anna, e la cara, buna Soutga Lifabethl
E FAve Maria laudi Dieua!
La cara, buna Sontga Brida!
E r Ave Maria laudi Dicus !
La cara, buna Sontga Urecbla cun las eudischmelli pnrschalasl
80 £ I'Ave Maria laudi Dieus!
La cara, bnna Sontga Nescha e la cara, buna Sontga Theresa t
E I'Ave Maria laudi DteuBt
La cara, bnna Sontga Cathrina, e la cara, buna Sontga Cecilia!
E PAve Maria landi Dieusl
56 La. cara, bnna Sontga Mierta e la cara, bona Sontga Mengial
E TAve Maria laudi Dieusl
La cara, buna Bontga Sara e la cara, bnna Sontga Clara 1
E I'Ave Maria laudi Dieus!
La cara, buna Sontga Luceial
60 Quella meini po nus tuts ailla dretga veia.
A r Ave Maris laudi Dieus!
La cara, buna Sontga Gada e la cara, bnna Sontga Barlal
Quellas meinien po nus tuts seuns a casa.
A TAve Maria landi Dieus!
65 Seigi cloman si en laud e bonnr de Diu e de tuts Sontga e Sontgaa
Si enten tschici e la Sontga Trinitat! Amen.
Ussa vi Jen senzinar cun Y eusena della Sontga eruseh.
{vefffi fatg treis sontgas cruseha sin P alp.)
Ussa vai jcu s^ ensinan cun I' enzena della Sontga crnsch.
Dieus, sei cun nus oz e semper a semper! Amen.
70 Dieus pertgiri avon tutta mala glieut!
Dieus pertgiri avon tuttas malas auras!
Dions pertgiri avon tuts strofs e castitgs! Amen.
Salvi Dieus e pertgiri Dieus! a mintgin,
74 In e scadin sei Amen.
/^
Digitized by
Google
238 n bnnehin de Sontg Vuleotiii — Ls eansan d« Sontgte Uaifrifttiia
n bursohln de 8on1;g YalentixL
PU daditg tochentava il pastnr de Taeeai en 1' alp ia bmeUn en i1
tenratBch sper la bteetga, entochen ch'el mara k gienlar. SiMiiter haver
tschentaii il bunchin steva el enschanogliaa et nrara:
^O bien Sontg Valentin!
Jen mettel in bnnebia.
Pertgira mia bieetga, ealocb'Jeu rom
El entoch'jen veng.
Jen vi dir in pateniies
E £fir alia biegtga ina eniieh ril diee.**
Binqnri teheya el in paternies e fagieva k aeadin biestg la cnieeli sin
il diet. Alnra mar* et k gientar.
Snenler il retnorn enrclav'el en il borseliin cun temtick et urava
pnepei in paternies per engratiament.
La oanzun de SontgiaMsirgriatlia.
Sotttga Margriatha ei stada eiat fltads ad alp
Mai qnendisch die meine.
In di eia ella ida dil staTel gin,
Dada gin sin ina nauscha platta,
ft Cb' igl ei senrdan sin bi sein aly.
Paster petscben ba qnei adagnri catan.
„Qnei sto nies slgnnn saver,
Tgeinina ventireivla parsdballa nus vein.^
i,E soke tin signnn sto qnei bnec saver,
10 Scb' i ti vi jeu dar treis biallas eamiscbas,
Che pli ti scarvnnas e pli alvas, ch'ellas vegnen.^
jf^nei vi jen bncc, qnei prend'jen bnec,
E qnei sto nies signnn saver,
Tgeinina ventireivla pnrschalla nns vein.''
15 „E sche tin signnn sto qnei bnec saver,
Seh* 4 ti vi jen dar treis biallas nnorsas,
Che ti pos tnnder treis ga egl onn,
£ mintga ga ventga-qnater crenas leuna.'
Digitized by
Google
L« oantnii de Sontgia Margriatha 239
i,Qaei vi jeu buce, qiiei preod'Jeu baoe^
20 E quel ato niea aigonn aaver,
Tgeinina veDtireivla pnrachalla niis ▼ein.'^
„E acLe tin aignnn ato qaei bncc aaver,
Seh' 4 tt vi jen dar treia biallaa vaecaa brinaa^
Che ti poaaiaa malseher treia ga Q gi,
S5 £ miiitga ga aio bi corte latg.^'
lyQuei vi jeo bncc, quei prend' jen biiee,
E quei ato niea aigniui aaveri
Tgeinba Tentireiyla pitnohalba una reiiu^
^E aehe tin aigniui ato qnei bncc aarer,
80 Seh^ i ti vi jen dar in bi curtginf
Che ti poaaiaa aegar treia ga igl onn
B mintga ga ain bi ladretach fein^^'
lyQnei vi Jen bnee, qnei prend' jeu bnce,
E qnei ato niea aignnn aaver,
U Tgeinina ventireivla porachalla nna rein.''
qB aehe tiu aignnn ato qnei bncc aaver,
Sdi* i ti yi jen dar in bi mnlin,
Che mola il di aeghel e la notg aaliny
Sanaa mai metter ai bncc'in.^
40 ^Qiid vi jen bncc, qnei prend' jen bnee,
E qnei ato niea aignnn eavery
Tgeinina ventireivla pnrachalla nna vein.^
y,E aehe tin aignnn ato qnei saveri
Sefae te poaaiaa fnndar eatochen cnliez!^
46 1,0 buna Sontga Magriatha!
O gidi po ai met!"
^Qnei sto niea aignnn bnco aaver.^
CnTl* a gidan o, ha '1 pnspei entaehiet a dir:
nQuei sto nies aignnn aaver,
SO Tgeinina ventireivla pnrachalla nna veb.^
nE ache tin aignnn ato qnei aaver,
Bche deia ti fnndar treia tachuncheiamaa anL''
AUnra va Sontga Margriatha dabot
E4a tut ella pren pietigott:
66 lyPietigotty ti min bien aignnn!
E pietigotty ti mia buna ealdera!
Pietigott; ti mia bnna panaglia!
Pietigott^ ti mia bnna fnebetta!
Ch*jen durmevel adina cnn tei."
•0 — »Pertgei faa quei, min bien paater?^ ~
iiPietigott, miaa bnnaa vachettaa!
Digitized by
Google
240 Die Tavetseher Zaubenprttche
Vu8 vegnis a scbigiar dil laig.
Ach, pietigott cntnoru, cutnorn!
Sapi DicuRy cnr jeu cheu morn!^
65 A pH mav^elU 9ur Cunclas o;
La caldera e las vaccas maven suenter,
Aschi lanscb sco ellas ban viU|
Han ellas bucca calaa de bargir.
A pli eis ella ida sper ina fontaima o
70 A cantont: „0 ti fontauna, ti foDiauueta!
Scbe jea mondel davon,
Sche vegnies ti guesa lu schigiar si.*^
A la fontanna ei schigiada ti.
A pli ets ella ida sper in plennca o
75 A cantont: „0 ti plemicai ti plenncheta!
Sche jea mundei naven^
Bche vegnies ti guess a aeear.^
A la plennca ei secada.
„Ach mia buna jarva,
80 Scbe jen mundei naven,
Ti yeguiea In seear e mai verdagar«'
L'jarva ei secada e met yerdagada.
E cnr cb^ ella ei ida sut il aen de Sontg Oieri e Sontg Gagl,
TuccaTen ei d' ensemeni ch' ei dey' o il batagL
Die Tairetsoher Zauberspriiolie.
(Iseditom aos dem Tavotscber Rirchenurbarium.)
[fol. 37^] Diaus ha dan adinna uau dnus, cbe iaitten prender Nauenda,
et la chara bona S^ Sibilla et la chara bona 8^ cilgiay ils chiars buna Sf
treis REgs. La chara bona 8^ trinitad. niee char Sgr Jefuf chrittai
prendig nauenda qnei roal in num della bona SP* trinidat* ffa poder filfidt
fpirt turnar la (anadat.
alind
Maua ina donnaetta per in plaun ora, topaua nofTa donna. nofTa donna
Schena, nana nol ira ti dofiaetta. R Jan ni ira per medafchiQes incorir,
mia nana ei ufci mal toccaia. R. nofTa donoa tuoma a eafa U donnettA, da
na ei nfcia bein migliorada. quel feig entil nom del pader^ fili at tong fpirt
et ella nfcia bein megliorada. enten nom da Jei'ua dneis fend et et fdJo-
par ora.
Digitized by
Google
Nachwort.
Wttbrend die geBchriebene latterattir dei Snr- mid Sabfelviteben -—
Bieuitens t^beraetsQiigeD — - einen aosgesprodieii exotif ehen Chorakter trHgt,
enroift sieh die mttndlich iiberlieferta ab in Oeist und Form darchaat
naiionaL
Dieeer im betteo Siima ▼olkslhtUnlichen Litteratur glaablen wir funan
ganiaD Band unserer Chrestomathie einrKumea lu solleni nod swar to^ daw
wir in der einen Lieferong MKrehen, Novella, Sage, Spriohwort,
Landwirtsehaftsregel, Biitsel, Kinderlied and Kinderspiel,
Volksbranch, Sprnch and Zaabersprnch rereinten, die sweite
aber dem Volkslied yorbehielten.
ES9 lit daa Beete von dem, was eicb dem Heraaegeber ab Flmekt mner
mebr als swansigjtthrigen eifrigen SammlerthKtigkeit ergeben hat Hit
frendigem Danke sei bier all der lahlreichen Franen and MSnner gedacht,
die ibn dabei mit Btett sioh gleich bleibendem warmem Interesae and nie
ermfldender Ansdaner nnterttHtst haben.
Nieht Alles freiiich, was bier dem Leaer geboten wird, tst bis zor Stonda
ongedmckt gebUeben. Zerstrent haben wir da and dort in romanistisohen
Zeitscbriften bereits einen Teil der MMrchen heraasgegeben, and von den
Sprichwttrtern finden sich die Hldfte, von den BUtseln sweinndviefsig
sdion in anderen Sammlongen. Alles Ubrige aber ersoheint hier
snm ersten Male.
Wfthrend die rfttiscben Oelehrten, die sich bis jetst mit dem rito-
romanischen Folklore beschlftigt haben, ttberall dentsche Mythologie er-
kennen woUten, beweist nnsere Sammlnng, dass die Bewobner RXtiens mit
der Spraehe aneh vielfacb Olaabe and Branch des berrschenden Bdmer-
voUces and seiner — gerade in Bfttien Ja sehr zahlreichen — kriegerischen
Sendlinge angenommen haben* Um nor einige wenige Beispiele ansnAihren :
die geheimuisvolle Pon de Sontgia Oada, die im Kinderlied and
landersprach eine so grosse BoUe spielt, die Sib ilia and Cilgia in den
I Foncbanson IX. 16
f
Digitized by
Google
242 Maobwort
TavetBcher Zaubenprttchen sind oiFenbar niebt daiiteob. Dm nit peittltctnlw
Treae bier gesammelte Material mag daaa dienen, eiiM AnaaU tob IVagea
anseres Folklore endgUltig la Ittsen, beeonneii abwlgend eiaem jedea im
groasen NacbbarvOlker, die voa der graneii Vonett bis henla aaf Olaabt
nnd Braucb der Bltoromanen EinfluM aoigellbt baben, den gebllbieadea
Antbeil zusaweisen.
WibreDd wir an Mireben boten, was nnsere flamiahing endiielt,
wurde nnter den Novellen eine Answabl getroCen: nnr einige wenige
sind bier wiederg^geben ond swar jene, deren Inbalt OegensUuid der Tor-
gleiohenden Volksknnde geworden ist^ die also in ibrer rltoromaaiidiea
Fassnng besonderes Interesse bielen, wie a. B, La figlia dil retg.
Ans der reichen Sammlnng von Sagen verbot der Mangel an Bana
mebr anfknnebmen als solebe^ die fitr nnsem Volksgianben eharakteciilisdi
oder originellen Gestalten der rittjscben Mytbologie gewidmet sind«
Ein Vbnlieber Oesiebtspnnkt war ftr SpriohwOrter, landwirt-
sebaftliche Begeln nnd Bttsel massgebend. Nnr solebe fanden Zn-
lass, die in Form oder Inbalt eigentliob rVtiscbes G^rlge tragen. 80 baben
wir aneb innerbalb der erstgenannten Kategorie vor aDem das Reelitsaprkk"
wort, ttberbanpt jene SpriohwOrter berileksiehtigt, die das g«istige nad po-
litiscbe Leben des rVtiscben Yolkes kennieiebnon. Die rltselMlwilidien
Fragen wnrden mit wenigen Ansnabmen von nnseter Lose ans g sec lil osa en
Wie nirgends spiegeln sicb die yersehiedenen spracbliehen nnd eollmlkn
Einflttsse, welcbe anf die Bltoromanen eingewirkt baben, in den Kind er-
liedern nnd Kinderspielen, die bier snm ersten Male gesansmelt er-
scheinen. Da begegnen wir dem alten lateiniseben Zlhhingsreima, Mben
beidspracbigen nnd rein romanischen AbsXhlnngsformen. Spiele trmgmk noA
lateiDisehe Namen nnd im Kinderspmohe yom Nebel lebt ein nraltar Natar-
mytbns weiter.
Von denSprUchen seien jene benrorgehobeBi die snm Sehntae gPV^
den Zorn des maun cnmin, wie die ritisehe Oemeinde hiesS| gebetat wnrden.
Ein firappantes SeitenstQck an dieser Fnrcht ror der Ckme i n d e «iid Uurcm
Zorn findet sicb in den mssiseben SprQchen fiber die Xaeht des Mir.
Zu den Kltesten Denkmftlem der ritoromanisehen. Yolkslittartttsnr ge-
h<$ren nnsweifelhaft die Taretscber ZanbersprQche nnddieOaasnn
de Sontgia Margaretha. Letstere gebt naeh nnserer Ansielit fas dsi
frUheste Mittelalter sorttck. Die nns vorliegende Version glanben wir trots der
ganz modemen Sprache in {ene Zeit setsen in dUrfeni ab die Kirehe des
h]. Qeorg bei BhIsCUis mit ibrer Gloeke die Bewnndemng der Bdwohaer
der Sabselva erregte nnd diese Gloeke im Liede sn der nrsprte ^idli woU
allein stehenden des Klosters St Oallen geftlgt wnrde. Wean im Mnrgnrntba-
liede der Koukelsherg, der aucli im Kinderliede Torkommt, geimnnt wird,
so kann una das niebt Uberraschen^ sassen ja im Mittelalter dies- «iid Jesi-
seits des Berges Bltoromanen. Unser St Margarethalied ist
Digitized by
Google
Naohwort 243
iaitretsaoter Beitrag snr mTthtschen Margarethalegende, die wir bei dan
d«iitaeli6ii| romaniaehen lud ilaviieheii VOlkein fiaden.
la dam gewist ahan Burachiii de Sontg Valantin achimoiert ain
PCaasaiidlDioa doreh, der yielleiehl schon rot der CShriatianisining ainam
Mharea Ootte weichan numaia. Noch baate weiht man dem hi. Valeatin
aine sehwane Heana Bum Schufsa ^egen Gtebter bei Kindern, Den Alp«
segen nAve Maria dila Signnna' kannte Im ganien Oberlande nnr
noeh ain Hirta Tollatlodig itnd nor einam glllckliaben Znfalle yerdankaa
wir die Krbaltnng dieaei ao warthrollan alien Spmcbesi der doob, iHa ga-
rada die laUreieben Bntehttlleke beweiaeni die wir davon in den yer-
aebiedenen Oemeinden del Oberlandea gefimden habeUy einat Uberall in den
Alpen gebetel wnrde.
Am Scblnate des Bandea beaprecben wir in einer Anaabl von An-
merknngen die bier pubUeirten Mirehen, Novellen n. 8. w. im Zoaammenbang
mil dam Folklore aadeter Ydlker.
Wir baaaa noeb die Beacbreibnng der beiden yon naa fllr dieaa
Uafarong benntalen Handaebriftan folgen.
Das KlrdiemiriMirlaiii tou Tavetsek.
Daa Jahraeitbncb der Pfarrkirehe von TaTetaabi irrltlmlicher
Weiae Kirobennrbarinm genannt^ bildet einon inHoli gebnndenen Band
in groaa-Folioi 8S em boob, 28 om breit, 38 Pergamentblltter alark, der den
Urcbenkalender sammtainaeblllgigen Jabrseiten nnd aine Ansabl biatorischer
Naehricbtea entbllt, welcbe letatere ieilweise acbon von Profeaaor Briigger
in aainen „BeitrIgen snr Naturknnde der Scbweia^ pnbliaiert
worden aind. Leidor aind eino grSaaere Ansabl von BlMtlem gana oder
tbeilwaise beranngesdinitten worden. Angelegt wnrde diesea Jahrseitbuch
in der aweiten HiQfte des fUnfsebnten Jabrbnnderta.
Anf der innem 8eHa dea vordem Holadeekeb, welabe mit Pergament
ttberaogen iit, findet aieb folgende Notia:
In nomine Domini, amen. Anno a nativiiaie Domini 1453 orta
erai una secta in eivitaU Curiensi tam ^rttualium jnam secfdarium
contra epiecopum ConeUmeieneiB d^oeeeis, qui eeiam administraior erai
predicte Curiensis eecleeie. EH pretachM dominus Conetanciensis episeo-
pus per eoedem expulsus erai. De qua re majfnum malum ortum fuerat
m iota dffoeeei Curiensi. Insuper canonici aliqui fugierunt, aliguem
alium in episcopum elegerunt et Uli possessionem eattrorum et aliorum
preetiterunt. Et sic magnus error erat in populo. Alii tenuerunt Con^
sfaneiensem pro episcopo^ alii electum per canonicos. Jta qui ilium
electum tenuerunt, ilU omnes sententiam exeommunicacionis maiorem inci-
16*
/^
Digitized by
Google
244 Nachwort
derunty iterum tatn spirituales quam sectdares utrimque aexua. Demum
papa aamctimmus Nieolaus papa qutntus una cum sede saneta Rmuma
dtdU et prefeeii Jnthanium de Tosabeeys nobilem deereianm dodarem
de Papia oriundum. Qui venerat ad Desertinum locum et receptui erat
a presMerU tnonackis et laicis venerabiliter ut epiecopus. Poet hec et
aliyuiiue dietie faetie et traneactione poeita fuit dieta inter predictum
Antkonium electum et Curieneem [Leonardum] circa feetum MiduieUe,
Ad quam eciam eepe nominatus Anthoniue renit et multitude populi de
Tliurego^ de Ceeare, de Veltchir^ de Uga totaj volmtee ilhe cancordare.
Sic idem daminue Anthomus episcopus intravit civitatem Curieneem in
feeto Michaelie de nocte. In craetino coram pluribue propoeuit eua ium
eibi tradiia per apoetolicdin sedem multum realiter, ita quod omni po-
pulo multum ptacuit. Quibus /actis eleetue prefatue per eanomeoe nee
non illi, qui ipsum contra eedeeiam apoetolicam illegitime elegerunty
noluerunt eepe fatum episcopum mittere ad poseeeeionem eul episeopatus.
Et sic ilia die item proxima poet dictum feetum circa meridiem obiit
dietue Anthoniue episcopue repentina morte^ needo qualiter^ Deue eeit.
Inde venit error peior priori. Facta hec anno Domini 1456.
De pod per precee imperatorie et imperatricie et aUorum prindpum
eepe dietue Leonardue contra ecclesiam eleetue obUnuit eew poeeedit
Ouriensie eccleeie epiecopatum, de qua (re) tam spiritualee quam eecu^
laree nmltum mirabantur. Et eic non mirarie, si mirabilia audierie
fori, quia hec inmidita facta eunt.
qualiter eeductus eum dd ilium mirabilem desertum, in quo
humana mene caret gaudio. Qeargiue de Paseegr.
Fol. 5^ entkJlIt ein fUr die KenDtnias Bttrsel^iseher Gtesehlechttnamen
werthvolles VerseichnisB der Fratret aaDcti Jacob i, welches hier
folgea mag:
Frttres faneti Jaeobi, Anno 1618.
Reaereitfi. Sckutianas a GaiUAerg, aUas naaatter; BbgeHiaeasii, Metme it
Rungs f l^mfote jNurackas ai AdaeMas
D'. Gregor a Friberg D\ Bartholomaeue Dc Rungs Mietral
MaHin de florin Poteeiat Jon Oliua Stadhalter Durig Stadhalter
Bech Stadhalter gilli berter Stadhalter Jon eolitui Cauaglier Martin
mm Clou paul Melcher Stadhalter gilli Gilli Riedi Suter Jacob
Durcei Cauglier Martin da btmei Stadhalter gilli genin Oilli Jon
Digitized by
Google
Naohwort 245
ia ghtf Mihad Ruaun Jacob Jon Durig Jeteob da plax Jacob
Martin Jacob gliam SaUor gonal [Cians] Martin dans genet gilli
Jm da giuf Jacob Martin Cions Jacob borter Jacob da Wi/eUi
Jacob giugnd StadhaUer Clou Jacob biaart Jon cusHerit Jacob de
florin Ziper da foing gia Ocnet Jon da Uedd Oenet Jon Durig
frtficti fraUmUatis Jon Tkomai Genet gfUi fchnidor Jacob da reedar
Bans Calgier Martin venzin Martin da perde Jacob de eathieni Jon
i» medel Jacob miitral Better Jacob Cemmerli Jon da giuf Oa/par
(b OotMeni Jon Rtet giuen Jacob Mekher da buniei Jacob da gi^f
Gait del Maihiu Jon de Bungs Christ del gilli da giuf [BarthoUh
AMI Jon andreia Jacob gliam Thieni Jompf Thomas clau biart
hireia de Sax Martin del hans Luci lenHngen Venzot Martin Jon
is Uedd Jam Jonin Jon CuoJKuri Lici Hansaman Christ clau
Hert Peter BOiiman Tomei/chet JacU da naglolia Oeri Mijlral
Oorau Mistral f/ee griaUa poteste/sa Nejia gilli genin Oilgia da fax
Mogdaleina pJUipf GriaHi Martin Jon genin Oriatta genet da giuf
(hm Cians da giuf Trina Cauaglier Martin da bunei TVina Jon do
hmgs Anna Cauaglier Martin Mon Stina Jon Cians Stina Stadhalter
D»ig Ursula Jacob christ Oriatta Venzin Stina Martin venxin Urina
foUer giouanet Magdaleina Audrea Suegligla Anna gilli da Soliua
Maria Jon da cauorgia Onna Jacob da nijier Mengia stadhalter gilli
Berier Oriatta Siter Jacob Maria bielt Trina gilli fchnider Oriatta
Jon Jiadhatter Ur/ula Michael da Jurein Entigia Jon Schnider Trina
Jon Durig Trina Martin Cians Uxor Jon CuoJUuri Maria Mathiu
Tma JaeU Berhter Fratres d^uncti: Durig Placidus Placi da Sax
Jon Bied da gittf Andreia de uegliglia Jacobs Buehs Jon Cusiierig
Maihiuet.
Aaf Fol. 12* hat Pfarrer Bartholomiliifi Dernngs folfeodo in maniiig-
&eber HinBicht iDterMsftDte Klage UW die b^sen Zeiten 1618 — 21 nieder-
(eic)irieben :
Da man zalt noch ChriJU vnfers Herren gebtirtj 1618, in Chri/t-
mmai iji ein Comet/tern etliche ndcht noch ein anderen in Himel vnder
He anderen naturlichen /tern ge/echen warden fchier die gam Welt,
welcher comet/tern vil Vnckliticj Krieg^ Vfrur^ sterben vnd theuerung ver-
orsachet vnd gedeHtet hat etliche Jar noch ein andren.
Item in Jar 1620. /in nil i{/rAt<r, rebelion vnd zwitti-acht ent-
ftanden in vn/eren landen vnd gemeinen drien pUnten zwischen den
Digitized by
Google
216 NMkwort
Catholffckm 99id htUrift^m Hmrrm vU kmdfferieki wmt wUkr im
atubren v/gebradUf vil v^rreterp oHfericht tm gwm$ vnd vmb dm §€Uff9
willeHf dar dmreh den gemmnm num vnd armen ptirm mii dmfmdm
vfgmmmiU vnd g$8wung$n vnder dm/aHfekm fchin^ e/$ mge pmh dm
glaubm gu thun, aber niit vf gericht. Die armen puren tmd daf game
land i/t verfSird pnd betrogen wardmf in pnmereUiehen ho^m^ fehaden
vnd sehMen gerdken. F&^ff Fendlin van den eaikolieehen fkrf arien
/ekwiure vUk eind vn/e m Bit/ hammen in Herpjl vnd heiben ikr
WinUrUger in pn/eren tanden iffgeeeklagen bi/s in naehkomendi frieling.
in noel/olgenden Jar 162 t Jmd vil /ekarmUzUn geeeheeken gwi/cken
den caiholichen vndluUrifehm zuZizere, zu Chur, an Tk^/U zn Waladae
vmb da/elbjl vmen vil bind verjfoj/enf gar vil Volk vfnkamen, vil /ir-
nfmen Herren geiJUieh vnd wMidk gar /ckandlich kin vnd wider er-
mbrd warden von den Inieri/chen. in den/elben frMing in maraen Jin
wir Caiholiechen in oberen L&nderen van den Vndereten UUerieehm
pundsleOten gechlieh Vberlamfen warden^ v/ vn/eren landen vnd grenaen
jimg vnd alt, Wib vnd Kind vmjagt vnd vertriben^ eie haben aber alUe
vnser gui versehleiz^ verderbi vnd vjgtfreseen, wir eind aber bald wider
in vnseren land kamen, groemeehUge eduuien erlUen.
Im Jar 1622. Jind wir alle dreg punten vtnb alien f r g ke i t en vnd
kmdsvoktien komen vnd allee veriaren zu WalieUn.
In nae/ffolgenXlen Jaren Jmd vil Wunderzeichm geschehen aUent-
halbm kin vnd widar, ein mm annng vm goU vber doe ander, ein eirqf
von goit vber doe ander^ ein iheOrung vber die ander^ aber nieman hat
eieh wellm beseeren vnd von einm JUmdlickm lebm abjlan vnd biys thm.
Im Jakr 1622 ist dae gut vnd gelt ^f dqf aller theari/ch pnd in
hbd^ftm la^f vnd/chwung gjin. EinKortanm geretm golt ein kronen^
24 bazm. Ein Jldr rockm gait 7. oder 8. gl. Ein /tOr weizen gait 9.
Oder 10. guldm. Ein ma/e win gait 6. oder 7. bazm. Drg eier gaUm
ein bazen. Ein koun gait ein kronen. Ein gei/s gait B. gl. oder 6.
Ein gemejlee Kalb gait 6. gl. ein eekUke ftierlin gaU 20. gl. Ein ge-
mein par ockem gait 60. oder mer gl. Ein gut kersek v/erl^nen kno
gait vf die 100. gl. Ein gate ro/$ gait vf die 200. gl. Ein mei/e mOdk
3. bazmy eekmalz vnd kees war ztrnUck waffeily ein krenm eckemJa vmb
3 bazm^ ein krenm kese vm 10. krizer. kker vmbt
ff. 12^] Dock fond man allee znkaufm, vm gelt tkeUr oder wolfeil^ dan
daegeU war in alter kbeketm lauf. Ein gemeiner ckuri/ek pfenig gtlU gem
Digitized by
Google
Nmehwort 24?
itn ktiber. Em Nutzker gaU 2, hretiz$r. — Fin 9ehUing 3. kreOzer. —
Bin icMmlwr 3. bozen. — Ein perlenjfdt halbm gl. — Ein gauz$ Justina
2. jfl. — Ein Ckreuzdicken ein gl. oder 18. bazen. — Ein f random ein
bnmen. — Ein PtJihaUer gait 5 gl. — Ein sUber kronen gaU 7. oder
8. gL — Ein Jikin 19. gl. — Ein Dubel 15. gl. -^ Ein ganz DMum
gaU 30. gl. —
Does gdU war vil pnd in hJM\fim werd. Ein ieder armer mem
hate Jin JeAd volen gelt. -* Die riehen haben ouch wUigen ein eikinen
p/Udken ein Jar long vm ein gl. zim. Dqfe ganz land uard dardureh
verdorbm pnd arm pnd rich AocA per/Sndiget, ein ieder den anderen
betrogen.
Ein krenen ht/gfer pnd aU/iUe hmpfer war Jo werd pnd tkBr, da/e
die Wiber die k^/el^ hqffei^ pnd $fanm ab den feSkr g^ez genomen pnd
perkm^ haben, pnd ufe den kupfer ijl geld darufe geschlagen. Jeder-
man tm^ kap/er pff pnd liefe gdd dar^s machen.
Fol. 88* bietet folgeoaan (MMadttNriaf :
In causa mota inter reetores edeeidrum in T(fe$ch, in eampo eandi
JohamM et in Medeb ex mw et [ex] eaiditormn eorum ex parte aftera
super dedmis pitulorum et remedUe animarum no$ I%uringue abbae
monaeterii Deeertineneie et magieter Jchannee de iMceria index edeeie
Ourienzie arbitri seu amieabilee compodtoree in preeeriptoe i^finimue
d pronundando dipidimm d dderminamus: q^iod dieU eubditi debent
dare de dtulo pizo unmm eextarinm grani meneure Curieneie, jnotf zex-
tarimn habd d habere debd duaz guartanaZf d debent eubditi eohere
granum, quod pro ceneu sohitur predido domitia abbati. 8ed de pitdo
mortuo, qui ocdditur d eomeditur, d de pitulo, qui per paeeam, que
nmie tempeetiee parit seu peperit, gignitar, debd quartatui predidi
grani dari. Et d quis forte nidiil htcri de pitulo reeeperit, edlied
quod ureue eeu alia beetia deporaverit, eeu didue pUdue sbie fraude
p e n itue nrntUie exUterit^ nichil dabitur. 8ed d aliquid receperitf quar-
tana exedpetur. Item de rezsediiz animarum determinamue: quod didt
eubdid debent edpere d dare pro remediie animarum eex denarioe
mzrezedie euiueeunque generis, spedei^ dpe in grano eeu in caseo seu in
aUis zpedehus quibuscunque. Ita quod predidi denarii sdpantur
ee eundum eonschwetudinem terre d debent hospes d hospita dooms d
q/meanque proprium panem per ee habent et eomedunt prescripta remedia
r
Digitized by
Google
248 Maehwort
solvere n$$i aliquin Beu aliqua sua tponU et praprio denario prapriit
8m$, pii'smii 9ue poiestcUis vel familia, velit exsokere remedia anti
$cripta. Dah$m et actium m m(masUrio Diaertinensi anno Domini 1338
dominiea poii annunciaeionem beat$ Mari$ virginis gloriase, et kodU
ut reseriptio altera 9igillata^ quam Uteram celerarus sancti VigUU
haheat in cuitodia eum aliis Uteris.
Die baiden Zanbenprttehe, die sich auf der Yordaneite des tor Hilfte
ansgef cbnittenen Fol. 37t finden, skid wohl yon einer Hand des AOtgehendeD
■iebemehnten Jahrhanderts gesehrleben. Enthielt die oben weggeechnittene
HJIIfte yieneiobt ebenfalb Zaubertprttebe nod wurde diese HXlfte sis Amulet
gegen den mel tocar getmgen?
Ms. Mt
Papierhandscbrift, in 4^, in Kartondeckel, 14 fol^ von der Hand des
Oundrau Antoni De Bum De Wilkh ProcaraUir. Enth&U die Dartgira
and lAeder. Im Familienarobive der de Mont in Villa (Lugneta).
Darans abgedrnckt: Canzun Nova Fatgia a Ug Mender e de WiUa
fin La Dartgira p. 235 and Camun Nova De Cantar fuetiter Ca Svn-
tenzia p. S86 ft
Trans. Dr. G. DoeortiHg.
Digitized by
Google
VOLKSLIEDER.
1.
Igl ei schon ver, che malfideivlas 1
Sei^en las femnas fetg adina;
Anne allnra sch' enqualina
Anfl' ins schon d' in' antra sort,
5 Ch'ei fideivia enten carezia
E stateivla; mai se mida;
Mo SCO in zeder ei mnnida.
Rest' adina a sen car.
Jen hai mez experienza,
10 Hai schon ditg fidan ded ina
Niebla flnr, gie gielgia fina
E snn mai stans engenans.
L' ei fideivia enten carezia
Dair entschatta entochen ussa;
15 Da nssa pli a pli s' amnssa
Da restar entochen la fin.
Ell'ei nal sco quella gielgia,
Bial' e zarta e frestg' adina,
Che mai nnot ditgan pnrgina,
20 E mai midan sia colnr.
Jen savess mai gir, che qnella,
Niebla flur, gie gielgia bialla
Vess mai per qnort' urialla
En amur mei enganan.
25 Quella cloma mei sin scazi^
Dat savens dnltschas agliadas
E carins snspirs sin mei.
Dei jen crer, che tut quel sei
Fanlsadat, ach na, mia cara!
BUoroBMnisebe ChrettomaUiia. II. 2.
Digitized by
16
Google
242 Yolkslieder
30 Mo quest ei guess la capara
De vera fideivladat.
Quellas larmas^ che muentan
Fetg sayens era las mias^
Quel rugar e quellas tias
35 ZuD caras empermischuns,
Che dil cor rivavan;
Pertgei Ti eis adina stada
Fideivla senza inagada
Duvrar faulsadat cun mei.
40 Pia sch' eis ei negin prighel,
Che Ti seigies malstateivla;
Che Ti seigies buc fideivla^
Sai jeu buc schar dar el sen.
Seigies per cummas tuttas,
45 Adina era malstateivlas;
Esses faulsas e buc fideivlas,
Tei soleta prend'jeu o.
2.
Ti eis ina zechtia juventschala,
Sche gie buc real schi biala;
lis duns dil spert fan biala Tei,
Ventira vegnies haver vonzei.
5 Ti fas de losch e zun de fin,
Sco sch' Ti buessess buca vin;
Mo vidavos lu tut dascus
Buesses or in quart ne dus.
En biala stiv* eis Ti adina,
10 Leu Ti vegnas gnir cumina;
Lemprim' eis Ti e la davosa,
Pane bien de Tei ver speronza poss.
Utschals barsai e cuschinai
A Ti munglassen star semtgiai;
16 Migliar bien quel losses Ti
E far sacrau er mitgadi.
La glieut Ti salvas pecaclus,
II bien Ti maglias a discus;
Digitized by
Google
YolkBlieder
Biars baccuns has Ti magliaU;
20 E cun bien vin giu derschentau.
Setegiias si ed eis er biala,
Mo il cor has en la scadiala;
Tgi vul vegnir surts ed arsentaus,
El prendi Tei, ei bein lugaus*
25 Maveglias has, tgei auters fen,
Tgei auters dian, tgei auters han;
Podessess bia de quel spargnar,
E tier Tin fetg pli bein mirar.
Ti lessess cun Tieu bein cantar
30 lis giuvens mats tier carmalar;
Mo els laian Tei cantar plauntiu,
E fan SCO els vessen buc udiu.
Ti eis bugient tier il harlot,
Magari tier las tschalareras ;
35 A mi emporta quei tut nuot,
Sche Ti fusses gie cambrera.
243
(Nach Ms. F.)
[f. 36»] Biengi, Biengi,
Mia Cara BUe!
Co va Ei cun Tei?,'
Mi gi po quelle.
5 Bien on, Bien one,
Co plaiDa lome
ilg mien Char fpufse
vangeufs Chett ufsa?
Mo nu Eifs ftaufse
10 fchi gig zupaufse?
Er tin lung tempfse
Bein ftaufs navente?
B^i g^S Bargieue
par tei ftuvieue,
15 Hei gig pliraue,
par tei larmaue.
^<^i fins fpichaue,
Sin Tei gurDaue,
16^
Digitized by
Google
244 Volkslieder
par Tei fkig ire,
20 Mo mei lien ngire.
Mia chara Bella^
Bucc Ta fchmaryelgia;
ilg Ei fchi lunfche,
Vom Bucca chionfche.
25 Lgei Rncha via^
Lgei aura fchira;
Lgei vails a culmfse^
lgei prigelfs gronDse.
Lgei ruBaDnrse,
30 Lgei TraDitorse,
Ei Dat Da fare
Trafs Da pafsar.
Lgei pafs Bein grefs^
Ei Cufta DanerSe,
35 Lgei Ber ufstriafs^
Dat Ber faigDia.
[f.36*»] Aung'fufs queti tut
ZunD par nagut,
Scha ti mei lura
40 pamefsafs Bucc.
Mieu char; mieu char!
Bucc ftarmantar;
iou vi vontzei
Tilar cun tei.
45 Mien cor quel Ei
ligianfs Gun tei;
par quei ion pofs
Bucc ftar Davofs.
pir noU; pir non!
50 Mia Balla tschou!
vol ngir Cnn mei?
gea; fchi chi plaU.
Sti vol vangir^
Bucca Bargir,
Digitized by
Google
Volkslieder 245
55 Qaei ngifs a far
mei CunBriar.
ion Yi vangir
Cun tei Sagir,
LefB ont murir,
60 Ca tei fparchir.
Jou vi gogenDt,
uTs ir navent,
ViaDi farr
Cun ilg mien Char.
65 pir Si, pir fsi!
Mia Chara Bi!
Nufs ngin aD ir
En tfonts yangir.
pir si, a meiu!
70 Anfemal stein,
Da cor urein,
Scha va ei Bein.
4.
(Vgl. Annalas III. p. 303.)
Buna sera, biala!
Jeu veguel a termagl;
Jeu vegnel a la posta,
Per Tei duroendar.
5 Na aunc per questa sera
Sai jeu naguta gir;
Jeu vai era sien
Ded ir a dormir.
Vus veis mo il sen
10 De mei snaregiar;
De snaregiar ils mats,
De quei sun jeu buc disada.
Jeu sto aunc emparar
lis mes de casa;
15 Ils Tes de casa
Empiaras Ti nagut.
Digitized by
Google
246 VolkBlieder
Sche DieuB val nus cuir,
Sche tgi vul nns scuir;
Carezia e fidooza sei tscben denter nus,
20 Luschezia e scnidonza lunsch day en da nus.
Buna sera biala,
Co Stat ei uss can Tei?
Gun mei stat ei aschia
Denter dultsch ed aisch.
Tei rog'jeu fetg, o biala flur,
Buc drovi tirannia,
Essend ch'jen sun en ten errur,
Jeu splunt schon gitg, o biala flur!
5 Tei rog'jeu bein per grond amur
Lai en, lai en, lai en!
Tgi splunta cheu sut ils mes tetgs?
'^^ P^? P^ ®* quei?
Meu luschamen ei malperfetgs,
10 Jeu lascb nin en tier mei;
Sche gie quei fuss a mi zun car,
Sche dei quei enn mai daventar,
Zun buc, zun buc, zun buc!
Jeu sun buca cbeu per tout' amur
15 Sco Ti eis meriteivla;
La notg ba mess mei en emir,
Perquei sun jeu culpeivels.
Essend aber ch' jeu anflel ne gliscb ne feuc,
Lai po vegnir en gliez tin leug,
20 Vegnir, vegnir, vegnir!
Scbe vi jeu prender erbarm de Tei,
Ti eis a mi zun cars;
La porta ei schon aviarta si,
Sai buca gitg spitgar.
25 Meu cor vi jeu a Ti surdar,
Fai buca gitg envidar pli,
Neu en, neu en, neu en!
Digitized by
Google
Volkfllieder 247
Con mal ei stan mou patertgar
De a Ti buc dar albiert;
30 Ti els il meu confiert,
Neil en tier mei, o meu car spus!
A Ti yi jea ass dar amnr
Da cor, da cor, da cor!
Co gis Ti cheuy co numnas Ti mei?
35 Eis ei a Ti datschiert?
Dil bien ch' jeu hai zuar da Tei
Bia questa ootg ritscbiert;
Mo poss buc aschi gleiti crer,
Che deltas tont sco fas paror
40 Amur, amnr, amnr!
Achy dnlscb car spns, lai bnca mei
Chen en quest desiert;
A Ti jeu er, eun gir vi quei,
Lein cnltivar in jert,
45 Tjen crescba si senza dolur
Bia gielgias e fetg bialas flnrs
Mintg^ onn, mintg' onn, mintg' onn!
Acb, CO poss jeu meritar,
Gi, cara dil meu spirt,
50 Danunder vegn ei ventira dan?
Meu cor vul rumper or.
Achy seigi sco Ti has plidau,
A Ti vi jeu ver surdau
Meu cor, men cor, meu cor!
Tei miu aunghel, vi dumendar,
Sche Ti dacormein mei tengs car?
Jeu poss bein gir cun la verdat,
Ch'jeu dacormein Tei tegn car.
5 Glina e solegl ston enconuscher,
Cons suspirs jeu hai termess;
Mo dumbrar si sai jeu buc,
Ti che eis il miu deletg.
Digitized by
Google
248 Volkslieder
Sch'ei savessen declarar
10 Las steilas vid il firmameDt;
Mo CO jeu vai Tei teniu znn car
Can carezia senza fin.
Ti eis en mia bucca,
Ed eis ent il min cor;
15 Scha vida Tei sei ligiada
La mia vita entochen la mort.
mia cara, dal Tntpassent
Per mia cara eis legid' or;'
Jen poss buc spartgir navent,
20 Ti che eis la mia trost.
Pietigott, mnronza cara!
Questa canznn ei fatga si;
Ed jen agurel de tnt min cor
Ina bnna notg ed in bien gi.
25 Sin la fin vi jeu mgar,
Che Dieus vegli dar a Ti
Tut quei cbe ti gariavas,
Tochen jeu sin tei muravel.
7.
Sundel ina biala giuvna,
Lessel beiu bugient murar;
Sundel loscha, biala fina;
Lessel gleiti maridar.
5 Vess survegniu' von pign temps
In pulit giuvenot;
Mo paucas scolas havev' el gin
E studis; studis zun negins.
Lessel in studegiau
10 Per far V amur cun mei;
Mo gleiti dundel tgil e tgau,
E prendel tgi cb' ei gliei.
8.
(Sehr unvollstandig Annalas III. p. 302.)
Ina giuvna biala matta
Ei in legher, bi mirar.
Digitized by
Google
Volkslieder 249
Mo Bch' ella ei buc memia fatta,
Sei can plaids ner demenar.
5 Viva, spert' en tnttas orras,
De colors e da bien triep
Enten tnttas las emprovas
Enten qaellas de grond riet.
Bon' enzennas, fetg probeiblas,
10 Che distingnan las matteons,
£i sch' ei portan fin as teilas,
Ch' ein filadas cun lur manns.
Schuber; bi e bein fittadas
Ei buc losch; mo dretg e giest;
15 Mo ein las mal a dies cargadas,
Sch' en ei pir che in mal biestg.
vns bialas, huslias giuvnas,
Jen sto aunc quest remarcar,
Cbe per semper restar jungfiras,
20 Las vertits exercitar.
Snrtut veigies egl ^1 adina,
Dil tschupi ault honorar,
Buc per sforz, mo bein tras ina
Sontga veglia conservar.
9.
cara biala, yeglies po
Er a mi porscher il tin cor;
II tin cor maini a mi gi,
Qual plaigi, il reh ne il pli bi
5 Achy tgei damonda fas a mi,
Tgi po saver pli bein che ti;
Cur ch' ils tes levan tei sforza.
La reha levan fa merida.
Cur che ti tut persuls suspiravas,
10 Las tias larmas giu furschavas;
Ei levan autras buc lubir,
Mo tier la reha levan far ir.
Sch'jeu vess quella stueu ver,
Nagin ruaus gnev^jeu guder;
Digitized by
Google
250 VolkBlieder
15 Sin ella podev' jeu bnc mirar,
Con bein quei mava, poss patertgar.
Ach; mia cara, quei mi era
In schi grond strof; ch'jeu podeva
Di e notg mai ruassar;
20 Anter ch' adina suspirar.
Jeu hai sin rauba buc mirau,
0; tgei ventira hai jeu catau;
Hai in aschi grond legerment,
Che tuts pon ver cun egls vesents.
25 Jeu hai uss tscheu la mia cara,
Che port' a mi grond legherment;
Ch' jeu poss buc en ina gada
Declarar miu divertiment.
Ed ussa lein nus brav se struclar
30 E carinas gliadas dar;
Us rehs quels lein nus ual schar rir,
E cun lur rauba se sgargnir,
Aber ach, schon va la glina,
Ir a casa nus stovein;
31 Stai si legher per adina^
Buna notg e dormi bein.
10.
cara unitat,
Sinzera dultschezia!
Tei tegnel pli car,
Che tuts Bcazis mundans.
5 Nus essan se bimdonai
Naven in de lauter,
Cun se tillar naven
Entras bandonar patria.
0, bein leghers moments^
10 Cur cun Tei star podevel,
Bein quorts parevan
lis gis; finevan en legria.
Digitized by
Google
Volkslieder 251
Uss eis bncm pli,
Ti steila dil miu cor,
15 Adina hai Tei el sen
Infinita cordial pli.
Tei possel mai emblidar
Mia scazi a ver confiert;
Znn fetg encresch' a mi,
20 Che Ti eis or sut mes egls.
n temps para bein liungs
Dapli nossa spartida;
Orsut mes egls eis Ti,
Aber buc ord il mia cor.
25 Rosa biala, glina pleina
Da yertits e nobels dans,
Podess miu cor fender
De carezia che a Ti portel.
Quei sai jeu mnssar
30 Entras il se deportar
Con in bien demanar,
Dattan las experienzias.
Nossas empermischans
Lein bein observar,
35 E buc in lauter emblidar
D' esser uni cun carezia.
Sai nuota far auter,
Che Diu per Tei rugar,
Ch' el laschi aunc inagada
40 Anavos tier mei tornar.
Denton vi jeu rugar,
Che Dieus vegli nus pertgirar
Da malas compagnias,
E da faulsas yias.
11.
Rosa bialla, glina pleina
De vertits e nobels dans,
Uardi po cun tgei cadeiua
Tras las Tias perfecziuns.
Digitized by
Google
252 VolksUeder
5 Has ligiau mia ^uventetgua^
Tut ils mes gargiaments,
Che mi porta grevadetgnay
De buc puder star presents.
D' en pasch metter u en letezia
10 Quest miu cor asch' inonzent;
Che vegn d' ioa tala letezia
Maiy mai poder star lischent.
Mai ch'jeu glisch sin tiara;
La ventira poss buc ver,
15 II qual vegn de mia cara;
Delia qualla hai piascher.
Denter tuttas las pli bialas
Ha buc ina savin pegliar
Quest miu cor en sias falas^
20 W er cun auters lists catar.
Per onn che Ti lemprima gada
Cun Tin egl carin e bi
Sin mei devas in' egliada,
Perschunier sun fatgs a Ti.
25 Tia bialezia bauld envida,
Era quels cb' ein inocents,
Ciir cbe Ti schi bein vestgida
Tegns Tes sens en bien guvern.
Tia biala veta e persnna
80 Ha miu cor tut envidau;
Ti eis qnella calamita,
Ch* a mei en quest pass tilau.
Mia vita, mia dulscbezia.
Per mal buca prendi si;
35 Ch'jeu enquer Tia carezia,
Dai po buc la quolp' ami.
Sunder che quel sisura
Sez miu cor si envida
Encunter Tei, amur pussenta,
40 0; bein iua scharfa spada.
Digitized by
Google
Volkslieder 253
Sche yeglias Ti, o tutpasseiit,
Ch' eis nies bab e Diu vivent,
Mes suspirs po bauld tadlar,
Fai nu8 tuts endretg legrar.
12.
En temps de liung uriala
Van ins tier enqual biala,
Raschun enqaal noviala,
Lagetg per trer en siala.
5 n scheiver ei en moda^
£n sletta tut en roda^
n slifer cun la mola;
Sch'ei tegn mo la sola.
H legher che nus vein,
10 Laghegia brav tertgiein;
SafSetr sc' in fhss el bogn
Pils daners, che nus vein.
II signur e la dunschulla
Con r amur passan I'urialla;
15 Fan ira la finscballa
Per beiber cun sadialla.
lis purs cun lur gretta,
Vulan morder giu la detta;
Pertratga per la vita
20 La mort sin Tei sagitta.
Eis forsa vilintaus,
Scbe hagies Ti mans;
Sche metta Tes quitaus^
Nua che Ti eis ligiaus.
25 cara! jeu sundel buns,
Ti veses gie mes duns,
Rihezias e buns funs,
Ne plain a Ti pli buns?
El cor eis Ti mia cara,
30 Larmas a mi compara
Bandunas mei sc' ina narra,
Cun mei fas Ti oz bara.
Digitized by
Google
254 VolkBlieder
13.
(Nach Ms. Tc, mit willkttrlichen Modificationen abgedruckt Annalas III. p. 288.)
[f. 6^] Chi pechia can Sat ilg mien teg,
a deschda mei a schi aneg?
igl ei igl tieu Bi Char Schi bi,
per stai Si e lai ent vangir.
5 ent sai bncca schar yangir,
la Mnmma ei onnc bnc a dnrmir;
ilg Bab ei eins pilg chietschen vin,
Spichein er can minch'ura ngint.
per vie gin la mia bnfacheta,
10 per vie gin a lai mei ent!
hobsasa dirlomda!
per vie gin a lai mei ent.
fpecham, snnt camioscha,
fpech ampan, mi lai vaschir.
15 hobsasa dirlomda!
fpech ampan, mi lai Vaschir.
Cun in mann erv'jon la porta,
a cnn lanter pelg anturn,
hobsasa dirlomda!
a cnn lanter pelg anturn.
[f. 7*] ei tontas Stellas sco 1' gei vid igl stiel,
ei tonts betsch mi deva el;
dus ner treis da minchia mann
tont dabot sco da far si Pann.
U.
(Nach Ms. Tc, mit willkOrlichen Modificationen abgedruckt Annalas III. p. 288/9.)
If. 6*] Chei fas Ti can Ti jnvna filgia?
Chei fas Ti can en qnei bi Sardin?
jon lei amsemel tin maichge da flnrs,
cnn qnel da pnder snrvangir tin mams.
5 Bella dnnschela, vol porscher a mi
ilg maichg da flnrs? scha Ti a mei gi.
8' ti vol laschar cnn Tei mnrar^
Schi lai ilg Maichg cnn mann pilgar.
Digitized by
Google
VolksUeder 255
Jon Sunt da la casa da Ranba^ hauur.
10 ei bnca (bco) David e(i)[r] stau ttn pastur?
Ma ei bnca er David stan Un pastnr,
ad ei daventan Ud Reg dad hannr?
15.
(Nach Annalas III. p. 308/4.)
Bnna sera! o, cara Biala!
E 'gl ei Stan ami de car,
De vegnir tier tei in' nriala,
Per min cor er consolar.
5 Bien onn, o, car! sei' s beinvegnius!
Ti portas ami consolazinn.
Senza tei fnss min cor RtuUius
E sefiers enten bandnn.
Ti eis la mia, la pli cara
10 Denter tntas ginvnas ch' ein.
E ni sin mar, ni sin la tiara
Naginas plai' n ami scht bein.
0; tgei confiert e legarment,
Fan bein quests plaids enten min cor!
15 Tnts contrasts volvan naven
E dattaii ami bien hnmor.
Sche deig' ei pia esser aschia,
Che ils noss cors dein ver prin en
Tier ba schi strentga ligia,
20 Che nagin deig' mmper en.
Sche deigi esser, che nns dns
Ensemen dneigien vegnir,
Sche lein nus pia qnella flnr
De la carezia embellir.
25 Sche porschi pia il tien menn,
Sche ti deigies esser la mia spnsa.
E jen porschel il min menu.
E vi esser il tin spns.
De tnts qnitans e tnts contrasts,
30 Che dnein vegnir snr nus,
Vt jeu prender viva part,
E tei levgiar, o, miu car spus!
Digitized by
Google
256 VolkBlieder
Nagin deigi sparter nns
Anter che la freida mort;
35 Schegie ch' lis Invs mordessen nns.
De star ensemen ei nossa sort.
16.
cara, o biala^
O dulscha Rosina,
Tei tegn jen pli car,
Che tnttas fiuadina.
5 Cur ch'jeu Tei vesel,
Ti paras ina steila^
Che terlischas ed ardas^
Sc' ina clara candeila.
Jeu stoi ir schuldan;
10 Sei oz ne damaun;
cara Rosina,
A mi porsch' il tin mann.
Ti spetgas znn vessi
De mei bandonar;
15 Che Ti mondies ella mort,
Quei stoi jen bein tertgar.
chara Rosina^
Jeu sentel grond mal;
Miu cor sto guess rumper^
20 Sch' el fhss ded itschal.
Ti vegnas bein era,
E dattas pietigott;
E stattas bein era
Cun mei questa notg.
25 cara Rosina,
Jen sai bnc vegnir;
Mnort gronda tristezia
Stness jen morir.
Ti vnl ir navent
30 E mei bandonar;
Jeu paupra Rosina^
Tgei dei pomai far?
Digitized by
Google
Volkslieder 257
Che Ti hagies tristezia,
Quel fas Ti bein sentir;
35 Mo gleiti emblidas^
Quei sai jeu de dir.
Neu tscheU; mia cara^
Neu tscheu beindabot;
A Ti vi jeu dar via
40 n davos pietigott.
Sche tscheu, mia cara,
Sche tscheu il miu cor,
Quel era en siarra,
Ch' el possi mai or.
45 Ach, seigies salidada,
Ti scazi dil miu cor;
Jeu mai Tei emblida,
Quei ditgel jeu sinzer.
Sche Ti vegnas Tautra gada,
50 Ch'jeu fuss era morta;
Sche va ora ed ura
E bragia sur mia fossa.
Tgei tresta spartida
De tei stuer dar si;
55 PodesB jeu grad ussa
En Tia bratscha mori.
Jeu sai nuot auter far,
Che Dieu per Tei rugar,
Ch' el laschi aunc inaga
60 Tier Tei mei tuma.
17.
giuven, Ti bel giuven,
Vul buc Ti maridar;
Sche per cu Ti maridas
Sin mei buc laschar.
5 Ti has entschiet a trer
Tut sin in auter maun;
Merveglias vess jeu er,
Tgei Ti peglias a mauns.
ftltoromanttche Chreatomathie. II. 2. in
Digitized by
Google
258 Volkslieder
Sch' Ti quotas e manegias,
10 Che quel sei tut endretg;
Sche qnescher vi jen pia
E schar tut sin tetez.
Cur tut la glieut mi scheyaUy
Sche lev' jeu buca crer;
15 Pertscharta sun vegnida,
Tgei giuven che Ti eis.
Sche Ti te patertgasses
Dils plaids, che vein plidau,
Segiramein stuesses
20 Per quels ver grond quitau.
Ti, va per tier autras,
Per far da grett' a mi ;
Segiramein mi crei,
La gretta vegn a Ti.
25 Jeu vess schon survegnin
De quels ch' en ton sco Ti ;
Aber la mia carezia.
Ha buc voliu lubi.
Sche cun Tei sa ir bein,
30 Sche sto ei yolver roda;
Ed era rir pli aisch,
Che SCO Ti has la moda.
Ti has entschiet a trer
Tier autras stagl tier mei;
35 Stos aber buca crer,
Ch'jeu hagi tout per mal.
Ei dian bein ussa^
Ch'jeu dei Tei emblidar;
Aber gliei buc pusseivel,
40 Ti eis a mi zun car.
Tgei dei jeu po far
Per far passar il temps;
Jeu vi quel tut remetter
A quel; che tegn mei car.
45 Mo Ti per far da grett' a mi^
Jeu vi tut perdunar;
Digitized by
Google
Volkslieder 259
Schi ditg SCO min flad va,
£is Ti a mi zun cars.
18.
Avon Tes peis, o cara biala,
Sun jeu tschen, brag' petramein ;
Tei bandonar en pane uriala,
Mel tonnenta grevamein,
5 Che da Tei stner naven tilar,
Pli bngient less mia vita dar.
Aur, Argien, pedras custeivlas,
Scazis, rauba e dignitats,
Tut quei ei a mi nuot plischeivel^
10 Che Ti o biala flur de stad;
Fetsch negin stim sin glieut terdida,
Ti soleta eis or legida^
Men cor mennca negin antra honur^
Che Ti soleta, o biala flur.
15 Men disquors, tut quei ch'jeu plaidel,
Tut en summa ei da Tei;
lis mes egls nua ch' els se meinan.
Par* a mi, che Ti seis avon mei.
Mai nin moler staus sin tiara,
20 Ei era buca ded anflar,
Che meglier podess maligiar or,
Che Ti ne segies en men cor.
La notg cur jeu sun per ruassar
E ch'jeu vom ent'il men letg,
25 El min siemi se presenta
Tin mieivel contrafet;
Co Ti rias, co Ti plaidas,
D' ina dulscha tschera paras,
II men siemi se iigura,
30 Ch'jeu Tei vess per embratschar.
Car affont, vul ch'jen vivi,
Porsch' a mi la Tia amur,
Ne vul ch'jen banduni,
Quei mi fa gronda snavur;
35 Tonaton lasch jeu la letga
17*
Digitized by
Google
260 Yolkslieder
Denter hass e la carezia,
Denier qnei lasch jen ass patertgar
De hassegiar a tener car.
19.
La fortooa malstateivla
Mei mordregia il men cor;
Tontas fetgas mia fleivla
Natnra stmsch po star or,
5 De da chen naven tilar,
Tei mia cara bandonar.
Stmsch hai jen gin la ventira,
De cnn Tei plidar in plaid;
Vegn nennavon la sventira,
10 Dat a mi tanien grond laid,
Fa da chen naven tilar,
Tei mia cara bandonar.
Jen hai zvar gin la ventira
De saver Tei pli gitg guder,
15 Tia preschienscha ed amnronza,
Che se fSa schi bein voler^
Mo nss sto naven tilar,
Tei mia cara, bandonar.
Ei fnss bein a mi begreivel,
20 De poder esser cnn Tei;
Mo dapli ch' igl ei cmdeivel,
Vul chen nssa bnc pli mei,
Sche vi jen naven tilar,
Tei mia cara bandonar.
25 Ach, con vess ei la spartgida,
Dei far permiez min cor;
0, fortnna, eis ton scnida,
Tanien laid mi far star or,
Sto da chen naven tilar^
30 Tei mia cara bandonar.
Mai ch'jen sto sin strada,
Mai jch' en sto da Tei spartgir,
Da min annghel, seis salidada,
Digitized by
Google
YolksUeder 261
Fona Tei mai yesel pli,
35 Pertgei jeu sto navoQ tilar,
Tei mia cara bandonar.
Mon jeu pia, mia cara,
Da Tei cun gronda Bnavur,
Lasch davos per carschadetgna
40 La mia dolsch' amor;
Vi zvar naven tilar,
Tei mia cara bandonar.
Mo 8ch' ei fuss annc la ventira,
Ch' eu tier Tei podess tomar,
45 II qnal ei la mia mira;
Sch'enzatgi savess segirar.
Less jeu bugieut naven tilar,
Tei mia cara bandonar.
Lai mei vegnir endamen
50 Enqual ga en Tia orazinn;
Mi' amnr co ell' ei stada
Vegn ad esser gronda zun,
Schegie ch'jeu sto daven tilar,
Tei mia cara bandonar.
55 Tut il gi, la notg entira
Vegn jeu Tei mai emblidar;
Mo sch'jeu uss hai ventira
De present Tei honorar,
Vi pi' uss naven tilar,
60 De Tei mia cara regordar.
20.
tresta spartgida^
Jeu astg' buc gir or;
tgei crudeivla frida
Jeu sentel en miu cor.
5 De mia cara spusa
Stuer bandunar;
Stgirescha la glina,
n solegl dat buc clar.
Digitized by
Google
262 Volkslieder
L' amur ch' ei preseuta,
10 Sch' jen less raqnintar,
Sche stuess ver bia tenta
Sco I'aua della mar.
viadi amureivel,
Egl jester mondel or;
15 Co eis ei puseirel;
Che buc sloppi il miu cor?
Sch'jen sun fleivels,
Sco vesa mintgin;
Sche sun jeu state! vels
20 Entochen la fin.
Patertgar lein pia,
Ch' ei seigi la mort,
Che hagi priu via
L' amureivla sort.
25 Sche vi jeu quella
De Tei urbir;
Compogni era mei
Cun Tiu suspir.
Sche damondel jeu pazienzia
30 E dun il bietigott;
Dieus detti pazienzia,
Jeu vomel ussa fort.
21.
Cara biala, gi a mi guess,
Tgei truli aschi fetg?
Has in auter avont maun?
Has in auter avont maun
5 Ch' il Tiu pli car, ei guess.
In auter avont maun, quei vai jeu buc,
Aber Tei vi jeu era buc;
Va navent, o Ti Ritter malmund,
Ch'jeu Tei pli vezi buc.
10 Sch'jeu in Hitter sun,
Ina brev scrivel jeu dalunsch
De far salidar, che Ti deigies sminar,
Digitized by
Google
VolksHeder 263
De far salidar, che Ti deigies sminar,
Ch'jen in Ritter sun.
22.
(Vgl. Annalas I. p. 74.)
Min cor e miu confiert,
Miserias el desiert
Ded ir en tiaras jastras,
Gonyersar cnn jasters.
5 Achy tgei dis Ti a mi,
Sch'jeu tuomel buca pli?
Min cor se scufla si,
II flad quel va ca pli,
DolnrS; anguoschasi tristezias;
10 Ch'jen Tei stoi bandonar.
Ach tgei dei jen mai far?
Sch'jen Tei stoi davos laschar!
Sch'jeu hai fatg dil mal,
Sche hagies nnot per mal,
15 Sch'jeu hai Tei stridau,
Sche lai mei ord il tgan.
0, roga Din per mei^
Ch'jeu possrplf ver Tei.
Pren si il min salid
20 Dil pli bien amitg^
Pli car chen sin tiara^
Che semper per Tei bragia
£ tnt per amnr Tia
Mnort mias dolnrs.
25 Cnr che Ti vegns sisu,
Che jen seigi clomaus de Din,
Sche va gin sin mia fossa
Ad uri sper mi' ossa;
Sche Ti vi jen dar in avis,
30 Sch'jen gandel il sogn parvis.
23.
Ach, CO gliei cnm mai midan,
La mi' amnr hai jen tertgan,
Digitized by
Google
264 Volkslieder
Ella possi mai sferdar,
Ach, quel sapi mai daventar!
5 Con maneivel va quel tier,
Cur ch' in emprov' in schliet plascher;
Sper ina veglia de stuer star,
E biallas giuvnas ad auters schar.
Tutta sera cnpidar,
10 Ed jeu leu sin pegna tier mirar;
Quei poss jeu buca pli surfrir.
Tier ina giuvna vi jeu ir.
cars giuvens, o cars compogns!
Fagieit buc il semegliont;
15 Pli bein ch'jeu se patertgiei,
E cun ina veglia buc maridei!
24.
Miu cor bia suspira
E plonscha zun fetg;
Jeu laschel buc ira
Daven aschi gitg.
5 En tiaras dalunsch
Daven eis el jus;
Turnas el po gleiti,
Bein fiiss el vegnus.
Tgi sa CO ei passa
10 Cun el leuviaden?
Sch' el lai bein aunc derar
Mei dari el sen.
El scriva mi zwar
De far salidar;
15 Pertratgi per buca,
Cb'el deigi tumar.
Avon ch' ira schev' el,
Jeu vegnel a vegnir
Bein gleiti tier Tei
20 A porscher igl ani.
Fideivla sun jeu
Bein ditg schon a gli;
Digitized by
Google
VolksUcder 265
Sch'el tuorna ca pli gleiti,
Sche spetgel jeu buca pli.
25 El afla leuen
Matteuus de solaz;
Jen aber tsclieuora,
Survegn aunc pli mats.
Jen plaidel aschia,
30 Mo uuota ton meins
Mi vegnan las larmas,
Miu cor quel ei pleins.
E per gronda carezia,
Ch' jeu portel a gli,
35 Restel jeu ligiada^
E mantegn il tschupi.
Sch'el resta aber buca
Fideivels a mi,
Sche ha el buc ventira;
40 Quei sai jeu de gir.
Ei gliei buca lubiu
De far empermischun,
E da dir muronz
A mintga slavun.
45 El sa de sasez,
Tgei seigi entdretg;
Perquei restel jeu era
Fideivla e spetg.
Da cor salidel,
50 Salidel 11 miu car:
II Oiachen Casper
Bein lunsch vi sur mar.
25.
Dai jeu pia cun tristezia
Tel, mia cara, bandonar?
Di a mi, tgi ei po leza,
La chischun ch'jeu stoi laschar.
5 Us Tes vegls pon buc vertir,
Cara biala, sas quei schon;
Digitized by
Google
266 Volkfllieder
Cur ch'jeu dei tier Tei vegnir,
Di a mi quei ordavon.
Cura ch'jeu tier Tei vegnevel
10 Contas biaraS; litingas notgs
Con carezia^ amor sinzera,
Senza sien fosBen aun leu.
Ver' amur lai buc dormir,
Vera carezia buc ruaus;
15 Bein con legher pou quels rir,
Che ban quei buc empruau.
Ordavon tier igl ani
Cun bucca e miu cor,
Fideivladat per Tei adina,
20 Cara biala ordavon.
Us mes egls ein las mias plemmas,
Mia vista il pupi^
Tenta ein las mias larmas,
Pia scriver cun bargi.
25 Sunei si vus musicants!
Sunei si vos instruments
Per plascher alia mia cara^
Alluscha sund'jeu bein contents.
Cur cb'jeu mavel giu tras Cuera,
30 Tut la glieut sin mei miraven;
lis mes egls spondeven larmas,
Cara bialla, mo per tei.
26.
(Nach Ms. Co.)
[f. 39*] Chars amitgs, ch' en Traitgs navent,
ils nos fuspirs; che clomen en^
che vus Turnar duefses po,
ns cors de nus lefgiar Tschau or.
5 Ilg bia matteuns della Cadi,
che pliren pils mats mintgia dj,
ch'en Tilai de lunfch navent,
ad en Frontscha sevolven en.
Digitized by
Google
Yolkslieder 267
Nog ftuein endirar Tschau ora,
10 che quels pon nus bucc ftmclar;
ei en mo lau en e pon faltar
e las Franzosas er bitschar.
Tgei lein nns mattenns pia far^
Trafo Salits lein £ar purtar;
15 ad in pott lein far 7 a pofta
ad en firontfcha er nos fuspirs.
[f. 39^] Lubein, Inbein In mmpei en
ils cors de d' els^ che fan Ton bein,
ch' els Termettien er enn el breffs,
20 a di a noitg els vegnien fez.
Qnei fafs schon dan in bien cufseilg,
fch' el gartigias damaun marveilg,
fche jeu favefs forza ligniar,
chi pott a pofta pndefs far.
25 Murezi gron lein nus clomar
damaun marveilg a far marfchar,
ad ina breff per ina lein dar^
ch' el hagi buordi de purtar.
Ilg Capitani lein rugar,
30 ch' ils nos fchuldaus lafchi tumar,
che nus fpitgein ton vefs Tschau ora
ad or Sointgiet mein or trafora.
Miu cor suspira mintgia dy
e damaun lein nus vignir,
[f. 40*] 35 che jeu pofsi vus ina gada guder,
en buna felizitat guder.
Per quella fin lein nus Dieus rugar,
ch' el vegli vus era far fchar
en buna fanadat riftar^
40 entochen che jeu pofs tier vus Tumar.
27.
Ti legher schuldau,
Ti vas legher navent,
Vas legher navent,
E toumas bugient.
Digitized by
Google
268 YolkBUeder
5 Ti vas en Tltalia
Per Bcher sin la paglU,
Ti vas vi sur mar
Per mai pli tuniar.
Per scrivi^ per scrivi
10 De far salidar;
Pertratgi per buC|
Ch'jeu vegli tumar.
Tschen en dat ei era
Matteuns de solaz;
15 Tschen ora dat ei era
Aunc pli mats.
Sch' Ti tnomas ca pli,
Sche hai jen Tei yen;
Buna notg;
20 Va en nnm de Den.
28.
Nna eis carissima?
Cun tgei vai jen Tei stridau,
Che Ti has mei bandonau?
Tgei fas carissima?
5 In pli grond displischer
Vesses Ti bnc sayin far,
Che de chen t' absentar,
Bein in grond dischplischer.
Jen rog che Ti veglies,
10 Mei qnei temps bnc emblidar,
Amizezia carschentar;
Fai qnei plascher a mi.
Jen vegn far enzaco,
Qnei linng temps de manar vi,
15 Tochen che Ti vegnies a vegni,
Jen vegn fa enzaco.
Mia cor se legra In,
Cnnznn sch'jen sai pnspei
En fiaynr esser tier Tei,
20 Min cor se legra In.
Digitized by
Google
Volkslieder 269
29.
Vi bein a la mia biala^
Ella vul or bein a mi;
Sil mund ei buc'ina,
Che plai schi bein a mi.
5 De termagls eis ell' amatura,
Ed jeu snn bncca meins;
Termagls van satsura^
Sche nns bnc ensemen mein.
Eis ei ca puseivel
10 D' esser nns dns,
Jeu la Tia spnsa
E Ti il min spus.
Vess onz manegiau,
Gh' il Rein mass ensi,
15 Avon che midass
lis plaids de tscheidi.
Jeu volvel la roda,
Jeu volvel ensi,
Mon buc aschi Innsch
20 Per in butler sco Ti.
Stai legber; o biala^
Avon ch'jeu tuorni pli,
Ya guess in' urialla,
Qnei sai jeu de dir.
25 Sche Ti tuornas ca pli,
Sche hai jeu Tei viu;
E buna notg,
E va Ti pendiu.
30.
(Vgl. Annalas lU. p. 303.)
Jeu vai iua muronza,
Sper quella stess bugient;
Fuss quel la mia cara^
Fuss quei miu legherment.
5 Ad uss, ch'jeu hai prin ella^
Vul ella Btgisar or;
Digitized by
Google
270 Volkslieder
Dolor fa quel a mi;
De Bchlnpentar il cor.
Jeu mon e men davenda,
10 Chen po88 jeu buc pli star;
II bab e la xnia mnmma;
Fan mei schi fetg Invrar.
Ei dian a mi tudi:
Ti hocher e Ti schelm;
15 Quel poss jeu buc vertir;
A Roma vi jeu iri
Sch'jeu poss leu buc pli star^
Scbe sai jeu aunc tumar
Tiel bab e tiela mumma,
20 Sche sai jeu aunc luvrar.
Chen giu en ina vall^
Vai jeu er' in moliu;
Che mola spir carezia
E maina peglia fin.
25 Cheu giu en in curtin
Vai jeu era dus pummes^
In porta nuschs-miscat,
E lauter neghelets.
Las moUas ein sfraccadaS;
30 La carezia peglia fin;
Ei glei dus che se spartan,
E porschan maun carin.
Las muschs-miscat ein petras,
lis neghelets ein forts^
35 Quels dun jeu a mia biala^
Agli per in confiert.
Tier macortas mond'jeu buc
Sender mo tier bialas;
Tier quellas mond'jeu bravamein,
40 Perquei ch'ei dattan bia butschallas.
31.
Tgei fortuna ei la mia
De puder cheu oz Tei ver;
Digitized by
Google
Volkslieder 271
Sch'ei fass er la veglia Tia^
Sche vess jeu in grond plascher.
5 Ti zvar drovas confidonza,
Mo Ti plaidas oalti stgir;
Jeu sai buca ver speronza^
Sche Ti vul pli clar che dir.
£i schon pia or stizzada
10 La carezia denter nus;
E schon pia emblidada
Id a spusa de siu spus.
Pia tgei carezia ei passada
Entochen nssa denter nas?
15 Ti eis mai, mai mia spusa stada^
Jeu dei mai esser il Tin spus.
Contas gadas has mei clomau^
Plidau discus mes vegls?
Contas gadas has detg, ch'jeu
20 A Ti seigi pli cara che tes egls?
Quei hai jeu mo per isonza,
Sas da quei fan era mintgin;
Jeu hai quei fiitg per dar speronza,
Mo miu cor vev' in' antra fin.
25 Jeu sai bein che tuts enqueran,
Per nus matteuns enganar;
Perquei fan ei biala tschera^
L' ain el cor il tissi star.
Cali po cun quella tschontscha^
30 Ch'jeu poss buca pli tadlar;
Quei ei grad sco cam-piertg ronscha,
Che saera avon che schigiar.
Ussa sbittas Ti zwar mei;
Aber prest s'enriclas Ti;
35 Qleiti tuomas Ti puspei;
Ei vegn buc ir or' in di.
Quei fuss bein gronda furtina^
Sch'jeu sto Tei dumendar;
Tin tschupi vegn da ruina,
40 Sche Ti vul siu mei spetgar.
Digitized by
Google
272 Volkslieder
Nua dei pomai se volver,
Sch'il miu pli car vul mei ca pli?
Co dei jeu ussa se volver?
Tgei dei far cun min tschnpi?
45 Ach; jeu panpra sventirada,
Tgei dei nssa pomai £jeu:?
Fuss jeu mo mai matta stada,
Stuess jeu buc ton endirar.
32.
(Vgl. Annales I. p. 72/73.)
Jeu confess; o cara biala,
Ch' jeu hagi leung' urialla
Senza Tei stover star;
Poss jeu bucca emblidar
5 lis plischers, ch'jeu gudevel^
Tochen ch'jeu cun Tei star podevel.
lis dultschs plaids de Tia bucca
Sent' jeu mi' olma tutta;
Cur ch'jeu in betsch a Ti devel,
10 Ed in betsch de Tei retschevevel,
La calira delF amur,
Quella scaldava sin la flur.
L' amur era nies confiert,
Nus gudevan de quei jert
15 In bien fretg de permavera;
Ach; sch' ei fuss mai vegneu sera^
La dulschezia era cun nus,
£^ il cor batteva discuss.
GiuvenS; che meis en quei jert;
20 Yeies adatg, figiei buca d' entiert ;
Scadin po bein ver la mira^
Cu la gielgia ei madira,
De prender quella navent
Cun adatg e sentiment.
25 Ussa sundel jeu daveu;
Ed hai adina Tei el senn;
La lavur mi ha stermentau;
Perquei sto jeu star schuldau.
Digitized by
Google
Volkslieder 273
Senza speronza de cheudenvi^
30 Tei poder ver aunc pli.
cara^ hagies bncca per mal,
Jen segir vai in grond mal,
De buca poder, soo jeu vess garegiau,
Viver cnn Tei senza qnitan;
85 Perqnei sto jen a Napoli star,
Tei mia cara bandonar.
Pilver, sche Ti sas meglier ch' jen anflar,
De tnt cor yi agnrar
In bi ginven znn legreivels,
30 D qnal seigi emperneivels ;
Sche lin e lauter unfrir si
Qnei dnlsch scazi e ver tschupi.
In che vnl ventira ver,
Den adina sto tnmer,
46 In che vnl ver ina spnsa,
Sto mirar, ch' ella seigi prnsa,
In che vnl znn bein morir,
Sto de tnts pncans nntgir.
L'amnr ei in lesti utschi,
50 Mo veies adatg mintga gi,
Q^ll' afl' ins savens sin via,
E mai stat a casa sia;
Grad sco 'gl avinl, ch' ei sin la flnr,
Sgola per tschitschar Tamnr.
55 Igl ntschi ei in thier legreivel,
Mo d'el prender pane maneivel,
La libertad ha el bngient,
E maina vnl esser serans en,
Schei pia qnel sgolar snlet,
60 E salvei schnber Vies casett.
Sefidei znn nnot dil mund;
La stad passa sco igl atnn,
In ch' a veu la permavera,
Igl nnviem, la freida sera,
65 Sto enten in moment
De qnest mnnd sparter navent.
Bitoroiiuuiitehe Chreitomathie. II. 9.
18
Digitized by
Google
274 VolkRlieder
33.
(Nach Ms. Co.)
[f. 29*] Jeu vai ftuju ira nayen;
per bncca vignir orde sen;
la chischun^ che jen sun jus naven,
[f. 29^] ein las bnchas de mes Parents.
5 Quels ch' an adina mei hassigieu^
per quella fin sun jeu jus Schuldau;
ei era nagin che pudeva mei ver.
quel sai jeu de gir et eung pilgver.
Per quella fin sun jeu jus pilg mund
10 et fundel vigoius entochen Piemont;
eutocben jeu erel leu ora Tier vus
fche engolaven ei adina 1' bonur.
Jeu plaidel afcbia e gigiel^ nuota ton meins
a mi feglia las larmas, miu cbor ei ton plains;
15 La gronda cbarezia cbe jeu portavel a quels
vefs jeu gin traitg ora tuts ils lur caveilgs.
Quei ban ei mai voliu fcbar Tut;
IVas quei eis ei Tut ju en nuot;
Bialla^ cbe eras pane legerment^
20 Scbe fundel jeu en e ftundel bugien.
[f. 30*] Ei fan cufseilg de bucca fcbar vignir^
ei dat euug pli mats, cbe fan bucca nua jir;
ei auden fpluntton, ufs elf el can,
Sb' el va ca naven, fcbe bogniel il Tgiau.
25 L* auter veng ad entscbeiv 'a mintgir^
Ti vengs enganada, quei fai jeu de gir;
la gronda fcuidonza, ch^ ei dat lau Tier vus,
ba ilg Giavel in gi ina buna lavur.
Quei Tucca Tier a quellas dunauns^
30 pertgei quellas vulten pertut ver en la detta;
ellas giu; mo fas Ti nuot,
Jeu vai udiu lez vomi per Tut.
Scbe jeu fufs sco Ti, fcbe fcbefs jeu ad el;
Ti bagies udiu bucca feitg bien;
35 quei ei bucc lubiu de far empermifcbun,
a lu ir a muron cun mintgia fcblavun.
Digitized by
Google
Volkslieder 275
dilg gron miotgir a mfchanar
Sche fto ei figir ilg davos fchfardar;
[f. 30*»] Chur ch' el las vezen, ch' ei glei sin ffardar,
40 Sche gin ellas^ bein jea vei er in frar.
El ei in bial Qinven a fa far dilg IHit^
Brocs de pescha ad era bia Kobs;
Ilg bial Giuveu va Ian a fplunton,
Sch' enpiaren ei» Tgi eis ei can oravon?
45 Ei glei in Qinven de Tutta honur
e lefs vignir a plidar cun vus;
jeu enconnfchel bucc e sai bucc, Tgi glei,
dai d' enconnfcher, fche vi jen dar fai.
Ehoonufcher^ encannfchas Ti per memia^
50 Ti regordas bein aung, fche Ti has plidau cnn niongia;
jen pofs boGca fcriver pli,
afchigliog vefs jen bncc avnnda pupi.
Tgi, che Teidla qnella Canznti,
Qnel gi, che jen hagi bnna rifchnn;
55 ei han Tartgieu d* a mi far don,
mo Dieus fei Indans, che jen snn Tschan en,
Cnr che jenTonrnel a cafa, fch'ei fei memiaTard,
Sche ftun jen leu fenza, ch' jeu fei bucc* euflar;
[f. 31*] qnefta canznn vai jen ftndiau
60 in gi ch' jen vevel V aur^ el Tgien.
Dai bain Adaitg Silg maridar,
Ln veing ilg Giavel a Tentar;
Jen vai a qnels Tnt perdunau,
Sche gie ei han mei cnglienan.
65 En ten la perpetnadat
veing ei ad enflar tutta verdat;
lura efsen nns tnts mimglns,
Pertgiri po dieus mei et era vus.
Qnei vai jen fcret a min plifcher,
70 perqnei muugleis vus nnota crer;
Mo cons ei dat fier nns,
che fnfsen era els mnnglus.
Euftailg d' ira empan pilg mnnd,
fche ftatten ei ad endiren fom,
18*
Digitized by
Google
276 VolkBlieder
75 ei ftaten leu ora ad endiren e van a &rdony
chei fapien bein gloiti ver mun de d' Um.
[f. 31^] Cur ch' ei ei vi trenta quater ons,
Sch' an ei la cafa pleina d' affons ;
Lu gi ei, jeu sun enriclaus,
80 che jeu sun afchi baul maridaus.
Lu fton ei viver cun in Toe paun
ad era cun ina buglia fenza pieun;
Ilg Temps d' unviern lu pafs' ei eung,
lu ban ei eung ils beilgs pleins greun.
85 Mo curch^ ei veng de far giereun,
ban ei cba £rina de far paun;
lu entscbeiven ei a fefitscbentar^
Scbe jeu mai furvignies de cumprar.
Ei gin, jeu vi pagar denton,
90 jeu vefs de vender in Auuilg;
Ilg pauper Tbier fto tut pagar,
cb' ils marfcbanerB bagien de migliar.
34.
(Nach Mb. D1.)
Ade, jou til navend, vi far viadi,
Ti eis miu legramen Un' antra gada;
Mieu Cor ei Kumers plein par mur de teie,
Mia cbara fovas bein, aublidas meie.
5 Avont bai gig a ti, deis mei spusare!
Has Ti dan risposta a mi, dei daventare;
II Temps ei vargau, mo quel buc oz daventa«
Has Un pli cbar ca mi, scbi ta cuntenta!
Cbei bella Caufsa ei quel sin questa terra
10 Da ver amur cur tei, cbarecbia bera,
Charezia da Daleg, Cbarezia gronda,
Amur da cor andreg da Cumpurtonza.
Ade, ti blaicba Mort bas mei Tarraue,
Cun tes Piliets Macorts miu Cor Carpaae;
15 Nagin Strumen Sunar cbei grond a male,
mi po mei cunfortar plagaus mortale.
Digitized by
Google
Volkslieder 277
Si denter Caolms da verts stateu duas Lieosse;
Maglian quel bi pask vert a belas Flurse;
Schi gig ch' in Rom ei vert sin Tera queie,
20 Tont gig jou spronza hai^ ti deis ngnir mia.
Ade^ cun buna Noig lein nus sarare,
questa canzun ei fachia a gli mia chara;
enton fideivladad sund jou sagire,
Nagin auter ca la Mort nufs po Sparchire.
35.
(Nacb Annalas VIII. p. 211—13.)
Zund fitg quei cunbriar^
Da vuler uss patrarcbiar,
Co il temps da la latezia
Bauld samida en tristezia;
5 Scha pos ti ta sagirar,
Cbiou andreg tei tegnig cbar.
Parquei crod jeu uss savens
En grond leid e tentaments,
Cur jeu e tei bein patarchiau,
10 Cor en cor vevan sarau;
Men daletg a legrament
Fovas ti parsulameng.
lis nos cors ir separause^
Mo meu cor stei tgeu ampaue^
15 Duvess jeu haver vingiau,
Quest ligiom dei gnir scarpau;
Jeu quittava dad haver
Mai tiers tei il meu plascher.
Mo avont ch'jeu hai gurbeu^
20 Ei lur schon tut stau fineu;
Chi da tei vess patartgiau,
Da mei schon ver amblidau?
Ach, tgei dira causa ei quei.
Da schon gnir spartgeu da tei.
25 Nagut po mei cuntentar,
Ca in cor [c'Jandretg tean car,
II qual da vertit flurescha
Da carezia vardagescha;
Digitized by
Google
278 Volkslieder
Mai quel vess jeu gariau,
80 £ mai cun quei mi cuntentau.
Cur jeu mi partratg da tei,
Ach; tgei kummer mi fa quei;
n meu maun, quel trembla adina,
Ch' jeu sai buc tener la plima,
35 II meu cor sto pli a pli
Par tristezia luar vi.
Jeu schi truri sund da quei;
Ca tutt mira uss sio mei;
II meu Bcazi ei stuleu,
40 Tiers la chrusch Bund jeu nascheu,
Jeu buc spronza sei ver pli
Da ver in legreivel gi.
Scha ti gi^ vardad a £ai
Buc salvan has vi da mei;
45 Pos jeu buc ten cor lumgiar,
Ach; schi ande meu plirar;
Quei mai dei jeu giavischar^
Da mei zund buc amblidar.
Quest vi jeu a tgi surdar
50 Cun bier larmas a plirar;
II meu plong vi uss finire,
Sch'jeu da tei pudess gubire^
Giavischar des jeu mai quei;
Da mi patarchiar da tei.
55 Yess vegn jeu sparchir da tei;
Troc ch'jeu vegn gnir sbleich vonzei;
Temps quel vegnan vargar vi;
Tutt stuleschen pli a pli;
Tei pos jeu mai amblidar
60 An troc ei vegnen mei a sutterar.
Cur jeu sund curclaus sat pia;
Sin mia fossa scriva aschia:
;,Tschou ei uss suterada
Quel' olma aschi cara;
65 Ch' ei morta vont il temps
Per carezia e tentaments.
Digitized by
Google
Volkslieder 279
36.
(Nach Ztschr. f. rom. Phil. IV. p. 72—74.)
ti; bi fitament!
Da tei cumgiau iou prend.
Jou sunt intentzionau
Ad era resolvau
5 Ad ir navend.
cher, parchei fas quel?
Scha chei chi maunca ei?
Cha ti vol ir navent
Aschi anechiameng?
10 Dei d'antallir!
Vi beilla vitta far,
Far sen da maridar;
Pli bein cha ir schuldau.
Na poss iou aflar cou,
15 Vi buc pli star.
Dalla latezia gis bein,
Aber bucca dilg laid,
Ilg qual a chi pudes
Bein bault er cnrdar tier;
20 Partrachia bein!
Pir lur ilg legrament
Ven, cur nus sin ilg Feld
Pudein ir salagront,
Trumbetas a sunont,
25 Silg schumber dar.
Beall lagrament ei quei,
Lg' anamig ven vonzei
Cud sagittar frantur
A metta tut suit sur
80 Sgrischeivelameng.
Da tut temps leger star,
E tapfer vugiar
Ei schbn miez gudaugiau;
Jou sunt uunzagiau
35 Ramet a Deus.
Digitized by
Google
280 Volktlieder
Partnichim snout bamns,
Er zQond bean ritters bans;
Lfttien er brafis cnmpoings
£n schlachts e priengels gronds
40 En ngi antnm.
8a, sa mOasch cattar,
Tont 8c' antera da mieu par
Da mei con bears cnmpoins
Ean ins ami avont
45 Scbi tapframeng.
Bch' ti eis bnc or da sen,
Chi lei bnc plascher bein
Dad ir en priengel grond
A tiers ilg gottlos comps
50 A gnerra Curris.
Jon vom zuond bnc aner;
Jon sunt er narr da star
Can schi fichian,
Anqnier dad ir schnldan,
55 Qnal qnei mi plai.
Has da tnt temps adieu,
Ca Igei a bears fallieu,
Chan priengel tanieu char,
Lieut ban stnvien star
60 Troc en la mors.
Cbi vnlt haunr gurbir,
Quel sto er sa far si,
Er tapfer noda star,
8ia vita vngiar,
65 Curascha ver.
Schi ion gie ngis quou a star,
Chi fas ei buc da char;
Er buc sagir da la mort;
Deus catta nus partut,
70 Sagir, mi crei!
Ach char, partrachia bein!
Ti yens schilgiog iutuom;
Mi crei sagirameng!
Digitized by
Google
Volkslieder 281
Ti yens en prieugel grond;
75 Stai po tiers mei!
Mien char, sch* ti tens mei char,
Nayend da mei buc ya,
Schi gig ion, buca yi
Star can a noda, achi
80 Fi quittas bein.
Quest buc mi rump ilg cheau,
Tut quei, chei urdanau,
Quei sto bein dayantar,
Parquei chiou ti teng char
85 Lasch iou nagun.
Quont bers han memgia tardt
Sanreglau da lur faitg,
Ca els ord frechadat
Han &ig, gig en yardad;
90 Partrachia ayont!
Scha iou a casa stess,
Jou layurar 8tuye8[s],
Sco fan er quels grobs purs,
Enten las mias sayurs
95 Mangiar mien paun.
Managias ca lau entschi
Sgolig da tut temps si
Ancunter utschels barsaus,
Ghi dettig nagin quittau,
100 Buc partarchia.
Scha gie ca lau yangis
Anqual mal gi nou tiers,
Quei cuza buca gig,
Yen amblidau aneg
105 Cun Un glas yin.
Enten lustria i dat
Sayenz er ar dabats,
Ca scad In braf schuldau
Latras sto ngir mazau
110 Qual sin iJg faig.
Digitized by
Google
282 Volkfllieder
Mien tegen en la guerra
Yen buc star en la tela;
Jou veng qnel a duvrar^
Con quel mi er dustar
115 Zun tafirameng.
Has buc exempels bears^
Ca tei san far parderts?
Ca tei san £ar pardorts?
Quoot bears echi ferms baruns
120 Quittan sa far grond num;
Vengian an turn.
Daventig la velgia da Deus!
Jou vi us quescher chieu,
Yi er marvegel a tard
125 Sin Deus scbentar mieu faig,
Schi gig SCO iou vif.
Ach teidle aunc Un plaid
Ont cb' ir navend da mei !
Acb gi mi, gi parchei
130 Yoll ils tes ad er mei
Scbi cumbriar.
Mia cbara, ei chi seig gig.
Mi ten buc si pli gig!
Scbi iou us tristezia lascb
185 Tout pli latezia iou fatscb
Lur, cur ion turn.
Mia cbara, ad ils mes chars!
Buc bagias amparmal,
140 Schiou vus ves fig faig dilg mal.
Acb piettigott!
37.
Ei gliei stau a nus de car,
De vegnir Yus vbitar;
Ei gliei stau la nossa mira,
Cur che nus vein giu la ventira
5 De vegnir da Inusch daven,
Per mussar nies legberment.
Digitized by
Google
YolkBlieder 283
Ach; CO gliei po mai midau,
Tgi vess quel maina patertgau^
Giuventetgna si carschida,
10 Vegliadetgna vi stulida;
Gliei restau grad enqualtgio
Cheu enten quest aschi bi cnrtin.
Tgei legria, tgei confiert
Ins afla en quest niebel jert,
15 Biaras gielgias ora dadas,
Tuttas aschi bein conservadas;
Ids po dir, che mintga flur^
Ha siu bien firied e colur.
Ginvens mats, che meis en quest jert^
20 Yeigies adatg e figiei buc d* entiert;
In e scadin po bein ver la mira,
Cur che la gielgia ei madira,
De prender quella uaven
Mo cun adatg e sentiment!
25 Ach, ventira vi jeu gurai
A scadin ch' a cheu de star,
Ch' ei daventi in jert fretgieivel,
Porti fretgs er zun legreiveils,
Porti rosas ed autras fluors,
30 Ed in fried zun merveglius.
Ach, ventira vi jeu gurar
A scadin, ch' a cheu de star,
Che suenter questa vita,
Che Dieus detti la vard dretga
85 Ed ina beada fin
A mi ed a Vus finadin.
38.
Stiarsas sera senza fraud
Ei a mi passau pil tgau
D' ina giuvn* il demanar,
Che bugient less maridar.
5 L' ha segir, per crei a mi,
Melli meinis mo en in di.
Quel che plai oz, plai buc damaun,
Oz Paris, Damaun Milaun!
Digitized by
Google
284 Yolkslieder
Biala giuvna; teidl' in plaid,
10 Jeu vi guess nuot dir de laid,
Tia fatscha d^ adoraturs,
Sei CUD giunchers ne can purs.
Ch' en richs ed en plidonts,
Gh^ en fins e bials e gronds,
15 Denter touts ed auters biars
Gi po a mi, qual ei il pli cars?
Ferm'jeu si quella nusch,
Poss la rumper seza strusch;
Barb' oz plai, damaun barbis,
20 Oz plai in, damaun plai plis.
Quel che jer ha plaschin zun bein,
Plai oz buc segiramein;
Qual Ti seigi il pli car,
Sas Ti teza strusch ligniar.
25 Von paucs dis plaschev' in bi.
Quel solet volevas Ti;
E schon vevas patertgau,
De cun quel far in marcau.
Varga strusch in n' er dus dis,
30 Ghe quel ei schon buc pli stgis;
Sch' in damonda la rischun,
Vul Ti dar negina zun.
Meini has midau denton,
Uss vul Ti mo in de gron;
35 Quel manegias sei per Tei,
Mo s* enridas prest pnspei.
Autras miras has cattau,
Lais in auter vegnir el tgau,
Volvas ils Tes egls sin in
40 Zun honzeli e carin.
Ussa eis ei tut gartegiau;
Quel vi jeu, amitg, ch' ha tgau,
Fuss ei giunchers n' er baruns.
Quel vi jeu, che ha buns duns.
45 Quel vi jeu, amitg, che plai,
Sin quei vom jeu a dormir;
Digitized by
Google
YolkiUeder 285
Bona notg e durmi bein!
Quel vi jeu OS sinzeramein.
Tgi podess sin quel bein crer,
50 Che avon ch' ils egls claus ver,
Nossa bialla se midar,
Vid in auter patertgar?
Mo tonaton ei, sco jen ditg.
Quel vol ella bnc pli ditg.
55 Sin quel dienn' elV ussa vi,
Nuot pertratga d' auters pli ;
Mo la siemnia tutta notg^
Sil pli pane de siat n' er otg.
Gleiti clom' ella per num^
60 Quel che stat il pli sisum;
Mo enten il se destadar,
n reh, gi ella, vi jeu salvar.
Lai quel, ch'jeu maueg, vegnir,
E ritscheiy' in bi schengetg;
65 Neve giuvna, quel che plai,
Maine midas; mai pli mai?
Salvas il Tin rih per Tei,
A nin auter das pli fei;
Quella gada sei serrau giu,
70 Ti per auter miras negliu.
Mo plaun vies de gir de quei,
8emid^ ella schou puspei;
Znn panes dis ein vi passai,
Che quei rih a gli plei cha pli.
75 El ha plaschiu per enzitgei,
UsB displai, tut sa pertgei;
Vul in auter, sa ca qual
E quei tut ei il sin mai.
Vul Ti miu cussegl udir,
80 Lai tuts quels tier Tei vegnir;
Volvi ils Tes egls sil bi,
Las ureglias giezi si.
Digitized by
Google
286 Volkslieder
Mo ft quel ch' ha pli duns,
Fai seclins;
85 11b schengetgs zun buc rufidi^
Che quel rih Ti vegn a far.
Aschia gaadas Ti mintgin
Oz il bi, damaun 11 fin;
Ed aschia pos Ti viver
90 Suenter Tiu plascher il di.
Eifl enfisa lu de qnels^
Lai vegui lu in de tschels
U il rech u il plidont,
U il sabi u il grond.
95 Gie^ mia matta, quel fuss bi,
Quei plasches er bein a Ti;
Mo tut quei po buc gidar^
Per poder Tei contentar.
Veses in jester, sas buc tgi,
100 Tonaton plai quel a Ti;
n mitgiert, de buna fei.
Quel vul Ti, sas buc pertgei.
Mo ual in moment,
Has in auter schon el sen;
105 Er quel plai mo aschi ditg,
Eutochen ch' ei vegn il tierz a vitg.
Er quel lais buca ditg plischer,
Schon damaun pose quel cha ver;
Oz plai alv, damaun ^lin
110 Oz Bistgaun, damaun Martin.
39.
Nos mats, ach, tgei narruns!
ELan a nus fatg si canzuns;
Has Ti Tina mai udeu?
Ch' in sa buca nua ei han tut preu.
5 Bein jeu hai udeu tschei gi,
Quei savein nus buc verti;
Nus lein pia er ina far
E lein legramein cantar.
Digitized by
Google
Volkslieder 287
Mo sche pia sei marcau,
10 Lein dils mats can tar empau;
Lein val use 1' entschatta dar^
A lein els schar peiver far.
Mira, co ei se fitan si
E se trihan si tugi;
15 Capial* aulta ban ei sil tgau
Ad in qnet sco in clavan.
Sil plaz vegnan bein omai
E leu stattan sbargatai;
Mettan ils lur manns en crusch^
20 Ch' ei sesez enconnschan strusch.
Loschamein se stendan si,
Miran giu per sesez, ston ri,
Co tut va aschi bein a prau^
E train gin il libroc enpau.
25 Vi e neu seglian ei,
Bein ual sin la detta pei;
Stattan sils calcogns bein ual,
A bein ual grad si sc' in pal.
Ei discuoran denter en
30 Ed ban lur bialas endamen;
Fan lur vers, che tut sto ri,
Tratgan aunc, cb^ ei seigi bi.
E tscbagbegnian denter els,
E van fugient daven da quels,
35 Cb* ei pon buc cun els vertir,
Cur cb' ei vultan a vitg ir.
Ei se lain per ils cantuns,
E se train sco tons narruns,
CbMna vacca podess ri,
40 Quei ei lur pliscber pli bi.
Van entuom fagient matgiert.
Quel a quel ba lu gl' entiert,
Sco tons tbiers selvadis,
Cb' in sa struscb tgei causs' ei gliei.
45 Ei se sgreflflan pils mugrins,
Auters ban divers inscbigns;
Digitized by
Google
288 Volkfllieder
Auiers reivan si per preits,
Per saver tgei gliei perpeis.
Notgs la Btad leu en sin peis,
50 Cloman: bst! audas? nu'eis?
Neu, jeu sun^ stai si; lai eu!
Mia confiert e legherment!
Denton ri la biall' en letg,
Tratga, el mnnglass empau lagetg,
55 Noa ch' el schula sil barcnn^
Dai ca fei a quei narmn.
In cun quei ei bein contents
D' esser mintga notg presents,
Stat uriallas or sin peis,
60 Para ch' el mnri sin las preits.
II pli fetg sto ins aunc ri,
Ch' ei tratgian d' esser beinvegni,
Dapertut negin po ver,
n qual giuncher-quet sa pilver.
65 Buca da ditg ei stau in per,
Che a bialas levan trer,
Mo ei ban els buc verteu,
EEan perquei stueu untgir.
In da quort ei vegneus tier mei,
70 Gliei buc spas, gi el, pertgei?
Jeu hai legiau vi ils cavels
Ed els calzers port' jeu pindels.
II tiu, Tina! ei il pli fin,
Lai plascher zun bials enclins,
75 Tonaton buc aschi bein
Sco in bi e bien puschein.
Mo surtut ha Mierta in,
Che drova zun bien inschign^
Sche vegn dau si de magliar,
80 Lai el pane e nuot vonzar.
Quel de Neua ei er' in fin,
Petta-zarta e bien vin
Lai el bia bein plischer^
E sa pulitamein guder.
Digitized by
Google
Volkslieder 289
85 Quel de Nnscha sa pli bein;
Quel che vonza dil puscheiD,
Metta hnrti en pusac,
Fa politamein siu fatg.
Quel de Nona ei il sin bi,
90 Mnra fetg, mo sa sin tgi?
Sin sin sac sai jeu mirar^
El ei znn bnc da bnna fei.
Qnel de Mengia ha bnca fel,
Sch' ei vegn dan si pascbad* e tnel ;
95 Sch' ei vegnau annc cul glas,
Scbe di el: Quei ei in bi scbuber spass.
Quel de Nescba vegn bein savens.
Mai cnn pauu ei bein contents;
Sch' il vinars vegn portaus si,
100 Sche muschegi' el aunc de rir.
Frena ha il pli pulit,
Quel garegia pauc profit;
Vegn snt casa miutga notg
Per pers-tosts siat ne otg.
105 Nia ha er' il siu car,
Spetga notgs ora per letgiar
Empan tnargia de snitg,
Perquei va el savens a vitg.
Quel de Baba ha er bien grugn,
110 Catscha il nas en mintga lugugn,
Nua ch^ el encunter vegn,
Gh' el aunc bia sin sesez tegn.
Mierta ha i il detg!
Lei buc pli gronds, ch' in snetg;
115 Mo el reiva bi e bein,
Cur ch* ei vegnan cul puschein.
Quel de Tschina ei pli contents,
Drova hurtiamein ils dents;
8ch' ei vegn dan si zitgiei,
120 Qi el: ^Damann tuomel puspei*^!
Er ils auters ban quei dun,
Muran head sil bacun,
]UL««ramaalac^ ChrwtODuUhle. II. 2. j^g
Digitized by
Google
290 Volkslieder
Sin il sac e sil butretg,
Van perquei savens a vitg.
125 Saveis matteuns, tgei nos lein far?
Lein els sin las gassas scHar;
£i saD, nua ch' ei vultan ir^
Nus lein dulscbamein dormir.
Gie^ gie, qnei ei in bien cnssegl^
130 Per poder empau pli mervegl
Cbe entochen uss levar,
Quel lein nns tuttas snondar!
40.
lis mats scbi bauld sco ei calan
La rassa de trer en;
Entscbeivan scbon de lur bialas
In lauter ver endament.
5 Las matteuns en tut tuttina
Cunznn enten quest poing:
Ellas en struscb ord tgina,
Cb^ ellas dian scbon da 'gl um.
Las dian savenS; quels plaian,
10 Con ditg stoi jeu star senza?
Cu vegn ei po quell' ura,
Cbe viver poss contenza?
lis mats ein buca mender^
En di e notg a strada;
15 Per in toe dunna prender^
Endiran bregia biara.
Ei van a se murtiron^
Per ils mugrins a se sgarflon;
Cb' ei gliei ina miseria,
20 Els ded udir resdon.
Las matteuns a casa stattan,
E fan era ils lur fatgs;
O Dili! sa cons suspirs las dattan?
Mo von cb'ei seigi or' ina notg.
25 Ina se lamenta zun,
Cb'ella bagi negin cletg;
Digitized by
Google
Volkslieder 291
E lantra di, jen stun
Per hr en toes il letg.
Hb mats van per las gassas
30 Ina notg ora a gren
Per scalas e per plattas,
8co schei fosse n or da senn.
A biaras gadas schelau ei,
Ch' ei stattan de bargir;
35 Quel ei lur gudogn,
Ch' iDa part menan via.
Sche tgei fan las matteuus pia?
Savens en davos pegna;
Sche tgei ban ellas leu ameuns?
40 Las puplan sin Niessegner.
Sche tgei lamentaschuns
Eau ellas era?
Cb^ el detti buca uni;
Quel ei la lur canera.
45 Las matteuns van a sogns
Mo per stgisas da rogar
Deu per lur pardavons^
Mo las van per murar.
Schei dess enqual cascbun
50 D' haver enqual uarruii,
Quei ei la lur mira
E la lur devoziun.
Mirei sche quei meretta
Buc' ina canzunetta,
55 Ch* ina che narra ei schi zun,
gliez vegnan ei a di:
n narrun eis Ti;
Gliez ei la pagaglia
60 Da quel ch' a detg si,
41.
Jen sal da mats^ che van a mattenni,
E statan sin pegna sper las dunnanns.
19*
Digitized by
Google
2'92 Volksliedey
Fidernm, Fiderum^ Fideralala!
E statan sin pegna sper las dnnnaiiDS.
5 Jeu sai de mattenns, che statan con mats,
Smacan nitscholas e dattan als mats,
Fidernm, Fiderum, Fideralala!
Smacan nitscholas e dattan als mats.
Jeu sai da mats, cbe van a matteims,
10 E portan scheugetgs sin omisdos manns.
Fidernm, Fiderum, Fideralala!
E portan scbengetgs sin omisdos maans.
Jen sai de matteuns, che stattan cnn mats,
E portan audutgels e dattan als mats,
15 Fiderum, Fiderum, Fideralala!
E portan andutgele e dattan als mats.
Jen sai da mats, che van a mattenns,
Pli pil puschein, che per las mattenns,
Fiderum, Fiderum, Fideralala!
20 Pli pil puschein, che per las matteuns.
Jeu sai de matteuns, che stattan con mats,
Pli per merveglias, che per ils mats.
Fiderum, Fiderum, Fideralala!
Pli per merveglias, che per ils mats.
42.
Ded in bi giuven sai jeu de di,
Che va la notg ed aunc il gi. Cucu, Ti natri, cucu!
El va nua ch' el ha ses legherments.
Per metter gin ses compliments. Cucu, Ti narri, cucu!
6 Ina biala vev' el viu,
E quell a vess agli plascbiu. Cucu, Ti narri, cucu!
Cur ch^ el mava ded esch en,
Sche lev' el bein vegnir ord da seri. Cucu, Ti narri, cucu!
Quendisch vev' el dumendau,
10 Ed ei hue ina gartegiau. Cucu, Ti narri, cucu!
De cantar lein nus calar.
Per buc il giuven vilentar. Cucu, Ti narri, cucu!
Digitized by
Google
Yolkslieder 293
48.
Biala stiva e bien vin^
Quel ei la mia veta;
Daners en sac bai senza fin,
Quel soatscb' a mi la gretta.
5 Latg e broda poss jeu buc,
Qnei lavaga il magun;
Carn qnei landel jen ail zuc
Canzun in bien schambun.
Marnns castognas fai pinar,
10 Motschna biala cascbinar;
Groxnma dira sco in cugn,
Cb' in sapi grad magliar cun pugn.
Meila cotscbna salvan si.
Per giavinar ils mats;
15 Pann con pera zuppan vi.
Per discus far solaz.
Cars compogns, tadlei sin meil
Las mutteuus buc vilintei;
Las matteuns buc cumbrigiei,
20 Schiglioc quei fa bargire.
Fuss mi laid de vilintar
Las matteuns ascbia;
Cortesia lein nue far
En cas' ed or sin via.
44.
Miu mnronz ei in bufatget.
El ha dau a mi in bi fazolet.
Videribum, pum, pum!
Sch'jeu vi e Ti vul er,
5 Dein nus in bufatg per.
Videribum, pum, pum!
Acb, CO mi fa mal il tgau,
Gbe miu muronz ei jus scbuldau.
Videribum, pum, pum!
10 Acb CO mi fa mal il pez,
Ch'jeu el mai pli vez.
Videribum, pum, pum!
Digitized by
Google
294 Volkslieder
Acb CO mi fa mal il cor,
Che miu ma^onz ei jus da Porclas or.
15 Videribum, pum, pam!
45.
Sch'jeu savess de suryegnir
Quel tal signur leusi Surmir,
Sche mass jen si tier el:
£ lessel dir^ ch'jen mass a sogns,
5 E lessel ira sco auters onns
Tier quei sogn liug ZiteiL
Miu car signur, jeu sun vegnida,
Per domendar in plaid ded Els,
Jeu roghel ded udir:
10 Jeu hai udiu d' in bieu amitg,
Gb' Els bagien scbon spetgiau daditg,
Per dunna tscbeu Surmir.
El ba respond in buc en favur,
Mo I'engraziau per quell' bonur,
15 Tgei duess jeu far cun Vus?
Cun in a giuvna de vegn onns,
Gb' ba forsa scbon giu bia muronzs,
Na quei fuss buc per mei.
46.
Tgei lein nus po mei entscbeiver,
Cb' ei gliei scbon passau il scbeiver.
n mun ba nus tut bandonau,
Cbe nus in um vein mai anflau.
5 Diu, jeu rogbel Tei,
Hagies po erbarm de mei,
Sbitta buc mias oraziuns,
Cb'jeu fetscb cun tonta devoziun.
Jeu vi bugient better vi miu tscbupi,
10 Mo cb'jeu possi purtar ani;
Sei el per de zin ne plum,
Mo cb' el seigi staus d' in um.
Jeu se cuntentel cun in parle,
Ne scb' ei sto esser cun in viscble,
Digitized by
Google
Volksliedar 295
15 Sei el per cratschs, roendus, pelus,
Um stoi ver, mo sch' el ei um.
Jerusalem, Jerusalem,
Dai po a mi in mariu,
Sche buc in cotg
20 Silmeins in criu.
47.
Ina ga era ei in a matta,
Viva la compagnia!
Che furschava ina cazza.
Viva la compagnia!
5 In mat mava leu speras vi,
Viva la compagnia;
Eid emparava: Vegn ei bi?
Viva la compagnia!
Ella pane rispundeva,
10 Viva la compagnia!
Mo ton pli ella tertgiava.
Viva la compagnia!
Tgi sa tgei la tertgiava?
Viva la compagnia!
15 Vi jeu gi in* antra gada.
Viva la compagnia.
48.
a.
Biala matta stada
Et ussa bnca pli,
Has schau bitscliar ils mats
E quei ei buca bi.
b.
5 Biala matta stada
Et ussa buca pli,
Eis dada giu per scala
E quei ei buca bi.
c.
Biala matta fina,
10 Pertgira tin tscbupi;
Digitized by
Google
<296 VolkBlieder
Da mai che la gaglina
Vegn mai plascheina pli.
49.
In che fa bia prada
Sega giu pane fein;
Et Id che ha bia mnronzas.
Quel dorma bnca bein.
60.
Susaua biala matta
Ha priu quel melen Giachen,
Ha priu per sin confiert
Sprunau el begl da piertg.
51.
Giuncher vetter, leis maridar?
Onna Tina lein nns dar;
Eir ei ca biala, ell' ei ca fioa,
Ha la colur dil striegn gaglina.
52.
Qaella nera de scarpatsch,
Che mora sin nos mats,
Ella ha si in bi tschoos alv
Sco la cua de miu cavagl alv,
5 Ella ha en in bi ani
Sco la cua da miu purschi.
53.
Tgei nezegia in bi jert,
Sch* ins ha nuot da meter en?
Tgei nezegia giuventetgna,
Sch' ins ha negin devertimeu.
54.
Gienuardi maridar,
En perpeten se ligiar,
Unfrir si la libertad,
Fuss daveras tupadat.
Digitized by
Google
Volkslieder 297
5 Greyamein se compramettan,
Quels che sat il ginv se mettan;
D' untgir in tal affiruD,
Sun e restel jeu patrun.
San bngient en compagnia
10 Cnn amitgs en harmonia;
Mon a letg e stnndel si,
Mintgamai sco plai a mi.
Nin che sgregna, nin che gnugna,
Nigina crngna, che marmugna;
15 Mon lischents de sposalizi,
Invenziuu de tschnff delezi.
Qiachen fravi tut se barschau
Mett' avon la beadienscha;
Co giu Ha la biala sort,
20 Qrond confiert en vit' e mort.
Argoments de narradira
Ves' ins nua ch' ins tuc' e mira;
Ha ins donna cun affonts,
Lin e lanter vnl trer pons.
25 Qiuvnas sto ins survigilar,
Veglias san mi cauld bnc dar;
Paupras ein per endirar^
Rehas lessen commondar.
Nun ch' ins metta davos pegna,
30 Bialas ein savens en prighel;
Cun lischadas mo spir bregia.
Negin che sa mi cussegliar,
Da di da notg s^ incadanar^
Can molesta se cargar;
35 Cruschs, qnitaus de tuttas sorts
Dessen prest a mi la mort.
Tgei nezegia tut vigilar;
Bauld ne tard in auter car
En absenza dil patrun
40 Ocupescha sia mischun.
Sat negina condiziuu
Midel jeu la posiziun;
Digitized by
Google
298 Volkslieder
Mon a vitg tier Bettelina,
FetBcb la quort a finadina.
45 Fetsch aschia de gientilum,
Con savens vont il miu nam;
Lasch ad ellas lur valzen,
Gandel mez il miu prumen.
55.
Sch'jeu pertratg de maridar,
Catsch' oi pertut snavnrs;
11 Stan de letg quel fa
Fastedis e savurs.
5 Ina tratga de prender letgia,
E far SCO de far spass;
Lu legi' ins or la setgia,
Ch' ins Stat cul tgau a bass.
Sche'jeu ina paupra prendel^
10 Ch' a rauba scbi see jeu;
Co lein vegnir navenda,
Senz' engolar empau?
Ni praus, ni tetg, nit slonda,
Ni stalla, ni curtin;
15 Gliei quei miseria grouda,
De morir de fom perfin.
Sch'jeu prendel ina riha,
Schi paupers sco jeu sun.;
Scb' eis ei traso la streha,
20 Tei bettler bai fatg um.
Scb^jeu prendel ina biala,
Cb' ei fina de colur;
Semet jeu mal en siala.
Aunc plirs cbe ban V amur.
25 Scb'jeu prendel ina nera,
Cbe varda aunc brav stgir;
Lu siua ins sco tscbera^
Ins sa ca prender pir.
Scb'jeu ina magra prendel,
30 Sei nuot pli cb' ossa, pial;
Digitized by
Google
Volksliedcr 299
E nna ch^jeu se tegnel,
Sei prighel de far mal.
Sch'jea prendel ina schuaha,
Ch' ei melna de colur,
35 Ch' a biica mnr e bratscha,
Lu ha traso dolor.
Sch'jeu pren da gronda casa,
Sch' eis ei traso fetg quet;
Selauda e se rasa,
40 Ch' ins astga gnanc far huz.
Sch'jeu preD ina giezada,
Sche bein jeu vai de stgir;
Lu eis ella franc bulada^
Sin mei e tut che ri.
45 Sch'jeu prendel ina lada,
Sche nu dei jeu lu ir;
Quella ha magliau pischada,
E seua or en letg.
Sch' jeu prendel ina culs egls gross,
50 Lu sto jeu fetg turner;
Sche quels fussen aunc roacorts,
Lu fier r jeu ord il letg.
Sch'jeu ina legra prendel,
Puspei hai de turner;
55 Ch' ella si per mei se stendi,
E laschi ca dormir.
Sch'jeu prendel ina schnupa,
Sche sei lu tut che ri;
Poss jeu bein duvrar la zappa,
60 8a far motguu tudi.
Sch'jeu prendel ina perderta,
Che sa igl, A, B, C;
Lu mei davos gin er metta,
Sch' ins ha bucca bien streh.
65 Sch'jeu pren iua che sa nuot
Ni legier ni scriver,
Ni scolas ni manoz in guot,
Lu sei mal de far.
Digitized by
Google
300 VolksUeder
56.
£1 calender hai mirau,
Vi dellas enzennas^
Hai lensperas patertgau
Delias naoBchas femnag;
5 Tgei ei taca de snrfrir,
Sch' in vnl cnn ellas se convegnir
Bac SCO tgaun e gat,
Sco ei biars se cat.
En r enzeuna digl anugl
10 Ei buca sanadeivel,
Ina ginvna cnn in vegl,
Ch^ ei mal perens e fleiyels ;
Ellas schass bngient morir,
Ch' ella podess In survegnir
15 In giuven alegreivel
Ed era buca fleivel.
En V enzenna dil bov
Deies Ti bnca prender^
Ina che ba vistgins novs;
20 lis chiltscbenls lai pender;
Sch^ Ti affonts vegns a snrvegnir,
Vegn quella els bnca vestgir,
Ti eis en pupira,
Mal vegn ei cnn Tei ad ira.
25 lis scbumials plischess a roi^
Scb^ ei fnss dan Inbienscba,
Ch'jeu podess dnas snrvegnir,
Oig'jen per consienzia;
Cura cb' ellas vegnessen a se skignar,
30 Podess jeu tier mirar,
Co ellas se dattan,
Co ellas se sgrattan.
lis crops va tut anavos^
Igl ei bnca ventira,
35 Sch' in menass cnn carr e bos,
Spis' e vistgadira;
En qnort temps ei tut dnyrau,
Ti eis fetg enganaus
Digitized by
Google
Volkslieder 301
Per yer tain donna,
40 Ch'ei adina scherfimia.
Ei plascbes son bein a mi
Quella giuvna fintschala,
Sch' jeu podeiBs ' survegnir^
Ina reh^ e biala;
45 Mo quellas ein semnadas rar,
A perquei stoi jeu scbar star
E portar pazienzia
E far penetienzia.
Jeu astgel bnc ogbiar,
50 En ten la stadera,
Ei podess er gartegiar
lua che fhss bnedra;
E buess tut naventy
Cb'jeu vess pauc legberment,
55 E fuss adina pleina,
E fagies mai tscheina.
II scorpion ei tussegans.
Or da tnttas fhormas,
Jen fuss er' enganaus,
60 De ver ina stuoma;
E vegness fetg molestaus,
E da tut pauc schezegiaus
Per ver tala dunna,
Cbe adina marmugna.
65 Igl ei buc de cussegliar^
Enten il ballester^
Cbe in dei se maridar.
En in line ester;
E cu in hagi tratg navent,
70 Resta agli era pauc yalzen,
Ei va tut per las vias,
E per las ustrias.
n steiilb6ok yegd inslegiilus,
Cun la coma lada,
75 In cb' ei giuyen maridaus,
Dat ei bia casada;
Cbe a gli fa zun grond quitau,
Digitized by
Google
302 Volkslieder
Che ei vegni yiventaii;
Cur ch' ei gliei panca rauba^
80 Ed en biars che gaudan.
II Wassermann ei pauc de crer,
Gliei in' enzenna blaua^
Cur cli' ins queta d* haver enzitgei,
Sche va ei tut en aua;
85 Sche in vul ella mantener,
Po ins fetg biars quitaus haver,
Per haver tala dunna,
Che ha panca samma.
lis peschs ei buca d* empruar,
90 Gliei in* enzenna anetga,
Quella vgn Tei enganar.
Bein che Ti has la letga;
Nagina causa fa pli mal^
Che quel tissi infernal,
95 Per il qual jeu Tei avisel,
Che Ti te partgirias.
Sin la fin vi jeu avisar,
Tgi che vul prender dunna,
Dei avon se patertgar,
100 Gliei ina caussa gronda;
Cur chei gliei fatg e daventau,
Sche in fuss gie enriclaus,
Sto ins viver enseroen,
Bein e mal prender.
57.
Jeu less a Ti scultar,
Sch' Ti losses mei^tadlar
E buc per mal si prender^
Davard il maridar;
5 Ch* in dei bein patertgar,
Per buc s* enriclar suenter.
Jeu vi bugient tadlar,
Mo quei dei nuot muntar,
Ch'jeu resti senza um prender;
10 Pertgei quei stan a mi,
Digitized by
Google
Yolkslieder 303
Quora pil tgau tagi;
E spetgel vess suenter.
0, bein de ban a fei;
Sch* Ti spetgas vess sin qnei,
15 Che Tei molest' ad ina;
Sch' Ti quetas gie de far,
Ch' ei deigi nuot muncar^
II piaun ed er la frina.
Per gliez pegl'jeu si lev,
20 II spiis mi dat la brev^
De schar muncar nuota;
El vul tut plein furnir^
Gun tgei che plai a mi^
La cas' ei nossa tutta.
25 Gliei gleiti empermess,
Mo il star eu va vess,
Jeu temel ch' el Tei engoni;
Cunzun sche Ti creies a gli
Beingleiti tgei ch' el di,
30 E lais pegliar il moni.
Sch' jeu dei ca crer a gli,
Cli* el vul tout bein a mi,
Ch' el dess per mei la vita;
Sche dei jeu bein tadlar,
35 Sin il Vies fauls cussagliar,
Che buc tadlar mereta.
Ti maunglas nuot plidar
Schi losch cun mei.
Fa tanient curvien en fatscha;
40 Pertgei Ti stos saver,
Che Ti seigies aunc pilver
Ina giuvna mattatscha.
Cheu has Ti gartegiau,
Gliei tut cun quei lugau,
45 Pren enpau peda;
Ti vegns schon a vegnir
Pertscharta tgei vul dir,
Quei che fa uss Tei ton leda.
Digitized by
Google
304 VolkBlieder
Sche jeu hai gie paucs onns,
50 Scbe silmeins portar affons
Bonai ch'jeu vegn bein era
Saver sco qaellas ch'han
Bug pli biars onns e van
Cugl am a letg la sera.
55 Ti poBs bein esser quel,
Ch'jea bai scbon getg tier Tei,
Ina mattatocba narra;
Pertratgas buc vid qnei,
Cbe sa vegnir vid Tei,
60 £ prest far star en bara.
Cu Ti mettas si il piann,
Sche tgag' il bnob ginn plaun,
£ stos fdrscbar la caca;
Denton peglia fine il piaun^
65 £ dat in legher grin,
£d arda per nneta.
Schei gliei mai per qnei de far,
Scbe qnint'jen bein mitsebar,
Qnei ei mai per esser sperta;
70 £i gliei gleiti vi Ingan,
Anter piann cavan,
Scbe rest'jen annc perderta.
Gronda perdertadnt,
Sa bnca dar ord Tei,
75 Sch' Ti qnintas ascbia;
De ver lugan gin bein
lis Tes quitans; cbe dein
ier la casa Tia.
Sche tgei quitans
80 Dein vegni snr mei,
Cnr jen snn maridada?
£ hai in nm tont bien,
Cbe maina catta sien,
£i gi e notg a strada.
85 Ti stos er ver qnittan,
Ch' ei vegni si filan
Digitized by
Google
Yolkslieder 305
Cadisch, lenziel ed auter;
Che Ti hagies de vestgir
Quels buobs per mintga gi,
90 Che scarpan e hsk nuot anter.
Ei gliei bnc schi prigulus,
Schiglioc yivesses Vubs
Bnc Bchi contenza;
Yeas bein se meglian leung^
95 Sch' ei vess ca dan caschnn,
E Yns vesses stneu star senza.
Mender che sco gliei ass,
Sa ei gie bnc vegnir,
Sch' ei foBS gie mellis prighels;
100 Pertgei cur ch'jeii yai urn,
Sche dunDa sai cb'jeu sun^
E poss serrar i1 righel.
Sch^ Ti poss gie vi serar,
Sils anters commendar
105 Ed esserMa patrnna;
Sche & ei tonaton
A Ti hue legher onn
£ yita bnc biar buoa.
Sche tgei tuc* ei pia de fea
110 Bia pli che cnschinar
Ad ina femm' en casa?
Che dei yegnir logada si,
Sco jen dei sturyegni,
Ch' en piann se rasa.
115 Madretscha, po calei
Da batterlar de qnei,
Che mi & greyadetgna;
Jen poss ca pli tadlar
n Yies disquors schi narr,
120 Ch' ei bnc per giuyentetgna.
Sch' Ti poss ca pli tadlar
II min disquors schi bi,
Che fuss per Tei nkeiyel;
Sche yegns Ti schon a yegnir
BitoromABlscbe ChrMtomaUiie. II. t. 20
Digitized by
Google
306 Volkslieder
125 Pertscharta tgei vul dir,
Ch' el seigi staus verdeivels.
58.
Suua; suna giegia,
Us mats de Cnera vegnan!
Els vegnan cun lur bialas,
Fagient parada zun^
5 La gronda cun platiala,
Las autras cuu zenpugn.
Usfl lein si sunar
E lein cheu legher star,
Cuu las matteuns de Cuera
1 Lein nus brav saltar ;
La gronda cun platiala,
Lein far scadanar,
E quella cun zenpugn,
Bray schar tuuar.
15 Suna, suna giegia,
lis mats de Cuera vegnan!
59.
Suna, suna giegia,
Ch' lis mats de Peiden vegnan !
Els cavan suecs
Mo senza dretgs.
5 Allegher las matteuns!
Suna, suna giegia,
Ch' lis mats de Cumbel vegnan !
Els vendan graun,
E spargnan paun.
10 Allegher las matteuns!
Suna, suna giegia,
Ch' lis mats de Morissen vegnan I
Els fan process
Per gudognar daners.
15 Allegher las matteuns.
Suna, suna giegia,
Ch' ils mats de Vella vegnan !
Digitized by
Google
Volkilieder 307
Els van sin pegna,
£ train or la palegna.
20 AUegher las mattenns!
Sana, suna giegia,
Ch' ils mats de Degien vegnan !
Schlognian rascha
Per dar curascha.
26 Allegher las mattenns!
Suna, suna giegia,
Ch' ils mats de Vignogn veguan !
Van giu'l Glogn,
£ maglian ogn.
30 Allegher las mattenns!
Suna, suna giegia,
Ch^ ils mats de Lumbrein vegnan !
Van gin Rein,
E fan pnlein.
85 Allegher las matteuns!
Suna, suna giegia,
Ch' ils mats de Vrin vegnan !
Beiban vin,
E £ui de fin.
40 Allegher las mattenns!
Suna, suna giegia,
Ch' ils mats de Snrcasti vegnan!
Van oragin el casti
Per metter en ani.
45 Allegher las mattenns!
Suna, snna giegia,
Ch' ils mats de Camuns vegnan!
Van a Runs
Per far spamns.
50 Allegher las matteuns!
Suna, suna giegia,
Ch' ils mats de Tersnaus vegnan !
Els £ui barsaus,
E rumpan ils trans.
55 Allegher las matteuns!
20'^
Digitized by
Google
308 VolksUeder
Suna, suna gieg^
Ch' Us mats de Vail yegnan !
Van per las valls^
Train or ils pals.
60 Allegber las matteuns!
60.
Ei ban voleu dar ina da Mendel a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Medel qnei vi jen buc;
Adina mel quei magVjeu buc,
5 In* antra vi ad haver.
E ban vol in dar ina de Muste a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Muste, qnei vi jen buc,
Gaffe qnei bras' jeu buc,
10 In' antra vi ad haver.
Ei ban voliu dar ina de Trun a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Trun, quei vi jen buc,
Dar sil frun quei lasch'jeu buc,
15 In' antra vi ad haver.
Ei ban volin dar ina da Oandiast a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina da Dandiast, qnei vi jen buc,
Adin' il gast quei fetsch jen buc,
20 In' antra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Siath a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Siath, quei vi jen buc,
Tochen las siat quei stun jen buc,
25 In' antra vi ad haver.
Ei ban voliu dar ina de Pitasch a mi,
Ina da biala ed ina fina;
Ina de Pitasch, quei vi jen buc,
Adina pen asch, qnei beib'jeu buc,
30 In' antra vi ad haver.
Digitized by
Google
Yolkslfeder 309
Ei ban volin dar ina de Castrisch a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Castrisch^ quei vi jeu bnc,
Magliar paun misch; quei magi' j en buc,
35 In' antra vi ad haver.
Ei ban volen dar ina de Olion a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Glion, quei vi jeu buc,
Barsar glogn, quei bras' jeu buc,
40 In^ antra vi ad haver.
Ei ban volin dar ina de Scbluein a mi,*
Ina biala ed ina fina;
Ina de Schluein, quei vi jeu buc,
Far pulein, quei fetsch jeu buc,
45 In' antra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Somvitg a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Somvitg, quei vi jeu buc,
Magliar suitg, quei magi' jeu buc,
50 In' antra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Ladir a mi,
Ina biala ad ina fina;
Ina de Ladir, quei vi jeu buc.
Far vadi, quei fetsch jeu buc,
55 In' antra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Zignau a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Zignau, quei vi jeu buc.
Far gniau, gniau, quei fetsch jeu buc,
60 In' autra vi ad haver.
Ei ban volin dar ina de Breil a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Breil, quei vi jeu buc,
Dar sil steigl, quei lasch jeu buc,
65 In' autra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Pigneu a mi,
Ina biala ed in ina fina;
Ina de Pigueu, quei vi jeu buc,
Digitized by
Google
310 Volkslieder
Beiber ischeu, quel beib' jen bnc,
70 In' antra vi ad haver.
Ei han voleu dar ina de Rueun a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Ruenn, quel vi jen buc.
Far i1 tgenn^ qnei fetsch jen bnc,
75 In' antra vi ad haver.
Ei han volen dar ina de Rnschein a mi,
Ina biala ed ina iina;
Ina de Rnschein, qnei vi jen bnc,
Cnar pluBcheins, qnei en' jen bnc,
80 In' antra vi ad haver.
Ei ban volen dar ina de Fallera a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Fallera, qnei vi jen hue,
Adina gallera, qnei magi' jen bnc,
85 In' antra vi ad haver.
Ei han volen dar ina de Sagogn a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Sagogn, qnei vi jen bnc,
Dar cnl mogn, qnei lasch jen buc,
90 In' antra vi ad haver.
Ei han voliu dar ina de Laax a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Laax, qnei vi jen bnc,
Far SCO ils qnacs, qnei fetsch jen buc,
95 In' antra vi ad haver.
Ei han volen dar ina de Flem a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Flem, qnei vi jen buc,
Prender il splem, qnei lasch jen hoc,
100 In' antra vi ad haver.
Ei han volen dar ina de Trin a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Trin, qnei vi jen buc,
Adina vin, qnei poss jen bnc,
105 In' antra vi ad haver.
Digitized by
Google
VoIksUeder 311
£i ban voliu dar ina de BoDadnz* a mi,
lua biala ed ina fina;
Ina de Bonaduz, quel vi jen buc,
Trer or 11 schDOz, quel lasch jeu buc,
110 In' antra vi ad haver.
Ei ban volen dar ina de Savgiein a mi,
Ina biala ed iua fina;
Ina de Savgiein, quei vi jeu buc,
Dar cul stgiein, quei lasch jeu buc,
115 In'autra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Riein a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Riein, quei vi jeu buc,
Ir el Rein, quei mond'jeu buc,
120 In' antra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Duin a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Duin, quei vi jeu buc,
Far giu fulin, quei fetsch jeu buc,
125 In^ antra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina da Floud a mi,
Ina biala ed in fina;
Ina de Flond, quei vi jeu buc,
El barhom, quei vom jeu buc,
180 In' autra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Luveu a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Luven vi jeu buc,
Adina sil ruver, quei stun jeu buc,
135 In' autra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina de Surquolm a mi,
Ina biala ed ina fina;
Ina de Surquolm, quei vi jeu buc,
Tochen si qnolm, quei vom jou buc,
140 In' autra vi ad haver.
Ei ban voleu dar ina do Sursaissa a ml,
Lna biala od ina fina;
Ina de Sursaissa, quei vi jeu buc^
Digitized by
Google
312 VolksUeder
Metier V absa quel lasch' jen bnc,
145 In' autra vi ad haver.
61.
Ina de Dnin,
Qnei vi jen bnc;
Filar glin,
Quel sal jen bnc.
5 Ina de Camuns,
Qnei vi jen buc;
Far si moos,
Qnei poss jen bnc.
Ina de Tarsnans,
10 Quei vi jeu buc;
Sedar cul nanscb,
Qnei astg'jen bnc.
Ina de Vail,
Qnei vi jen buc;
15 Schar dar cnl pal;
Qnei poss jeu bnc
Ina de Surcasti,
Qnei vi jen buc;
Schar dar cnl marti,
20 Quei va bnc tgunsoh.
Ina d^ Uorsi
Qnei vi jen bnc;
Capitalas stuors,
Qnei poss jen bnc.
25 Ina de Peiden,
Qnei vi jen bnc;
Smaccar peiver,
Qnei descba bnc.
Ina de Gnmbel;
30 Quei vi jeu buc;
Dar sil schnmberi
Quei fa ventmn.
Digitized by
Google
Volkslieder 313
Ina de Morissen,
Quel vi jen buc;
85 Beiber tissi,
Quel astg'jeu buc.
Ina de Vella,
Quei yi jeu buc;
Smaccar pelischs;
40 Quei drova nuot.
Ina de Degien,
Quei vi jeu buc;
Gaschiel veder,
Tuchegia mi buc.
45 Ina de Yignogn;
Quei vi jeu buc;
Pigliar pile calcogns^
Quei po88 jeu buc.
Ina de Lumbrein,
50 Quei vi jeu buc;
Dar puschein,
Quei plai mi buc.
Ina de sontg Andriu,
Quei vi jeu buc;
55 Magliar eroplius,
Quei fa fallius.
Ina de Nusaus,
Quei vi jeu buc;
Far puccaus,
60 Quei nezegia nuot.
Ina de Pruastg,
Quei vi jeu buc;
Litgar pen asch,
Quei poB8 jeu buc.
65 Ina de Silgin,
Quei vi jen buc;
Pnrtar stgelin,
Quei astg'jeu buc.
Digitized by
Google
314 Volkslieder
Ina de Smrin^
70 Quei vi jea buc;
Far tinderliD,
Qaei sai jeu bac.
Ina de ConS;
Quei yi jeu buc;
75 Schar trer ils pons,
Quei lasch'jeu buc.
Ina de Wanescha,
Quei vi jeu buc;
Far taretscbas,
80 Quei sai jeu buc.
Ina de Vrin,
Quei yi jeu scbon;
Quei sai jeu scbon.
62.
Ti car e prus fumegl!
Pertgei ley as aschi meryegl
Ayon cbe la steila dil solegl?
O Ti cara, bialla matta!
5 Vul Ti dar a mi la flur?
Ayon cbe dar a Ti la flur,
Scbe yi jeu dayentar in grauu,
Ed en ten la tiara yi jeu se znppar.
Scbe Ti yul dayentar in graun,
10 Ed enteh la tiara yul se zuppar;
Scbe yi jeu dayentar in piyun,
Ed ord della tiara vi Tei piclar.
Scbe Ti vul daventar in pivun,
Ed ord della tiara mei piclar;
15 Scbe vi jeu daventar in pescb,
Ed enten V aua vi jeu se zuppar.
Scbe Ti vul daventar in pescb,
Ed enten 1' aua vul se zuppar;
Scbe vi jeu daventar in pescadur,
20 Ed ord da V aua vi Tei pescar.
Digitized by
Google
Volkslieder 315
Sche Ti vul daventar iu pescadur^
Ed ord da V aua vul mei pescar;
Sche yi jeu daventar ina nuorsa,
E^ enten la bostga vi jeu se zappar.
25 Sche Ti vul daventar ina nuorsa^
Ed enten la bostga vnl se zappar;
Sche vi jeu daventar in tgaun,
Ed ord della bostga Tei seglientar.
Sche Ti vnl daventar in tgann,
30 Ekl ord della bostga vul mei seglientar;
Sche vi jeu daventar in camutsch,
Ed enten la greppa vi jeu se zuppar.
Sche Ti vul daventar in camutsch,
Ed enten la greppa vul se zuppar;
85 Sche vi jeu daventar in catschadur,
Ed ord della greppa vi Tei catschar.
Sche Ti vul daventar in catschadur,
Ed ord della greppa vul mei catschar;
Sche vi jeu daventar ina tuba,
40 Ed en igl ault vi jeu sgular.
Sche Ti vul daventar ina tuba,
Ed en igl ault vul Ti sgular;
Sche vi jeu daventar in aunghel,
Ed enten bratsch vi Tei pegliar.
45 Sche Ti vul daventar in aunghel;
Ed enten bratsch vul mei pegliar;
Sche lein nus star semper beai,
E beai lein semper star.
63.
a.
Tgei trais Ti neu della spusa?
E che nus; che luvroin aschi boiu!
Jeu hai tratg neu ina vitgetta zoppa ed ina caura tschocca^
E che Dieus nus moini en boin.
5 Nua vas Ti per la spusa?
E che nuS; che luvroin aschi boin!
Jeu vomel en Valrein,
E che Dieus nus moini en boin.
Digitized by
Google
316 VolksUeder
Tgei mettas sutatgau alia spusa?
10 £ che nuS; cbe luyroin aschi boin!
Jeu mettel la cozza digl asen^
E che Dieus nus moini en boin.
E tgei mettas si pons alia spusa?
E cbe nuSy che luvroin aschi boin!
15 Jeu mettel la sialla digl asen,
E che Dieus nus moini en boin.
b.
Tgei luvraves Ti jer sera?
Giu dils mes, che lavuran aschi bein!
Ad jeu luvravel in runtgeti;
E che Dieus nus meini en bein.
5 Ach, tgei fagievas cun quel runtgeti?
Giu dils mes che lavurau aschi bein!
Jeu semnavel in garnetschi saline.
E che Dieus nus meini en bein.
Tgei fagievas cun quei garnetschi?
10 Giu dils meS; che lavuran aschi bein!
Jeu fagievel il paun de nozzas,
E che Dieus nus meini en bein.
Nua mavas Ti per la spusa?
Giu dils meS; che lavuran aschi bein!
15 Ad jeu mavel vi Valreine,
E che Dieus nus meini en bein.
Tgei devas tscheina alia spusa?
Giu dils mes, che lavuran aschi bein!
Jeu devel pul e pene,
20 E che Dieus nus meini en bein.
Nua schavas dormir la spusa?
Giu dis mes che lavuran aschi bein!
Jeu metev' el la en la stalla digl aseu,
E che Dieus nus meini en bein.
25 Tgei mettevas per pons alia spusa?
Giu dils meS; che lavuran aschi bein!
Jeu mettevel la blaha digl asen,
E che Dieus nus meine en bein»
Digitized by
Google
Volkslieder 317
64.
a.
Gion Petschen dil tgau plat!
Viva la compagnia!
Manava 'gl asen or sil plaz.
Hosant^; sche vus pie, viva la compagnia.
5 mumma, leis schar meridar en ten quel stand?
Viva la compagnia 1
En quei stan eis memia ginvna.
HopsantO; sche yus ple^ viva la compagnia.
Mema giuvna sundel buc,
10 Viva la compagnia!
U fumegl vi ad haver.
Hopsante, sche vun pie, viva la compagnia.
n fumegl ei buc per Tei,
Viva la compagnia!
15 Signurs e giunchers ein per Tei.
Hopsante, sche vus pie, viva la compagnia.
La schuldada ei brava glieut,
Viva la compagnia!
Schei ban buc daners, sche ban antra glieut.
20 Hopsante, sche vus ple^ viva la compagnia.
b.
II Gion Petschen dil tgau plat
Manav* in asen or sil plaz.
Seabsenteschiy sche Vus plai.
Viva la compagnia!
5 Ach mumma, schei meridar quest onn!
Ach, aunc quest onn eis memia giuvna.
Seabsenteschi, sche Vus plai.
Viva la compagnia!
Ach, memia giuvna sun jeu buc,
10 Vai schon tschintschau cun mes fumegl.
Seabsenteschi, sche Vus plai.
Viva la compagnia.
II nies fumegl ei buc per Tei,
Signurs e giunchers ein per tei.
Digitized by
Google
318 Volkslieder
15 Seabsenteschi, sche Vus plai.
Viva la compagnia.
SigDors e giunchers vi jen buc,
In bray schuldau vi jeu haver.
Seabsenteschi, sche Vus plai.
20 Viva la compagnia.
La scbuldada ei brava glient,
Sch' ei ban cbe daners, sch' an antra glient.
Seabsenteschi, scbe Yns plai.
Viva la compagnia.
65.
Stai si^ o biala,
Ed arv* il tin escb,
Lai mei en vegniri
E tschnnc buc gin qnest.
5 Tgi and' jen splnntont?
Tgei ei pomai qnei,
Che fa ton canera
E desta si mei?
Glei tschen in, che roga,
10 Snt tetg stess bngien.
Jen hai bnc la moda,
Schi tard de schar en.
car, il min ginven,
Chen eis mal gartiaus,
15 Fatg yessas bia meglier
De star en tin mans.
Pertgei en ca mia
Ei n' albiert ni sai dar^
Jen fetscb bnc nstria;
20 Lai ir da splnntar.
Cara, cnn mei droya
Empan compassiun^
Teidla co ei ploya,
Hagies comiserazinn.
25 O car; il min ginyen,
Jen hai fatg propiest;
Digitized by
Google
Volkslicder 3^9
De notg aschi tard
Buc arver il mia each.
CSarezia de carezia;
30 Cul proxim ver amur^
Pertratga bein teza,
Fuss ei buc ti* honur ?
8che gie che ti fusses
II miu il pli car,
35 Scbe veguess jeu eunc buca
Min meiui midar.
Tgei nizegia quel pia^
Ella lai nus spluntar;
Mo deir amur tia
40 Hai pauc d' engraziar.
Stai leger, o biala^
Avon che tuorni cheu pli,
Vai vi in' urialla,
Quei sai jeu de dir.
45 car, il miu giuven,
Buc per mal prendi si;
Jeu roghel de tumar,
Vi bugien survir si.
Na, na buca tratga,
50 Ch'jeu vegli tumar,
Quei hai jeu mo fatg
Per tei empruar.
Jeu vesel avunda
Tia intenziun,
55 De mei mo surprender,
Sc' in pauper narun.
66.
Ina gada ch'ei era treis aschi cars compogns,
Che mavan en 1' ustria casa-miez ;
Ou i vevan ditg bubiu e ditg magliau,
Sche vevan els endament da lur bialas.
In scheva: La mia ei la biala,
Lauter scheva: La mia ei auno pli biala,
Digitized by
Google
320 Volkslieder
n tierz scheva: La mia ei la pli biala de tnttaS;
La empermess der schar star treis notgs can ella.
Ella era buca pli lunsch che ton
10 £ yeva tnt ndeu^
Quei che sen car spus veva detg.
May' ella a casa schi tmlia, truliamein,
L'escha seraya ella si,
n barcnus claudey' ell' en.
15 Cu i era yi in^ nrialla,
Vegneya sen car spus;
cara dnlscha biala^
Stai si e lai mei en.
Jen stnndel bnca si,
20 Jen laschel Tei bnc en.
La plieyia la mei bogna,
La neiy la mei schelenta.
Sche bogni Tei la plieyia,
Sche schalenti Tei la neiy.
25 Jen stnndel bnca si,
E laschel Tei bnc en;
Pertratg' empan anayos,
Tgei Ti has tschintschan ell' nstria casa-mies.
Maya treis pass anayos^
80 E deya cnl pngn el cor;
Qnei asta mei nnot;
Sch'jen hai tnt stnen dir o.
67.
Tgei dotta ynl Ti dar,
8ch' Ti ynl mei maridar?
Jen hai dns brocs de pienn^
E nnot de metter en;
5 0; sche gi jtmira Snsana;
Sche jen hai bnca leghermen?
Jen hai dns fays cotgs^
E hu bnc de scaldar;
0, sche di^ junira Snsana,
10 Sch'jen hai bnca de magliar?
Jen hai ina camischa mtta,
Ed ina de cnntschar;
Digitized by
Google
Volkslieder 321
O sche di; janfira SosaDa^
Scb'jen hai bnca de scomiar.
15 Jeu hai ina cozza rutta
Ed ina pial d' in buchet.
O; scbe di; junfira Susana,
Scb'jeu bai bac' in bi letget?
Mo sche va, um vegl mitgiert
20 Cun tia barba grischa.
Mo scbe ya, junfra Susana
Culs plugls en la camiscba.
68.
Ei era ina matta, che mava per ana;
Ei er' in ritter cavalier^
Gbe mava per gassa sidengin,
Dnnscballa, vns essas fina^ gie fina!
5 Leis bnca scbar star treis notgs con vus?
Na; na! avon cbe qnei dovess daventar,
Stneis vns a mi gin maligiar
Treis biallas rosas cotscbnas,
Cbe seigien frestgas da miez nnviern e stad,
10 E restien irestgias^ g^e frestgias.
Cnr cb 'el ba ndiu qnels plaids^
Scbe sin sin cavagl eis el seglins^
E scnrentan snr qnolms e vaUs,
Ed jus encunter il moler, gie moler.
15 min bien moler, vus stoveis a mi gin maligiar,
Treis bialas rosas cotscbnas, gie cotscbnas;
Cbe seigien frestgas da miez nnviern e stad,
E restien firesgias, gie frestgias.
Cur cb* el ba gin las rosas,
20 Scbe sin sin cavagl eis el sesins;
E scurentau snr qnolms e vails,
Ed jus encunter casa, gie casa.
Leu mav el per gassa sidengiu;
Las rosas vai jeu survegniu,
25 Las rosas ein sin capiala^ gie capialal
Scbe ti bas las rosas survegniu,
Scbe vai jeu dispensan solaz;
RStoromaaiflcha Chrettomathle. U. 8. 21
Digitized by
Google
322 Volkslieder
Sche nns due udin ensemen;
Sche casa quel stos ti baghegiar^
30 £ spazi ded ir a bratschi^ gie bratscbi.
69.
Tgi ei cben o cbe splunta?
Ai duQDa mumma, dildnmde;
£i gliei il retg de Froutscba,
Ai dunna mumma.
5 Mei o e scbei vegnir eu el,
Ai duDna mumma, dildumde;
Mei o e scbei vegnir eu ol;
Ai dunna mumma.
Nua lein scbar seser el?
10 Ai dunna mumma, dildumde,
Nua lein scbar seser el?
Ai dunna mumma.
Si el cantun de meisa,
Ai dunna mumma, dildumde;
15 Sil el cantun do meisa,
Ai dunna mumma.
Tgei lein dar de magliar ad el?
Ai dunna mumma, dildumde;
Tgei lein dar de magliar ad el?
20 Ai dunna mumma.
Lein dar utscbals bersai ad el,
Ai dunna mumma, dildumde;
Lein dar utscbals bersai ad el,
Ai dunna mumma.
25 Ei tgei lein dar de beiber?
Ai dunna mumma, dildumde;
E tgei lein dar de beiber?
Ai dunna mumma.
Bien vin della Yaltrina,
30 Ai dunna mumma, dildumde;
Bien yin della Valtrina,
Ai dunna mumma.
Digitized by
Google
Volkslieder 323
Nna lein schar dormir?
Ai dunna mummay dildamde ;
35 Nua lein schar donnir?
Ai dunna momma.
Tgi ei cheu o che splunta?
Dunna mumma, dildildnm.
Ei gliei il retg de Fronscha,
Ti mia figlia.
6 Lein schar vegnir en el?
Dunna numma^ dildildum.
Va o e lai vegnir en el,
Ti mia figlia.
Nua lein schar seser el?
10 Dunna mumma, dildildum.
Si el cantum de meisa,
Ti mia figlia.
Tgei lein dar de magliar ad el?
Duna mumma, dildildum.
15 Utschals bersai,
Ti mia figlia.
Tgei lein dar de beiber ad el?
Dunna mumma, dildildnm.
Vin Valtrina sura,
20 Ti mia figlia.
Nua lein schar maner el?
Dunna mumma, dildildum.
Si en combra nova,
Ti mia feglia.
25 Cun tgi lein schar maner el?
Dunna mumma, dildildum.
Cun la figlia giuvna,
Ti mia figlia.
En qual letg lein schar maner el?
30 Dunna mumma, dildildum.
En il letg de plemas,
Ti mia figlia.
21
Digitized by
Google
324 Volkslieder
Tgei eis ei leu?
Dnnna mnmina, dildilduin.
35 In bray bi pop,
Ti mia feglia.
Tg;i lein prender padrin ad el?
Dnnna mumma, dildildum.
Mistral Martin,
40 Ti mia figlia.
Tgi lein prender madretsch' ad el ?
Dnnna mnmma, dildildum.
La signura,
Ti mia figlia.
45 Co lein metter num ad el?
Dunna mumma, dildildum.
Giachen dil tgil niebel,
Ti mia figlia.
70.
(Vgl. Revue des Patois Gallo-Romans I. p. 118—119. Canzun de Tgina.)
Din, Din car! co quei mai va
Ded ir' egl jester a marida;
Onn ch'jeu pudevel ir cuu mats e matteuns,-
Uonn ch'jeu stoi star cun piurs e dunnauns.
5 O Din, Diu car! co quei mai va
Ded ir' egl jester a marida;
Onn ch'jeu pudevel ir cun miu bi tschupi,
Uonn ch'jeu stoiel ira cun piez ed ani.
O DiU; Diu car! co quei mai va,
10 Ded ir' egl jester a marida;
Onn ch' jeu podevel trer en mia biala rassa brina,
Uonn ch'jeu stoi dar per pieun e friua.
O DiU; Diu car! co quei mai va
Ded ir' egl jester a marida;
15 Onn ch'jeu podevel metter si miu bi tschos alv,
Uonn ch'jeu stoiel far cun el stratscha agli Hans.
Digitized by
Google
Volkslieder 325
O Ti min Diu car, co qaei mai va
Ded ir' egl jester e maridar.
Onn savey'jeu ir' cnls mats a bratsch,
Ed uonn stoi ir col Hans sin bratsch.
6 Ti miu Dieu car, co quei mai va
Ded ir' egl jester e maridar,
Onn savey'jeu metter si miu bi capi lad,
Ed uonn stoi dnvrar la cap' ed il stratsch.
O Ti miu Diu car, co quei mai va
10 Ded ir' egl jester e maridar.
Onn savev'jeu trer en mia schuba tschola,
Ed uonn hai stoviu dar pil vin de pigliola.
Ti miu Diu car, co quei mai va
Ded ir' egl jester e maridar.
15 Onn savev'jeu seglir e saltar,
Ed uonn stoi star a casa e schar commend ar.
Ti miu Diu car, co quei mai va
Ded ir' egl jester e maridar.
Onn savev'jeu ir cur mats e matteuns,
20 Uon toi jen star cun purs e dunnauns.
Ti miu Diu car, co quei mai va
Ded ir' egl jester e maridar.
Onn ch'jeu savevel ira sil plaz a saltar,
Uonn aber stoi star sper la tgin' e vigliar.
25 O Ti miu Diu car, co quei mai va
Ded ir' egl jester e maridar.
Onn cb' jeu savevel star cun miu bab e mia mumma,
Uonn aber stoi star cun in a sira carugna.
Ti miu Diu car, co quei mai va
30 Ded ir' egl jester e maridar.
Onn ch' jeu vevel ils begls plein graun,
Uonn aber vai els plein murglinas.
Ti miu Diu car, co quei mai va
Ded ir' egl jester a maridar.
35 Onn ch'jeu vevel la zunaun plein piaun,
Uonn hai mo in tec d' in maun.
Digitized by
Google
326 Volkslieder
c
Onn pudev'jeu metier si miu bi tschupi,
Uonn stoi jeu ir cun piez et ani.
O ti Dieu CAT; co quel mai va
D 'ir' egl jester e marida.
5 Onn sayev'jeu metier si min bi ischos av^
Uonn stoi jen dar el per vin de cavals.
ii Dien car, co qnei mai va
D 'ir' egl jester e marida.
Onn savev' jen metier en mes bials coralls coischens^
10 Uonn stoi dar els pil vin de nozzas.
ti Dien car^ co qaei mai va
D 'ir' egl jester e marida.
Onn pndev'jen irer en mia bialla giupa brina,
Et uonn stoi dar ella per pieun a frina.
15 ti Dieu car, co quel mai va
D 'ir' egl jester e marida.
Onn pudev' jeu metier si miu bi capetsch cun cresia,
Et uonn stoi jeu pender el orda fenestra.
ti EHeu car, co quei mai va
20 D 'ir' egl jester marida.
Onn pudev'jeu ir ora sil plaz a saltar,
Et uonn stoi jeu star sper la tgina a ditar.
ti Dieu car, co quei mai va
D' ir' egl jester e marida. —
71.
(Vgl. Revue des Patois Gallo-Romans I. p. 116—117. Leiezia dina duna per
sin um mnreni.)
a.
Dunna Mumma, mei a casa!
II vies um ei malseuns.
Sche sa '1 esser, sche sa '1 esser,
Stoi eunc ira treis avon.
5 Dunna Mumma^ mei a casa!
II vies um ei ussa morts.
Sche sa '1 esser, scbe sa '1 esser
Stoi eunc ira treis avon.
Digitized by
Google
Volkslleder 327
Danna Mumma, mei a casa!
10 Ei satiaren il vies um.
Sche sai esser^ sche sai esser
Stoi eunc ira treis avoD.
Dunna Mumma, mei a casa!
Ei parton la rauba de vies am.
15 Stoi uss' ira, sto uss' ira!
Sai buc ira treis ayon.
b.
DuDua, dunna, va a casa!
II tiu um ei mal malseuns;
Sche sa'l esser, sche sa'l esser,
Stoi aunc ira treis avon.
5 Donna, dunna, ya a casa!
Ei parvergian il tiu um;
Sche sai esser, sche sai esser,
Stoi jeu aunc ira treis avon,
Dunna, dunna, va a casa!
10 Ei tucca de miert per il tiu um;
Sche sai esser, sche sai esser,
Stoi aunc ira treis avon.
Dunna, dunna, va a casa!
Ei satiaran il tiu um;
15 Sche sai esser, sche sai esser,
Stoi aunc ira treis avon.
Dunua, dunna, va a casa!
Ei fa messas per il tiu um;
Sche sai esser, sche sai esser,
20 Stoi aunc ira treis avon.
Dunna, dunna, va a casa!
Ei partan o il sal per tiu um;
Sche sai esser, sche sai esser,
Stoi aunc ira treis avon.
25 Dunna, dunna, va a casa!
Ei partan la rauba de tiu um,
Dieus pertgiri, Dieus pertgiri,
Buca peda de star pli.
Digitized by
Google
328 Volkslieder
c.
Dunna^ dunna^ va a casa!
II tin um ei mal malseuns;
Sche sal esser, ache sai esser,
Stoi saltar^ ir treb avont.
5 Dunna, dunna, va a casa!
Ei pervergian il tiu am;
Sche sai esser, sche sai esser,
Stoi saltar, ir treis avont.
Dunna, dunna, va a casa!
10 II tia um ei ual spartius;
Sche sai esser^ sche sai esser,
Stoi saltar, ir treis avont
Dunna^ dunna^ va a casa!
Ei vistgeschan il tin um;
15 Sche sai esser^ sche sai esser,
Stoi saltar, ir treis avont.
Dunna, dunna, va a casa!
Ei satiaran il tiu um!
Sche sai esser, sche sai esser,
20 Stoi saltar, ir treis avont.
Dunna, dunna, va a casa!
Ei fa messas pil tiu um;
Sche sai esser^ sche sai esser,
Stoi saltar^ ir treis avont.
25 Dunna, dunna, va a casa!
Ei partan la rauba de tiu um;
Uss pietigott e stei si legher,
Quella gada stoi jeu ir.
72.
(Unvollstandig Annalas, III. p. 284.)
Sai hue nu' ir, sai buc nu' star,
Ruaus el mun sai buc euflar.
Damaun marvegl vi jeu si star,
Ina salvaschina vi jeu sigittar.
5 Jeu mavel or' enteu in uaul,
Udevel bargient in affont ded aul.
Digitized by
Google
Yolkslieder 329
II Segner^ nies Dien, ha mei conservaiiy
CSi' ils Yianns han mei boca migliao.
Dmmaim merregl vi jeu si star,
10 Las nosxas de mia momma vi mirar.
Ei biendi, Yos noszadnrs!
Gon bein che mia mumma stat sper il siu spas.
Co sai jeoy co pos jeu Tia mnmm* esser,
Jen che hai si in schi tgietschen bi tschupiV
15 In tgietschen tschnpi veis Vus bein si^
Mo treis affous veis Vns mess vi.
In veis en I'ana negentau^
£d in snt in snitg satran.
Mei veis ora ent^ igl naul,
20 Con tmschels e discharina zuppau.
tgei sgarschur, a tgei pnccan!
Che mia mnmma ha sin quest mun menau.
Che vegn a vegnir in spert stermentus,
Che pren naven mia mumma dil siu spus.
25 In' antra via vi jen mussar,
Tras Engaland stos Ti passar.
73.
(Nach Ischi I, p. 6.)
a.
Cnra ch^ ils siat onns ein stai vargai,
Eis ella id' Or' et en siu jert.
Cheu vegn neutier in bi giuven
E di: Tgei £ei8 cheu, bialaV
5 Jeu sun vignius tras in marcau,
Nua che tin spus ha nozas salvau.
Ella prenda or de siu sac,
n fazolet alv, schi alv sco '1 latg,
E fiera vi quel sin siu scusal,
10 Che mava gin larmas sco in ual.
El prend' ora de siu det
In ani d' aur d' argienet ;
Digitized by
Google
330 Volkalieder
£ di: Chen has ti cara quel,
E lu lein nus in pir daventar.
Ella mava ora en siu jert^
E 86 tschentava sut in pumor.
Chen vegn in bi giuven nentier
Ed emparava, tgei ella fagiess.
5 Tgei stas Ti chen aschia?
Has forsa tin bab u tia mamma malseuns?
Ne has fors' in auter el tgau?
Jen hai ne il bab ne la mumma malseuns;
Jeu hai era bnc in auter el tgau.
10 Ei gliei schon siat onns, ch' il miu pli car ei jus daven.
74.
a.
(Nach Ms. Ap.)
[fol. 22»] frari, o frari digl mien ashi cari !
atti ina truria noua^
ca la tia pli cara ei malmalsauna,
ei mal malsauna zacndo per murir.
[fol. 22^] 5 sha co dei ieu far per lauescha?
preign sunadurs a cantadurs,
a ua giu sut las sias faniashtras.
a fai leu suna ad era canta,
ad era canta, ei sil pli bein.
10 muiTia doUa mia shi cara,
meie vus po giu ad aruei la porta
a shei uegni si.
biengiy biengi, vus cara bialla!
bien on, bien on, seies beiniugnien!
15 mo neu ten ei a vus ton fetg?
igl tgiau agl cor ad era pertut.
muma della mia shi cara,
mei vus po enten quella combreta
a purtei ora qui reshti.
20 et cheu ueis vus quei, ca vus mi veis dau,
egl qual a mi shi pauc nezigiau.
muma della mia shi cara.
Digitized by
Google
VolkBlieder 331
mei vas po er en per quel facalet
da farsha gin las sias larmetas,
25 sias larmetas ad era savurs.
muma della mia shi cara!
mei vos po era gian tshalle
a pnrtei si ina zaina vin dnlsh!
onca quei yin dnlsh na sei stan nintshiu ora,
30 ei la sia pli cara nal leu spartgida.
mo tgiei a el nalla len fatg?
el [a] priu si igl sin manti uer
ad ei In ins entocen santeri
a Ian spitgan sin qnella baretta.
35 leu a ol era shi bargin,
ca igl sin cor ei per miez shlupaus.
mo neua han ei In satarau,
ei, qnellas dues shi caras baretas?
ei, ina era snr basselgia.
40 tgiei eis ei In carshin ord dellas fossas?
[fol. 23*] igl ei carshin dues rossas cotshnas,
las en carshidas si ton grondas,
chei pandalsBuen snr il tetg basselgia en,
a len nignienau ellas anzeman.
45 quei fuva ina clara enzena,
ch' ei fussan schon en tshiel anzeman.
b.
Frari, o frari!
Jen portel a Ti ina trista novetta,
Che tia spnsetta ei malmalsaunetta,
Malsogna de morir.
5 cara glientetta, co lein nns pomai far
Ded ira e visitor ella?
Lein prender siat sunadurs e siat cantodurs
E lein ira snt sias anltos faniastras
E snnar e cautar aschi ditg, aschi linng, entochen ch^ ella audi.
10 Cara mnmmetto, tgi ei chen pomai;
Che suna e conto era aschi bein?
Igl ei nnot auter che mats j asters.
Cara mnmmetta, alzei mei ord letg,
E Bchei ver, sch' jen encounschel in do quels ?
Digitized by
Google
332 Volkslieder
15 Qnel chen gin cun quella capiaUa con or si,
Quel ei grad il miu sposi!
Gara mumetta; mei giu ed envidei si^
E tuchei maun e fagiei beinvegnent!
Denton ei la spusa spartida en bratsch de sin spus.
20 II spus ha mess si sin bi manti blau
E bargiu ascbi ditg, ascbi Hung,
Tocben ch' il cor empermioz ei schlopaus.
Gara glieutetta, co lain pomai far,
De satrar quellas duas barettas?
25 Ina sur baselgia e lautra sut baselgia.
Gara glieutetta, tgei crescb' ei leuora?
Ina gielgia alva ed ina rosa cotschna.
Gara glieutetta, tgei munta quel pomai?
Ei muonta, ch' ellas seian en parvis omisduas ensemen.
frari, frari!
Jeu portel a Ti zun trestas novettas;
Ghe tia spusetta ei scbi malmalsaunetta^
Ha malsogua de morir.
5 firari, o frari! tgei lein pomai f&Ty
Ded ira a visitar?
Lein prender ils siat buns sunadurs e siat buns cantadurs,
Ed ira sut sias aultas fenestras;
Sunar e cantar dil pli boin, cbe nus savein.
10 cara mumma mirei, tgi sei po cbeu giu,
Gbe sunan e contan er' ascbi bein ?
feglietta, quel ei mo mats j asters,
Ghe san buc, che eis aschi malmalsaunetta.
cara mummetta, gidei mei ord letg!
15 E schei urdar, sch^ jeu enconuschel er in.
Quel leu vi davos cun capiala cun ur si, ei il miu spusi!
cara mummetta, mei giu, tuchei maun e figiei beinvegni!
cara spusetta, nua sentas il malP
II tgau et il cor e pertut anavon.
20 cara mumetta, mei en combretta per quei aschi bi romet,
Gh* ei valzen de trei melli renschs,
Quei ha miu spus dau sin la letg.
Denton eis olla spartida.
Digitized by
Google
VolkBlieder 333
Sin spas metta si bi manti blan.
25 Compognan, a compognan tochen il senteri.
Lea ba el bargiu schi ditg, scbi liang,
Cbe sia frestg cor ei schlapaus empermiez.
cara glieutetta, tgei leia pomai far,
De satrar qaellas doas scbi biallas barettas?
30 Ina sor baselgia ed ina sat baselgia.
cara glieatetia; tgei crescb' ei chea ora?
Daas gielgias alvas, cbe cresoban tocben si sam,
Tocben si sam il clutgo o sisam se stertaglian ellas ensemen.
cara glieutetta, tgei manta qaei?
35 Qaei manta cb' els seigien el sogn parvis.
d.
frar, frar!
Jen portel a Ti ina zun trista novetta,
Cbe la tia spnsa ei zun malsaunetta.
frar, o frar!
5 Tgei dei pegliar maans,
Per mia spnsa poder consolar?
Lein prender siat sunadnrs e siat cantadurs
£^ ira snt casa a snnar
Per ella consolar.
10 cara mnmmetta, tgi ei cben gin,
Cbe snnan e contan ascbi bein?
cara mummetta^ gidei mi ord letg!
E scbei ver, scb'jen enconnscbel in de quels?
cara mnmmetta, grad quel cben gin
15 Gun quella capiala, cb' a si quei bord d' aur^ ei grad il miu spus.
Cara mnmmetta, fagiei vegnir si,
£ fagiei; seigies beinyegniont,
cara spnsetta, nua sentas il mal?
II tgau ed il pez e per tut ana von.
20 cara mnmmetta, mai on combretta
Per ina zeina dil vin dultscbin,
Fertont cb' il spus beiba il vin,
Scbe vegn ei a vegnir de sparter partir.
La spnsa ei da quest mund navent spartida;
25 11 spus ba bargiu ascbi ditg ascbi liung,
Cbe siu cor ei permiez scblupaus.
Digitized by
Google
334 Volkslieder
cara glieutetta, noa lein satrar?
In 8ut clutger ed in sor clutger.
cara glieatettai tgei crescha si cheu?
car frar, dil miu pli car frar!
Jen portel a Ti ina znn trista noveta;
Che tia spusa sei malmaseunetta,
£i seigi malsogna de mnrir.
5 Lein prender siat cantadors e siat cantadnras^
Ed ir per ella consolar.
cara mummetta, tgi sei chen gin,
Che suuan e contan aschi bein?
cara* mummetta, gidei mei ord letg,
10 E schei ver^ sch'jeu enconuschel in de quels.
cara mummetta, grad quel cheu gin,
Ch' a si quella capiala cun borlas d' aur^ ei miu spus.
cara mummetta, fagiei vegnir si el,
E fagiei beinvegni!
15 cara spusetta, nua sentas Ti mal?
II tgau ed il pez e pertutanavon.
cara mummetta, mei on combretta,
Per il romety ch' el ha dau a mi sin la letg,
cara spuseta, sche Ti tchontschas de quei,
20 Sche sto miu cor permiez slupar.
cara mummeta, mei giun schaler
Per ina zaina dil vin dulschiu.
Vegn ei de sparter, sparter, spartgir;
II spus ha bargiu aschi ditg, aschi liun,
25 Ch' il siu cor ei feudius enpermiez.
cara mummeta, nua lein satrar els?
In sur baselgia ed in sut baselgia.
Ei crescha duas gielgias schi linn, aschi ault,
Ch'ellas tonschan ensemen sil tetg.
30 cara mummeta, tgei munta quei?
Ch' els seigieu en il sogn parvis ensemen.
75.
Tgi vul saver la canzuneta,
Vi jeu far de saver.
Digitized by
Google
Volkalieder 335
Ch' il di de mias nozas
Ei a mi commondavaiiy
5 Gh'jou duel prender las miad armas^
A Burvir al retg contens.
Jen ves, che la mia spusa.
La fa bnc anter che bargir.
Bargi Vns bnc, mia cara,
10 A casa vi jeu tnnia
En circa de sis jamnas,
Ne sil pli tard sis meins.
Igl onu della biala compagnia
Ha bein cuzau bein gitg;
15 INittas las bialas compagnias;
Han bein cuzau siat onns.
En circa siat onns sun a casa arrivaus
En casa della mia cara,
D' in auter si pigliada.
20 Scha metteva in pei en ten la quort^
Dumendavan loschamein;
Rispundeva cun garmaschia^
Nus vein inpediment
Jeu hai pers la mia spusa,
25 Fetsch buc auter che bargir;
La mia valisch bia aur ed argient,
Mess tras las mias scbensadas^
Era schon bein pinada.
Tuts quels dellas nozas
80 Invidavan mei a tscheina;
Jeu de quei leds e contents
Plaun a plaun bein bufiAtg
Alia meisa sun tschentaus.
Cur ch' ei gliei stau vi miez la tscheina,
35 Dumendav'jeu de giugar
In niebel giug,
Qual vesa la biala spusa
La sera enten siu letg.
Tuts quels dellas nozas
40 In sin lauter miravan;
Plaun a plaun, nies car schuldau,
Vns buca savilei la biala spusa
Digitized by
Google
336 Volkslieder
Ed era baca pli tantei.
Sche nua ein mes anials^
45 Mias rintgas e diamantS;
lis qaals jen Yvlb, mia cara, vai dan,
Cli' ei grad qnesta sera siat onns?
Mo our ch' ella entelgiet quests plaids,
Sche se fiera ella en bratsch e cloma:
50 Nossa dunna e tuttas purschalas tier,
Sch'jeu carte vel ded esser vieua,
£d uss hai dus marius!
76.
Ei era ina niebla dunschala,
Che mava d' in plaun ora;
Entupar, ch' eir entupava
In niebol cavalier.
5 Tuccar maun, ch' el tuccava,
Figiova beinvegnient ;
Seles beinvegnient Vus biala^
Vus biala, sc'ina dunschala!
Vus biala, sc' ina dunschala!
10 Bialeta fusses Vus schon,
Fineta fusses Vus era,
Mo veis memia pauca rauba;
Sch'jeu hai buc la rauba,
Sch' ai jeu bein 1' honur
15 Grad aschi bein sco Vus.
Ira giu ch' el mava
En sac dellas caultschas cotschnas,
Prender ora, ch* el preudeva
IVeis aschi mellens e bials anials.
20 Tscheu veis, quel dun jeu a Vus,*
Pil bein ch'jeu vi a Vus.
Na quel astg jeu buc prender,
Sch' ils mes vegnan sisu,
Sche dian ei, ch'jeu hagi engolau.
25 Sch' ils Vos dian enzatgei,
Sche schei, che Vus veies anflau
En in aschi bi prau de trei e quatter fegl.
Digitized by
Google
Volkslieder 337
Prender; ch' ei prendovan bietigott cun larmas e snspirS;
Porscher, ch' ei porschevau il maun de se spartir.
30 Ira, ch* ella mava tier ina sia onda;
Cuss^liar; ch' elh& cussegliava, d' ir en claustra serada.
Ira, ch' ella mava en claustra,
En claustra serada, che negin podeva en.
Spluntar, ch' ei spluntavan vid la porta,
35 n habit de muniessa ha la schon daditg tratg en;
Mias terschullas melluas ei schon datig tegliadas giu.
Sche quei ei schon tut fatg, sche sto miu cor slupar.
Ina matta mava d' in plaun ora,
Entnpava bia cavalaria.
In losch ed in bi giuven
Vegn giud siu bi cavagl
5 E di: Biala matta essas,
Mo memia paupra.
Mo sch' jeu sun paupra,
Sche hai jeu V houur
Grad aschi bein sco vus.
15 Jeu pren ora dus bials anials,
E dun a vus per in present.
Jeu astgel buca prender,
Sch' ils mes vegnan sisu.
Sch' ils tes vegnan sisu, scho di, ti hagias anflau
15 Cheu ora en in bi plaun
De trei e quater fegl.
Uss eis ell' ida en claustra^
En claustra sarada,
Che mai negin, negin podev' on.
20 Cu gliei stau vi in temps,
Sche splunt' ei vid igl each.
cara, la mia schi cara,
Neu giu ed arv' igl esch!
car, il miu sohi car,
25 Ti vegns per memia tard!
La rassa de muniessa
Hai schou daditg tratg en;
Las biallas tarschollas mellnas
Bltoromanlacbo Obreitomathte. II. 8. 22
Digitized by
Google
3:^g Volkslieder
Ein schon daditg tigliadas gin.
30 Sche ti has quel schon fatg^
Sche sto min cor slnpar.
Sch^ jou mierel de carschadetgna,
Sche nna satiaran ei mei?
Tei satiaran ei en Valltrina,
35 Snt ina buot cun vine
Cun ina spina de stupa^
Che mein' il vin en bncca.
Ina biala matta *
Mava d' in plaun ora;
Entnpava bia cavalaria,
Gie bia cavalaria.
5 In giuven cavalarist^
Quel seglia giud cavagl;
Porsch' ad ell' il maun,
Gie porsch' ad elV il maun.
Seies beinvegnida biala!
10 Bialetta essas vus,
Finetta essas vus,
Mo memia paupra.
Sch'jeu sundel memia paupra,
Hai memia pauca rauba;
15 Sche hai jeu tont' honur,
Gie tont' honur sco vus.
El tila ord la tescha
IVeis bials custeivels anials;
Quels dundel jeu a vuS;
20 Pil bein ch* jeu vi a vus.
Quel astgel jeu buc prender,
Sch' ils mes vegnan sisu;
Sch' ils tes vegnan sisu,
Sche di, che ti hagies anflau.
25 Jeu mondel en claustra^
En claustra sarada,
Nua mai negin po en,
Gie mai negin po en.
Digitized by
Google
Volkslidder 339
Jl habit de maniessa^
30 Ei schon daditg tratgs eu;
La biallas tarschollas mellnas,
Ein era schon pridas giu.
Sche quel ei schon tut fatg^
Sche sto miu cor schlnpar
35 Dair encreschadetgna
E nu satreis lu mei?
En igl jert dellas mnniessas,
Naa che mias larmas spessas
Plovan giu sin tei,
40 Gie plovan giu sin tei.
77.
(Vgl. Revue des Patois Gallo-Romans I p. 120—122. La Ballade du jeune
m^n^trier.)
Tochen ch'jeu era in petschen affon,
Metteven ei mei en tgina^
Fidurum, pnmpum, fideralala,
Metteven ei mei en tgina.
5 Devan buglia cun in det;
Miez bugli' e miez bntschegna^
Fidumm, pumpum^ fideralala,
Miez bugli' e miez butschegna.
Cur ch^jeu vevel siat onus,
10 Cumprava miu bab ina gigia,
Fidurum, pumpum^ fideralala,
Cumprava miu bab ina gigia.
Cur ch'jen vevel quitordisch onus,
Mussava miu bab de gigier,
15 Fidurum, pumpum, fideralala,
Mussava miu bab de gigier.
Cur ch'jen havevel sedisch onus,
Mavel jeu ora sin gassa,
Fidurum^ pumpum, fideralala,
20 Mavel jeu ora sin gassa.
Snnavel aschi ditg et aschi liung,
Che la feglia dil retg udova^
22*
Digitized by
Google
340 VolkBlieder
Fidorum; pumpnm^ fideralala,
Che la feglia dil retg udeva.
25 UdeDt la feglia dil retg a suuout^
Vegnev* ella nentier tier mei,
Fidoraniy pumpani; fideralala,
Vegnev' ella neutier tier mei.
gigier miu, o gigier car!
80 0; sun' ina petschn' oriala,
Fiduram, pnmpum, fideralala,
0, sun' ina petschn' uriala!
Per suenter vi jeu schar durmir
Cun mei per questa notg,
35 Fidurum, pumpura, fideralala^
Gun mei per questa notg.
La sera mav' il retg per la sala entuorn
Ad onquerent la feglia,
^ Fidurum^ pumpum, fideralala,
40 Et enquerent la feglia.
£t enflont ella enten il letg cun mei^
Vistgida en seida brina,
Fidurum, pumpum, fideralala,
Vistgida en seida brina.
45 Or' enamiez miu curtin ei in bi perer;
Leu deis ti vegnir pendius!
Fidurum, pumpum, fideralala,
Leu deis ti vegnir pendius!
La vossa feglia ha sforzau
50 De far durmir cun ella;
Fidurum, pumpum, fideralala,
De far durmir cun ella.
Sche mia feglia ha tei sforzau
De far durmir cun ella,
55 Fidurum, pumpum, fideralala,
De far durmir cun ella;
Enamiez Fronscha ei in bi casti.
Leu deies ti vegnir retg!
Fidirum, pumpum, fideralala,
60 Leu deies ti vegnir retg!
Digitized by
Google
Volkslieder 34 [
QV emprim sto jea ir a casa
Et engrazia a miu bab e mia mumma,
Fidarum, pumpnm, fideralala,
£t engraziar a miu bab e mia mamma.
65 Gbe ban mei tratg si e viveDtau
Et er mussau de gigier,
Fidurum, pnmpnm; fideralala,
Et er mussau de gigier.
78.
Virola, virola! Ti ruha malsogna,
Ti sfraccas e mazzas tuts petschens affonts,
Perfia la regina de trenta-treis odds.
Ei tucca d' ensemen de bara,
5 E tut quels, ch' udevan, stuevan bargir.
Ell' ei ussa morta, e tuorna buca pli.
79.
Stai si scarvou Gion Paul marvegl!
Stei si Vus umens tuts da Flem!
lis Glarunes en neu vegni
E cun vies muvel naven i.
5 Tia vacca nera va avon
Da Cunclas giu, Ti scarvon Gion;
La fumeglia ban ei mazzau,
Jeu persuls sun aunc mitschaus.
En il tschaler sun staus zupaus,
10 Da barcun or sun lu mitscbaus;
Lu giu sil crap bai jeu tibau,
Gb^jeu sun bimamein slupaus.
lis umens en tuts se fatgs si,
En Glarun' en ei i vi ;
15 11 muvel vevan leu serrau,
En in curtgin ban ei aoflau.
11 scadanem ban lu stupau,
La platiala gronda bein leu scbau;
Vid quella ban fermau in bucc grond,
20 Per cb' ei audien a scadanout.
Digitized by
Google
342 Volkslieder
Cun las yaccas en pnspei i
La notg vi a da Cunclas si,
Durond che tschels han bneu, maugiau,
Ed en V nstria leghers stai.
25 UsSy Vus nmens tuts da Flem,
Veis savin pnlitamein
Als laders dar la cambroUa,
Qnels da Glarnna menar davos la cazola.
80.
(Ms. Vs.)
[f. 27*] A mi tnt ver perdnnan.
Qnon eis el tnrnans gin ftiva.
Muma, mama da la mia schi chara!
La mia fpnsa la yen a mnrir.
5 Filg; dilg mien schi car filg,
Jon hai tei nof meins purtan.
Par tei gien grond qnittan;
Par tei buc scliar bargir,
Hei pane sayiu durmir;
10 Par tei er cnschentar,
Hai bear stnyien ditar.
Filg, Filg dilg mien schi car!
Chei has ti faig cun tia spusa?
Ner chei eis, ner chei mannc^ ei?
15 Mama, mama da la mia chi car[a],
Qnei asch jon pir bnc gir ora.
Mnma, mama da la mia schi charra,
Meit ynfs si a dnmandeit ella,
Scheit po yer, scha ella ynfs gi.
20 Ei yen pli bien da gi en gi,
Ei da gi en a minchia gi.
Spnfsa, spufsa, la mia fchi charra,
[f. 27*»] Chei mien filg ha faig cnn tei?
Vol ti pir bncca gir ora?
25 Na, jou yi qnei bucca gir ora,
Jon yi qnei en terra pnrtar.
[Vi]nge ynfs nan,
Figeit ynfs gion ilg tegbet
A mirreit, co mien cor ei plaganfs,
30 Sco el fufs cnn dns craps fermans.
Digitized by
Google
Volkslieder 343
Con eis ella turna ginn stiva.
Filg; filg dilg mieu fchi car.
La tia fpufsa V ei malmalsonua,
Jja tia fpnfsaetta la yen a murrir.
35 Scha qnella mora,
Scha fto mieu cor fchlnpar.
Can eis el ieu par scala si a bargind schi patremeug,
Ca Has larmas giou curdavau afchi grofsas sco groITa arveglias.
Qnon eis el jons en combra.
40 Spnfsa, fpufsa, la mia fchi charra,
Ven ei bnc anpli bien?
El bargeva fchi pittrameng.
[f. 28 » I Spnf, fpus sin la fpnnda dilg mien lig,
Con er (er) in per fazaletz,
45 Prend ti in, ad in dai a mi!
A ffruschi gin las tias larmas,
Ch' ellas crodan afchi grofsas par tia vifta giu ;
Ad in dei ti er nou a mi
Da ffrnfchar jig mieu soung,
50 Ca va pil cor giou.
Can eis el tumauf giun stiva.
Bab dil mieu schi char,
La mia fpufsa la ven a murrir.
Filg, filg dil mieu chi chare,
55 Vol ti quei pir buc gir ora.
Quou eis el tumaus sin combra.
Spufsa, la mia schi charra,
Ven ei buc ampau pli [bien]?
Lur ha ella gig,
60 Bein ont ch' ei feigigQuesta noig tenter las oig a las nof,
Schi ven ei bein angir pli bien.
Ilg dou mal aschi fig cargava,
[f. 28*>] Sco bucca adinna veva.
Cou eis el tumaus giun ftiva.
65 Mama da la mia fchi charra,
La mia fpufsetta, la von a raurir;
Scha quella morra,
Sto mieu cor par miez schlupar.
Quou eis el tum[a]us sin combra
70 Ad eis staus sper ilg sieu leg,
Digitized by
Google
344 Volkfilieder
Ad ba parchirau sia bealla fpufsa.
La (ia callor quella era fchmidada,
A sieu Saung era tut jeu della;
Curca Igei Dgien vi quella noig,
75 Sch' ella bein era fparchida.
Quou jig fpus sa frieu ear jig leg ent
Ad ba bargiou Aschi petrameDg,
El ha bargiea afchi gig ad ascbi lieung,
Cb' ilg Soung Igi ei But par bucca a par nas ;
80 Ad ei lur er el fparcbieu.
[f. 29'^] Cou ban els lur faig due vaschels;
Eudadeos bi maliaus ad or dad ora bi sularaus.
Cou ban ei manau amadus, a man an a suterau
Ent nu ca la cafsa da Ha mama.
85 Sia mama fova sin jn ault balcuu.
Ad ba pilgiau fchi gronda tema,
Cb' ella ei dada dat ora giu,
Ad ei er' ella fparcbida Raftada ;
Ad or duas baras feig val g[n]ieu treis.
81.
Sign 11 r Oompleti ba termess si^
Per vossa figlia domondar;
La figlia sai buca dar,
Perquei cb' ella ba mo siat onus
5 Ed ils otg, cb' ella mana survegn.
Ira, cb' ei mavan in grond tscbancun,
Bargieva la spusa scbnueivel fitg.
Pertgei bragias Ti ascbi fitg?
Jeu bragiel per mia mumma, cb' jeu vesel mai pli.
10 Ira, cb' ei mavan in grond tscbancun,
Bargieva la spusa scbnueivel fitg.
Pertgei bragias Ti ascbi fitg?
Jeu bragiel per mia popa de far termagls.
Jra, cb' ei mavan in grond tscbancun,
15 Bargieva la spusa scbnueivel fetg.
Pertgei bragias Ti ascbi fitg?
Jeu bragiel per mia satlnta de paun e latg.
Quescba tgeu, a casa bavein nus era ina satluta de paun e latg.
Digitized by
Google
Volkslieder 345
82.
(Ms. C'z.)
[f. 3*>] Surselva, Surselva, ti freida Surselva!
Val Schoms, val Schoms, ti bialla val Schoms!
Ste die, Ste die, la mia Mumetta!
Va die, va die, la mia chara Figliaetta!
5 Ti eis semper stada ioa Figlia Reala;
Er Rauba, Danerfe ven bncca mnncaro.
Ch' ei m' gida Cavalfe a Serviturfe,
Sch' igl Cunber fa malle ent igl Mef Cor.
Stei die; ftei die ilg mef car Babeto!
10 Va die, va die, la mia Filgeta!
Ti eis semper Stada jna Filgeta Realla.
Ste die, Ste die, las mias charras Cuupougias!
Va die, va die, nofsa cara CumpoDgia!
Si eis Semper Stada Una Cnmpongia reala.
15 Damaun a Treis Huras vom jeu naveod.
Ma or par Un Plann, antapa ilg Sef Spus da Schoms.
Ach Spufa a Schi cara! Nu vol mai Ti ir?
Ach Spus sclii car! cun mei deis Vangir,
Da mias Nozzas deis er Mangiar;
20 A mi er en la Fofsa Deis Ti er purtar.
[f.4»] Ean ifs a Vangifse, can ngit alur giu Ses Sir e Sia Sira,
Ei Sauna Filgetta; en cafa noffa fco en casa vofa.
Ei vofsa Filgetta Sunt jou mai Stada,
Vei er la Spronza, Da mai buc reftar.
25 Ean ifse Sin stiva, Ean ifs davefs Meifa.
Cau gi 11a, la Spufa,
Steit fi, fteit fi, lascheit mei ir or!
Lur gi '11a, la Sira, Con ei bucca Lifouza,
Ga la Spufa dumondo letzienzia d' ir or.
30 Ma ore, ma ore en Combra nova.
Cau ha ilg Talgiere da la Spufa favieult Treis gadas anturn;
Lur gi'l ilg Sef Frare: Steit si, fteit fi !
Lafcbeit mei ir or, jig Igei bucca drege cun la mia Cara foretta!
Ach sora afcbi Cara, nua fa ilg afchi Mai?
35 Fa mai ilg Mef Cora, alura partut.
Ach Frare Schi Care, Sti vas giu, fcha falida,
Dumonda la Muma, Scha 11a feigig Cnntenta,
[f. 4*»] Da mei ver Tarmefs, Tarmefs a la Mort,
Digitized by
Google
346 Volkslicder
Alora eis ella anenda favieQlt^ det Si ilg Sieu Spirt.
40 Cau ha ^1, ilg Sef Spaf afchi gige plirau,
Antroc ilg Sieu Core Parmiez ei fchlupaus.
Mei Hn qnei Gi ei Staus dnas Barras;
A V ina Si Sume, a V antra giudem,
A r ina ean ifsi er orn Cun ella,
45 A las Treise er eni Tumaus ent par el.
Ach! chei carfcheva Hn quellas dnas fossae?
Ai; rosas cotfchnas a jelgias alvas;
Ellas en carfcbidas si^
Antrocan ellas ean anfemen vangidas.
83.
(Unvollstandig Annalas III. p. 284/85.)
a.
Salep e la formicla^
Che levan maridar.
Hoissa, hoissum^ hoi, tirala^ rideridum.
II hi salep quel scheva,
5 Jeu lessel maridar.
Hoissa, hoissum, hoi, tirala, rideridum.
La formicla scheva:
Ti lesses forsa mei?
Hoissa, hoissum, hoi^ tirala^ rideridum.
10 II bi salep quel scheva:
Gie miu giavisch fuss quei.
Hoissa, hoissum, hoi, tirala, rideridum.
Ei mavan sigl altar,
Per metter en gl' ani.
15 Hoissa, hoissum, hoi, tirala, rideridum.
Sch' ei il bi salep daus de leuvi,
Ch' ei gliei segliu o il tschurvi.
Hoissa, hoissum, hoi, tirala, rideridum.
Sch' ei la formicla ida sur mar,
20 Per etg de medegar.
Hoissa, hoissum, hoi, tirala, rideridum.
La formicla ei ida de Pastgas,
E tumada de Nadal.
Hoissa, hoissum, hoi, tirala^ rideridum.
Digitized by
Google
Volkslieder 347
25 Car cbe la formicla ei tnrnaclay
Sch' er' il bi salep morts e sattaraus,
Hoissa, hoissum, hoi, tirala, rideridam.
Sch' 618 ell* ida vi sur fossa,
Ed ha bargiu, ch' ella ha nit 1' ossa,
30 La manecla e la grossa.
Hoissa hoissuni; hoi, tirala, rideridum.
b.
Ei era in salepetti,
Che leva maridar;
Sche scheva la formicletta,
Ti losses forsa mai?
5 Ei mavan sin igl altar
Per enzinar en;
Sch' ei il salep daus do lau vi,
Ch' igl ei segliu or' il tschurvi.
La formicla ei ida sur mar
10 Pigl etg de madagar;
Ell' ei ida de Pastgas,
E turnada de Nadal.
Cur ch' eir ei tnmada,
Er igl um morts e satraus;
15 Ell' ei ida sur fossa,
£ bargiu ch' ei gliei rut 1' ossa.
c.
Jl bi salep quel scheva,
Jeu lessel maridar.
Ei ta, Ei tum,
Tei ra li dirum.
5 La formicla scheva,
Ti losses forsa mei?
Ei ta, ei tum,
Tei ra li dirum.
Ei mavan sigl altar,
10 Per metter en gl' ani.
Ei ta, ei tum,
Tei ra li dirum.
Digitized by
Google
348 Volkslieder
Sch* eis el daus anavosi,
Cbi gliei segliu a il tschurvi.
15 £i Ul, ei turn,
Tei ra li diruin.
Sch' eis eir ida sur mar
Per igl etg de medegar.
£i ta, ei turn,
20 Tei ra li dirum.
Eir ei ida naven da Pastgas,
E tuniada de Nadal.
Ei ta, ei turn,
Tei ra li dirum.
25 Mo cur ch' ell' ei tumada;
Sche fuv' el morts e satraus.
Ei ta, ei tum^
Tei ra li dirum.
Sch' eis eir ida sur fossa,
30 Bargiu ch' ei gliei rut V ossa,
La manetla e la grossa.
Ei ta^ ei turn,
Tei ra li dirum.
84.
a.
Si Surselva, si Surselva
Dus e dus ensemeu;
Igl abersac cul giegiersac;
Igl aseu dat sil schumber,
5 Las miurs cun cheuas liuugas
Vegnan a vegnir a oozzas.
Si Surselva dus e dus ensemeu,
II fumegl e la fatscbella, che se preudan
Avon platta ed avon pegna;
Igl asen e la leur,
Che dattan sil scbumber,
E tuttas meurs cun cheuas leungas
Vegnan a nozzas.
Digitized by
Google
Volkslieder 349
c.
Si Surselva dus e dus a per,
II fiimegl e la fatschella vegnan a se prender;
II tudelsac, il geger suna,
Igl asen dat sil schumber,
) E tuttas las menrs can cheaas leungan
Veguan a nozzas.
85.
a.
(Nach ZtBchr. f. rom. Phil. VI p. 84—85.)
Bargiadn! qui tadleit si bein
Da V ana a davart ilg vin ;
Ilg melger esser vult scadin;
Ne sa vnlten cnmportar,
5 L' in dreg e Igauter dar.
Ilg viu gi: jou mein la bandiera^
Fatsch' star la Igieud da buna vilgia,
Scha ge la dnna zundra.
Ti vol cun mei ta maschadar,
10 Ami rumper, ami gustar.
Mo 1' ana dat rasposta Igi :
Da serras fas ti buvariass,
Da gi cbiauns paran par las vias;
Da sabi ta vol far,
15 Ilg qual fig mal vult star.
II vin gi : sch' ion flatscb^ eiver in^
Na temma quel bucca miuchin,
Dierm' er sin strom a sin . . .
Quou pel pir bein durmir,
20 A senta buc quitau.
L' ana gi: quei tont don na fuss,
Scha pir aminchin tont savess^
Chel a dormir, cur terns fuss, mass.
Cur' in memgia ha buvien,
25 Vult el pir Inra pli.
Digitized by
Google
350 VolkBlieder
Dg vin gi: lai mei cud pascb!
Jeu sal cun tei buc cuvangir,
Sto bier blasam per tei udir,
Savents par tieu gidar
30 Blastamas grondas ver.
L' ana gi: parqnei mi vol ti mal^
Ch'jou sai ilg ver gir par tal,
Dunnanns ad huniens metas a mal;
La honor metas en ruvinna,
35 La rauba en purginna.
II vin gi: tia crudeltad
Ruvina cassas a marcaus,
A meta perder era a prauss;
Scadin ta less schar ir;
40 Els peiss na ta po vartir.
L' ana gi: vin, mi teidla andreg!
En mei far being ils unffontsets;
En mei staten er quels beals peschsets.
Jou mor er la farinna;
45 Lav* tut en la cuschinna.
II vin gi: cur in eiver eiss,
Ne tenia quel bucc duss ner treis;
Fa bi tarmalg Singiurs a Regs^
Angual scina schiemgeta,
50 A prers trai gin bareta.
L' ana gi: mess frigs ean pli beals,
Chiou lav' aschi quels beals peats,
Er las camischas dils mats;
Jeu dost a beas la seid;
55 Tiers mei rafresch' in bein.
II vin gi: jou sunt tout beinvulgius;
Jou veng en vaschella d' aur mess si;
Pagans jou veng er melgs co ti;
Da tei sa sgrisch' ilg fieuc.
60 Mo r aua gi: jou mein' ilg priss
Tuts raginavels en tuts logs;
Nagin hum vif elg mund nun eiss, .
Digitized by
Google
Volkslieder 351
Ca senza mei po far^
Er pann a cuschinar.
65 Ilg vin gi: mei parchiren ei melgs;
Jou veng mess en in grond vaschi,
Pagans jou veng er mUlgs co ti;
Can eiss bnc ana ber pli bi.
Tei lein ei semper currer or
70 Suenter tieu vonn ir.
L' ana gi : quei pir semper savei !
Ca jon las ervas nndreg;
Tuts frigs ca ean sutil soleg,
Tiers quei da far miralgia
75 Mi drova la puralgia.
II vin gi: steidla quei chiou gi!
Cur in lavura tut il gi,
Lgi prend' jou vi ilg stoungel fri,
Ilg met er a cautar;
80 Quei poss ti bucca far.
L' ana gi: taunt jou poss valer,
Ca tut ilg mund mi sto haver^
Utschals, Igimaris er pilgver;
Quei tut sto jou gidar^
85 Ne senza mei por far.
Ilg vin gi: aua, lei mei cun pasch!
Jou vi achi dar dreg, a quesch!
La honur alg bris ti semper has
Tiers singiurs et avont ils reggs;
90 Ma pon far senza tei.
Da^l'aua ean ils melgers frigs;
Parchei chella porta ilg pli bien nitz.
Auncalur la laudan bucca tuts;
Cuntut land' jou ilg vin,
95 Sell* el vangis ent' il mieu butschiu.
n vin fa bein mala Igieut;
BuolerS; betters, maza glieut.
Dattun, da stad useia schieult;
vin, niebla buvronda,
100 Ti paupradad fas gronda.
Digitized by
Google
352 Volkslieder
vin, vin, ti eis beal a fin!
Chi ta beiva andreg, can antaleg,
Sch' eiss melger ber co tuts confets;
Chi memgia tei Btrapaza,
105 Scha rumpas la cavaza.
b.
(Nach Ms. Sg.)
[f. 9«] Antscheiver lein Cantar Scad in,
Cantar da L^ ana a dilg vin,
dilg vin ad er da L' ana
Discuror lein ampaue.
5 L' ana ha gig bein tiers ilg vin:
jou mein las molas da mnlin,
veng er duvrau en Casa,
Silg feld a Sin la Strada.
Ilg vin, jou sunt stimaus par tut,
10 Cun flis mei metan en la Buot,
[f. 9*>j fetsch leger star scadine,
ilg gron ad er ilg pinge.
Mo L* ana gi: jou dunt buc sut,
en mei buns Peschks afl' tin partute,
15 quels veugian or pilgia[i]e,
als gronds singiurs purtaie.
jig vin gi: tut ca mei ten Char,
en aur^ argient fan or Schvidar,
mi fan zund gron hanure,
20 presentan alg Singiure.
Mo L^ aua gi alg vin Sinsur:
avont tut and' a mi L' hanur,
fetsch tut alf; Schuber, fine
ber pli ch' ilg melger vine.
25 Ilg vin gi: teidle ampau mei,
sch' anchin da luvrar Stoungels ei^
fetsch jou quel aung Cantare,
Salgir ad er Saltare.
[f. 10*] En mei, gi 1' aua, fan ei Beings
30 als pitschens ad er zarts uffonts,
Digitized by
Google
Volkslieder 353
mei dovran en Cuschina
tiers Paun a tiers la frina.
Tiers L'aua lur ilg via ha gig:
Ciir mats, mateuns mei beivan fig,
35 da bien Cor pon els rire,
da lagrament salgire.
L'ana gi: jou Nasch filg ault culm
ad hai mien Cuors par tut ilg mund,
sin mei pon viadiB fare,
40 bears Pievels Navigare.
jig vin gi: guarde ilg* mieu faig,
ampau Sin mei hagias adaig,
elg Tempel veng purtaufse,
tiers dievers Soings duvranfse.
[f. 10**] 45 Mo L'aua dat quest da lingiar,
jou fto la Tera freschkantar,
fch'jou fufs tiers tei buc ngida,
dilg Cault fusas pirida.
jig vin gi: ti has la raschun
50 jou Sunt fumelg, ti mieu Patrun,
scha ti buc fufsas ngida,
scha fus iou zund pirida.
Tras niz Ga nus da L' aua vein,
and ei a quella laud Cumplein,
55 mo jou ilg vin teng Chare,
nou tei vi jou schvidare.
jig buader fera giu
a gi:
Vangit! buvein ufs fin ad Un
ei feig d' ilg alf ner chietschen vin,
Cour jou hai ffaig la rauba
60 fcha vi jou beiber aua.
c.
II vin di encunter V aua:
^Jeu sun pli fins che Ti!
Mei meinau ei ord Valltrina,
E mei nan si la Cadi".
R&toroin&nische Chrestomathie. II. 2. 23
Digitized by
Google
354 Volkslieder
5 L' aua di enconter il via :
^Jeu sun aunc pli fina che Ti!
Mei portan ei en cuschina,
Mei drovan ei de cuschinar^.
II vin di enconter V aua :
10 ^Jeu sun pli fins che Ti!
Mei portan ei si da tschaller,
Mei dattan ei a prers e signurs".
L' aua di encunter il vin :
„Jen sun aunc pli fina che Ti!
15 Mei drovan ei vid ina persuna,
Cli' ei grad a von parturir".
II vin di encunter V aua:
^Jeu suu pli fins che Ti!
Mei portan ei en baselgia,
20 Mei drovan ei de consecrar".
L' aua di encunter il vin :
„Jeu sun aunc pli fina che Ti!
Sch'jeu curdass buc gin denter las neblas,
Btuesses Ti seccar vi.^
86.
(Nach Ztschr. f. roni. Phil. VI. p. 89-90.)
Ei, potz tussig; ei; ei, ei!
Chei novellas ei po quei?
Frouscha vult nuss aenganar
Cun sia pasch amoingia far.
5 Quel sanrigla silg davoss.
Quel ca sa fida dilg Frantzoss.
Amparmetten quest a tschei;
Quei chils pli plai, schi salvan ei.
Serps ean ei a buca tubass;
10 Metten tutts lur plaids sin strubass
Quel sanrigla silg davoss,
Quel ca safida dilg Frantzoss.
Cun lur lests els rumpen trass,
Rumpen plaids sco rumper glass;
15 Sco ils moUerss bi maligien,
Par puder far quei chels greigian.
Digitized by
Google
Volksliede 355
Quel sanrigla silg davoss,
Quel ca safida dilg Frantzoss.
Sco las vulps sabassen ei,
20 Par salgir pli ault vonzei,
Datteu lura la caabroUa
Cuu lur plaids, a lur paroUa.
Quel saurigla silg davoss,
Quel ca safida dilg Frantzoss.
25 Quei ch' els gin veaa buc da cor;
Mell eu bucca^ fel elg cor.
Gun lur peiss sau far la schlifa,
Snuuen tut iu' autra pfifa.
Quel saurigla silg davoss,
30 Quel ca safida dilg Frantzoss.
Fan sc' els haigiau bieu untent,
Gun baselgias prender eut;
Vulten reformar la terra,
Salvan tut la Igieut par nara.
35 Quel sanrigla silg davoss,
Quel ca safida dilg Frantzoss.
Sco Cirenas san cautar,
A la Igieut vi durmantar;
Vesen, ch' Un safida d' els,
40 Schi sucroden ei lur quels.
Quel sanrigla silg davoss,
Quel sa safida dilg Frantzoss.
Reg da Spania alg Keisser an
Unpruvau menduras an.
45 Cura chels ilg mens quittavan,
lis Frantzoss els savundauen.
Quel sanrigla silg davoss,
Quel ca sa sifida dilg Frantzoss.
Melli tuchs ban els en sen,
50 lis tarditurs els pagan bein,
Tschafian lur par las tarschollas
Menneu lur la Igieut a scolla.
Quel sanrigla silg davoss,
Quel sa safida dilg Frantzoss.
23^
Digitized by
Google
356 Volkslieder
55 Uss^ vus ch' essas anfisai,
6iu da guerra stnnclantai
Le88a(s)[n] far Unna pasch cnmiua;
A cun uus ngir beiu par in a.
Qael sanrigla silg davoss,
60 Quel sa safida dilg Frantzoss.
Nubs Igianprim vuss lein tamprar^
Ca vuss Dgits sapartarcbiar
Ont cantscbeiver Una guerra,
Malruvaus a tut la terra.
65 Quel sanrigla silg davoss,
Quel ca safida dilg Frantzoss.
Quest bienmaun jou ur' a vuss;
Seias redlis er sco nuss!
Pleids a barba ver tudescba,
70 Cun vardat ad Una irescha!
Quel ca safida dilg Frantzoss
Sgrat' ilg cbiau -lu silg davos.
87.
(Nach Ms. A.)
|f.7*] Adee, o Babilon, marcau zund bi,
Ti vens vangir spazaufs mei fin Un gi.
A venfs filg funDament
Vangir splanaus navent,
5 Jou gig a cbi.
Eivers ean er vangi Dilg Pitining
Ilgs regs d' la terra, ch* an Buvieu ilg vin,
Er quels cb' an bandliau,
Cun els ban marcadau^
10 Han part dil fcbring.
Fig plonfcbar pon bein er ilgfs marcadonts,
Cb' an gieu gudoing dad clla gifs ad onfs,
A pon ufs leiD purtar,
A gir, cbi ven Cunprar
15 Giu ilg niefs Crom?
Inna rigina funt ent Babilon
A stunD fagirameng fin ilg mieu tron^
Digitized by
Google
Volkelieder 357
Nagin mal gieu Hlg muud,
Vieua mSi stada zund
20 Cun mefs uffonts.
[f. 7**| Scba ie ch' ei plai a chi, o antichrift;
Pagaglia Dar a chi ven Deus ilg gift,
Gbatschar tei elg uffieru,
Eut ilg parpeteu vierm
25 Par ilg tieu lift.
L' ei stada Unna pitauuDa d' malmuudiog,
Spiritualmeng a faig pitiDing,
Parquei Deuf caftiaa
L' ba par ilg fieu puccau
30 A fieu striiDg.
Vee, a cbi, babilon, marcau pafsent,
Ti venfs a ngir zund ambliDaufs naveut,
ir en CunDemnatiouu
Ad en la parditiouD
35 Pilg falament.
Ad ilgs frigs dalachoivals ean guncbi,
Navent Da tei er uecbiameng ftuli,
AD er Dilg tieu Bein ftar
Venfs mei t' aragurdar
40 dad ufs anvi.
Tuts vingian a garir, sch' els vingian ver,
Co quoi marcau ad ardcr ven ftuver,
[f. 8*] Ilg qual erra vafchieu
Cun feida a cun vale
45 Ad auter Berr.
A chi auda V bauur, dorschader grond,
graziufs fingur da tut ilg mund?
iou Efar vi ufs tef,
Ach, feiafs ti er mef
50 Perpetten zund.
Mieu Deuf a fenger char, fai grazia Bault,
Ch' iou plaz Pofsig afflar ent ilg tscbiel Ault,
Mei vilgiafs liBarar [da]
Babel a fieu malfar
55 Ad ilg fieu gault.
Digitized by
Google
358 Volkalieder
Schi vi iou celeBrar da funfs mieu Cor,
Ludar, glorifichar tei or ad or
Par tia gronda Buntad,
A par la fanadad, Ca ti mi hafs do.
60 Adee zicirium! Bor mal ti fafs,
La mezadad pagaunTs,
la BoDa hafs,
Salve ierufalem uuffonts da Betlahem!
Zund ferm ti ftafs.
65 Sto iou gie fin queft muud vangir fbitaufs,
Ving iou fagir da deuf bucc Banduuaus;
El mi dat Pafsch a paufs,
[f. 8*>] En stailg da d' era a praufs
Ilg ver ruvaufs.
70 buntadeival Deuf, pafch a buutad
Dei aquels, oh' an mufsau beuiguitat,
llgs quals ent ilg mieu Curfs
Prieu fi ent lur recurs
Par ilg lur gaft.
88.
(Nach Ms. Ath.)
|f. 148^] Si Tapfurs schuldaus! Nus Lein tilar
ord Garnischun elg Fold canpar;
La melgiara Posta lein preuder ent,
Ch'ei Nios parpiest ad ardiment.
5 Vus officials, C'ancunafcheits,
Retschas en nrden ancavilgeit;
Marfchein tuts fort or dilg marcau
Seig offecials ner ils fchuldaus.
Mireit, co Igi anammig falai ver,
10 Tschou en quest bi feld lein buc turner;
quou lein Nus batter, lein fagitar,
Dens dettig Vantira da gudingiar.
ilg frendri, quel gi, mireit Tin mei!
Lansena, ch' iou port, buc banduneit;
15 ilg fendlij, quel bandun^ Jou mai,
Schi gig Sco flad a vitta haij.
Digitized by
Google
Volkslioder 359
lis fchoubers a fiffas fa laiu tidir^
ADCunter Ig anamig lein nus bein ir;
Lein ir or can lagarment a fpas^
20 ont ch' ilg anamig cunpelgig ilg pas.
[f. 149*] fcadin cavalier Ruckegia nou tiers^
fa mufsa; favarescha Iia tapfradad;
gual fco f[e]chel fus ilg plij grond potentad.
ilg anamig fa mufsa vilgiur^
25 sagitta, fa drova zund ftarmantus;
fcadin Barun ca cloiua fa, sa,
r ilg mund ei buc pli leger d' afflar.
Ritters^ traguners, fifuliers
Sa lain udir cnls granadiers;
30 Mo ils frusts gros Raspundan auuc pli,
antiras Rittschas prendan quels vij.
Saveus quei cuzza gis ad urras
atroqua la noig fa feparar;
O ve, o ve, qunts beals fchuldaus,
35 Ca fcliein elg feld mortals plagaus
Chi vult gurbir laud ad hanur^
fto Dar la vitta, buc ver fchnavur;
Murir ftos tontatont or ti,
ei feigig oz uer in auter gij.
89.
(Nach Annalas III. p. 316/17.)
Ach, vigleit, o, char carstiouns^
En quest mund, chei aschi voun,
Vigleit po zund flassameng,
Seias solis e prudents.
5 Lgei grond temps uss da far quei,
Deus, il Segner, samchiaus ei,
El v^n' n' sigir tilg truvameut,
Nagin laschig quei ord sen.
A chei, cura aneig bein zund
10 Tutt quei, chei cou sin quest mund,
Las ausennas sa bein ver,
Quei grond gi yen cumparer?
Digitized by
Google
360 Volksliedcr
Dens sieu plaid lai pardagar^
Mo; ach; d' ilg grond malfar
15 Dils Carstiouns veu el sbitau
6i a noig; ca fan puccau.
La charezia buc ei pli^
Tut ButBura frieu ei vi,
Ne Sinceritad, ne fei,
20 En quest temps dafflar uss ei;
Sco d* igl temps da Noe ma,
Qual aschi oz il gi va,
Minchin fa quei, ca Igi plai^
A nagin S' Ig mal saratrai.
25 Fermas auas, suffels grouds,
Vengien savens nounavont,
Tempesta, camegs a tuns
Tumentan las vals e culms.
Freidas neifs a gronds ruviers
30 Fan a bers zund graf latiers
Cur ei vengian da lur temp^
Grond don, vi a nou rumpent.
Chi vult bucca observar,
Co Deus vult savens mussar
35 Tortas spadas de camegs,
La terra tremblar fa sez.
Duves pia iin bucca crer,
Ca Deus bauld sa laschig vor,
Par truvar, a neg vangir
40 Sur juvens a velgs sagir.
Patarcheit, o vus pucconts,
Vus stuveits tutts nounavont,
Avont dreg, lou cumparer,
AppoUatiun pudeits, buc ver.
45 Ne pussonza, hanur, vartid,
Ne gronda pumpa^ po dar agid,
Richs e paupers, nou ston star,
Juvens, velgs vent el passar.
Signurs, humeus e dunauns
50 Fumelgs e fantscliellas sum
Digitized by
Google
Volkslioder 361
Sur lur ovras veu Truvau,
Bien ner mal^ sco ven anflau.
Ach, CO leitB vus puconts star,
Cur el lou viis ven zitar
55 A stuveits quint lura dar,
Dat tut ilg vieas grond malfar.
Vivit prus a soincliiameug,
Sco fumeigs fideivlameng,
Scha cur vus vangits el ver,
60 Pudeits star senza turner.
Fardont chei ha num ouuc oz,
Ach, vus milgiureit po tuts,
Scha ven lur ilg viess malfar
Buc puder vus cundnrauar.
65 Quel sei us a vus cantau,
Savundeit cuu fliss, quitau,
Dens, sia grazia velgig dar,
Nus t^ ilg ver ruaus manar.
90.
In spieghel vi Vus dar,
Per Vus schar en urdar,
nobels papagagls!
Tgei plemmas che Vus veigies,
5 0, CO sin mischun steigios,
Pareis mi ualti bials.
Theodor, Ti schlegher,
Da ballerins director,
Ai, possies gio mai Ti
10 Da quei il qual Ti garogias,
A cun Tin glas cuchegias.
En nibels se survir.
Christoffel, Ti Bundschrieber,
Dunkelmuser, niber,
15 Va buca mcmia bia,
Ch' in cun latiarna stoppi
La notg ferda, nu in possi
Ord viuchels Tei fimentar.
Digitized by
Google
362 Volkslieder
GioD; Gion malruasoivel;
20 Ch' in fa il pli maueivel,
A Glion aaflar Tiu num;
Gun cresta cotscbDa iaa
Egl uopea la gaglina
Metta sut il capi^i.
25 Jul la notg pane ruaussas^
Essend che Ti sin flausas
Zun fetg eis occupaus;
Gun mirar bialas era
II gi; SCO schei fuss tschaghera^
30 Mi paras circumdaus.
91.
(Nach Ms. Arp.)
[fol. 72**] Midau eis ei us grad entuom,
ch' in sancunusha shtrush^
Ch' igl sabi aeder shto gli stuorn,
las Talpas midan vush.
5 igl Asen trai pantoflas en
a mussa da sgular;
quel ei ina causa orda sen,
a da rir da [f. 73*] shlupar.
Bears eis ei eung da quella sort,
10 Ghe uan davon dauos;
igl glisnereng ha bucca mort,
igl car uauon igl Bos.
las Rusnas er suenter ....
las miurs en en gron prigel;
15 las Kaubas ord la tiara van,
vetz in avunda shpiegel.
Las mateuns ban pigl davon
uss bucca gron qui^tau,
bein studegien ellas shon,
20 quei ch' ei vegni bein fitau.
Hn bia da gron a gaigl
tier quei ban ella[s] flis;
cur igl ei treis en in migliac,
sha par ei pir a bi.
25 Igl miu cusseigl vi ieu,
Digitized by
Google
Volkslieder 363
[f. 73»>]
CO igl ei da viuer ussa, dir,
sha ei rodla lai rodla,
shco igl proverbi metta.
fai SCO igls gats, che lai ir braf^
30 fchi gitg riico ei ea[nj voa fatsha;
Siare vi buc n nas,
tegn bei[n] a quen la stratsha.
Shti vul tittels ner honurs,
la rauba lai siglir,
35 fai bialla tshera a tals purs,
she has ti shoii igl pli.
igls shtudis tei uezegian nuot,
la redliadat emblidas;
she ti has [de] beiver en la buoth^
40 lai cuorer(er), gleiz tei gida.
Lai far rointgin grad t^ei chei plai,
fha ti has da ftar avou:
seges bunts, shtrufegi mai,
fhiglioc vintshius eis shon.
45 ReglameDt[s] a vuordens ufs
fan gradt shi bia parada,
mas raai glieut per shtrada.
lai shtar giushtia dat in me[u]n,
50 a fai la gatta morta,
she inqualtgin falesha, gidi euug;
quei ei la vera portta,
per se alzar a sa far gronds,
she fa el euug figura,
55 per far sigl nas aigls perdauons,
Metter tut sut sura.
Enstaigl far tin faitg,
per vias vas, handlegi cuu Kanpius,
she ti has auzitgiei da sattishfar,
60 sha drovi cun inshints;
shpendi biar, la[i| sheriuer si,
fai si beiu bia [a] shpetgia.
igl ei gie uigiua lotg(t)a.
ti beiu um, sha ti has uuotta pli,
Digitized by
Google
364 Volkslieder
65 Dat us onqual dal tupussen
ei quei ashi la moda;
ieu mettel paga vaccas leii,
savolver shto la Roda.
Quei po ira mai sbi gitg^
70 igl ei uff ua[l] sigl pli ault;
1^1 ^gi^ d' ^^ S^^^ amitg
fa us ni fireid ui cault.
Jeu us gietg tut ad eu plat;
quei mauDgla noutta pli^
75 Mattel en slitgiella( g) a gli gatt,
slia san las miurs fugir.
tsheu sin quesht mun mitsheis vus shon,
sin gliautter aber mei,
ieu vi vus ver vissau,
80 denton fyei tgiei ca vus plai.
92.
Seraeglias per merveglias^
Bi blut per or pagar,
Marveglias tras semeglias^
Encunter lein er far.
5 In bi utschi lein prender
Per spieghel neunavou,
E lein per el bein spender,
Ch' el meretta schon.
Da sias natiralas
10 Vertits e perfecziuns,
Cbeutras lein far natural as,
Mo vivas reflecziuns.
Fasierli quei a nus para,
Ch' el conti, cur ch* ei gliei;
15 Sei paisch ne sei ujara,
Sche cent' el quei e tschei.
Ad el eis ei tutina,
Sei notg ne segi gi,
El vesa pauc adina,
20 Quei curios utschi;
Digitized by
Google
Volkaliedor 365
Ed ei er buc maneivel
En sin igniv d'anflar,
Agli ei pli plascheivel
En aiiters de sgolar.
25 El va ed el se fultscha
En caglias' tscheu e leu;
Sch'ei freda a gli de dulscbas
Ragiscbs; scbe stat el len.
El saulta e pi seglia,
30 E Stat si legber brav,
El ei de buna veglia,
Cbicbi si sum il fest.
Se dat cun crosta biala
Utscballa cun utscbi;
35 Utscbi ei cun utscballa,
Utscballa ei cun utscbi.
Utscbals per uriallas
Eiu els fasierlis tbiers,
Cbe cun lur pliramas bialas
40 Utscbalas san trer neutier.
E tonaton savess ei
Struscb in utscbi sgolar^
Cb' el sin quel liuc quescbi
Ed vegli buc can tar;
45 Cb* ils auters er quei sapieu,
Ed vegnien er sisu,
Ils umens cbe maina raassen^
Als auters si da tgau.
Grad quels utscbals er lessen,
50 Cbe tuts utscbals navent
Tilassen e pli scbassen
Davos lur nutriment;
Quel ei las lur utscballas,
55 Sin el las per tender fallas,
Cb' ei possien er baver
Cun quellas lur pliscber.
Tut quel cb' in observcscba,
Vegn bein verificau;
Er quel ch' in exequescbi
Digitized by
Google
366 Volkslieder
60 Or igl exempel dau
Dils signurs; che stattan
Sisum il Vaterland,
lis quals tras remas dattaii
Lur tuccas a tuts stans.
65 Sei pign ne rih ne pauper,
Ne sei spiritual;
Ne maridau ne anters,
Ne tuts ils seculars
Pon quels er senza tuccas
70 Negin temps schar cunbien;
Pertratgien or de tuttas
Causas de far curvien.
Quei aber in scliou smiua,
Sin tgi ch' ei vegli or;
75 In loss, che buc adina,
Igl urn fus tscheu trasor.
Biars locum-meritorum
Bugieut survescbau si,
Sco il spieghel exemplorum,
80 Avuuda sa dar gir.
Buc seigien quellas caussas,
En mal de prender si,
Pertgei che quellas raubas,
Eiu spas de mintgadi;
35 Eunc meins veigies merveglias.
En tgei che quei coutegni,
De ver enqual merveglia,
Danunder neu ei vegni.
Buc da ditg ei schau ir or
90 En scret ina canzun,
Che veva sia mira
Sin officiers zun;
Pertgei che la earn ei fleivla,
Senz' umens cunplecziun,
95 E con desidereivla,
Che quella sei pigl urn.
Digitized by
Google
Volkslieder
367
93.
(Nach Annalas II. p. 189— li)4.)
O chars Carstiouns si ^Ig Mnnde^
Tuts si vns destadeit!
Cun Fliss, qnittau bein zonde,
Andreig po observeit^ —
5 Co niess Deus buntadeivel
Tuts Miez bein vult duvrar,
Par far nus vantireivels
Scha nus lein £1 tadlar.
Mo damai ca nns essen
10 Ti 'Ig mal zund anclinai^
Ca nus tut ilg pli lessen
Mai quei; ca a nus plai; —
Scba sto quel perfeig Senger
Lousperas er mussar,
15 C^ el stoppig vont Maun preuder^
P' ilg mal da castigiar.
Quei mussa la Scartira,
Ilg ver soing Plaid da Deus^
Cun zund bers Spruchs sagire,
20 C eau dai ent d* ilg Spirt sieu
A cun Exempels berse^
Ca ean lou nudai si,
Quest Faig zund clar lur ero
Ei cunfermau tout pli;
25 Ca cur sia Buntade
Fig surduvrada ven,
La torta El lur date^
Ses Strofs lur buc rateu.
Da quei I'Experienzia
30 Er bein Pardicbia dat,
Dein pia Audienzia
A quei; c' ei spir vardat !
Par ca er quei c' ei greve
Nus vengig surlevgiau^
35 Daventig vonzei leve
A Fetscbig nus beaus, —
Digitized by
Google
368 Volkslieder
Ilg qual ven daventare,
Sch' ilg ver Milgiurament,
Andreig ven savuudare,
40 Fartont ca Ig' ei oung Temps.
Scad in dettig adaige
Bein senza targinar
8' ilg raemoreivel Faige,
C Un 8to andiment far.
45 Bers gis ad onus vein nuse,
Sco er nosB Pardavonts,
Gudieu ils Duns da Dense
Custeivels bers a gronds.
En nossa Patri' antira
50 Ad er en niess cummin
Ha Deus laschau udire
Ilg sieu soing Plaid Divin, —
Er auters miez d' la grazia
A ber Commoditad^
55 Par mitschar da Dischgrazia
En la Perpetnadad.
Libertad spirtuala
Veva Deus a nus dau
Ad er la corporala
60 Liung Temps nus cunsalvau.
Mo quei ban ils Carstiounse.
Prieu si en general
Cun Patracbiaments vounse
A practicar ber mal.
65 Parquei ha 'Ig Senger giste,
Ca po buc cumportar
Las ovras d* ils malgistse
Senza quels castigiar^ —
Er vieult ilg Blat auturne,
70 Laschau ti 'Ig Pievel ngir
Ferms Sufifels da gronds Sturmse
C*ei stau bein grev sagir.
Ilg grond strof da la guerra,
C'ha bers vivont squitschau^
Digitized by
Google
Volkslieder 3g9
75 Er en la nossa Terra
Ha lor sa presentaa.
Elg onn milli se tschiente
Navonta nof latiers
^ Gun Schnavur a Starmente
80 Ean vangi tals Raviers.
Schon anchiu Temps avonte
Vein nu8 gieu ampravan
Cud malruvaus pir gronde^
Da ver tiers nus Schuldaus.
85 Ei seig cun dar Vivonda
Ad en las casas ver,
Cun Fnhrs a Lavur gronda,
Sin autras guisas ber.
Cumhein c'ijs Militerse,
90 Cilg Reiser nns let dar,
Duvevan nur lur ere
Deffender, scharmiar.
Mo cur tals cou fonn* staie
Oung bucca zund tschungMeins,
95 Tschels lur ean ent tilaie
Bein nnnspechiadameag.
D'ils Franzos lur Armada
En la Fin dHlg Favrer
Sur Kunkels surcurdada.
100 A tras ilg Herrschaft hr.
Cou fo gronda Furtina
• Par tut la Terra bein,
Cun zund tiers nus da Trine,
Oung pli quels da Tumein.
105 Dus gis ils noss luchiaue
Sa mess en Dustament;
Mo lura sasurdaue,
Ils Prigels lou vasent.
Temm' a Schnavur zund gronda
110 Veva nus tuts prieu ent;
Mo sin nossa Dumonda
Ha Deus ber vieult navent.
Bitoroinaiilsehe Chreitomathie. II. 2. 24
Digitized by
Google
370 Volkslieder
En tal cumbat a giierra
Quatter dHls noss mazai^
115 Ad anzaquonts lur era
Ean mal vangi blessai.
Mo qaei ei ouncalora
Zund paug da raschnnar,
Ancunter quei ca lura
120 Oung vess pudieu scuntrar.
Snenter la paretta
Pov' a hers masirau,
Da perder lu lur vetta;
Mo Deus ha parchirau.
125 Lein oung specificaro
Quels c'ean vangi mazai,
Gual curtameng uumnare
Ubs, chi quels seigian stai.
Statthalter Marti leze,
130 Cbristoffel da Cunnum;
Seckrmeister Hans Capreze
Er ei vangieu an turn.
A meister Liener quele
Calender oung numnau,
135 Turaasch Cafliscb er ele,
Vangieu giu sagittau.
Nus lein oung ver la Spronza
Tras la grazia da Dieu,
C'els tiers la vera Stonza
140 Hagieu vangir pudieu. ,
Damei c'els par lur patria
Han vurriau datschiert;
Ad en Un tal Cumbatte,
Han unfrieu si lur Spirt.
145 Parchei mond tiers tal Faige
Ei Btau tout pli Cascbun,
Dad anqurir la grazia
Tiers Dens ilg Senger bun.
Lg'ei oung da far Menziune,
150 Suenter daventaU;
Digitized by
Google
Volkslieder 371
Da niess Lieug onng tin Humme
£i yangieu sagittau.
Ilg Scrivont Hans Domeni,
Sco El veva g^en num^
155 Quel innocentamenge,
Stuvev' er morir zund,
Da quel pudein er crere^
C'el hagig uss la sort,
IVas grazi' en Tschiel davere
160 D'la gronda gliergia part
Qael ei beiu stau fideivel
En sieu pilgiar a maun.
Alg Senger buntadeivel
Ad alg patrun humaun
165 Sper que! c'ei ha lu daue
Er personalaraeng
Da tals ch'an prieu cumgiaue
Ner ean tilai navent.
Vi tiers del ouug yannire
170 Mess anqual caussa pli^
Ca del anus suryire
Minch' Hur' k minchiagi.
Da bein sa ragurdare,
Go Deus fa andiment
175 Vid' el da patarchiare
Gun cor bass poenitent
Nossas Aydonsas era
Foyan en prigel grond;
Mo Dens c'ha Buntad bera,
180 Vangien alg Donu Tavont.
Lg'ei bein yer tuttayia
Suenter tin tal Temps,
Tras ousts a Rnbaria,
Bers Faigs ean pri uayend.
185 Strapatz, fnrtinna, Temma
Ha tuts fig stunklentau,
Layur dess quel ber memma
Da tut ngir requintau.
24*
Digitized by
Google
372 Volkslieder
Cumbein ca lis Franzose
190 Cou buc grond temps fonn* stai,
Mo sa traig, anavose^
Cur dus Meing fonn' vargei.
lis Keisers ean sissura^
Bein bauld vangi puspei,
195 Con Un grond Temps er lura
Si sa tanevan ei.
Mo anchiu Temps suenter
Fo tut fig tumentau^
Vangind ils Franzos denter
200 Sisura la Terra lou.
Ber pievel er d'la Terra
Cu 'Is Keisers eau fugi.
Par mitschar da la guerra
Ean bers angiu vangi.
205 Mo leza frida lura
Fo ngieu Surlevgiament,
Udind, cattond d'agure,
CHlg prigel seig navend.
Bein bauld nus ha gravezia
210 Puschpei sa presentau,
Ca pievel en Berezia
Ha nus fig graviau.
Pievel da nossa Terra
Ber vet stuvieu tilar
215 Ancuuter Culm d^Ursera,
Par Dustameut lou far.
Suenter quei ils Russe,
Bein bera milli zund,
Passai tras terra nossa
220 A faig er Donn fig grond.
Cou fova lur Ig* Attunne
D'ilg onn sisur numnau^
Elg qual er zund grond Donne,
Oung pli ei daventau.
225 lis Keisers ean campaie
Tiers nus en bers Logs zund;
Digitized by
Google
Volkslicdcr 373
A prien navend puspeie
Bers Frigs par valsent groud.
Sueuter puspei eaue
230 Franzos tiers nus vangi,
Er fig gruyiau hane,
Mo en oig gis ean i.
L'gei COD ne Temps ue Mira,
Da vuler tut rischdar,
235 Parchei quei ngiss sagire
Ber Breig' a Temps cnstar.
Ilg DoDn c'ei daventaue
En ampau pli c'Un onn
Tiers nus en niess Lieug tschoue,
240 Oung en plis Logs fartont.
Las punts ban ei brischaue^
Ca fovan sur ilg Rbein;
Coutras ei ngieu causaue
Miseria gronda bein.
245 A quei ei daventaue
Da rUnn' a lautra part,
Ad en tal Faig purtaue
D'Els tuts nagin Rescbguard.
Viscbnounca da Tumeino
250 Briscbad' ouug fov' avont;
Mo er da crer ei beine,
C'ei seig buc stau Cunimond, —
D'anqual senza Lubieuscha;
Ilg Fieug seig anvidau,
255 Ner mai tras Malprudienscba,
Seig tin tal mal causau.
Quei fova daventaue
Sin la guerra da purs^
Quei Act malpatarcbiauo
260 Cascbun da ber Dalurs.
La Noig da tal Scbvautira
Han Franzos lou avdau;
No nagin savet gire
Precis, co Ig'ei causau.
Digitized by
Google
374 Volkslieder
265 Sur tut ei da plirare,
Ga enten tin tal Temps,
Cun guault a can sforzare
Hummens ean pri navend.
Grond Diember I'Unna parte
270 Ha faig navend manar,
Ad er da Tautra varte
Ilg snmlgiont han faig far.
D'ils qua] 8 c'ean pri navente
Po eBser bein par part,
275 D'esser stai malprudentse,
A ver vingiau tal Sort.
Mo ei lur er da crere,
Da rUn a Vanter Maun,
C'ei seig' daventau ere
280 Cun mal Affect humaun.
Senza ver gieu Cascbune,
Da far Uu tal Despect,
Mo mai par passiune
Ad ord' Un fauls Suspect.
285 Nus lein en tut surdare
Alg Aultischem patrun,
Ilg qual ven a truvare
Cun gisti' a Raschun.
Mo er lein nus rogare
290 Dacor niess Senger Deus,
Quei grond mal da spazare
Tras ilg pussent Maun sieu,
Ilg Hass a Malvulgienscha,
LoBcbezi' ad Ambitiuu,
295 Partidas, Scuvangienscha,
C'ei da tut mal caschun.
Sco er la Scuvidonza^
Scbi mal Affect passiun,
Nnscbeivla gitigonza,
300 Malurden, Confusiun,
Duvess bucca scadinne,
Ca sa numna Christioun
Digitized by
Google
VolkBlieder 375
Uss da tut Temps adinna
Snagar tuts Dalegs vauns?
805 Parchei guis ei sagire,
Chi viv' ent ilg Puccau,
A semper sto pirire
Ad esser condemnau.
Quel ca fuss pli da gire
310 Sur tals Faigs daveutaus,
Po scadin lur vaugire
Plinavont informaus —
Ord' anqual Descriptiune
Cun Urden messa si,
315 Ca dat informatiune
Da las Caussas onug pli —
S'antalli par quels ounge,
Chan lur da chreschersi,
Par dar a quels a Maunse
320 L'Historia d'oz ilg gi; -
Schilgiog nuss, c'essen ussa^
Vein quel tout ampruvau,
Ca en Memoria nossa
Dei beiu star ent salyau.
325 Mo par buc pli extender
Tschou quei, c'ei cunaschent,
Par tout pli a cor prender
Cun Un ver bien jntent, —
Schi lein nus angraziare
330 Niess Deus a Bab grazius,
C'ha lieu sa demussare
Vid nus zund mirvilgius.
El nus ha dau la Torta
Tiers niess Milgiurameut,
335 La quala Sal id porta
A scadin ver cartent.
Nus duvein cunfessare
Cun ilg soing Hum da Deus,
La sia Buntad ludare
Digitized by
Google
376 Volkfllieder
340 Par ilg bien agit sieu.
Sagir vingiau
Bug mai Strofis
Mo ca DOS star siu
Elg uffiem Bemper
345 Mo gual par schaniare
A nus perpetDameng,
Vnlt £1 DQs castigiare
Tschou en quest Temps present
6ie scha nus sa yulveine
350 Tiers El dacorameng,
Scha gid' El dus zund boiue
Elg Moungel a Basengs.
Quel Bab da tutta grazia
A Seuger glorius,
355 Demussig sia Charezia
Da tut Temps vi da uus.
Tuts ils noss gronds puccause
El velgig parduDuar,
Adinn' a sin tuts grause
360 Ti 'Ig bien nus pariar.
Niess char perfeig Spindrader,
Seig cun nus li 'Ig Mund cou,
Niess bien a ferm gigader
Nus legrig semper lou.
365 Ach velgig po quel Senger
Volver tut mal navend,
Adinna nus deffender
Cun sieu Bratsch tutpussent.
Scha nus en Chira steine
370 Da quel chi ferm Singiur;
Nagin tnmer mungleine,
Vanschida nus vein lur.
Cumbein ca nus cou veine
iin Tempset da luchiar^
375 Suenter lur pudeine
A semper triumphar.
Scha nus vein ver Quittaue
Digitized by
Google
Volkslieder 377
A )gi bein d' ubadir
Scha fa El nus beaase
380 Elg Temps c'ha da vangir.
Pli c'ils cartents andiran,
Tont pli pon sa lagrar,
Con tals c'andreig Suspiran
Zand bein yen sa midar.
385 Dens velgig sut tanere
Lg* Anamig infernal^
G'El possig buc nuschere
Ne far k nus d^ilg mal.
Tuts Prigels a Dischgrazia
390 Volvig da nus navent^
Vonzei a nus tras grazia
Dettig ver Lagrament.
Ach Senger char nus gide
En tut niess Munglamont,
395 Nus mein' ad antruvide
Cun ilg tieu Maun pussent!
Lavur' eng nus Patienzia
En tut niess andirar,
Ver* a viva Cardienscha
400 En tut niess gir a far.
Cur Ti vol nus clummare
Ord' ilg Mund navend cou,
Scha velgias nus manare
Tiers ilg ver Ruvaus lou.
405 Uss avont ca serrare
Quest' einfaltia Canzun,
Ei er oung da visare
A far Unna Menziun.
Ca chi ca sin tal' Torta
410 Buc less sa milgiurar,
Arv' a sasez la porta,
Bein da sa -Schmarschentar*
Si *lg Mund schou verSchvantira,
A buc puder mitschar
415 D'ilg Fieug a la Calira,
Digitized by
Google
378 Volkslieder
Ca ven lur arsentar.
Tuts quels ca cunterstatten^
A la vusch dHlg grond Deus^
lis quals tut adumbattem
420 Lain clummar ilg Plaid sieu, —
Senza sa milgiurare
Elg Temps d'la grazia cou,
Ston guiss lur andirare
Perpetna Peina lou.
425 Chi c'ei buc andirieue
Tiers sieu perpetten Donn,
Sa volgig po tiers Deuse,
A quei nunretardont !
Nus pudein buc savere,
430 Quont gig Deus vult spechiar,
Ner quont gig Un po vere
Temps da sa milgiurar.
Quont bers ent* ilg Uffierne
A semper ston schamer,
435 Sentind ilg Miers d*ilg vierme,
Nagin Ruvans lou ver.
Mo bein ean vantireivels
Quels ca sa lein visar,
Da deventar fideivels
440 A Deus da savundar.
A tals ven El lur dare
En Tschiel ver Lagrament,
Quels glorius lou fare,
Can ils ses vers cartents.
445 Deus velgias lomngiare
Ils noss cors verameng;
Cun tia vartid manare
Tiers ver Milgiurament.
Ca nus en Cummin on za
450 Cun Tei pudeian star
En Tschiel, la vera Stonza,
A semper nus lagrar, —
En tia Ressidenzia,
Digitized by
Google
Volkslieder 379
Reg coelestial;
455 Nu c'ei Spir BeadieDscha
A pli zund nagin mal. Amen.
94.
La libertat en prigel stat,
Si, si; o buns Grischuns!
Uardei, gl' ei buca narradat,
Suondei vos buns babuns.
5 Adina libers leis restar,
Cardientscha mantener,
lis uaffens uss stueis pinar,
Gliei temps, jeu ditg pilver.
Bein regordei dil temps vargau,
10 Tgei nos buns vegls ban fatg;
Sco tafers umens ban luvrau
Per la sontga libertat.
Gliei buc vargau eunc duotschien ons,
Ch' els ban battaglia dau,
15 Per liber star sco'ls perdavons
Franzos sul Rhein catscbau.
Grond schand fuss ei per nus Grischuns,
Liscbents denton de star;
Star SCO gagliuas sils mischuns,
20 Vesent prigel arivar.
Igl inimitg bein gronds ch' el ei,
Smanatschas schei mo far!
II Kaiser gida, buc temei,
Sigirs nies stat vegn star.
25 Sil wacbt uss mei sco ^s perdavonts,
Confins bein pertgirei;
Vies num lu resta dis ed ons,
En memoria a vos affons!
Cul coi* gienerus veis semussau
30 Emprems cun vus sunfrir;
Spert vossa glieut veis bandunau,
Emprems sil wacbt ded ir.
Exempel bi cheutras veis dau,
Digitized by
Google
380 Volkslieder
vus dil jeger cor!
35 Fusses promps de dar il tgau
(Per) Franzos per tener or.
Al Dum GrischuD veis fatg Iiouur^
Schei buc vus tumentar;
Bein vigilei, seigies plein fervor,
40 Libers lu vignis a restar.
Las armas prest figiei piuar,
Curascba si mussei!
Flissi noda staeiss sitar,
Tier armas sedisei.
45 II jegercor tuts honorei,
Grad quel bein cultivci,
Buis ragadas dabot cumprei,
Gompagnia si mettei.
Uardei Tirol ed Unterwald,
50 II ncz gie mussan clar;
Cugl iuimitg perquei va 'i mal,
Sch' ei pon da lunsch sitar.
Vesses quel avon ch' uss fatg,
Valtrina vesses eunc;
55 E tut sin vus dess grond adatg,
Undrass vies niebel saung.
Jeu vus avis sc* in patriot,
Parina bein restei;
Franc per uus ei fatg schiglioc,
60 Porpeten er ligiai.
Uni luvrei, buc quost spargnei,
Sche libers leis restar;
Grad uss partidas giu mettei,
Lu vegu Dieus nus gidar!
95.
Per tuttas caussas de quest mim
Ei mess ina mesira;
E mintga cuort ha siu cautuu
Cun sia giugadira.
5 Tut ha ses tiarms e ses confins,
Digitized by
Google
Volkslieder 381
Che nin del surseglir;
Tgi vul giustia; buc sgurdins,
Sto quels tiarms reverir.
Ei er' iu temps, che nus Grischiins
10 Sc' in pievel ruasseivel
Sesevan bein sco uos babuns
E CUD in cor legreivel.
Nus eran or ciin tut il mnn
En pasch e barm on ia,
15 Pertut gudevens in bien num
E buna cortesia.
En casa vevan nus la pasch
Cnn duna ed affons;
Ei er* in gust ed in ver spass
20 Cun pigns ed er cun grons.
lis funs quels eran nies confiert,
11 muvel nies plischer;
Negin tras nus patev^ antiert,
Nus fagievan nies duer.
25 Mo quel bi temps ei uss spiraus,
Finius ei nies turmagl,
Nus vein uss pli nagin ruaus,
Misergias vein enstagl.
lis tiarms ban certs grons snrpassau
30 Han giu nina mesira^
La sontga pasch ban sgurdinau
Sco tonta naiTadira.
Las lur partidas, lur passiuns^
Lur fecht de guvernar,
35 Lur rabias e liu* ambiziuns
Tut ban £atg ruinar.
En fiug e flomma han tschentau
La nossa paupra tiara.
Gio pigns e grons han lavagau
40 E tratg neutier 1' ujara.
La tiar' ei pleina da schuldaus
Da duas e treis colurs,
Leutras il pur vegn surcargaus
Da deivets e dolurs.
Digitized by
Google
382 Volkslieder
45 Da certa glieut la stuomadat
II mal ba creschentau,
Fatg rebeUiun can petradat,
Tschun tschien la mort enflau.
O; COD bia seun grischuD ei spoDS
50 En quels sgraziai combats?
Bia femnas e znn biars affonts
Han piars marins e babs.
0, tgei dolors, O; tgei sgarschors,
Ei mo sur nns vegDin!
55 Con cumber e con bia snavurs
Vein nus schon tuts patiu!
Perfin baselgias e bials vitgs
Cheutras ein stai barschai;
Bia glieut e biestga sco inimitgs
60 Dal fiug ein cousumai.
E tonaton sebe yultan quels
Per bravs e buns passar;
Sche Dieus parduna quei ad els;
Sche leins er pardunar!
65 ^Glei tut midau, tut ruinau^
Gie tut ei lavagau;
Fetg panes de quels, cbe ban quitau
Per la moralitat,
61' ei buc surviu cun stuornadat
70 Ner cun politisar;
Ei vul vertits, perinadat.
La tiara preservar.
Perfin il tscbiel ha semussau
II sin gron displascher,
75 Cb* ei tons biars umens ban pegliau
Encunter tut duer;
La notg de Domat fan vegnir
Cun armas in gron triep,
8i sur il Rhein per encurir
80 In Doctor ed in ziep.
Passont la notg da Reihanau,
Dieus ba la suga rut;
La mort ban otg d* els leu enflau,
Digitized by
Google
Volkslieder 333
Clamout agid per nuot;
85 Mo in de tuts nov ei mitschaus^
Che dat part, co gV ei iu ;
In auter triep vegn cnmandans,
II tscbiel ha zeder stuju.
Spirituals hau buc spargnaii
90 E fatg ir ord la tiara,
Grad sco sche quei vess tut gidau,
Naven dustaa 1' ujara.
Cheutras ein differents cumins
Dal plaid de Diu privai,
95 Cun don moral de gronds pigns,
Che vegn an lavagai.
Biars spirituals sut van motiv
De sontga religiun,
Fanatisont ein stai gV igniv
100 De tonta perdiziun.
La religiun sto combinar
La pasch e la ventira,
Stagl quei ban els fatg or cuar
Sgurdins e bia sventira.
105 In vess quitau, ch' ei fuss cun quei
Avunda stau patiu;
Mo in niev giuv anflau ban ei,
Che biars purtar ban stuju.
Da certs umens V ambizinn,
110 La rabia de partidas
Ei stau da gitg la perdiziun,
GV igniv de bia sventiras.
Quels hau iu niev giuv si cargau,
In giuv de perdiziun;
115 Leutras bia casas ban privau
De lur consolaziun.
La dunn' ha piars sil siu mariu,
Affons il lur car bab,
Ch'ei ban la notg ord casa priu
120 Cun in cor schi de crap.
Schiglioc fan prers zun gron fracass,
Vesent spartgir la letg;
Digitized by
Google
384 Volkslieder
Mo sur de nus fan ei mo spass^
Tut lain parer endretg.
125 61' uestg perfiD; quel quescba tgeu^
Sche nus eu las miserias
Sgartein tscheu, ed ellas leu
Ston far sco las cambreras.
Sper mintga fuorn ei sin stapun
130 Per il fuorn bein stupar;
II pader prendan per slavun,
11 pr^r Steinhauser ha stovin
Sul Spligia seretrer,
135 Schiglioc el vessau era priu
Cul pader fatg in per.
Biars auters ein eunc stai schi sperts
E ban or secumprau;
Vulent nus esser pli perdorts,
140 Sche vein nus or migliau.
Tscbun auters, ch' eran cbeu scbon stai,
Tras quei u tscbei ein scbon
Daditg a casa retnrnai,
Nus aber vein ca fin.
96.
De tut vegnent ed era stau
Hai jeu Vus purs per temps visau
De la Valtrina!
Mo Vus de quei veis pauc banau,
5 E sigl avis giu nin quitau,
De la ruina!
II maun ad els veits buca piert.
En quarta ligia ols buc retschiert,
Tgei lapenaris!
10 De Bonapart veits nin regiert,
Als deputai nin pass aviert,
Tgei tapenaris!
Uss ei Valtrina bein daven,
Per uss il donn fagieis per sen,
15 Mo con de pen!
Digitized by
Google
VolkBlieder H85
Vegnevas la de temps a sen,
6ie vesses uss il gudameii;
O tgaas de lean!
97.
(Nacli Ms. Ath. Vgl. Annalas III. p. 324/25.)
[f. 163*] Pasch les jon Bagent vartire,
Mai fch' ilg muDd qaei antalges,
Jou les er mi fattaschriver,
ScKin BaruQ a tapfer Refs.
5 o, vus pievels sin qnesta terra,
Ch' efses er fchi graviaj,
Jou giaviscb la pasch bein erra,
ca vos fiifsas fagirai.
ilg engalender dat ilg truz:
10 Ngit pir Nou vus stols franzofse,
ngit nou en mieu Circkuit,
Jou vi cun vus tuts far ore
Seias pir ina Republic.
Je jou vus vi zvuDgiare^
16 a vus gig er oudc lou tiers,
Ca buc in ven a turnare,
OUDC ina gada en fieu quatier.
ilg franzos gi can stolzadad,
Jou vai aber nundunbreivel
20 pievel, ch' in po bncca crer,
[f. 163^] Tut vuregia, ilg grond fco 1g fleivel
Serva tut fut meliter.
Leits a mi tut culsinare
Er Lantiera nazion,
25 Vus vi jou ten pasch laschar
Sper la vofs Religion.
ils Gravats quels gin cun gritta,
Poulver a plun dein quels mazare,
tals ca ea[n] fchi desparai,
30 quels leiu nus navend catschare,
Sco els fufsan mai Rival.
tut vus firsts a vus fuldada,
pir gigig buc in canun,
Scadin dovrig la (la spada
RMtoromMiUcbe Chreatoniatble. II. S. 25
Digitized by
Google
386 Volkslieder
85 par la (la Religion.
ilg Priser gi con lo8ch[e]zia
Je nus veiD canans, trunbettas,
veu bandieras, vein cartetschas;
frars, Nus lascheit po tilar,
40 Lgianamig par Dumiugiar.
Us stund iou en Ig iert da RofaS;
Lageg sch' ina golb can listS;
Chi sa lingiar mia pofsa,
Un Cli' ei bucca strologests ?
98.
(Nach Ms. A. Vgl. Annalas II. p. 243—245.)
[f. 3»] Cur Deus fieu pievel or fpindra
Da Babilon^ pnfscbpeii mana
Ilgs prifchuniers; cun lagrament
ri\
Turnanen En iemsalem.
[f. 3^] 6 Lur legrament, chi sa gir or?
Eir san quel sez buc declarar;
Scbin Scieni fo nies legrament,
Dafchnief tout fo nies spindrament.
La nofsa bucca pleina d' rir,
10 La lieuuga da Cantar a gir,
Deus Gaufsas ha zund groudas faig,
Deus vi Da nus ha tut quei faig.
par quei ufs legers efsan nufs,
A sa lagrein en nief Singur,
15 Schi bers pon gir ufs Da queft temps,
quests ean ils gif da lagrament.
Quest eifs ilg on Da pafch a paufse,
Ca Deus ha fchau ngi^ a ruvaurs,
ilgs Kreif da la GarschiaunaDaD,
20 8co tut sa l^ra en vardad.
Bers gifs ad onfs la guerra fig
Ha blngiau las terras gig;
[f. 4*] Lafs Harphas, gegas a cantar
Bers en Bargir stuvieu midar.
Digitized by
Google
Volkslieder 387
25 Bers gis aD one oi sufpirau,
A par la pasch eif nigieu urau;
Sanger char^ nus Dai la pafch;
Ei a nus einfsa aang Bein afch.
Cur tut la terra ngit prida ent
30 dilg gronD, ferm annamigy pufsent,
TerraS; marcaus ad er ils vigs
Tut En daferts vangit RaDig.
Ga Bers ean mallameng mazai,
Bers ean fugi a mai turnai,
35 Bers ean privai Dilg plaid Da Deus,
Aschi partut fo vee udieu.
Schi Chi vult gir a declarar,
Ca tut quest on ven sa lagrar?
Quels C an la guerra gien sentieu.
40 Ad auters er, ca temen Deus.
[f. 4^] Quests onfs da pafch a da ruvaufs
elgs quals Deus ha rigieu ilgs Caufs,
Ilgs CauTs da La Carschiauiiadat,
Ch* els ean midai en tal buntaD.
45 Dous ha rigieu ilg Reg Corefs,
Ch'el ils luDieufs lur ha tarmefs,
A cafsa, en Jerufalem,
Quel Deus ha ufs er quel intent.
Co yen tut ufsa salagrar,
50 Chi ch* ei da Bein ven Deus luDar,
Ch' ei pon quest on ftar a ruvaufs
Pon Cultivar lur ers a praus.
Pon Bagiar sils avangir
Lur cafsaf cun Cantar a gir,
55 Deus seig ludaus, ca el ei cun tents
Da nus castiar ufs da queft temps.
A Bers ven ei Daschnies vaugir,
da Bucc la guerra pli sentir.
[f. 5*] Da star schi cheau en cafsa lur,
60 Ven s' marvilgiar, singur a pur !
Beau, chi sa auDreg duvrar,
Qnei temps da grazia, gig ion clar.
25'
Digitized by
Google
388 Volkslieder
Da sa lagrar en Deus anDreg,
A Bucc Bault viver en Daleg.
65 Mo Bucc SCO ifrael figeit^
Bucca la pafch vus furduvreit,
Schilgog ven la guerra, stroflF Da Deuf,
8co quel vivont er fo vangieuB.
Deus, Dai pafch ufs Da nofs tempf,
70 Dai tieu s: spirt a tes Cartons,
Da ver la pafch andreg cun Dion,
Beau, chi ei schi Bauadieu.
o Deus, dai pafch alg pievcl tieu
En frontfcha aD en auters lieugs,
75 Sco ti bein sas, ch' ilg ei basengf
Par ilg tieu lauD, par tes cartens.
[f. 5^] Jefu Chrift, prinzi Da la pafch,
Deus, ti deus d' la vera pafch,
Ti Dafs la pafsch, tei lein rugar,
80 Lei tes Cartents da quei salagrar.
La vera pafch eis enteu tschiel
Dai grazia, o Deus, da far tont Bien,
Ca nus pudeian Bault vonzei
Tras Jefum chriftum vangir tiers tei.
85 Elg paraDifs dilg foiug Daleg,
Nu ch^eis Bucc guerra, mo parfeg,
Parfeg ruvaus, perpetten paufs,
Nagin Bargir, nagin plirar.
Elg soing marcau ierufalem
90 Nufs giDig po deus a sieu temps,
Stei po tiers nus, cur nus murin,
A dei a tuts Unua Bunna fin.
99.
Ach, caussa stermentusa,
Ach, mort zun strepigiusa,
Ei gliei snavur de patertgar,
Aunc pli sgarschur de raquintar
5 La tirania!
Digitized by
Google
Volksliedcr 389
Ti vas do tuttas uras^
E can furia masiras,
E has in zun grond riet
Encunter nus cun Tiu pallet,
10 E fieras tut per tiara vi.
Ti eis armad 'adina,
Biars mazzas schou en tgina;
Ach; cons has po gin bez
E 1u lur vita stez,
15 Cun smaccar sut la lavina.
Zun trista ei V egliada,
Che Ti has fatg a Selva;
Leu tras lavina muentau,
Sut quel' in diember mazzacrau
20 De ventga-tschun persnnas.
Spectachel fetg sgarscheivel,
Che fa il cor zun fleivel;
Ei gliei sgarschur pils restai,
Dieus fetschi grazia cnls mazzai
25 E prendi la Inr olma.
Ach, se pertratga pievel,
E drova quei per spieghel,
La mort vegn nonpatertgont,
E pren naven tei puccont
30 Sin in' u 1' antra moda.
La va entuorn en roda,
A tschenta nus per nod a
De shi paliet zun tussegau;
Carstgaun^ lai quei mai ord il tgau,
35 Pertratga vid la fossa.
Pertratga, Selva, semper
Dils tredisch de Dezembor,
Digl onn melli-otg-tschient od otg,
Grad per las duos della notg
40 La trista mazzacrada.
Digitized by
Google
590 Volkslieder
100.
(Vgl. Annalas IIF. p. 278/79.)
Si taffers schaldaas, uus lein tilar,
Nies capitani volein suondar;
Cnn schnmbers e fifas lein marschar,
La patria per bein schunniar.
5 Can no8 amitgs ils Swizzers cars
Mein eils coufins culs buns confrars;
Per leu far halt a tuts schuldaus,
Ch' oin j asters, seigien alvs ne blaus.
Nus essan e lein star neutrals,
10 Quei cloman pigns e grons mistrals;
Quei la parola er per nus ei,
Ei vegni tier nus, tgi cb* ei gliei.
Cun tuts lein uus amitgs restar,
Mo nos confins schoiu buc tuccar;
16 Viva, viva la neutralitat!
Viva, viva nossa libertat!
Nos vegls, ch* ein morts giu,
Vegnessen sez, sch' ei fuss Inbiu;
Curascha, curascha! cloman ei,
20 La patria sco nus defendei!
Si pia, si, bravs camerads!
Lein ira cun bravs sbargats;
II schumber cloma sils confins,
Marschein, marschein tier nos destins.
25 Stei legher, Vus biallas matteuns,
Stei legher era, Vus duneuns;
Stei legher tuts, amitgs, parents,
De nus se regordei savens.
Dil rest pegliei Vus tut si lev,
30 Nagin quitau Vus fetschi grev;
La patria lein schon pertgirar,
En bien ruaus podeis restar.
Vattvjl, il taffer gieneral,
Quei ei nies ferm tgamun neutral;
35 Las ordras vegn el schon a dar.
Per la patria bein segirar.
Digitized by
Google
Volkslieder 391
Si pia! meiu can legherment,
Qaei plaid tenieu bein endament;
Viva, viva la neutral itat!
40 Viva, viva nossa libertat !
101.
Si legramein, schuldau, si!
Per seies taffers, bravs,
Nus lein tilar uaveut.
El feld volein nus ir.
5 La Dossa libertad,
Che DOS vegls pardavons
Han en ten paisch gndiu
Adina zun biars onns;
Mo ils noB inimitgs
10 Laghegian ztin datschiert,
Da prender navent quella
B dar a nus in retg.
Nus Swizzers e Grischuns
Per quella lein uriar,
15 Che nus mantegnien ella,
Sch' oi plai a Dieus de schar.
Da Vus prend'jeu comiau,;
A Vus dun pietigott;
Vi ver recomondau
20 A Vus mes cars vegliets.
Vus, mes car conipogns,
Jeu sto oz cun bargir
Prender da Vus comiau,
Ed eir ujara ir.
25 Jeu vi da Vus rogar,
Che Vus leies parduuar,
Sch'jeu encunter Vus,
Vess giu fatg enqual mal.
Uss pietigott, mateuns!
30 Jeu sto cun displischer
Prender da Vus comiau
Ed eir ujara ir.
Digitized by
Google
392 Volkslieder
Amitgs e tuts ODsemen!
Jeu vi da Vus prender comiau,
85 Pertgei ch'jeu sto ira
EncuDter alia mort.
102.
Adia, cara mia!
L' armada sto marschar,
Tier 11 comp ei uss la via,
E Tei sto cheu laschar.
5 Pertgei schi contristada
Surprida da dolur?
Mo resta coneolada,
Mai paus' el cor V amur.
De di e notg trasora
10 Eis miu divertiment,
Sco plum miu cor perfora,
Mi vegn quei endament
In betsch cariu uss porscha,
dulsch deletg intern!
15 Corascha, lu curascha,
Tilar lein naven.
Per Tei e per la patria,
Quei ei in grond surfrir,
Per Tei e per la patria
20 Vi jeu la vit' unfrir.
103.
(Nach Ms. Ath.)
[f. 115*>] Vangit Nou tiers, Jou vi Rischdar,
Diesch cunpoings vus vi numnar,
ean tuts is elg holande,
ban faig ilg verben aD ander,
5 a trag navend tuts per a per
Cun pasch a lagarmente.
Da quels Diescb ean Sis dad ander,
a Dus ean Da farera er,
ad in da valandaue;
10 tadleit sisur, cbei Jou vi gir.
Digitized by
Google
Volkslieder 393
Lanier, vus vi dar d' aDtalir^
in da stnsa^ia ei fova.
Par enrvir Igi Regiment Schmit
ean quest cnupoings, sco Jon hai scrit,
15 is a maschtrisch par stare.
But haubtroan Tescher sangaschau
ad ean tnts bein parina stans^
Lgi d' ubadienscha fare.
Lgiamprim ei stau da quels cunpoings
20 christofel marchion yen el numnan,
catrina ei Sia Schlatta;
cuntut scha lein nus er Rugar,
ca Dens ilg vilgig parchirar
Da tut mal a dischgrazia.
[f. 116*1 25 Sieu camarat Buc Schar davos
Savunt nnmnaus murezi Jos,
ean is cnn Lagramendte;
parchire Dens tin a scadin^
Da quella spronza Nus viv[i]n,
80 dils ver enten quest tempse.
ilg tierz vi bucca or Lascbar,
Marti bafset vi quel numnar
ilg nuro a fchlata (la;
Dens vilgig er quel parcbirar^
35 en Flur puschpei tuts turnantar
mincbin en casa Sia.
Ilg quart vus vi Jou erra gir,
a cun tut flis dar d' antalir,
Numnaus ven cbrest Girschote;
40 a Dens ilg vilgig parchirar
A nus tuts bucca scbar curdar
enten Zanur a spotte.
Batista girschot ei ilg Sieu frar,
ha zund nagntta dau da far
46 Par ir ent ilg holaude;
Dens vilgig quel er cunpangiar,
Lura puschpei ilg turnantar
Souns ent ilg uatterlando.
Digitized by
Google
394 Volkslieder
[f. 116«>1 I'lls "8 Num Jou gierii Duno,
50 quel ha zund Dagutta fadusto,
Dad ir or Dad andere,
Cloetta ei bein la Schlata fia;
Deos feig cun el en cunpangeia,
ilg fchirm a chira fia.
55 Ilg Jos Rotstetter er quel fo
Bein enteu cunpangeia sto
Cun lis fes cars amigse;
ad ean aschi cun lagarment
jeus tiers ilg pintner regiment
60 Bein enten = 28 = gise.
a pilg oigavel vi numnar
ad erra D* antalir vus Dar
ilg andreia Rotstetter,
quel va giu a mascbtrich par ftar;
65 a Deus ilg vilgig parchirar
Bein el ad ilg ses uetter.
Pils nof vus vi Jou cun curts plaids
Dar d' antalir, fcha vus ta(r)[d]leit8,
Lei Christ a Bucblij staue;
70 Deus po parcbire pings a gronds,
ca era grefs a crudels mouns
Buc vengian fiur Lur cbiaue.
[f, 117*] Pils Diesch, vi Jou ounc gir a vus,
ounc Un ei ieus Navend da nus
75 bans pitschen cun (leu Nume;
acb, er quel benedescbe Deus
Bein cun ansemel fes Ligieus,
Ti grond Deus a patroue!
Vachmeister tester quel ei ftau,
80 Ca quels cumpoings navend mauau
enten survetsch da guerra;
La gieu Uu cor Anser a bun
A ha a minchia galant bum
piert buns ^igs da la terra.
85 Treis gis avont viadi far
bal quels zund bein Lascbau tratar
Digitized by
Google
Volkslieder 395
giu tiers ilg tumasch tener;
cur finadin fo bein cuutent,
Scba manau tuts cun lagannent
90 ad er can tin cor leger.
Lur manan tuts can lagannent bein dabot
Sin ilg lor Dar cnrt pietigot
par la vischnonca ^nturne;
a ban alnra abscheit prion
95 Minchin dilg Bab a mum ma (leu
Fortz en quatter ons turnij.
[f. 117*>] Lur ban cun Una vuscb clnmau^
amigSy Scba nus vus vein stridau,
Scha po nns parduneias;
100 la pasch quella feigig cun vus,
vivias po sco Frars, Sarurs
a tuts par nus ureias.
ancunter pingie lein Nus trer,
D'amigs, parens cun cor finser
105 Prender abscheit, cumiugiaue;
vachmeister tester, quei hum bun a prus,
ha Ian puschpei a ses fchuldans
Ses benefizis daue.
Snmlg^ontameng er a ziroun
110 vein Nus gudieu ber Da fieu moun
cun Dar angraziamente ;
us Dunt Jon pietigott a vus,
Dens Renovesche vus a nus,
Sin quei ean traigs navent.
104.
(Nach Ms. Ath.)
[f. 156*] Chi ven tumer ilg senger,
da quel ven safidar,
Ven el en fieu schirm prender
a buca ils bondunar.
5 In tal po star a Casa
ner en in autor lieug,
Sur'el ei er rasada
la proteczion da Deus.
Digitized by
Google
396 Volksliodcr
[f. 156*>] SchMn mai en Deus ve chre
10 algi parsul survir,
nagut munglein tamere;
Deus yen schon banadir.
Nus lein ver nofsa spronza
dilg faig ch' ei davantau^
15 da quels ziint bals cunpoingse,
Che an usa i schnldaus.
Ca Deus er vilgig quelse
par tut ilgs cunpiagiar,
Cb^el vilgig dar ad else,
20 tut quei ch* ils po lagrar.
en in zuut curt temsete
ean dies navent tilai
or dilg cumin da trine
a hoUant tiers mauai.
[f. 157*] 25 Nus lein tscbou si nudare
us er ils nums da tals,
a lein er si dumbrare,
quals seigian quels juvnals.
'Lg(a) imprim ba scbangascbaue
30 nies veibel da cumin,
duriscb sicu num ei ftauso,
dilg hof numnaus malin.
Ilg balzer tcberner letze
ei sieu cumpoing er ftaus,
35 ad er balzar Capreze
Cun el ban Scbangascbau.
En paug gis lau sin sura
dus auters eis ei ftau,
Ca d' ir' a guara lura
40 'Ig amprim ba[n] prieu cumngiau.
[f. 157*»] fliscb tscberner lin ei ftause,
'Ig auter ei barcli caprez,
Cbei tapfer bals schuldause
ean pir bein er ils setz.
45 ei fo aunc buc avunda,
Cun quels tsehung ch'ean numnai,
Digitized by
Google
Volkslieder 397
Mo er sin snr aang tschongo
a quel ean savandai.
dus frars ean tenter quelse,
50 Ch' an satanieu fig car,
par quei valieu ban else
ansemel er tilar.
ilg num dilg vilg ei gieri,
a bans ei ilg siu frar.
55 aunc treis cnn els lau tiorse
ban lieu sa Cunpingiar.
[f. 158*] bans ei ilg num da line
or jacam a reget,
quels tuts zunt bein parina
60 ban prieu si quei survetscb.
Nus leiu pia rugare
ilg senger deus da cor.
Cb* el vilgig quels manare,
lur Vitta or ad or.
65 Cb' els en lur far a gire
posan a Deus plascber,
vantira survangire,
a tut bien er guder.
Par quels fus da pliraro,
70 Cascbun vesen nus giea,
Cb' els ban lieu bandunare
a dar si queft nies lieug.
[f. 158'>] Cbei lein nus pia gire,
Cbei lein nus usa far?
75 nus tuts ftuein sagire
audreg quei partarcbiar.
tut ftat elg num dilg Senger
nies far a partarcbiar^
cbi ven algi sarender,
80 el ven a cunsalvar.
Ilg senger buntadeivel
Vantira ven a dar,
algi ei er puseivel
en bien tut da manar.
Digitized by
Google
398 Volkslieder
85 Chi ca yen quel aschia
andreg tut observar,
aque ven tutavia
dilg seuger safidar.
[f. 159*] puDes anqualchin gire
90 da qnels che an us tilai,
Ch' els pudesan vangire
da lor vita privai.
Mo qnei vus crer pudeise,
la mort par tut sagir,
95 SCO quei puder saveine;
tiers nus tuts ven a^^n) g[n]ir.
Deus aber vilgig era
quels anavos mauar^
puspei en quefta teara,
100 Nus lur quou tras lagrar.
lein nosa spronza avere
Nus tuts anfemlamengy
els quou da puder vere
Con in grond lagrament.
[f. 159^] 105 Scha quei buc davantase
da ver quels tschou silg mund,
scha dettig deus la grazia
d' ils ver en tschiel cunzunt.
Ach Senger^ dei tin spirte
110 a tuts en geuaral;
Nus dei tieu dulsch confierte^
parchire da tut mal!
Nus vilgias silg suenter
ilg ver ruaus er dar,
115 Nus vilgias tots si prender,
Cun gliergia curanar.
Ca nus pudeian lura
ansemal triumfar
tiers tei en tschiel sisura,
120 a semper salagrar.
Digitized by
Google
Volkslieder 399
105.
Seigies salidai vus alliai!
Seigies beinvegni e carezai!
Seigies cun maniera ault stimai!
Can cortesia fetg nndrai!
5 Tuts vns lain uus ver embratschau,
Scadin de yub lein ver envidau;
Sco nus savein, lein ver tractan,
E vns a meisa lein ver tablau.
Vies suadetsch lein schigientar,
10 Vos calzere de lozza giu furschar;
Cun vin e latg lein buvrentar,
E no8 schambuns lein scbar suarar.
Sat questa plonta ei vegniu
Engirau e se convegniu;
15 Lur detta ban ei tenia si^
E per perdetga pria gF isclii.
Scbe lein nns pia fiasta far,
E tats ensemen se legrar;
La libertat lein palesar,
20 lis inimitgs per scbar scbalar.
A quels signurs; cb' an quella dan,
Lein nns da cor ver engraziau;
Lein quels cun stima ver bondrau,
De lur bien agid ver regonlau.
25 II S^uer Dieus lein nus rogar^
Ch' el buns Signors nus vegli dar,
Cbo gidian nus il grev portar,
Cbe temien Dieus de surcargar.
Sclie per pietat quei vegn fatg,
30 Scbe ronda quei in avautag;
Seigies libers cun adatg,
E salvei il nies Bunds-patg.
106.
(Nach Annalas I. p. 76.)
A uus ^ plai quei gron iscbi, valaridaridum,
Sigl qual nus pigns ruscbnavan si;
Digitized by
Google
400 Volkslieder
Sur nus cantavan ils utschals,
But Dus postgiavan ils cavah.
5 Da leu veseven nus chistials,
En quels fugavan grons t3nrannS;
Grad quels raffavan nos vadialsy
Migliavan quels sco tons utschals.
6iud quei nos bals ein sesniu,
10 Yesent lur feglias pridas vi,
Sut questa plont' en serimnai
Da nos Signurs bein cussigliai.
Lur mauns ban ei clieu tier alsau^
Ein seuni ed engirau^
15 Da sedefonder stai uni,
Da rech ni pauper schar piti.
Ils praepotens en uss svani,
Ed er lur maisa prida vi^
Culs alliai ferm uni,
20 Dormin pli bein sut quei ischi.
Lein legier ora buns signurs
Che hagien compassiun cun nus,
A nus concedien bien ruaus
E Diaus sei semper bein ludaus!
25 Nus engraziein, vus cars Signurs^
Diaus seigi la pagaglia a VuS;
In bien viadi agurein
E nus us la fin figiein.
107.
(Igl Ischi II. p. 96/97.)
n temps ei neutier
De stender il fier;
Lein batter^ lein stender,
Profit lein far render.
5 Cun Dieus en agid
Vein schon il profit,
Sche nus vein speronza,
En Diu la fidonza.
Tgi ch' ha las marveglias,
10 Va sin las Ponteglias;
Digitized by
Google
Volkslieder 401
Demenga^ quel meina
Tier mintga aveina.
El muossa las gruobas
Perfin alias buobas;
15 Tut tgi, ch'ei eutaupan,
Las rusnas sestaupan.
Vus taffer lavrei,
Gave! e sitei,
Brav muschnas fagiei,
20 Buc purla spargnei.
Signur directnr
Vul far la miglinr
De gasts envidar
Tier sia cumar.
25 Oiu tier il Solegl^
Leu fan ei cussegl;
De tut tier pinar,
Merenda far dar.
Egliadas vegn dau,
30 Sch'in fa stem empau;
Ensemen fan printgas;
Sin quent de lur rintgas.
Sin combra sisura,
Negin vegn sissura,
35 Tgei leu tut daventa,
Mintgin se resenta.
108.
Nus Schiitzers de Somvitg,
Encunter 'gl inimitg
Lein sepinar;
Us stuzers vein cargau,
5 Cun plum quels sigelau^
Igl egl exerzitau,
Per el ner gartiar.
La schiba ei denton
Siu tgierp per pign e grond,
10 II ner siu tgau;
RitoroiiuMiifehe OhrMtomathie. II. 2. 26
Digitized by
Google
402 Volkslieder
Tilei, tilei sin qnel
Cun uniun tut de fel,
E derscher or il mel,
Che veis pinau.
15 La patria^ religiun^
Seigi la defensiuu;
Che nus sperein;
Fargliuns e gieniturs,
Parents, amitgs e purs,
20 Vi vents e successurs,
Nus protegiein.
Zun bial' ei nossa fin,
Sto confessar mintgin,
Ch' ei tier sesez;
25 Perquei mei vinavon,
Ei segi pign ne gron;
E miu giavisch denton
Prendei a pez.
109.
Ach bluzgher! vul Ti bandonar nus?
Ch' eis staus da tuts schi carezaus.
Has schau duvrar ils rehs ed ils munglus,
Has tuts gidau e consolau.
5 Bluzgher, ch' eis levs ed aunc custeivels,
Vul prender uss da nus comiau?
E schar a nus mal grevas peisas,
Ach bluzgher, vein nus Tei stridau?
110.
(Nach Annalas III. p. 292/%.)
v6, tgei trestas novas!
Tgei cass de malas ovras,
Ch' ei daventau en Schons!
En 'gl oun schotg tschien trentin-e
5 E stau en nies cumin-e
lu tnirig sponder seun.
Digitized by
Google
Volkslieder 403
Sch*jeu dei tut si resdar-e^
La plemma dei manar-e,
Sche trembia il miu meun.
10 II cor, quel mei combregia
De larmas 'gl ggl fleseegia,
De trer quel neuuavon.
Co in spus sia spusa
En visa turpigiusa
15 Ha quella schmarschentau.
Tartgont, ch* el sappi lura
Far meglier la fortuna;
Mo el ha s' enganan.
'61 ei grev, dar d' entellir-e
20 Che Dieus ha laschau tiers-e
De far in schi grond mal.
Mo 'gl ei zun mal-ludeivel,
A Dieus fetg displascheivel,
D'encunter el puplar.
25 Pertgei ch' ei 'gl ei dil Segner
II mal, SCO tut bein visa.
El ei dil tut r^iert.
E SCO las sias ovras
Ein buc sco nossas visas,
80 Quei ei nus canuschent.
Sche ^r ils uos cavels-e
Ha Dieus dumbrau tuts quels-e
E sa buc in cnrdar.
Sin tiara tutavia,
35 Senza la veglia sia,
Sa nuota daventar.
Stei tgeu! stei tgeu! di El-e,
Enconuscheis che jeu-e
Sund il solet ver Dieus.
40 Signur! Signur! eis El-e,
In retg sur tuts ils retgs-e
E Segner dils Signurs.
26^
Digitized by
Google
4()4 Volkslieder
El ha bein il present-e
Fatg ver tras quel exempel,
45 Ch' el sei patrnns sur nus.
II mal schau daventar-e
E lur a glisch manar-e,
Fatg conuschent a nus.
Jeu vi gV emprim la prusa,
50 Che vegn numnada spusa^
Saver e metier neu.
Ina persula figlia,
Siu num fava Maria.
Roster il siu cunnum.
55 Naschid' ei a Farrira,
E numm' e bab f5n era.
Naschi e tratgs si leu.
Sco va il siu discuors-e,
Sche ein ils geuiturs-e
60 De buna, prusa glieut,
Uss en lur vegliadetgna
Tschentai en carschadetgna,
Privai da lur cunfiert.
Treis taffers figls han els-e.
65 E plonschan fetg e quels-e
Sur della tresta mort.
De lur scht cara sora,
L' anguosch' ch' eir ei stad ora,
En quella petra mort.
70 Jeu mon uss vinavont-e
Discuorer vi dentont-e,
Sco mi ei reflectau.
Tgei fuva siu intent-e
Davart il lur cussegl-e?
75 Sco mi ei raquintau.
Ina dameun marvegl-e
Schet ella frestgamegn-e
A il bab ed alia mumma.
Digitized by
Google
Volkslieder 405
Jeu hai schau giu jer sera
80 Can il Morezi 6ra,
D' oz ira ad And^.
E leu secassigliar-e
Can ils de casa sia,
Qual di las nozzas far.
85 Quel Vev el sia spusa,
Einfoltia s-ch' ina tuba,
Saviu dar bein de crer.
La mumma: „Mia figlia,
Va pia en num dil Segner.
90 E sera vegns puspei.'^
^U Segner meini ora
n vies cussegl bein era,
Sco gli plascbeivel ei.^
Sco Noe la sia tuba
95 Ord V area termetteva
E buc viu ella pli;
Scbi ha ^r questa mumma
Termess la sia feglia,
Ch' ei buc tumada pli.
95 Co va ei uss cun quellH;
Che d* mal nagut saveva.
La va uss bein dabot,
Per ir cun il Morezzi
E ver cun el discuors-o
100 0, ella va alia mort.
11 spus vet sefatg fort-c
Oren quel liug macort-o
Parseina von numnaus.
Leu ha M ella spitgiau-e
105 Ed ha quella pigliau-e
Ed ha la schmarschentau.
Enstagl della manar-o
Egl Tempel vou gF altar-e
De la confermaziun.
Digitized by
Google
406 Yolkslieder
110 Sche ha '1 schau surmaDar-e,
D' il Satan murtirar-e
De la frir surengiu.
zarta giuventetgna,
Privada dalla vita
115 Tras igl siu agien spus!
Schi innozentamegn-e,
Schi turpigiusamegn-e,
cor dir stermentus!
Igl fatg ei stermentus-e
120 La mort ei dolorosa
Zun truria ei sia fin.
Nagin, nagin vigneva,
Gidar nagin saveva.
A cor preudi scadin.
125 Buc mo la sia spusa
Ha '1 fatg morir quell' ura,
Dubel puccau ha'il fatg
Mazzau la creatira
Ch' eir en sia best haveva
130 Tras el dus meins purtau.
II cass ei displascheivel;
II mal ei lamenteivel,
Zun trest' ei sia fin.
Che mai nagin discuora
135 Da seculs mai udiva,
Ch' en Schons sei stau in tal.
Tgei fa quei malizius-C;
Che vegn numnaus il spus-e?
El vegn daven da leu^
140 Tartgont nagin ha viu-e
£d er nagin udiu-e,
II fatg ei gartigiaus.
0; spetg, 0^ spetg empau>e!
Dieus ha aschi semptgiau-e
145 In tierm segiramein,
Digitized by
Google
Volkslieder 407
Cbe ti stos confe8sar-e
Con tuorp tut declarar-e
E qnei aviartamengn.
Mo Btrnsch ha '1 viult il dies-e,
150 Sche scharscha lur il pievel
Ed ha Inr el pigliau.
Ed enten pels e meuns-e
Han ei mess ferms ligioms-e
0, pauper sventirau!
155 La spusa ei dil pievel
Vegnida encurrida.
Han 'gl auter gi anflau.
Rabitscbau si eu via
Cun gronda carschadetgua
160 Or ad Andir pnrtau.
Leu ei la stad' eu bara
Digl docter visitada,
Ed ei vegniu anflau^
Davart la creatira^
1 65 8co 'gl ei descret sisura,
Sco mi ei relatau.
Lur eis ella vegnida
Purtad'en sepultura,
A combra de ruaus.
170 Er compigniau han ella
lu zun groudissim pievel
Cun cumber e dalur.
Igl tgierp leiu giavischar-e
Ch' el possi ruasar-e
175 En fossa tgeuamegu.
Sigl gi de turnentada
Dieus vogli laventar-e
Si gloriusamegn.
Ah; mervigliusa causa,
180 Co ella leu ruaussa
Uss en ils menus de Dieus!
Digitized by
Google
408 Yolkfllieder
Ubb ei la confortada
Las larmas giu furschadas,
CuIb eungels en possess.
185 Igl priedi ch' ei salvaus-e
Digl aolt bein studigiau-e
Predicator ei quest.
De Marcus ^gl evangeli,
Capetel leu ils trediscb.
190 Per fundament ils diesch.
Viglei, o, cars viglei-e!
E bein considereie-e
Ch' il Segner vegn a gnir !
bein fuudamentau-e
195 Igl priedi cbei salvaus-e
Enten quei truri cass!
Da bein seregordar-e,
Cur vas ord tia casa,
Scbe ti turnar eunc sas.
200 Nus lein igl malizius-e,
Cbe vegn numnaus il spuse
Uss eunc trer neunavon.
Co quel tras siu mal fjEur-e,
Tras siu mal sesalvars-e,
205 Han biars giu cumber gron.
La scbi mal empudida
La flur de giuventetgna,
El vev' onus ventgatscbun,
Ca dad el sto sagir-e,
210 Da quei mal franc suspiran
Parfin ils pigns affons.
Co ein siu bab e mumma,
Parents e sias soras
Tras el vagni sfamai.
215 Sche gie cb' els s' empon nuota
Ed ban digl mal buc part-e,
Lur veta punscb il cor.
Digitized by
Google
Volkslieder 409
A noBsa suprastonza
EUi'l dau bia breig' e stenta,
220 Leu Bperas grevs quitaus.
Co tgi dar la senteuzia
Sut rassa e bitgietta,
Ilg fatg cunderscher or.
Tgei ha nies car derschader
225 Per demclier confidau-e,
Co el deigi cuu quel!
lis buDB dafeuder ira,
lis male ragischar ora,
Ch' ei detien buc quitaus.
230 Sagir, sagir sto el-e
Plirar schamer tras quella
Malventireivla mort.
'61 ei fatg de criminal-e
'61 ei de truar sur seung-e,
235 !61 ei de truar tut giest.
II Stan spiritual-e
Ha buca er in tal-e
Sur de quel giu quitau?
Co el tras siu sedar-e,
240 Tras siu beiu damanar-e
Podess far ir per cor.
Igl mal, ch' el ha condert-e,
Tgei strof, ch'el sei marets-e
Da Dieus vegn el sclaus or. -
245 Sch' el aber penetienzia
Von Dieus fetschi ditschierta
Sch' el cor seig el buc or.
Parfin gli nies cumin-e
Ei in fried malmundeign-e,
250 ChMls auters dentuoru nus
Pon gir e metter nau-e,
Ch' en nies cumin sei stau-e
In de quels turpigius.
Digitized by
Google
410 Volkslieder
Jou Bto er far menzian-e
255 Buc mai da il si a num-e
Mo er danii V ei stauB.
Griecheit fuv el de slatta,
Morezi nnm dil batten
A Baerenburg avdont.
260 Leu speras vidavont-e
En Schons, bco er ord Schons-e
Nagin mal d' el santir.
Ch'el hagi fatg entiert-e
Ner auter mal condert-e,
265 Nagiu sa metter si.
Mirei^ o, cars mirei-e!
Co il carstgeun sa dar-e
Anetgamein curdar
Ord dad ils means de Dieus-e
270 E sin de bia guisas
Igl Satan suendar.
Cbe quel va cau entuom-e,
Gie el va a bischlont-e,
Per olmas 'ler tschaffar.
275 Et ti tras V oraziun-e
Sas ti vid Dieus rentar-e
II Satan tschessentar
Jen sto er il davos-e
Scriver cun il cor gross-e
280 Davart sia truria fin.
Co nies car Obricheit-e
Cun cumber e grond leit-e
Senteuzia ha surdau.
E el lur ei sin il plaz-e
285 Manaus e fatg ses dretgs-e,
Sco el ha meritau.
Sco la sontgia scartira
Zuu claramein nus scriva^
Co Dicus ha cummandau.
Digitized by
Google
Volkslieder 411
290 Nus lein buc truar-e;
L' olma buc condenmar-e,
Dieus ei zun grazius.
El po gli ver fatg grazia,
Sco ha von peda fatga
295 Gli morder vi la crusch
Enteu il siu mal far-e
Ha el sesutamess-e
Tgieumegn tras il davos.
Ed eung en sin il plaze
300 Ha '1 gietg ieu sun marets-e
Perneit vus po a cor,
'Gl exempel giu damei-e
Perneit po finadin-e^
Fugi da tut puccau!
305 Jeu igl camon tschunavel
Hai aschi misaravel
E grevmegn surpassau.
El 6r dais spirituals-e,
Che fuvan antuorn el-e
310 Retschiert ha dulsch confiert.
Ca el sin il dayos-e
Clomav* cun bassa vusch-e:
DieuS; pren si miu spert.
II seung della Maria
315 Glomava per giustia^
Vendetgia sur dad el.
Mo tras igl seung de Christi,
Po el bein ver retschiert-e
Grazi' a perdunament.
320 Fiualmein vi jeu eunca
Rugar Dieus suplicont-e,
Ch' el vegli pertgirar
Schi ditg, SCO la vallada
De SchonS; nummada patria
325 Tals cass mai schar davantar.
Digitized by
Google
412 Volkslieder
111.
Sil muu va ei zaco,
Pertut fetg maluliv.
Dadens ei buc dado,
E miort ei bnca viv;
5 II pauper ei ca reh,
II grond survarg* il pign,
E quels, che san il streh,
Survargau cugl inschign.
La fard'ei crusch manada,
10 Saveis vus er pertgei?
Perquei ch* ell' era grada^
II stagn motiv ei quci;
Ujersch ei buca grad,
E dusp ei buca per;
1 5 Sch' in streuBcha cal' il flad,
Sch'jeu vomel buc en er.
Biars vivan cun spir quet,
Manegian de sgula;
A quels va ei sco gli met,
20 Che less bugient tschintscha.
In tretel, ch' ei entirs,
Sch' in straungla, tgula git;
Quels mets ein bia pli stgirs^
Gli nas perda profit
25 Tgi bia tschereschas maglia,
Lameza tgagia brav;
Sil 8 logs ei la panaglia,
En bisli sei malfried
E scatscha il telien^
30 Che vegn da tuts dil schliet
Pli tgiunsch rendiu che bien.
Lava cun vin gliez scatscha
Las talpas ord ils praus;
Ad in, che passa glatscha;
35 In, che ha la nauscha dunna
Ed in aradar schliet,
Darar stat bein sin pluna.
Ha er malur cun riet.
Digitized by
Google
Volkslieder 413
Sch' in sonza fiuc se brischa^
40 Sche sufla 'gl inimitg:
Pli quort ch* ei la camiscba,
Schi lunsch sc^ in va daven,
Schi lunsch sei de tomar;
45 Cun glieut, ch'ein or da senn,
Sei mal de cussegliar.
Us gusts eiu differents,
Mintgin in auter ha;
Perquei ston ins trals dens,
50 Sch* in fa gie, tgei ch' in sa.
Perquei sch' in gie tgigiass
Sil nas ad enqualin^
Sche quei els gritintass^
Els vilintass perfin.
55 Tgi, ch' hassegia il saltar,
A hefti sa stalegia;
Fus pli bein fatg de savila,
Sin quei che pli manegia.
Tgi tegn car il murmignia,
60 Tgi lai plischer il beiber;
Tals ban deletg vid critica,
Fa scandals ei lur scheiver.
En claustras eis ei lev^
Zvar eis ei e siu schliet,
66 Qualin guess porta grev,
Cu 'gl ei seraa 'gl aviert;
Gliei meglier star tscheu o,
E patertga anen^
Che cavistra zaco^
70 E ver tscheu il senu.
Matteuns uss cun tschupi
Ei grad aschi fallus,
Sco hi en crora de survegni
De cremers enganus;
75 Us mats quels il lur matg
Mantegnan ei per guess.
Digitized by
Google
414 Volkslieder
Pli tgunsch cli' ins il dratg,
Cun aua emplaness.
lis umens d* uss ein crius^
80 Las femnas han caprezi.
Cur ch' il ferstan ei jus,
Sche crescha il giudezi;
Nauschs plaids rumpan il giuc,
Stinonza fa il handel;
95 Quatter battan grad 11 iiuc,
E dus san schou far scandal.
Biars quettan, ch' il regier,
Gliez Yomi bein e tgunscb,
In sapi 86 paregier,
90 £ commondar bein lunsch;
Gie, gie, quels ban legnau,
Mo s' entellin in strien,
Gliei bien in per comiau.
Ed ei de fa curvien,
95 Cb* entgin se lai duvrar
De better vi il siu,
Pils auters gFasen fa,
Sesez fa malvegniu.
Vardei, nuot iutrigbei,
100 E seigies tgeus e crets;
Scbe vu8 mitscbeis cun quei,
Podeis vus esser leds.
112.
lis siat puccaus mortals quels deiu
Bein esser coniscbents;
Mo scbe nus adatg figiein,
FastigMns fetg savens,
5 Co il mund quels oz il di
Pertut cuminamein,
Sco gliei clar o nuot nui,
Cometta grevamein.
Grad 'gl emprim, ton sc' in po ver,
10 Ei uss sil pli grond grau,
La luscbezi 'ei uss pilver
Digitized by
Google
Volkslieder 415
In fetg cumin pnccau;
Biars cun vistgir e se iitar
Disfau mettels gronds tras quei^
15 Biars sin sesez han quet zun narr,
Oh' ei freda pir che tschei.
Co ei passa cnl second^
Ne cun la renvaria^
Quei vesa clar gie tut il mund,
20 Che mintgin ha la sia.
Biars san buc, co se stgisar
De satisfar pagaglias;
Tals san buc, con dumendar
Quels, ch' han de vender maglias.
25 Tgei lein dir dil tierz puccau^
Che va pertut en roda,
Quel vegn gie perfin numnau
II fal lament de moda;
Gliei in deletg, che para bien,
30 Envida giuven saung;
Fuss pli bein fatg de prender in strien,
E quel struclar cun maun.
Mintgin splunti il sin pez
E digi lu a mi,
35 Sch* el sappi nuot dilg vez,
Ch'jeu vi di.
BiarS; ch' han rauba^ denter els
Scuveschan las entradas;
Scuveschan paupers er ad. els,
40 Lins lauters las buccadas.
Lein ussa gie examina
Quels, ch' en de vin mai pleins ;
8co era quels, che pil demagliar
Setschaffan sco 'Is pluscheins ;
45 Els s' emplaneschan de slupar,
E rietschan huffens gronds,
Ch* in diesch purtguns cul dir e rar
Po engarschar dus onus.
Stuorns ein biars, ch'han mai ruaus,
50 Ch' ei hagien guess il lur;
Digitized by
Google
416 Volkslieder
Tale se smiulan sin tuts grans
Per rauba senz' honnr;
Biars ils Invrers gie fan luvrar
Pli che pnsseival ei,
55 Aber avon cho memia dar,
In bluzgher fendan ei.
Neunavon uss quels Invrers,
Cbe san stmsch ir ne star^
Quels ein gie quels smarschaners,
30 Che honan nuot de far;
Lur ovras vallan buca bia
Per els tscheu sin quest mund.
Las pon In els aunc meins gida
Avon igl altissim znn.
113.
Jen s' aflel grad en in cantun
Retratgs en mes pertratgs;
Jen mirel vi e neu sil mund^
Ed a mi par' in spass.
5 Vi aber dir, mi par' in spass
n demenar ded uss;
n mund, quel ei schon andretg fatgs
Ed er plischeivels fiiss.
Al mund sez muncass nuot,
10 Mo la glieut fan il mund;
Ed aunghels essan segir buc,
Perquei els ei mai mund.
Dil demanar dil temps present
De quel lein nus risdar;
15 Mo buc de glieut de sentiment
Mai d* auters lein plidar.
Co quels san durmir vi il temps
En siemis ignorants;
De tschintschar bia ein ei contents,
20 Quei ei lur bials termagls.
Ei fan passar ils gronds sco 'Is pigns,
II sabi SCO il tum;
Digitized by
Google
Yolkslieder 447
Ei taglian de finadin^
Quel ei il lur triumf.
25 Sche per riei e terlahei^
Quel ei tut Vies defar;
Vus veis ch' enpreu auter che quei,
Tgei leis auter plidar?
Van entuom cun las matteuns,
30 Ch' en pli sinzeras che dunneuns^
Per reverir e salidar
Sco in sinzer giuven deigi far;
Lu greschan ei schon,
Mirei, mirei^ tgei schand ei gliei,
85 El ya a bratsch e vul murar^
Da quel savein nus pauc spitgar.
Bein stupent d' inmaginar,
Bein prudent d' er giudicar,
Sco philosophs Vus admireis^
40 E spels mugrins Vus exalteis.
Vus habiteis buc en butschins
Sco noB vegls philosophs^
Bein Von fenestras e mugrins,
Barcuns ed eschs davos.
45 Leu gizeis Vus las ureglias,
Leu se striheis Vus per merveglias,
Sin mintga plaid Vus deis adatg,
Gie strusch astgeis Vus trer il flad.
Ach^ buca veies tout quitaU;
50 E schei scadin enten siu grau^
Scadin uardi sin sesez,
Schiglioc vegn batter fetg il pez.
Tadlei uss, Vus batterlieras,
E tarladidas musadueras,
55 Schei esser tout de mulafar,
L^ honur dil proxim eng^ar.
Schei esser prers ed er students,
Giuvens e giuvnas de tut temps
Schei en lur bun' honur,
55 Jeu cussegliel per guess a Vus.
Ritoromanltehe Chreatomathie. II. 8.
27
Digitized by
Google
418 VolkBlieder
Pertgei negin a Vus vegn crer,
Per batterlieras tut vegn teuer.
Tut Vus vegn a smaladir,
Sco vivas siarps er' a fugir.
60 Giuvnas e giuvens fetg strideis,
Essend cbe quels sco thiers tracteis^
Ni tgei ei bein Vies demanar?
Sgarflar sco ils gats e bastunar.
Quei hai jeu expermentaU;
65 E grondas nodas el tgau anflau,
Essend ch'jeu sper ina pun
Defender stuevel il miu num.
Aber stateivels jeu sun staus^
Giud il miu plaz buc tschessaus,
70 Sche gie che spimar la bucca^
Figievan quella veglia crutscha.
L' inocenza sto patir^
Tuttas ingiurias er surfrir;
Quei lein nus far, o cammerads,
75 E suenter tuts portar sin bratsch.
114.
(Vgl. Annalas III. p. 274/5.)
a.
Tgei trest maletg^ o mund!
Sch' in pertratga cun in frunt.
Tut bien vegn tralaschau,
Carezia ban ei bandiscbau.
5 Carstgauns d' in carezeivel cor
Cun bncca pleina rin ei or.
En tiaraS; vitgs, entirs marcaus
Ei ni carezia ni ruaus.
Tia honur e Tin bien num
10 Vegn oz il di viults entuom.
Da Tes amitgs zun scurvanaus,
Dais Tes inimitgs culs peis sapitscbaus.
Ne pign ni gron ussa scbaus
Compogn de bonur en siu ruaus.
Digitized by
Google
Volkslieder 419
15 Sch' ei vesan in bien religios;
Sch' ei quel schou memia Rcrupulus.
Prers e siguurs, ch' ein liberals;
Vegnan teni per sfarlatants.
In legher student d' in bien spert,
20 Quel scbon ussa in prer schliet.
Bia buns e devozius carstgauns
Vegnan stimai per schliats pagauns.
Ne pignS; ne gronds ein pli segirs;
Ch' els vegnan lugati entirs.
25 Quels gronds amitgs dil mund eis ei,
Che salvan ne verdat ne fei.
Lur cor pleins de faulsadat,
Els sentiments marecliadat.
Dador ban ei strichau cun mel,
30 Dadens il pli petter fel.
Quei; ch' els dattan oz si maun,
Vegn buca schau entochen damaun.
Carezia e sinzeradat
E[an ei brattau per faulsadat.
35 Cun il proxim scurvanar;
Quettan ei vertits plontar.
La Inr pli gronda libertat
Ei hasR; scuidonza; nauschadat.
Con ditg poss aunc tier mirar,
40 Ti; Segner! schar surdovrar
Tia buontat Tes schliats affonts,
Che viyan sco ils gronds pucconts?
Segir yegns Ti tals anflar,
Els ton pli schar&meiii stmfiar.
b.
(Nach Ms. Bu.)
[f. 1^] Ilg curs Dilg mund k\g temps prefent
les jeu bugien udir,
Cho quel yeng ufs Sin tuts graus
Cun faulsadat ludaus.
27*
Digitized by
Google
420 Volkslieder
5 Igl glisnereing ^ faulsadat
ei igl cuors digl temps prefent,
ei baDdischada la verdat
h menzegnas quantitat.
Affons fan era igl cuors digl muDd,
10 Sche gie ch' ei ban panes oiidS;
las trocbas, bartas mischada,
a fan bucca cons dieus.
La ginventegna en general
fan era igl cuors digl mund^
15 cun rir; tscbinscbar e b(e)[a]tterlar
eut igl foing Tempel zuud.
quels; cbe en carscbi fco in conif fi,
fan era igl cuors digl mund,
de baul murar k safittar
20 a bein faver faltar.
cun dar da crer k bein murar,
ei V ifsonsa; igl cuors digl muud;
[f. 1^] cun leiscbens plaids de leftiadat^
mo fpira faulsadat.
25 Tgi Dat ad auters bia de crer,
veug fetz mal engimaus;
igl cuors digl mund ei tut ascbia,
quei vez in mintgia gi.
Igls giuvens van ufs en errur,
30 igl cuors digl temps prefent;
Scbe igl giuven lefs, cb' igl vegl fundeS;
fcba ftes ei tut pli bein.
Sin ilgs giuvens ei igl cuors dilg mund
De buca mai tedlar;
35 mai bandliar h marcadar
ed er cun enganar.
Quel lauda pli cbe feigi ver
fes tiers k praus ed erss;
in auter veng er naunavoU;
40 cb' el bagi biar danes.
Igl Ricb um veva bia daners;
gadeva igl cuors digl mund;
Digitized by
Google
Volkslieder 421
mo quel ha bucca gig cuzzau
egl fiug ei 'r el bandischaus.
[f. 2»] 50 Igls paupers fan igl cuors digl inuud
cun vistgir fur lur ftand;
iigs paupers Kremers fton fpeggiar
entochen che 'Ig ei rut or.
Igls Ricbs quels vefsen da pagar,
55 mo fan ilg cuors digl mund
Cun fhar runar k Dumedar
k dubel gudigniar.
Sigl pli davos De fcbliet velzen
veng ei lur mefs avont^
60 enten ault prezi veng ftimau^
quei ei igl cuors digl mund.
0; mund malmund a IVaditur!
tin cuors midar favens^
cun metier mal per bien avon
65 engonnas ilgs cbristgieuns.
Che ti (t')[d]eigie8 ver content iosha
e(i) en pash cun tieu ftand ftar,
veng figir tia conzienzia
Sigl Davos te pauc
115.
(Nach Annalas III. p. 277/8.)
Si, si! lein star cun legerment!
II tscheiver ei per nus,
Navend cul trest p' il zafermeut !
II temps ei prezius.
5 Mirei! co statan culs planets
En gronda barm on ia
Solegl e steilas e cametgs
Cul mund en melodia.
Mirei! Co Frontscb* ed Eugelaud,
10 Quels inimitgs rabiai,
Mirei! co '1 Kaiser en Russland
Uss ein tuts quietai.
Digitized by
Google
422 Volkalieder
Mirei! giu Berna, co las parts
Seporscban uss il meun.
15 Ei fieran schoD, sco vers confrars
La greta sut il bean.
Mirei! las femmas, co las van
Sereinas ad UDfrir,
Tscbagegnian vi e nan,
20 E fan sin tuts bucca de rir.
Mirei! co seglian las matteuns
lis mats per consolar;
Las datan bein bugien ils means,
Per quels laschar struclar.
25 Tut quei daventa senz 'adatg
De meinis ii partidas.
Tut tgi che sa, po trer il latg
E senza rise de firidas.
Si pia! si pil scalim en!
30 Bi tscheiver lein oz far!
Giugar, saltar cun legerment,
Biallas canzuns mussar!
Vus prers e paders selegrei
Da tal' perinadati
35 Vid quei bi tcheiver part pernei
Can tutta libertat!
Cun star si leger va pli bein,
Pli mal; pigliont si grev,
La patria a Dieu recomandein,
40 D' il r^st pigliein si lev!
Si camerats! si cun ils glas,
Bubein sin sanadat
De tgi; ch ^ha grond ne pin il nas,
A viva la libertat!
45 Laschein d' in meun tuttas faclsiuns
En harmonia stein
PerinameiU; las dischuniuns
Per semper bandischein!
Nus de L&X; quei palesein^
50 Quests nos vers sentiments
Digitized by
Google
Volkslieder 423
8co frars er 'auters envidein,
Tier tals patertgaments.
La trag^ia vein vintschiu
Uss pudeins ir navenda,
55 Vein faitg, schi sco ous vein saviu;
Sch' enzatgi dess marenda.
Si gigers! fifers a musicants!
Ub8 lein nus tuts saltar,
Sei hopers; schlichers ne coDtcrtans
60 A lein si leger star!
116.
(Sehr nnyoUstandig Annalas III. p. 274.)
Tgei bravas giuvnas, tgei compogns!
La flur e coc d' entir Muster
Ord denter tuts ils habitonts
Ein cheu rimnai, ch' ei gliei plascber.
5 In viva vi, in viva neu
Figiein alia sinzera!
Scbe viva, viva, digiel jou,
Tin scazzi vivi era!
Ded esser denter e saltar
10 Mo treis entuorn en proscba,
De cheu bonests se demusar,
Mintgin il cor legrescba.
In viva vi, in viva neu
Figiein alia sinzera!
15 Scbe viva, viva, digiel jeu,
Tin scazzi vivi era!
Modestiadat e tut bonur,
Maniera bial' el pli ault grad,
La gielgia zarta, scbubra flur
20 Sin mintga frunt maliada stat.
In viva vi, in viva neu
Figiein alia sinzera!
Scbe viva, viva, digiel jeu,
Tin scazzi vivi era!
25 Sedivertir e legber star
El cercbel tut bonestamein.
Digitized by
Google
424 VolkBlieder
In spas ei de tolerar
Tier libers^ che pertratgian bein.
Ina viva vi, in viva neu
30 Figiein alia sinzera!
Sche viva, viva, digiel jeu,
Tin scazzi vivi era!
La mosica dat bien bumor^
SirenaS; che se lain udir,
35 Dulsch dattan en a tut il cor
A quel, che vul buca seglir.
In viva vi, in viva neu
Figiein alia sinzera!
Sche viva, viva, digiel jeu,
40 Tin scazzi vivi era!
117.
(Vgl. Annalas III. p. 285.)
Si camerads! lein beiber,
Lein beiber in bien glas vin
Sin sanadat dil scheiver,
E viver schar mintgin. Gling-cling!
5 61' ustier ei buntadeivels,
El tschontscha mai schi lorn,
Sco cur che ses fideivels
Laien udir quel clom. Cling-cling!
El cuor' e va cun prescha,
10 Dabot survescha si,
Cur la muneida tchessa,
II cling po buc vertir. Cling-cling!
118.
Jeu sun vilaus sil scheiver,
Siseri, buseri, bum, bum, baseri, d&t&tii,
Jeu sun vilaus
Sil scheiver staus.
5 Ei han a mi mai scotga dau,
Siseri, buseri, bum, bum, baseri, d&tiitK,
Jeu sun vilaus
Sil scheiver staus.
Mai scotg' e buc tschagrun han dau,
10 Siseri, buseri, bum, bum, baseri, d&tSttt,
Digitized by
Google
Volkglieder 425
Jeu sun vilaus
Sil Bcheiver staos.
Sch' jeu in miez talor vess,
Siseri, buseri, bum, bum, baseri, datata,
15 Jeu sun vilaus
Sil scheiver staus.
Sche el ad ina bialla dess,
Sberi, buseri, bum, bum, baseri, dfttata,
Jeu sun vilaus
20 Sil scheiver staus.
119.
Us ei quei legher temps neutier;
Quest onn il temps de scbeiver;
Ach, bab mi schai, con liungs ch' el ei,
Jeu less uss e far scheiver.
5 Miu car affont, ei gliei mo donu,
Ch* el quoz* uon sis jamnas;
Denton de pign e gron
Vegn fatg tontas marletgas.
Marletgas vi, marletgas neu,
10 Uss sto ins star si legher;
Cunzun quels giuvens, ch' en sco jeu,
Ston buca trasora seser.
Jeu vesel schon, Ti miu affon,
Vegns mintgadi pli muotis;
15 Jeu digiel aber oravon,
Ti vegns vegnir pli stetis.
Tgi vul dustar de se neziar
D' in temps aschi legreivel,
Sei cun giugar, beiber e saltar,
20 Ed auter pli plischeivel.
Mo plaun Ti, pauper gnuc futiu,
De stgar plidar aschia
Eucunter Diu, ca Tei scaffiu
Per spir carezia sia.
25 Vus bab leis mo plidar
Delia strentgiadat divina;
Digitized by
Google
426 Volkslieder
Tras quel in po ed era sto
Dar si sia ventira.
Nossa ventira sin quest mund
30 Ei mai ascbi zun biala^
Cli' in sappi metter en confrunt
Clin la celestiala.
Mo cun orar e giginar
Sedat ei buc partidas;
35 In sto beiber, laghiar, gizzar^
Sch' in vul ver selvaschinas.
Da vegl enneu bavevap buc ton muis
Da quels sco Ti ed auters;
Ei schevan crescher ils barbis;
40 Avon mirar sin autras.
Si legher star e scheiver far,
Ston quels de inia possa;
lis vegls tertgar e se pinar,
Ded ira tier la fossa.
45 Scbibein ils giuvens, sco ils vegls,
La mort naven sa prender;
lis sauns, malsauns, ils taffers
II siu tribut fa render.
Quels ch' en malsauns, san vegnir sauns
50 Entras agid dil miedi;
E quels, ch' en sauns, dar peis e mauns,
Ch' ei piardien buc il miervi.
La miervadat; lischadadat
Po buc cuzar adina;
55 Sfarfatgadat, stinadadat
Strofegia Dieus adina.
Sche Dieus bavess la torta dau
A tuts quels, ch' an fetg scheiver,
Sche vess quell' era Vuss tuccau
60 Culs auters spel debeiber.
Manegias Ti, ch' jeu sco Ti
Sei staus mo in stumiader;
Na, jeu poss dir sinzer a Ti,
Jeu fuvel buc in giugader.
Digitized by
Google
Volkslieder 427
65 Jen sai, cbe Vus silmeins dascus
S' anflaves en V ustria ;
Ed ussa gnanc vertesses Vus
Nus giuvens en ina compagnia.
Quel; che Ti dias, po esser ver,
70 Jen qnei a Ti buc snegel;
Ti yegnas aber buc voler
Mirar sin miu exempel.
Vus yeis gudiu divertiments
En Vossa giuventetgna;
75 lis leghers giuvens de quest tempS;
Dovessen star davos pegna.
Indifirents divertiments,
Ch^ ins tegn per zun ludeivels,
Ein senza dubi fetg savens
80 Ad olm' e tgierp noscheivels.
Sin sera sundel envidaus
Tier ina biala stiva,
Che ban ils mats en sen de far
En buna harmonia.
85 Jeu vess tertgiau^ ch' igl onn vergau
Fuss fatg il stuom avunda,
BubiU; saltan e sturnigiau,
Ch' ei fuv' ina bergngna.
Quei ch' ei passau igl onn vargau,
90 Ei ina stgir' umbriva;
E quei che vegn vegnir quest onn,
Ei ina bialla stiva.
Ei san^per mei far il berlut;
Magari tschalareras ;
95 A mi emporta quei zun nut;
Ti dueis buc esser speras.
Buc esser speras in sco jeU;
Che sundel dent' ils menders?
E denter quels daditg enneu
100 Tenius per in dils megliers.
Tgei dretg ban ils menders pli ch' ils purs
Ded ir en compagnias?
Digitized by
Google
428
Volkslieder
Sei de paleis ne er dascns
S'anflar en biallas stivas.
105 lis menders van tier las matteuns
Per maridar cun quellas;
Ilfl pors, quels ban sclion lur dunauns,
E 8ton restar cnn ellas.
Sche pertgei mavan las matteuns
110 Tiels purs en bialla stiva?
Pertgei saltavan cnn dunauns
lis mats SCO narradira?
Perquei ch* ei levan senaziar
Delia caschun, ch' ei vevan;
115 Perquei ch' ei stuevan schar stgisar
Cun quei, ch'ei snrvegnevan.
U senaziar dellas caschuns
Cunzun il temps de scheiver
Ha caschunau pli ch' in paltrun,
120 Sco in vesa quei per leider.
120.
Stai giu dil saltar
E dalunsch dellas saltieras;
Pertgei tgi stat leu speras,
Crod'ent ils latschs,
5 Cur las matteuns e mats
Drovan la libertad,
E malzechtiadat
Ei vegn dovrau.
Ei gliei in prighel de pucau,
10 Gliei gie tuts Tes tschun sens,
Quels fan bia fallaments
Chin peis e mauns e cor.
D' en biala stiva star
Tuoman pir che pagauns,
15 Er quels buns carstgauns,
Ch' en i leuen.
Cons ent' il veder testamen,
Schegie ch' ei ban saltan,
Digitized by
Google
Yolkslieder 429
II sogn David ha dau
20 L'honur a Din.
Aber lez ei seglius
Pertut muort legherment,
Per amur de Diu pussent
Ha el saltan.
25 Sco di il divin spirt sog^
De mintgiu, che ha saltaa^
Senza quolpa ei mai stau
Id; seuza peina.
La mort dil Moises meina
30 Zun biars dil pievel siu,
Che saltar han yolin
Leu el desiert.
Ei morts e malperderts
Samson cun el era
35 Melli umens, er per ver
Saltau enqnalgadas.
Quel ei la fin, che fa,
Tgi saulta tier la sort,
Per ira tier la mort
40 Ir a saltont.
Tgi ha fatg pli grond don,
Che Herodias, ch' a saltan?
Leutras la mort ha dan
A sogn Gion Batista.
45 Tonaton las mnmmas mettan
Lur figlias tiel saltar,
Senza nuota tursegiar
De quel grond mal.
Vae a mnmmas, che fen quel
50 Sco Herodias e la mnmma;
Sco biala frestga pumma
Ston ei smarschir.
Cons bals ein smaladi,
Sco Herodes ha,
55 Ch' ils affonts vomien
Tier la perdizinn.
Digitized by
Google
430 Volkslieder
Ei diau; gliei la caschun
Nossa, ei adina stada,
Gliei ina tschontscba scommondada,
60 Pleina d' errors.
Can saltar sin ils firaus
In' ei dada giun plan morta,
Lantra il giavel porta
Can el naven.
121.
Fertont ch^ anters temps de Scheiver
Lor solaz ban can saltar^
Er savens con beiber eiver,
Vivas, vivas biars portar;
5 Ina pintga comedietta
Staa eis nies divertiment,
n contegn de V bistorietta,
Ei '1 bambin nies spindrament.
Glori'en tscbiel, canzan dils aangbels
10 Al spindrader niev nascbiu
Vein cantau senz esser stauncbels,
Land; bonar al figl de Din.
Sabis retgs nomnai vegnevan
Delia part digl Orient,
15 Scazzis gronds, che resplendevan,
Per nnfirir al pli possent.
Ina steila entraida
Nus leusi en Betblebem,
En parsepen se sanflava
20 Can papira zogliaas en
Qnel; cbe d' Herodas tirannia
Decretau de far morir,
Per snavor, cbe la sia crona
Oleiti stoppi si onfrir.
25 Compliments en in grond diember,
Beinvegnent sco ad amitgs
Fa Herodas per suprender
La pissian, zupau salit;
Oz il di ei quei la moda
Digitized by
Google
Volkslieder 431
30 Tiels da gron particular;
Vein nu8 fors' buc tuc la noda,
Fei, yerdat ei stniscli d' anflar.
Cals ministers se cusseglia,
Tgei cb' ei sei de maun pegliar,
35 Spert els scultan ell' ureglia,
Tuts affonts lai Ti mazzar;
Bein in spieghel con lunsch catschi
L' arobiziun dil mund pervers;
L' ei in laster, cbe smanatscha
40 Perdiziun agl univers.
Spectaturs contonscber lascbien
Sur nos products lur compliscber^
Cun scbanetg giudicheschien^
Bein risguardont nies pauc saver;
45 La pussonza tbeatrala
De nus auters giuvenots
Prendien si cun tscbera biala,
Dein a tuts buns piettigotts.
122.
Acb, tgi vess er mai detg,
Cb'jeu ascbi liederlicb
Vegnius fuss en arrest,
Tgi vess er mai detg quest?
5 La yentira yess mi daU;
Sin quest mund de fendricb yegnir;
Mo pauc temps baiel gudiu
E baiel ussa scbon ventscbiu.
Enstagl de quella guder,
10 Vegn jeu oz a stuer
Dil mund prender abscbeid
Per cammond d* in obrigkeit.
Mo tgei cans' ei quei,
De miu agien frar yer mei
15 Mess en tenien syentira?
Tgei cor, o tgei natira!
Digitized by
Google
432 Volkslieder
Ti; miu faols firar,
Mender che Cain eis biar;
Mo Ti vegns de cheudenvi
20 Buca ver bia bunas oras pli.
Pertgei Tin agien vierm
Delia conzienzia vegn buc schar cnmbien;
Senza strof metschas Ti buc
Sin il Tin pli davos zug.
25 Mo tonaton perquei
Fetsch buc vendetg' encunter Tei ;
Dieus vegn schon a giudicar
^ Scadin suenter siu meritar.
Pren Ti la bandier' e va,
30 Mo Ti vegns ver pauca ventira;
Dieus quel ei ton giests
E sa tuts enterdius lests.
Sch'jeu scriver savess
Ina brey a miu car bab;
35 Vegness el buc a s' enterdar,
De quest cass mei liberar.
Vegness el sco feldmarscbal
Tiel il miu gieneral;
Vegness el senza dubitar
40 Ord questa perschun mei liberar.
lis schumbers quels audel jeu schon,
Che petramein vegnan a tunon,
Per mei alia mort compognar;
Dieus yegli po grazia far!
45 Restigiaus sun per morir,
Spetgel buc de quest mun aunc pli;
Quatter, tschun schuzs a mi vegn dan,
De quest mund prend^jeu commiau.
Tier la mort vegn jeu menaus,
50 Urei po a mi il perpeten ruaus;
Ach Ti, miu Jesus car,
Mi veglias grazia far!
Vus signurs ed officials,
Dil mund buc se fidei;
Digitized by
Google
Volkslieder 433
55 Quel cun lests e malfatgs
En disgrazia mei ha tratg.
128.
Schei us empau a nns^
VuB nobels auditurs!
O; sche Phintias e Damon
Vegnessen neunayon;
5 Tgei il mun fagiess?
Jen creigiel; cV oz il gi
Enflass ins buc in pli,
Cli' enstagl perseqnitar^
Siu amitg teness car
10 Sco ha fatg Phintias.
Oelons e PalinurS;
Dat ei pertut sco flurs,
Ch' en fatscha se fan bials;
E znppan sut Inr pials
15 Lor gronds tradiments.
Veseis, che traditurs^
Ch' enqueran favurs
Can far ad enqualin;
Sch' el dess mo in glas vin,
20 Vivs tschorvaments.
Amitgs de bona fei
Se smiulan avon Tei,
Mo sch' ei pon davostier,
Fan a Ti antiert,
25 0; tgei matgiert yez!
San bein Inr lists znppar^
II proxim enganar;
Enqueran er in tierz,
Per far ir enterriers,
30 Sch'els san buc sez.
Schei po, tgi pudess crer?
Sch' in stuess ca sez ver^
Che perfin tierpareuts,
RitorommniMhe Cbrettomftthle. II. 2. 28
Digitized by
Google
434 Volkslieder
Fargliuns e cusadents,
35 Fagiessen riz-raz.
Perfin aunc denter letgs
Yes' ins enstagl deletgs
Nuot auter che plirar,
Adina ver de far.
40 Oy tgei gronds pupratschs!
Nuot ei pli car
Denter tuts finadin,
Ch' in lauter hassegiar
Ton sc' in po entuom,
45 A tut schliet cuir.
De cantar lein calar si,
Denton daven tilar.
Per schar tumar craft
A finir ils contrafes,
50 lis quals ein stai stgirs.
124.
Tgei porta bein pli leghermen
E fa pli grond plascher,
Ch' in um de sentiment,
E recliadat de ver?
5 Tgei etel porta tnt il mun,
Tgei scazis e cents daners?
Mo nuot po dar consolaziun,
Sch' il cor ei buca levs.
Tgei fa ad in um in toe paun ner,
10 Sch' el ha quel fadigiau
Dueivlamein, gie bein meglier pilver,
Ch' al scroc in bien barsau.
Sch' ei gliei tscheu en tut bein endretg^
Sche ha il cor ruaus,
15 Sche ei ins bein gie pir ch' in retg
Contents e consolaus.
Laders, morders ston tremblar
E glieut de quella sort,
Digitized by
Google
Volkalieder 435
Cur ch' els il mund ston bandonar
20 Ed ira tier la mort.
O Dieus! jeu rog, mantegn po mei
Adina galant um^
Ch'jeu emblidi mai vi Tei,
Dai grazia, dai il dun!
125.
Per cam frestga volein nus mirar^
Er in stierl volein nus mazzar,
Schiglioc fuss ei era da nuot^
Schiglioc fuss ei era da nuot.
5 II di de nozzas ei nentier.
La spusa pren la earn si dies
E va cun legherment^
E va tier igl altar.
La damaun gie bein marvegl
10 Pren in priel e catscha maun,
Mett'en quel la earn cun fel
La tatta della latta.
Igl emprim vegn la suppa si portau,
En quella era manizzau
15 Paun aschi fin, che finadin
n nas tener munglass.
L' antra tratg' ei il furtem,
Tgei fuschegn et tgiei tardem?
En quella ban ins an flan il tgau^
20 E 'g1 auter volein nus quescber.
Tier il furtem vegn dan sucmies,
Sneclas meila cotgas jer,
Cb' eran otg dis avon
En I'aua stadas messas a lomm.
25 Tut discus v^n dumendau,
Seb'ins bagi era truflfels bersai;
Bersai vein buc, ma freids sil sue,
Scb' ei plai, scbe volein nus portar.
28^
Digitized by
Google
436 Volkslieder
126.
A perdanonza sun jen oz staus,
Nua ch'jeu erel envidans,
Surviu si ban ei stupent
Cud tratgasy ch' ei era in leghennent.
5 61' emprim dil tut ban ei dan si
Ina snppa de cam pnrscbi,
Paun miscb er' ei manizan en,
Paletscbas truffels denter en.
La secunda tratga ei stan
10 Cascbiel veder ensalan^
Veder oz, mo jer caschau,
Cb' ei era stmscb tumau.
Ina tuorta portan uss.
Mo quella ba fatg ina stria tnss,
15 Crestgas vev' ell' en dariet^
Ed aunc tier quei in ascbi aiscb fried.
Cam d'armal ban ei In dau^
La cam avon ban gin sbluccau^
L' ossa vein In scbubergiau,
20 Scbnber il maguol or cavan.
Per sucmies vein In cbeu gin
In biciecbel gries ne cotg ne eriu.
Pasta criua er' en dadens;
E fetg bien per quels, cb' an gin scbliats dents.
25 La principala tratg' ei stau
In stupent grond e bi barsau,
Sut en vevan tut scbau barscbar,
Stat perquei mal de ludar.
Dssa portan ei In era si
30 La earn vedra dil purscbi,
E tier quell' aunc il scbambun,
Cb' era ascbi gross sco miu calun.
Cbeu ban ei In dan per sucmies
In sgarscbeivel truffel gries,
35 Dan si ban quel bials ed entirs,
Scbei vessen giu, vessen dan plirs.
Digitized by
Google
Volkslieder . 437
lis peschs cureisma vess plaschiu,
Mo stagl vin dulsch era mess ischiu,
Ei era aschia tat falliu,
40 Ina cuschaniera tala aunc mai sudiu.
Aber patlaunas vai magliau
E bray qnellas si sfraccan^
Alvas e bialas mo empau,
Silla platta de fiuc vevan zulau.
45 La pli davosa tratg' ei stau
Gromma dira e ris scballau,
n ris vevan ei scban rischli,
Puglinas snr la gromma vi.
Ussa bai jeu tnt raquintau^
50 Contas tratgas^ ch' ei gliei staii;
Gasts eran sediscb personals,
Tuts beinvestgi; perderts e mals.
Denter auter sei cbeu stau
La Barla, qnella dil gierau,
55 Magliar ba ella brav podiu,
Mo '11a vev' er in calcogn niu.
Igl aug mistral ba fatg de fin,
El ba buiu mo treis masiras vin,
Per el era tut bein cuscbinau,
60 Magliau bavess pli, scb' ei fuss aunc stau.
L' onda Tg ba fatg palit,
Ella ba magliau cuu appitit,
Tut ils tigliors ba litgiau si,
Cb^ fuss pilver aunc stau de ri.
65 Spass fuss bein era stau
Culla dunna digl aug Clau,
Gabla vevan buca dau.
Tut cun la detta ella ba cargau.
Suenter viaspras ei cbeu stau
70 Bein bia gasts, cb' an marendau,
Er envidau vevan il prer.
Per scbar beiber il caffe.
Quei aug-segner ei cbeu staus
Tutavia bein salvaus,
Digitized by
Google
438 VolkBlieder
75 Cun Id caffe bien e gnstus,
Gie survius sil pli famus.
La cuschaDiera de qnei past
Ha mess mo treis caffes per gast,
StAgl gromma ban ei cbeu duvrau
80 Da far il caffe latg sgarmau.
Stagl creflis, metgas e biscutins,
Stagl patlauDas e fretgs fins
Survescban ei ussa si ton
Gun paun dumiec e cascbiel lomm.
85 Ussa bai jeu raqnintau
A ti; CO gliei tut passau;
Mo quel ditg jeu sincer a ti,
A pardanonza cbeu vom jeu mai pli.
127.
Oz essas tier mei envidai;
Tier mia tabla gronda;
Scbambuns barsai ein paregiai,
Mess si la vanaun granda.
5 Schon tutta stad bai engarscbau
In tgiet sin questa fiasta;
La matta ba giu tut quittau.
Per luvrar or la pasta.
E per la casa or scuar
10 Ha ella entelgientscba,
Sco il temps clar vegn mussar
Secnnd mia providientscba.
Dil bermer bai spezerias^
Tgils de negbels e zaffran,
15 Tudelsacs e barmonias
Fatg vegnir or da Meran.
Perquei vegni Vus, mes amitgs,
Prers, Siguurs e bambuschants !
Tgil gaglina e bien vin
20 Dundel jeu a finadin.
Digitized by
Google
Volksliedcr 439
128.
La buca ei sch' ina porta,
Gh' ei mass en, schei fuss piuau,
Id calun vadi bersau
Senza ch' iua tnca.
5 lis Tes egls sco dus bichers,
Las ureglias sco dus bufatgs curies,
Buc ils pignS; ch' en denter ils mess,
De marveglias.
II Tiu nas podess survir,
10 Sch' in less volver el, per in hisli de tgigiar
Eid il venter or svidar
Suenter solver.
Dies e brnst quel ei,
Sco las cuschas butignus adina staus,
15 Buca dil pli bein dulaus,
Sco las cuschas.
129.
Per cumprar de tuttas sorts
Vegni neu tier quei stand !
Pupi e plemmas per in spot,
Tschurvi ed er ferstand,
5 Buis triaca de Veniescha,
Zucher candel, tchigulat,
Cua gat, cua gat, hoide, hoide.
Per prers e paders, mattcuns loschas
Bialas scatlas de tubac,
10 Garnetlis, Zucher, caffe e nuschsmiscat,
Caultschas ruttas alia moda veglia,
In hi cndisch senza feglia.
Buccal vin, buccal vin, hoide, hoide.
Gassaccas liungas per students,
15 E caultschas pon,
Gapetschas plattas, pipas miola tut do grond,
Lu auuc pli grond plischer,
Digitized by
Google
440 Volkslieder
Bialas matteuns e bien via tier^
CiceroD; Giceron, hoido; hoide.
20 Bials pindels per matteuns loschaa
E curals;
Rintgas d' aur de tnttas modas
E tschupials,
Fezets de seida e gioclis poD,
25 Borlas d' aur, capials de strom,
Ai con biy ai con bi, hoide^ hoide.
Cun euzitgei per ils cavrers
E buns pisturs^
Che plaschess er bein savens
30 A gronds signurs^
Gromma dira, vin champagner,
Pischada firestga e mel talianer,
Ai con hi, ai con bi; hoide^ hoide.
Leis cumprar de tuttas sortS;
Vegni neutier quei stan!
Pupi e plemas per in spot,
Tschurvi ed er verstan^
5 Lieungas frestgas e stiflas fixas.
Barsau, schambuns o tgils gaglina,
Puglins, capuns, vin Valltrin' e limouad,
Moda nov', isonza veglia,
In cudisch senza feglia^
10 Buglia latg, buglia latg.
Snecs de Model, cam salada, macaruns,
Tubac de flues, barbalada e maluns,
Tschagrun glaruna, giuta biala,
Gaultschas novas cun frugiala,
15 Cua gat, cua gat.
Cuntials e forschS; tscharieschas neras e lanziel grisch,
Ristials cun hochels, sigir-ladas e fein mischs,
Buccas bletschas, tgaus de nuorsa,
Buch' in crizer en la buorsa,
20 6iug falliu, giug falliu.
Digitized by
Google
Volkslieder 441
La triaca de Vaniescha, gntters pigos,
Si da Cuera per sis crizes piscutios,
Tgaus de neghels, spezerias,
E perfin er schelmerias,
25 Schlappa Vail, schlappa Vail.
Grrittas 6 CUD cruBtas vedras, schaluns fau,
Scalpers, rodas fermas, lenu de tieu,
Mandels; tuorta e marcladira,
Sil mund dat ei narradira,
30 Latg sgarmauy latg sgarmau.
130.
(Nach Ms. Co.)
[f. 5*] Las mateuDs dilg tems prefent
fefan vuler per tutanavoD,
en buoca pauce lofchas, mo muren bngien,
mo biallas quel ein ellas fchon.
5 Ellas en era de gronda fabienscha,
curch' e nagin veng, fch' an ellas pazienzia;
mirei empan, fch' ellas ein bucca de bein
de viver aschi comporteivlamein.
de ver comportonsa, cur glei bucc fperonza,
10 jeu qnettel; cbe quei fei gronda mionza;
.... eutsckoiven ellas schon a murar
a las plemas a fesplangigiar.
Fazalets saida a Capiallas cun flurs,
SCO fcb' ei fufs feglias de grons Iigniurs,
15 Anials a Pedras en las Ureglias
a pindels, ch' ei glei ina marveglia.
Lur tgian fcavazaus e fchi bein fitaus,
[f. 5^] cunzun cur ch' ellas van a marcau,
Rosmarin a tuttas sorts flurs,
20 cotschnas e blauas e de mintgia colur.
Bials maitgs, quei emproven ellas do far,
quei per termetter a ils lur ils pli cbars;
afcbia cufseglien ellas de far,
per far entscbeiver ils mats a murar.
25 Mirei empau, tgei lefts e tgei tuccs,
Curcb' in partratgia fcbigliog bucc ;
Digitized by
Google
442 Volkslicder
Jen tuornel a gir eung meiigs anavon,
ellas han pli tugs, ch' ilg mal malon.
Dai adaitg en ina procefsiun,
30 CO ellas feftenden a miren entnoru,
CO quel feigi vistgius, a co qnel feigi carfchius,
a CO quel feigi vignius in bial um.
Ina entscheiva la Ave maria,
r antra bintginna a di, mire, ti Nia,
35 tgoi nin bufaitg ginven eif h qnei?
sas ti bncc danunder quel ei?
[f. 6»] Lautra di, fai po bucc endamen,
fchigliog vegniel jen or de fen,
pertgei fin van ellas a pardanonza?
40 Per furvignir ilg num de muronza.
Bucca per beiber ni per migliar,
et eung bia meins per perdun gudigniar,
mo bein per mnrar e figlir a faltar,
a quei lein ellas bucc per bregia de far.
45 Mo fch' ei glei in, che garegia,
fche con gleiti gin ellas, ch' ei feigi,
Cunzun fch' ei glei in Rech et in,
In cbe plai era bein a gli.
Mirei empau, quei defs bucca chifchun
50 de far ad ellas ina Canzun?
fche jen demo[n]da8 gie il papa fez,
fche fai jeu, ch' el fchefs bucca hanon.
Pertgei ch* ellas ain afchi zun
enclinadas en faitgs dilg mund;
[. 6*>| 55 ellas garegien lura era in Um,
parnefsen parfin, co ch'el vefs num.
Seigi ilg Aug Plesi ner Gliezi Martin,
mo fch' ellas furvegnien in,
mo cur ch' ellas an lura in um,
60 fch' ein ellas bucca cuntenzas zun.
Sunder lefsen, ch' ellas vefsen priu tschel,
Ncr eunc biar meins ftar fenza;
tgei fan ellas? ftizar la gretta
entscheiven ellas a haver mifsestgia.
Digitized by
Google
Volkslieder 443
65 Idh va cun verdus Chischlets d' ofs,
e r antra con ilg pieun fut tschofs,
la tiarza per far ilg paft pli grafs
Veing con vin e cun Vinars.
[f. 7»] Mo cnr ch* ilg Um veing a cafa,
70 fche tgei fan ellas, per bncca fchar faver,
fche van ellas en leitg a fan far panada,
e fan, fco fche ellas pofsien bacca femover.
Mo cnr ch' ils nmens damonden, tgei maunchig,
rifpnnden ellas era bein gleiti^
75 ch' ei feigi fturnez et anras efemen.
o Dnn, Dnn d' ina femma!
Quella uifa datten ellas la Cambrola,
a mainen ils nmens davos la cazolla,
mo ilg marin a gronda furtina,
80 entscheiva a cuorer per la madifchina.
Denton clomen ellas la sia cnmar^
Eis el navend ilg min nar,
mo fche la Cazzetta savefs plidar,
Tgei vigniefs qnella a requintar?
85 Ella vigniefs fchon a visar^
la malsognia che tia duna ha,
ella vigniefs a gir, tgei ti dnefses duvrar,
qnei vnl gir per tia duna madegar.
Quei davent^ ils emprems ons,
90 entochen ch' ellas han eung pangs affons,
[f. 7*>] entochen ch' ellas an bncca emprnau,
tgei feigi ftan ilg ver murau.
Mo cnr ch' ellas an in triep affons, che damonden paun,
fch' entscheiven ellas schon a far pli plaun;
95 lis beilgs an bucca pli las mafiras^
las vananns en pleinas umbrivas.
Las scaffas han en pane ner nnot zun,
In entscheiven ellas fchon a midar canznn,
Eis ei forza bucca qnella en qnella nisa,
100 fche schei quei en prefchienfcha mia.
E fchei ver empan vofsas ftgisas,
una che vus fcheis, ch'ei feigi bncca;
Digitized by
Google
444 Volkslieder
che quel ei bucc auter ch' ina figura,
CO ellas fedeporten, entocben ch' ellas muren.
105 Tut ilg pupi; ch' ei enten las treis ligias,
fufs bucc avunda, fcb* in vulefs fcriver
tut lur vetta a lur demanar,
a lefs pli bia tenta^ che V aua della mar.
Jeu vi cha gir, cb' ei feigi bucca pusseivel,
110 che denter tscbien detti bucca ina fideivla,
[f. 8*] AuDc lura eis ei pauc de fidar,
jeu per in' vi bucc empruar.
In auter aber ch'ha la letgia,
fetschi quei, che a gli deletgia,
115 tgi, che vul quei bucca crer,
emprovi fez, fche veing el bein ver,
Che quei feigi bucca ft(i)gir,
fuuder peer megnia quefs a HgYr.
quel, che vul quei bucca crer
120 a quel, ch' a faitg quefta Canzun,
Ei bein ftau in leger mo ftroliun,
el ha bucca faitg si, che vus duueis crer,
funder quei ha '1 faitg per fiu plifcher.
fiu tfchaffen ei ded ira pilg mund entuom,
125 Cun biallas matteuns ir 'entuom,
a cun quellas far fpazs e fulatz,
fco ei auda de far ad ils mats;
star leger funar e faltar,
mo pli anavon nuot empitschar.
b.
Jeu pren grad ussa la caschuu
De cantar ina canzun.
Per mintgin bein regordar
Delias femnas lur demanar;
5 Sinaquei che Vus podeies ellas clar
Enconuscher e se pertgirar.
Las matteuns dil temps present
Ein garmadias e ban gron senn;
Sch' enqnal giuven se lai cattar.
Digitized by
Google
Volkslieder 445
10 Fan cun quel buc bi il narr,
Fan cun quel tutta bonur,
Per trer el en lur favur.
De quendiscb onus entscheivan schon
De bein ir a se manon ;
15 Ei Yulan ver en rassas pon,
Ch' ellas possien ir entaorn,
Dar de crer e se far valer,
Per mintgin bein far plascher.
Nu8 vesein^ che yul mintgina
20 De pertnt esser remprima;
E perquei bein savens
Denter ils pli tiers-parens
Dat uj arras e gronds scumbegls
Ton denter ils giuvens sco denter ils vegls.
25 Cur cb' ellas van ad unfrir,
Fan ellas per guess, cbe tut sto rir;
Mass bugien mintgina avon^
Per bein ir a se manon
Cun calzers ded absab lenn,
30 Per far udir enfrai sut en.
Ei bein gronda devozinn,
Cur cb' ellas van en processiun,
Uarda di V ina, co quel ei carscbius ?
Uarda di V antra, co quel ei vestgius?
35 Sas Ti buc tgeinin ei quel?
A mi plascbess pli bein tschel!
II puscbein dessen bugien,
Fuss mo in cun combas lenn,
Fuss aunc adina meglier che nuot,
40 Cb' eUas podessen silmeins enguot
Tscbintscbar dil cor, quel gron truameu,
Che ya schglioc mai ord il sen.
Cur ch' ellas van en baselgia,
Han ellas leu tuttas merveglias;
45 Ina enscbeiva V Ave-Maria,
L' antra bintguna, mira via,
Ach fai po buc endamen,
Ne ch'jeu sto vegnir or da senn.
Digitized by
Google
446 Volkglieder
Eis ei forsa buc aschia?
50 Mi confessa grad Ti pia,
Has Ti buc 'schi bia el senu,
Quei che savens bas oDdamen;
Ventireivla fasses zun,
Sche Ti survegnesses in toe um.
55 Cur ch' ils umens veguan a casa,
Van las en letg, fan far la panada,
Cu 'gl um empiara; tgei maunc' ei?
Scbe rispuudan las nuot, tgei gliei,
Gliei stumez ed anter pli,
60 E san bnca co far survir.
Igl um quel va tut de fortina^
Guorra dabot per la medischina;
Entocben cb' el va per la mediscbina,
Lev 'ella, pren il piaun e la frina,
65 Va e doma sias cumarS;
Vegni, U8S ei naven miu uarr.
L' ina vegn cul piaun sut il scboS;
L' antra cun in per cbiscblets ovs,
La tiarsa per far il pastg pli gronds
70 Va e vegn cul vin e vinars;
Sin quella uisa dattan la cambrola,
Meinan ils umens davos la cazola.
Scbe la cazetina savess risdar
Delias fenmas lur demanar,
75 Scbe vegness ella per guess a di,
Acb, mei drovan ei mintgadi,
Tuttavia ils emprims onus
Entocben ellas ban aunc panes affonts.
Cur cb^ ellas ban in triep, cbe damondan paun,
80 Scb' entscbeivan ellas a fiar pli piaun;
Begls ed areuns tocben funs vits,
II briee de piaun ei er pli trits,
Scaffas e truccas ban en nuot zun^
Quel fa sebon midar cazun.
85 Cur cb' ei nuot u pane d' anflar,
Scb' entsebeivan ellas a s' enrielar ;
Van tier ils umens e dattan de crer.
Digitized by
Google
Volkslieder 447
Aschia stoi esser; jeu ditg pilver,
La frina ei schliatta e custa pH bia,
90 Ed il piaun ei er buc la peisa, ch' el ha.
131.
Salida^ salida il miu car!
Gion Giachen Capiergna, ch' ei jus vi snr mar,
Sch' el tuorna buca pli^
Sch' enquir' jeu in pli bi.
132.
Jeu hai giu ina nauscha duuna,
Dieus perduni mes puccans!
Tut che di; ch^ ella sei ca creta,
E jeu sun staus schi sventiraus.
133.
Ti dias, ch'jeu sei da Peiden,
Ed jeu, che sun de Cumbel;
Ti dias, ch'jeu magli megnia,
Ed jeU; che maglial buc avunda;
5 Ti dias, ch'jeu magli meila,
Ed jeu, che schagiel buca pumma.
134.
Tia mumma ei de brava casa,
No no, so so^ mh!
Mo Tiu bab ei staus in glaser.
No no, so so, mh!
5 Tia mumma ha si capetsch cun cresta,
No no, so so, mh!
Mo gliei ina macorta bestia,
No no, so so, mh!
135.
Yentireivla ei la matta,
Che ha la sira sut la platta;
Sche mia sira fuss in schigrun,
Sche mettess jeu ella sin barcnn;
5 Yegness il gatt e less magliar,
Digitized by
Google
448 Volkslieder
Sche schess jeu, per maglia^ per maglia,
Ti maglias pane de vaglia!
136.
Vegi, vegni, vi dar in betsch!
Danunder eis Ti era?
Jeu sun della vail Buera,
Mira mo! mo! tgei cambrera!
137.
Bien di, ciimar, co veis durmiu?
Co ha il sien a Vus plaschiu?
Fideralalala, Fideralalala^
Co ha il sien a Vus plaschiu?
5 Miu um ha questa notg semiau;
Ed oz ha el er mal il tgau.
Fideralalala, Fideralalala,
Ed oz ha el er mal il tgau.
n men ha fatg il semegliont,
10 Di r antra tut a suspiront,
FideralalaU; Fideralalala,
Di r antra tut a suspiront.
Miu um hai termess en la stizun,
Per leu de tuttas sorts schar cumprar,
15 Fideralalala, Fideralalala;
Per leu de tuttas sorts schar cumbrar.
Zucher; mandel e cafe,
Ed auter pli, sch^ el ha aunc plische,
Fideralalala, Fideralalala,
20 Ed auter pli, sch' el ha aunc plische.
La suppa fa a mi hue bein,
Sch'jeu magliass il venter plein,
Fideralalala, Fideralalala,
Sch'jeu magliass il venter plein.
25 Vus cumar, vegni cun mei,
Per saver ver endamen,
Fideralalala, Fideralalala,
Per saver ver endamen.
Digitized by
Google
Volkalieder 449
Mo cheu podeis Vus stnisch, strasch eu,
Gliei tut sterniu^ mo giauter en!
Fideralalala, Fideralalala^
Gliei tut sterniu, mo gianter en!
La stiva hai jeu buc scuau,
De far si letg hai emblidau,
Fideralalala, Fideralala,
De far si letg hai emblidau.
138.
Stei si mes camerads;
Viva la compagnia!
Jeu hai de dir a Vus in spass
0, sche viva pia!
5 Tschutscha era il siu num^
Viva la compagnia!
Che se rasava pertutanavon,
0, sche viva pia!
0, sch' il signur savess,
10 Viva la compagnia!
Tgei rosari la Tschutscha schess,
0, sche viva pia!
Tschop pon tiergiev' eiV en,
Viva la compagnia!
15 Sco la fuss figlia d' in litinen,
0, sche viva pia!
Capa vali mettev'ella si,
Viva la compagnia!
Guls pindels della cresta vi,
20 0, sche viva pia!
Fazolet rasav'ell'or,
Viva la compagnia!
Sco la fuss figlia dMn major,
0, sche viva pia!
25 Tschos alv mettev* ella si.
Viva la compagnia!
Per trer ils mats aunc ton dapli,
0, sche viva pia!
RStoromanliohe Chrostomathio. II. 2.
29
Digitized by
Google
450 Volksliedcr
Muronz quoi vev' ell* in beiu grond,
30 Viva la compagnia!
Che tunscbeva pertutanayont^
0, 8che viva pia!
139.
Tadlei, mes camerads^
Tgei gliei snt cozza!
Questa sera senza spass
Ina pintga nozza.
5 II capitani ei il spus
Delia muniessa;
TonatOD per ir dascus,
Ed o Chischliun ein se rimnai
10 Can la pintga spusa,
A da leu ein se ligiai
Avon 'gl altar sogn Placi.
Quella pintga spusa
Ad a casa ban rabitscbau;
15 Tntta notg confnsa
II spus ei turnaus anen;
Ha termess ora la poppa
Bein dabot cun in studen
Ora tier la goppa.
20 Biars auters ban astgau ir
Per la dretga via,
Ad a casa stgau vegnir
Can la spusa sia.
Mo per spargnar il baz
25 Ad untgir il dazi,
Mo per tema dils nos mats
Ein ei ir or sogn Placi.
Adina de scblupar
Di e notg cureva;
30 Mintga nozza per traplar
Zun flissis era.
Digitized by
Google
Volkslieder 45I
Ussa lein se regordar
Oz per adiDE;
E buc schi gleiti emblidar
35 Sia cortesia.
Uss aschia eis ei passau,
Ussa lein nus quescher;
Ed ad Els dar comiau
Senza schar encrescher.
140.
Muniessa less jeu esser,
Mnniessa less jen star,
Sch' ei dess buc ton de qnescher
E ton de snrportar.
5 La mumma V abadessa.
Ha in fasierli tgan;
Ella scogna avon messa
E SCO ch' ella ha gientau.
Negin che mei consola,
10 Jeu stoi surfrir;
Sch' il tgan gie savens dola,
Offeci stoi jeu dir.
Bia soras engurgnidaS;
Che uardan ualti stgir;
15 In duess buc haver nuidis
E tut puder vertir.
Beinduras fan zambagls,
Sescognan denter ellas;
Quei dat lu bials termagls
20 Cunzun quellas rebellas.
141.
Sche Ti vul esser in brav um,
Stos buc beiber yin aschi zun;
L' ana delle fontauna
Ei gie bia pli sauna;
5 E cur che Ti tard a casa vegns,
Sche scarpetschas Ti er meins en.
29*
Digitized by
Google
452 Volkalicder
Sche Ti fusses empau pli biala,
Lessel gingar can Tei la scadiala;
Star cun Tei en compagnia,
E mai pli tornar en 1' nstria.
10 Sche sundel uss buc biala pli,
Hai zacu plaschin a Ti;
Sche Ti vul saver de tgei temps,
Cur che Ti fagievas a mi presents,
Porschevas anials e devas Tin cor,
15 E denter las autras legievas mei or.
142.
Jen sun Maria Badessa,
Jen snn la Mistralessa,
Che lessel rigelare,
E sin cummin magari cnmandari.
5 Jen lessel bein giustia
Snr tutt exersitar,
Buc mo cun beivarias
E*l pauper schar pagar.
Buc mo sin la cuida^
10 Sin quels da grond mirar,
Na, la rischun per guida
Lessel jeu schar manar.
Buc mo cun quei dil bass
Less jeu mei enrichir;
15 Quei gida bucca bia.
Cur nus vein de murir.
cara Mistralessa!
Cun tala theoria
Bein gleiti ti savessas
20 Perder la mistralia.
Sche sto jeu mistralessa,
Jeu et ils mes affons
Mangiar la malgiustia
Et il malgiest gudogn?
25 Ils laders gronds scheis ira,
lis pins pendeis vus si;
Digitized by
Google
Volkalioder 453
Benedens vegn bnc aschia
II vies gudogu vegnir.
0, mira usS; mistral,
30 Igl ei vargan paucs onns^
Nu' ei la tia richezia
E tiu malgiest gudogn?
Duvrau has tutta breigia,
n par per far vegnir
35 Privans de sia rauba,
Ch' el stoppi a ti survir.
Pudeven tei buc tonscher
Sesevas memia aolt;
Mo '1 bratsch de Diu ei gronds^
40 Ha tei a bass stuschau.
Quel ord il rich sa far
In pauper lumbardun,
E '1 pauper sa '1 alzar
E far in galantum.
45 lis tes affons ston ire
A gudognar il penn;
Mo quei pon buc soffriro,
Disai ein memia bein.
pauper, pauper um!
50 Has bucca leu capi,
Che malgiustia rendi
Buc bien, mo mal a ti!
II mal a ti cueschan,
Has quei buc meritau?
55 Cun bucca a ti greschau,
Tia part sologl has vi magliau.
143.
(Fromdenblatt, 1880, Nr. 8 und 10.)
a.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha dau lina.
In Diu,
In cho legia cd in che scriva
Digitized by
Google
454 Volkslieder
5 Ed in che meiu' il sogn parvis
Ed in dil mond brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dau las duos.
Duos tablas de MoieseS;
10 In Din.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein' il sogn parvis
Ed in dil mond brensin.
Ti biala, Ti biala!
15 Ei ha schon dan las treis.
Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
In Diu.
In che legia ed in che scriva
20 Ed in che mein' il sogn parvis
Ed in dil mund brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dau las quatter.
Quatter sogns evangelists,
25 Treis sogns retgs.
Duos tablas de Moiesos,
In Diu.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein' il sogn parvis
30 Ed in dil mnnd brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dau las tschun.
Tschnn sontgas plagas,
Quatter sogns evangelists,
35 Treis sogns retgs,
Dnos tablas de Moieses,
In Diu.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein' il sogn parvis
40 Ed in dil mund brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dau las sis.
Sis ruogs dil tgietschen vin,
Digitized by
Google
Volksliedcr 455
Tschun sontgas plagas,
45 Quatter sogns evangelists,
Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moiescs,
In Din.
In che legia ed in che scriva
50 Ed in che meiu' il sogn parvis
Ed in dil mund brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dau las siat.
Siat dellas siat candeilas,
55 Sis ruogs dil tgietschen vin,
Tschun sontgas plagas,
Quatter sogns evangelists,
Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
60 In Diu.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein' il sogn parvis
Ed in dil mund brensin.
Ti biala, Ti biala!
65 Ei ha schon dau las otg.
Otg beadadats,
Siat dellas siat candeilas,
Sis ruogs dil tgietschen vin,
Tschun sontgas plagas,
70 Quatter sogns evangelists,
Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
In Diu.
In che legia ed in che scriva
75 Ed in che mein' il sogn parvis
Ed in dil mund brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dau las nov.
Nov cors dils aunghols,
80 Otg beadadats,
Siat dellas siat candoilas.
Sis ruogs dil tgietschen vin.
Digitized by
Google
456 Volkaliedor
Tschun sontgas plagas,
Quatter sogns evangelists,
85 Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
In Din.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein* il sogn parvis
90 Ed in dil mund brensin.
Ti biala, IH biala!
Ei ha schon dau las diesch.
Diesch melli marters,
Nov chors dils annghels^
95 Otg beadadats,
Siat dellas siat candeilas,
Sils ruogs dil tgietschen vin,
Tschnn sontgas plagas,
Quatter sogns evangelists^
110 IVeis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
In Diu.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein' il sogn parvis
105 Ed in dil mund brensin.
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schon dan las endisch.
Endisch-melli purschalas,
Diesch-melli marters,
110 Nov chors dils aunghels;
Otg beadatS;
Siat dellas siat candeilas,
Sis ruogs dil tgietschen vin,
Tschun sontgas plagas,
115 Quatter sogns evangelists,
Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
In Diu.
In che legia ed in che scriva
120 Ed in che mein' il sogn parvis
Ed in dil mund brensin.
Digitized by
Google
Volkaliedor 457
Ti biala, Ti biala!
Ei ha schoD dau las dudisch.
Dudisch dils dudisch apostels,
125 Endisch-melli purschalas
Diesch-melli marters;
Nov chore dils annghels;
Otg beadadats,
Siat dellas siat candeilas,
130 Sis luogs dil tgietschen via,
Tschuu sontgas plagas,
Quatter sogns evangelists,
Treis sogns retgs,
Duos tablas de Moieses,
135 In Diu.
In che legia ed in che scriva
Ed in che mein' il sogn par vis
Ed in dil mnnd brensin.
144.
(Fremdenblatt, 1880, Nr. 17 und 20.)
a.
Merveglinsa caussa clara
Seresda da vegl enneii,
Che enten ina tiara
Dei esser daventau
5 Ina aunc bein grev' njarra
Gun in gienerus schuldau. Alleluja.
Georgius num veva,
Qnei tafer bien schuldau;
Uriar el bein saveva,
10 Igl inimitg ha el mazzau,
Sin siu cavagl seseva,
II schlacht ha el cattau. Alleluja.
II siu inimitg, ch' el veva
Encunter el uriont,
15 Ei stau, che mai se resda,
In drac snueivel grond;
Tut quel torment temeva,
Porquei ch' el fagieva donu. Alleluja.
Digitized by
Google
458 Volkslicder
Sogn Gieri s* enzinava
20 Sasez e siu cavagl,
Encunter a gli drac mava^
Sco ei fass de far termagl,
II fengli blau smanava
Sin quel drac grond e gagl. AUeluja.
25 Sogn Gieri il drac bein tucca,
II drac schischeya sut;
Ord sia schnueivla bucca
Biar tissi e biar fine
Can pronda gretta sufBa,
30 Vul far a frusta tut. Alloluja.
Valzen d' ina buna ura
Ha quella ujarra cuzzau;
H drac ha aunc allura,
Sche bein ch^ el ha se dustau,
35 Stoviu dar la vita sisura,
Soing Gierri ha el mazzau. Alleluja.
b.
(Nach Ms. Vil.).
[f. 15*»] Meruiglusa causa Clara,
ca saresda da veglenau,
ch6 enten ina tiara
dei eser dauentau
5 ina aung bein greua viare
con in generus schuldau.
alleluia.
Giorgius num el veva,
quei tafer k braf schuldau;
10 urigon, ch' el bein saveva,
il inimig k el mazzau,
sin in cavailg saseva,
il schlacht k el catau.
alleluia.
15 Siu inimig, ch' el veva
oucunter el vrigion,
oi stau, che mai sudeva,
in drach schnueivel gron;
Digitized by
Google
Volkglieder 459
quel(B) tuts termen tamevan,
20 per qnei ch' el figeva don.
alleluia.
So[i]n(i)g Giery sensinava
el sez k siu cavaylg,
ilg drac encunter mava;
25 fco ei fus da far turmailg,
ilg fendli blau manava
Sin quel drac gron k gailg.
alleluia.
soing gierj il drac bein tuca,
30 il drac schischeya sod;
od sia schnuveilla buca
bia tisi k bia fiug
cun gronda grita suffla^
vult far a firusta tut.
35 alleluia.
Valzen da in' ura
hk quela viara cuzau,
[f. 16»] il drac aung ca lura,
fchi bein cbe '1 k schadustau,
40 stuviu dar la vita quel' ura,
foing Gierry k el mazau.
alleluia.
In auter pli schnueivel
4 stermentus gron schlacht
45 foing Giery pli maneivel
catau con adaig;
con in tiran scharscheivel
foing Giery figeva il fecht.
alleluia.
50 Enconter la conzientia
quitava quei farfant
da prender la vera cardienscha
soing Giery quei tiran;
mo con pauca contentienscha
55 hk el stuviu star d' in maun,
alleluia.
Digitized by
Google
460 Volkslieder
Soing Giory bein sadosta
da quel mal portgiraa,
fagient a gli risposta
60 cuu bion cor valalau.
qiiitas tiran, ch^ iau forsa
sei iu sch[i] schlit suldau.
alleluia.
Per la cardienscha vera
65 OD mill ga murir^
per la cardienscha vera
miu tgie[r]b vi scha bitir,
del a cardienscha vera
buc in pas vi iau ungir.
70 alleluia.
A scliia ha quei foing Martir
Ton tafiremein vriau,
'1 a survenschiu scbi tafer,
il scblacht ha el catau,
75 dil draC; tiran a gianter
L' Victoria ha el purtau.
alleluia.
gron patrun, ton niebel
foing Giery, glorius
80 en ten cuntrafts e prigels
schurmegi adina nus!
[f. 16*>] per tin fideiuel pieuel
rogi sin Ciel per nus.
alleluia.
85 Nies Vig da N. fchurmegi
e nus tuts pings e grons!
cuilgs Inters cau ureggi,
fai ti bein preft la fin!
nus semper ti trufteggi
90 e feiggias ti nies fchirm.
alleluia.
MalatiaS; che dauentan,
rogi gin tras tin riug,
Martir fenza meuda,
Digitized by
Google
Volkslieder 461
95 ManteiDg or uus vont il fing,
il niaus era cau prender
en quest beuediu ling,
alleluia.
La tia honur era
100 lein nus cun legarmen
e la cardienscha vera
taner si fermameing;
cun tiu schirm la speras
ftai tier pepetnameing
105 alleluia. Amen.
145.
O Catrina, vul prender mei per Tiu mariu?
O na, vegli Dieus ver mai e nossa cara Dunna,
In aschi fauls giediu deigi esser miu mariu!
Han ei fatg prender sontga Cathrina e metter en perschun ;
5 £ schau star en quondisch dis e quendisch notgs
Senza ni de beiber ni de magliar.
Han i mirau en, tgei la fetschi?
Ella seseva en in bi sessel d' aur,
Ligieva e scriveva ils misteris de Niessegner.
10 Han ei tumau ad emperar,
Cathrina, vul prender mei per Tiu mariu?
na, vegli Dieus ver mei e nossa cara Dunna,
In aschi fauls giediu deigi esser miu mariu !
Han ei puspei fatg prender sontga Cathrina e metter en perschun;
15 E schau star en quendisch dis e quendisch notgs
Senza ni de beiber ni de magliar.
Han ei mirau en, tgei la fetschi?
Ella seseva en in bi sessel d' argient,
Ligieva e scriveva las letezias de Nossadunna.
20 Han ei turnau ad emperar,
Cathrina, vul prender mei per Tiu mariu?
na, vegli Dieus ver mai ei nossa cara Dunna,
In aschi fauls giediu deigi esser miu mariu!
Han ei fatg prender sontga Cathrina e tagliar giu il tgau.
Digitized by
Google
462 Volkslioder
146.
a.
lis treis soiDgs retgs, ch' ein i culla steila;
Per encurir quel affon carin;
Sche may an ei cnn leghenneu encunter Bethlehem,
Casper, Molcher e Baltisar.
5 Casper ei dil Morenlaud,
Melcher ei digl Orient,
Baltisar ei digl Occident.
Sche mavan ei sut il casti
De retg Herodes vi.
10 Retg Herodes era sigl auli barcun
El emparava, nu' ei lessen i ;
Ei ban respondiu cun legherment,
Nns mein en Bethlehem;
Ei gliei naschin Jesus tutpussent,
15 Salideien quel da cormein.
La steila qnella ha nns manau
E sur la stalla se fSarman,
Len vein nns schanngliau
E quei niev retg salidau.
b.
(Geriuania XIX. p. 213.)
lis treis sontg sAbis dil 'Orient
Els mavan encouter a Betlachem,
II Caspar; il Melchior ed il Balthasar.
n Caspar quell era dil Morenland,
5 H Melchior quell era dil Orient;
n Balthasar era dil Oxident.
Els mavan vi e sut il casti
Dil retg Herodis da speras vi.
Herodis quell era sil aulti tron,
10 Ed el emperava, nua ei lessien ir.
Els respondettan con legerment:
y,Nus lein ir enconter Bethlachem.
La steila la quala ha nus manau,
Sur la stalla ha ella fermau.
15 De coramein havein nus leu s' endinan,
Digitized by
Google
Volkslieder 463
Quest niev retg Jesus salidau.'^
sontga Maria e sontg Joseph,
Urbescha a nus betrast e confiert.
A quel affon dil sontg parvis
20 Jesus seies miu salit.
Maria e tiu affou;
Dai a nus in legreivel e bien onn,
Per bein viver e bein morir
A nus suenter il sontg parvis,
25 II sontg parvis ed in legreivel bien onn.
Sche vus deis insatgei sche dei in bien ton.
c.
Treis retgs do Saba vegnen ennau,
Aur, mirch' entscheins han presentau;
Enten la casa mavan ei en,
Salidau quei niev retg pussen.
5 Ei mavan on per qnella stalla en,
Cattavan Maria cun sin niebel affon;
Maria ei la mumma de Din,
Che senz' urn ha parturiu.
Dieus detti po in lev e bien niev onn
10 E de bein viver e bein morir
E leu speras il sogn parvis.
d.
Ei era treis retgs, che maven cun ina steila,
Casper e Melcher e Baltasar.
Caspar era digl Orient, Melcher digl Occident,
Baltasar dil Morrenland.
5 Herodes mirava or de barcun,
Empiara, nua els veglien ir?
Ei lessen ir a Betlehem.
Ei maven e maven per quela stall' en,
Entaupen Maria cul niebel affon.
10 Dieus deti a tuts in legreivel bien onn,
A vus et a nus pertutanavon!
147.
Als Soings treis Reigs oravon
Ei vigniu faitg de saver.
Digitized by
Google
464 Volkslieder
Ch' ei seigi naschiu in tal affon,
Che sei ver Dieus pilver.
5 Prendent ils gronds a niebels scheings,
Aur, mirch' et era entscheins,
Carezavan can festginar,
Curdavan giu a gli a pei,
Figievan gli unfrendas can tuta fei
10 Con sia mnmma fina.
Cur ch' ei vevan faitg 1' unfirenda
A quei schi gron signiur,
Mavau els lau navenda^
Per turnar a casa Inr.
15 Ina steila fova els visar,
Ina antra via ad els mnssar;
Herodes ftiva fetg vilaus,
Termet el ora ils ses trabants,
Per Ian far mazar ils affons,
20 Mo el fuva enganaas.
Sointg Gioseph tschiaffa ^gl affon
Sin ils ses soings manns
Schend, Nus lein tilar naven,
Maria pren nos pons!
25 Aunca nus ne pigleien don
Vid il nies schi char aflFon;
Ils giedius quel encurir,
Can naven lein nus untgir,
Enten L' Egipta lein nus fugir,
30 Maria, crei a mi.
Questa canzun lein nus cantar
A quei schi car affon;
A lau tier lein nus rogar
Sin quest di schi gron,
35 Ch' el nus vegli perdunar,
Avon il nausch inimitg pertgirar,
Nus liberar de tut don^
A lau tier sil pli davos
Nus retcheiver en sin schos,
40 Enten il siu sal soing. Amen.
Digitized by
Google
Volkslieder 465
148.
A nus treis retgs digl Orient
Fa qnella steil' enconuschent;
Ch' il retg dil tschiel sei cheu vegnius
Dalla purschalla parturins.
5 Cud aur, cun myr' e cun antscheins,
Cud DOS ils pli custeivels beins
Da nossas tiaras nus vegnin^
Per adorar 'gl affont carin.
En ina stall' a Bethlehem,
10 Leu ei naschins il retg suprem;
En sia gronda paupradat
El mo en in pursepen stat.
Maria, aunghels e pisturs
Ad el presentan lur honurs;
15 E cors a scazzis nus onfrin
Al niev naschin affou carin.
El ei se fatgs carstgaun per nus
En uum de sin bab glorius;
El ei per nus vegnius sil mund,
20 Per endirar sgarscheivel zun.
0, prendei mira, co '1 ei gronds,
El dat siu saung per nus pucconts;
Perquei vegnin e benedin
Dacormein quei affon carin.
149.
ventireivla steila,
Ch'eis oz levada si,
La steila de mervegl;
La steila de mervegl.
5 Nus retgs digl Orient,
Vein gleiti fatg perfenn
La neschienscha dil Diu retg,
La neschienscha dil Diu retg.
Yon Tei nus s' enclinein
10 Nos cors nus dedichein,
B2toroai*iitoelie OhrMtom*thle. II. 9. 3Q
Digitized by
Google
466 Volkslieder
Al car e dulsch bambin,
Al car e dulsch bambin.
Cordial engraziamen
Pil sogn spindramen
15 Avon che retomar;
Avon che retumar.
160.
Sin quest soign temps lein nus felegrar, lein nus cun devotiun
Far fiasta legermen a lein cantar iua canzun;
Lein nus tuts rugar e da cormein engraziar
Quest giuveu affon tut posseut, Jesum, salvadar car.
5 Per far avunda agls nos puccaus eis el dil tschiel vegnius.
Per daventar in christgauu ei sin quest muud naschius
Dad ina purschala gloriusa^ biala 1' ei spusa, feglia,
Mumma de Diu^ 1' ei cara e nuiala.
Enten ina stalla eis el naschius a Betlahem^ sogn marcau,
10 Tgiei ha el endirau? digl freid ha el tremblau,
II bov ad er igl asen el cul flad han scaldau,
Ca ei staus bunamein schalau.
Agls sogns treis retgs ei compariu la steila digl Orient,
Fatg de saver, ch' ei sei naschiu Christus, nies spindrament ;
15 La steila els ha manau, Jesus han ei enflau,
Aur, mir' ed antscheins han ei unfriu, sco ei cun els han pnrta^
Scha lein nus tuts datschartameing quei car affon rugar,
Ch' el vegli nus fideivlamein avon tut mal pertgirar;
Vegli en agid vegni, cur che nus stuein muri,
20 A che entras il sieu maritar igl soign Parvis vegli compartgi.
151.
Selegrei, o Yus fideivels, sin quella sointga fiasta,
Perquei ch' ei gliei naschiu la fontauna della gratia.
Tier quei, ch' ei schi sogns, flassegia cun buldonza,
Ver salid ha dau a nus, a da quei purtau speronza.
5 Da d' ina purschala zarta, Maria ei il sieu num,
Schi misericordeivlamein eis el naschius tscheu sin quest mund.
Senza ni peinas ni dolurs quei affon schi merveglius
Tras la grazia dil sogn spirt giu da tschiel daus a nus.
Digitized by
Google
Volkslieder 467
Agies adatg; o ti puccon^ co Christus ei naschius
10 Enten ina stalla freicia aschi pauper era nins.
Enten in pursepen stretg stev' el leu sco in pauperet,
Bein che sin quest mund el vargava scadin retg.
Tutta la tiara digl Orient, o Christus ei naschius^
Bettenbrod a sogns treis retgs a bein prest an ei vegni.
10 Bein schi gleiti sco ei fuvan vegni, lur scazis aviert si^
A ludau quel bi affon schi fetg, schi fetg complein ad el unfri.
Purschevan ei vi treis caussas, quels sabis treis sointgs retgs^
Per far ina niebla honur a quei niebel affon retg.
Igl aur, che munta la carezia, e la mira perfetga^
20 '61 ientscheins, ina vera devoziun a la rauba perfetga.
Ina vera devotiun, a nos puccaus complein perdun,
A suenter questa vita la compleina remischun.
Sin la fin lein nus rogar quei niebel e bi affon,
Ch' el vegli nus schar in ventireivel onn.
25 La fin lein pia grazia dar, ils ses sogns plaids salvar
A suenter questa vita perpetuamein ludar. Amen.
152.
char Signur! per grond'amur
Tras Tia grazia spira
Bugien has Ti liu prender si
La humana natira.
5 En stalla has priu da noig igl tiu
Freid loschamen de nescher;
Podevas bein de scher sil feiu
Doler a schar encrescher.
Yens molestaus en quei ruaus
10 Cun sgermischiurs snueivlas;
Schou ded oig gis senza dar is
Cun larmas seung mischeidas.
n mund perdiu non ha voliu
Tei cun honur ritscheiver;
15 Mo bein biar aunc ad in affon
Persequitar entscheiver.
30'
Digitized by
Google
468 VolkBlieder
Tgei mai has faitg, ca sin tei ha traitg
Herodes sia spada?
A stos fugir, egl jester ir
20 De noitg per ruha strada.
En paupradat bia petradat
Enten Egipta endiras;
Suenter quel tumas puspei,
Tier tia crusch suspiras.
25 Cur ti has giu trent' ons spendin
A casa en obedienscha;
Has ti plidar entschiet a schar
Udir tia sabienscha.
Muort tin soing plaid has faig da laid
30 Als figls de stgiradeigna;
Lur stinazinn deva caschnn
Da gronda carschadeigna.
Bia canld a freid, bia fom a seit,
Bia bregia stenta endiras;
35 Mo sin tuts graus yens mal plagaus
Cun gomgnias ed aviras.
Miraclas fas, ensennas das
Als biars tut adumbaten;
Che da lur yard eii mala part
40 Train e cun tei combatten.
Muort tin mussar a demanar
A sontgiadat de yita
Fan igls Giudius, loschards, scuius;
Encunter tei dispetta.
45 Prenden chischun senza rischun
Da prender tia yita,
Per satisfar a contentar
La lur scuidonza a grita.
Van tier tiu mal e gron giufnal
50 A cun daners compren;
Cun tardimen train tei en,
Comproyan ed enten igl jert rumpen.
Yens leu enflaus, mo tut bogniaus
Da saunganusa plieygia;
Digitized by
Google
Volkfiliedur 469
55 Ha vend orau, a saung snan
Tia suentra giefgia.
Yens leu ligiaus^ daven mauaus
Pigiur che schelms a laders;
Banld presentans a fauls tgisaus
60 Avon malgistB derscbaders.
Ti has compaitg igl pli mal faitg,
Ch' ils malfacients sin tiara;
Respondes bein mieivlameing,
Cur Caifas tei empiara.
65 Mo por quel dat cun von fier plat
II Malchus la scblafada;
L' oreglia agl qual da tiu maun uual
VivoD ei tornentada.
0, tgei 8trapa2 sin gassas a plazs,
70 En casas e sin stradas!
0; tgei clomar a blastemar,
Tgiei fridas; bastunadas!
Da tgiau ban ei entoca pei
Plagau tia persuna
75 Can uaffens^ dar a gasliar;
Cun spinas fan la cruna.
Pos tia cruscb en vita struscb
Sin tias spatlas prender;
Vid quella alzaus ad angutaus
80 En tontas peinas pender.
Vol aung clamar, perdun rogar
Per quella procedura;
Cun aulta vuscb si vid la cruscb
Finescbas la tia vita.
85 Pucconts mirein a patortgiein
L' amur da nus marita^
Quel ca vol dar por nus spiudrar
L' onur, igl saung, la vita.
Amen.
Digitized by
Google
470 Volkelieder
153.
Lein oz cantar ina nova canzun
D' il grond marteri e petra passitm,
Ch' el ha eudirau nies Segner car,
Per dil perpeten a£&em nns liberar.
5 Or enten igl jert, ch* el bein mava,
6iu sin tiara enscbanugliava.
Car e dnlsch bab, tgiei dig po Ti,
Dei jeu endirar, ue tnts schar piri?
II bab, quel deva a gli risposta,
10 Car figl, jeu drov tutta forza;
Ti dueies pli prest 8olet morir,
Che tontas olmas schar pirir.
Jesus quel steva leu grad eri,
Truriamein leu grad eri;
15 Saung ed aua, che el suaya,
Giuvnals d' in maun dormir.
Cun furia ein vegni ils Giedius
Cun feat', uaffens bein munius.
Per Jesus pigliar entuom e ligiar,
20 Per mazzar il salvader de tut il mund.
Tgi encuris cheu aschia alia cuorsa,
Cun tonta vert it e pussonza vossa?
Nus encurin Jesus de Nazareth;
Ach; jeu sun cheu^ confessa mBmez.
25 Ils Giedius giud quei ein fetg stermentai,
Tuts val leu anavos cordai
Giud ils plaids de nies signur,
II qual steva leu cun gronda dolur.
El ha els puspei schau si levar,
30 Encunter el se rebellar;
Allura ha il Giudas el bitschau.
Us auters el pitgau e bastunau.
Petrus tratg la sia spada,
L' ureglia de Malhus cun ina slafada
35 Giu tagliau naven dil tgau^
Quella a gli Malhus turnentau.
Digitized by
Google
VolkBlieder 471
Petrus, mett'en Tia spada!
Jeu garegiel znn nuot Tia gidada;
L' oreglia ha Jesus mo tuccau,
40 Quella a gli Mai bus tiirnentau.
Jesus han ei encadanau,
Cun sughets e sugas ferm ligiau;
Tier Annas han ei el menau,
Sc^ in malfitschent a gli surdau.
45 Sch' a Annas el fatg manar
Tier Caiaphas, per el sgommiar;
Faulsas pardetgas han ei gariau,
Encunter Jesus plogn portau.
Cbeu ein ils Oiedius tuts dai dentuorn,
50 A gli spidau en siu sogn frun;
In deva a gli ina slafada.
In auter a gli ina bantgiunada.
Jesus fuva leu da tuts sbitaus^
Tutta notg da d' els pitgaus;
55 Scadin per el pli fetg plagar.
Lev' esser meister d' il bastunar.
Han ei lura tier Pilatus manau
El faulsamein el leu tgisan;
E tras la mort el truar,
60 E vid la crusch cracifigar.
Pilatus igl emprim ha emparau,
Pertgei veis vus cheu el menau?
Cun aulta vusch han grin ils Giedius,
Pertgiei che nies retg dei esser volius.
65 Pilatus savent il bass dils Giedius
Ei cun Jesus el palaz vegnius;
Leu ha el gitg ^examinau,
Nagina risposta ha Jesus dau.
Pilatus ei fetg savilaus,
70 Sas buca, che Ti eis a mi surdaus?
Jeu hai la vertit de Tei mazzar,
Liberar e crucifigar.
Jesus a gli ha responding
Tia pussonza has de surengiu
Digitized by
Google
472 VolkBlicder
75 De truar sin mei dil bab;
E qnai a mi & mal!
Can aulta viisch ban griu ils GiediuS;
Siu sauDg del esser sur nos figls e nus!
Scbe Ti lais lartg el, scbe narda Ti,
80 Amitg dil kaiser eis buca pli!
Pilatus volvent entuorn il tgau,
Ila val leu avon tuts ses mauns lavaa;
E pi ha el fatg gassliar,
La cruna de spinas si tschentar.
85 Siu Jesus devan in groud adatg,
Ina grouda crusch vevan ffttg;
Quella stos Ti ussa portar,
Vid quella lein nus Tei enguttar!
Simon han ei zunghiau,
90 La cruscb stoss Ti portar empau;
Quel dolorus avis po vegni
Tochen sin il quolm Calyari.
Leu ban el crucifigau,
Cun fel ed iscbiu petramein bubrontau;
95 Leu ba el griu, Miu Diu!
Pertgei bas mei bandunau^ Diu miu?
Leu denter ile morders eis el staus
Da mintga maun in cruciiigauB;
In ba sgommiau,
100 Lauter per grazia rogau.
Igl emprim ba detg, car Diu miu!
Regordi de mei enten il parvis Tiu!
Jeu sun cbeu per mes puccaus^
Ti aber senza quolpa eis per mei engutaus.
105 Lauter ba detg cun mal inten,
Scbe Ti eis il ver Diu^ scbe ueu giu de quel lenn,
Da quei lenn, vid il qual IH eis euguttaus,
Scbe lein nus crer, cbe Ti seigies Dieos.
Jesus quel ba tier il bab clumau,
110 Car bab; co bas mei bandunau!
Uss pren jeu comiau dil muud,
Miu spirt recamond en Tiu maun znn.
Digitized by
Google
Volkslieder 473
Jeu rog, car bab, • ditg a Ti,
Perduna a quels, ch' an fatg de laid a mi,
115 Pertgei ch'jen hai tut perdunau;
E sparta nayen cul tgau inclinau.
Con aulta vusch ban griu ils Giedius^
Vegn giu dalla cruscb^ scbe lein nus crer a Ti,
Sche Ti eis Dieus, sche gida tetez a nus;
120 Orad enaquella ei Jesus spartius.
Schi baul, che ban quei encorscbiu,
II maun ba la costa ponscbiu;
Saung ed aua ei ora curiu
ESd il marteri per nus compleniu.
125 car e dulscb Jesus! nus Tei rogbein
Gun ricla e laid decormein,
Perduna Dieus ils nos puccaus;
Quel, cb' eis per nus vid la crusch enguttaus.
Empresti a nus la grazia Tia,
130 Cbe nus podeien vegnir sin la dretga via;
Lai Tei ludar ed honorar,
Che nus podeien cun Tei en perpeten se legrar.
164.
(Nach Ms. Ath.)
[f. 114^] En Un curcbin sunt jou passan,
Nu ca Cbristus ei Sutaraus^
Un anferletta si cavau
Ad ent ilg cor quel anplantau.
5 Jesus, Nies Dieus, ei quella flur,
Cb' ei morts par nus cbau en dalur,
Ngieus sutaraus otz; cbar singiur,
par nus bas purtau tal Dalur.
La Rosa cotscbna D' ilg pasteins
10 ils cunpurteivels fa 1 presents,
ilg cbietscben soung da nies singiur,
Tras quel flurian sco la flur.
Ilg oberkeit dei Dreg taner,
Lgi Ricb SCO a Igi pauper er,
15 dreg cun scadin Dei quel salvar,
Bien Regiment er dei manar.
Digitized by
Google
474 Volkslieder
Chei ei pli bien chin oberkeit^
Ca viva cun Deus en li(l)gia ftat,
castigia il mal, fa far ilg bien?
20 quei dei scadin schar ir per sen.
Cumins vaschins vi erra dar
La Hose verda Da fiudar^
[f. 115*] La lai Dnvrar en la lavnr
Fideivlameng par ver hanur.
25 Vi schanckiar la flnr far Tont,
Ca nus a cbrist saenter mont,
La qoala flur Nus mussa clar,
Ca nus deveian el savundar
Cun DevatiuU; fideivladat^
30 Chare[r]zia, amur a prnsadat
Viv' enten pascb cun tieu vaschin,
boldselig seias cun scadin.
CHBISTUS ei ngieus vastieus en alf,
Ca nus tras el davanteian salfs;
35 A Jesu Christ, a Igi tieu spus
fai Un Tschupy zund Glorius.
Nus lein schinar questa canzun,
Ludar ilg sieu soing chieschem Num,
Lgi dein hanur da corameng,
40 Laud; laud A Deus ilg Tutpusent.
155.
(Nach Ms. Wn.)
[f. 57*] Con feftgina ei levada
r Alva dil legreivel gi,
Schon da tut il mund fpitgiada
quater milli ons h pli,
5 bein merveigl port' il foleigl
pils Cuolms de GalMea.
La ventira ha Zacharias,
che entfcheiva k terglifchar
quei foleilg^ ch' ei il Mefsias,
10 ed en cafa Ha ftar
ed els fclarir & benedir
con grazias ^ miraclas far.
Digitized by
Google
VolkBlieder 475
Sointgia Elisabet fe ftgifa,
nonder ei il merit min,
15 Che ton Innfch en qnella vifa
ei la Mamma dil miu Diu
Con ton ftentar mei vifitar.
tgi vefs quei bein mai cartiu?
Dat enzennas de charezia
20 enten fin bift fin Affon,
Qnel che varga enten groudezia
tntS; nommadameing foing Gion.
Yen perdnnan er' il puccau
Original a gli denton.
[f. 57b] 25 Sointgia Elifabet falida
con la liannga h con ils raaunS;
Ti els Mumma benedida
denter tnttas las Donauns;
benedin ei il frig tiu^
30 Ch' ei il Spindrader dils Chriftgiauns.
Sinaquei entfcheiva pia
k formar fia canzun
La Parfchgalla, Mnmma Maria
^ con gronda rubmiffiun
35 honorefchen ed engrondefchen
Dians cun tntta devoziun.
En min Din, mia Speronza
po min Spirt bein felegrar,
El ha voliu 1' hnmilitonza
40 de fia Fantfchalla nordar;
Vegnien per qaei beada mei
tnttas Nazinns k clamar.
El ha alzau mei en grondezzia,
pertgiei tntpusfeuts ei qnel^
45 Soings Sin nom fiir tut' altezzia,
Yult perfin al mnnd rebel
dar bien perdnn ^ remifchnn^
gi&, k quels; che temen el.
[f. 58*] Al fin bratfch ha '1 dan pufsonza
50 tuts ils latfchs ha '1 fpatitfchaU;
Digitized by
Google
476 Volkslieder
11b pufseuts fenza dubitonza
gin dil fefsel ha'l rtufohaUy
^ con amnr en gronda honur
humiliteivels alzau.
55 El ha con fpifa en abundonza
quels, ch' ban fom empleniu,
Ed lis Ricbs enconter fperouza
Vids de Duns bucc' benedin.
dil bien affon bein regordont
60 ha Ifrael el retfchayiu.
Sointgia Muma k nus urbefchi
tras il frig de tin foing bift,
ch' el da nos puccans liberefchi,
ch' eut' in gi fiat gadas croda il gift,
65 Sco el ha liberau h fanctificau
Bin Parens^ Soing 6ion Battift.
156.
Oz lein nus fiasta far,
Maria lein ludar,
Che porscha cheu il sin agid,
Per tuts menar tier il salid.
5 Maria tuts hondrei!
Oz vegn £atg endamen,
Che enten prescha vegn,
Suenter haver concepiu
Maria il ver fegl de Din,
10 Sur quolm tier Lisabeth.
Per bnca munchentar
De si' amur mussar,
Sia parenta ha visitau,
Ed ent' il best sanctificau
15 Sin fretg, sogn 6ion Baptist.
Che sei il figl de Din,
Ha bein enconoschiu
Sogn Gion Baptist e se legrau,
Avon che nescher ha nndrau
20 E se alzau el best.
Digitized by
Google
Volkelieder 477
Gun leghermeDt plidont
E fitg se smervegliont
Elisabetli entscheiv' a dir^
Co deigi cheu tier mei vegnir
25 La mumma dil ver Din?
Jen po8B bnc entelir,
Pertgiei tier mei vegnir
Qnella, ch'el best il fegl de Din
Ha SCO pnrschalla concepin
30 Tras grazia dil sogn spirt?
Cnn legherment perfetg
Maria e Elisabetli
ELan in e V antra salidan
E leu ensemblamein cantan
35 II bi Magnificat.
Nagin po concepir^
Nagin po entelir,
Con gronds ei stans il leghermoDt,
II qnal ord la visita ven,
40 Che ina a 1' antra dat.
Fertont, che ban len Din
Las mnmmas benediu,
Han ils affons fetg se legrau
Ed er in lanter salidan
45 Ord best en best scadin.
Perquei da len navent
Enten scadin moment
En grazia ei znn fetg carsohins
Sogn Gion Baptist; lentras vegnins
50 Cnrrier dil tschnt divin.
Obededom perqnei
Sogn Zacharias ei,
Nna che V area ha rnassau
E tuttas canssas creschentau
55 Von Din e vont il mnnd.
Tras V area dil viv Din,
Che len ha se schan gin^
Ensemblamein cun Lisabeth
Digitized by
Google
478 Volkslieder
Yegn Zacharias in profet
60 Dil ver Messias zuut.
Mo er nssa tier nus^
Schi paupers e munglus,
Ha questa area se viult en,
Per dar a tuts grond leghermen
65 Ed esser nies confiert.
Maria lein undrar,
Yeglias po nus gidar^
Che has il quolm passau
E denter nus has ruassau
70 Chen enten quest desiert.
Teidli sin nies clamar^
Teidli sin nies rogar^
La nossa mumma seies guess
E meini nus tier il Parvis,
75 Maria, gidi nus!
Cura eh' ei vegn la fin,
Nua che sto scadin
Yont il derschader comparer^
Sche lai il Tin agid guder,
80 Maria, gidi nus!
158.
(Nach Ms. Ctt)
[£35»] Neu tier, tgi vul vegntir
per gratias or urbUr
entras Maria!
Neu tier nus en Lumbreing,
5 Ch' ei dau perdun Complein,
Compagnia!
Avont in temps pafsau
tras in Plevont, eh' ei stau,
ei fi tschentada
10 QuesU congregatiun,
Cun gronda Devotiun
ei transplantada.
Ei era cheu pli fi navon
tut temps tras in Plevon
Digitized by
Google
Yolkslieder 479
15 mnltiplicada
La gronda devotion;
Cba po bein cun rUfchun
vegntlr Indada.
[f. 35»>| Per glir pli being S vus
20 dellas grondas Dolurs,
Cha leu pttteva
La Mama da Dieu char,
Che ton sto endttrar,
Cugl Fegl moreva.
25 L' amprema ei da rave^r.
Char ch' ella ha stoviu ve^r
la sia Snrttigliada,
Sien Fegl Nies char Signinr!
tgiei spada de Dolur
30 Sien cor pafsada.
Nagin po declarar,
Con ruch fto endttrar
enten .^gypta;
Cnn fleu fohU char affon
35 viadi far schU gron
Sur cuelms d greppa.
[f. 36<'] Tgiei peinas ft Dolors
tras fleu cor dolorus
leu tras p^rsavan;
40 Cur quels crudeivels Oiadeus
fco tons Liuns Rabins
Dieus gasliavan.
Oliei buc avunda stau,
Aunc plU vegn martiirifau
45 Cun j&a cruna
Da spUnas flu fleu tgiau;
la grondas peinas dau
ft tut la parsuna.
Grondas Dolurs ei stau,
50 Cur ch* ella ha enttupau
Siu Fegl fln via;
Cun jna crusch cargaus
Digitized by
Google
480 VolkBlieder
Yont Ella ei £1 ourtatiB
per tiarra via.
[f.36^] 55 Entten cmcifigar
Sa nin tut declarar
las grondas peinas;
Vasent (ien Soing fegl char
Se^ maans d pels forar
60 Con Mdas staignias.
Tgiei peinas fi Dolnrs
Sien cor Dolorus
tut combriada!
Retscheiva Sien Soing Fegl
65 entten fien Soing Ruegl,
d fcharfa fpadal
Mama de Dolnrs,
Regordi er da Nns!
d veglias pia
70 Tien Fegl per nus rogar,
Ch'el vegli conservar
La Oompagnia.
[f. S?''] A detj & nus perdun
entras fia pafsiun
75 ton Dolorusa;
Che nus podein vegnlir
en tschiel d leu gude^r
tut Gloriusa.
158.
dil tschiel bab conservader,
Jesus Christus; nies spindrader,
E Ti; nies grazius sogn spirt,
Treis in Diu, ch' eis nies confiert.
5 Nus dil mal veglies spindrar,
Sco ina mumma guvemar;
Sin la nossa suenter ura
Tiu sogn figl per tuts nus ura.
Digitized by
Google
Volkslieder '431
Maria benedida!
10 Mumma de Christus elegida,
Delias purschallas ornament
E dil tschiel eis legherment
Mumma de Christus nies signur,
Pleina de gloria et tut honur,
15 Eis la sezza schubradat,
Plais a Din muort castiadat.
Senza macla nun tuccada,
Dil puccan mat surmanada,
Mumma tut eis amurusa^
20 De tut temps miraculusa.
En Tin best has concepiu,
Quel ch' a tut il muud scaffiu,
Has cun il Tiu latg tazau
Quel, ch' a nus e Tei spindrau.
25 purschalla de sabientscha,
Pleina muort Tia obedientscha,
Eis da tut laud, honur vengonza,
Qida tuts cun Tia pussonza.
Schi migieivla^ schi fideivla,
30 Stai a nus tier buntadeivla!
Spiegel de giustia eis Ti nummada
Dil sabi Diu sez pinada.
Enten tuts nos tentaments
Eis caschun de legherments,
35 Eis vaschi de devoziun,
Honur e contemplaziun.
Biala rosa dil parvis,
Tuor de David, cun grond fliss
Delia sabientscha eregida,
40 Casa d^ aur zan bein ornada.
Archa dil niev testamen.
Porta dil niev salvaraen,
A la steila della damaun,
Glisch a scadin carstgaun.
lUUoroiiiasitehe Cbreitomatbie. II. 3. 3]^
Digitized by
Google
482 Volkglieder
45 Salid de tuts malsauns,
Agid de tuts carstgauns.
Refugi dils pucconts,
Oonfiert dils viandonts.
De tuts aunghels per regina
50 Seies salidada adina^
Patriarchs en Tei ludar
lis prophets en honorar.
Dils apostels reverida,
Dils sogns marters ault tenida,
55 Tut von Tiu sogn figl s' enclina
E Tei cloma per regina.
Eis d' ina gronda rimnada
De purschallas compigniada^
Tuts beans ensemblamein
60 Laudan Tei perpetnamein.
Ti agni de Diu viven !
Tuts puccaus prendi daven!
Ti agni! perduna a nus
E teidli po nus munglus!
65 agni! seies a nus fleivels
Semper misericordeivels,
Dai a nus en tschiel la cruna
Tras il ring de Nossadunna!
159.
(Nach Ms. Ctt.)
[f. 25^1 Si si chrestgieuns ensemblameing, gidi, Maria!
tl otz tadlei tgiei nus cantein. AUeluja, gidi, gidi nus^ Marb!
En laud la Muiaa digl agit^ gidi, Maria!
En trost, confiert digl nies Salit. Alleluja^ gidi^ gidi nus^ MarUl
5 Da quest Sointg leuc il Sointg male^tg, gidi, Maria!
Cha porta Jesum Sigl meun dre^tg. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
[f. 26^] Mum a Maria digl agit, gidi, Maria!
Vegu numnaus per fia vertit Alleluja, gidi, gidi, Maria!
Digitized by
Google
Volkslieder 48!^
Quest Soing maleetg miracnlus, gidi^ Maria!
10 £) trost, agit a tuts munglus. Alleluja, gidi, gidi uus^ Maria!
Lhmeuns euteu mal parturiir^ gidi^ Maria!
MalzeuDS en prigels da mortir. Alleluja, gidi^ gidi uus Maria!
Gratias agit dat mintgia gi, gidi, Maria!
A igl fideivel, che vul urbi. Alleluja, gidi, gidi, Maria!
15 Gheu Schierm agit han schou euflau, gidi, Maria!
Tgi ha Maria da cor rugau. Alleluja, gidi, gidi Maria!
Miraculus ein madagai, gidi, Maria!
dil mal biars auters prsBservaj. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Biars, che eran aigls vetz furdai, gidi, Maria!
20 Dil muud, giavel e earn Hgiai. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Han anflau tier tei falit, gidi, Maria!
Tras rienc la Muiha digl agid. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Auters che vefsen meritau, gidi, Maria!
Fieuc perpettou tras il puccau. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
25 Ha Maria urbeu perdun, gidi, Maria!
Digl fieuc perpetteu remischun. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria t
En olma tgierp gronds munglamens, gidi, Maria!
En fienc^ prigels e tentamens. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
[f. 26^] Miraculus ha pertgirau, gidi, Maria!
30 Sieu Sointg agit nagin fchnagau. Alleluja, gidi, gidi nus, Mariii!
Da tempiastas, tun e auras, gidi, Maria!
Da ftriegn ^ malas auras. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
De auters dons ha Scharmegiau, gidi, Maria!
£ gratiusa famufsau. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
35 Quest cun auters en ils agits, gidi, Maria!
Che dat Maria si Sees amitgs. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Neu pia ti, 5 pellagrin, gidi, Maria!
Pintg § gron mintgin a Scadin. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Chen jls Scatzis en aviarts — Si, gidi, Maria!
40 En basegns retscheiver pos ti. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
31*
Digitized by
Google
484 Volkslieder
Dieus fentza fin ei gratius; gidi^ Maria!
Tras Sia Muma agls mnnglus. Alleluja, gidi^ gidi uns, Maria!
Sche gratias vultan els rugar, gidi, Maria!
Gratias, agit pon cheu enfiar. Alleluja, gidi, gidi nns^ Maria!
45 Roga pia cun fpUronza, gidi, Maria!
Cloma n en ten tutta fidonza: Alleluja, gidi, gidi nns^ Maria!
Muma Maria digl agit, gidi, Maria!
Jeu tei rog per agit, salit. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Ti eis Muiiia dil fegl da Diu, gidi, Maria!
50 £ regenta da tut il (leu. Alleluja, gidi, gidi nu8, Maria!
[f. 27»] Tia vertit, aucthoritat, gidi, Maria!
Tia pufsonza, maiestat. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
En tfcbiel eis grouda fenza fin, gidi, Maria!
Sil mund regenta da fcadin. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
55 Ti veglias pia tieu'fegl char, gidi, Maria!
Da cor fco Muma el btitschar. Alluluja, gidi, gidi nus^ Maria!
Per nus rugar e fupplicar, gidi, Maria!
Tras tei nus gratias vegli dar. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Schi navont ch' el ha emparme^s, gidi, Maria!
60 Da efser Bab da tuts jls te^s. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Ch' el feigi Bab S protectur, gidi, Maria !
Da olm e tgierp nies defensur. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
En basegns e prigels grons, gidi, Maria!
En vetta, en mort eunc pli grons. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
65 Nus defenda, nus protegia, gidi, Maria!
Cun fia gratia nus fcharmegia. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Ufsa e fin V ura della fin, gidi, Maria!
Tras truament, cha el nus dat. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
Cun fpUronza, gudeer falit, gidi, Maria!
70 Per Tia pufsonza e agit. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
[f. 27**] fi gudeer perpetnameing, gidi, Maria!
Ug Sointg Purvis ensemblameing. Alleluja, gidi, gidi nus, Mari&-
Digitized by
Google
Volkslieder 485
Cuu Bab e Fegl, 6 cun SpUrt gidi uus, Maria!
Gun Maria igl uies cuufiert. Alleluja, gidi, gidi nus, Maria!
160.
Maria, Tei tegn jeu adina zun car,
Jen hai suttascret d' esser Tin survitur;
Miu cor, o Maria, tier Tei adin^ arda,
Muort carezia; latezia, o purschalla beada,
5 Preing mei ussa snt la Tia protecziun.
Ti eis gie mia mumma, jeu vi esser Tien affon,
Enten vita ed en mort vai jeu preu avon.
Ach, vess jeu eung melli cors enten miu tg^erp,
A Maria survir vegnessen tuts datschiert;
10 Scha jeu vess melli olmas, quei gitg jeu da cor,
A Maria less quellas recomendar.
Miu cor a Maria vi jeu schanghigiar,
En vita ad en mort veglias buc mei emblidar.
A Maria recamond jeu mia olma a mien tgiorp
15 Ensemblameing cun mes parents et amitgs.
Schi savens sco mien puis batta, scha clom jeu, Maria!
Schi savens sco mieu cor splunta, scha cont' jeu, Maria;
Suspirs er tarmett jeu tier Jesus a Maria,
En vetta ad en mort gidi mei, o Maria.
20 Gidi mei, o Maria, banduui buc mei,
Audi mei, o Maria, quei rog jeu nfs tei.
Jeu tegn char Maria a sundel consolaus,
Ti a tieu fegl Jesum veis mei confortau;
Ach, pudes jeu, o Maria, murir spera tei,
25 Vegnies tieu fegl Jesus far gratia cun mei.
Far gratia cuu prender mei ord qnesta vail,
A tschentar mei enten igl jert celestial.
Ussa vi jeu finir la mia canzun,
Maria hagies da mei compassiun:
30 Jeu vai buna speronza a dubitescha buc,
Ca Ti mi bauduuas sigl pli davos zuc;
Digitized by
Google
486 Volkslicder
Digls inimitgs vcglios po mei pertgirar^
Ca mia olma possi en ten tschiel sgular.
Ca jeu possi can tei a con tieu sointg fegl car,
35 Adiua perpotnameing se consolar. Amen.
161.
(Nach Ms. Ctt.)
[f. 27*'] 6 Maria della glusch! Seigies salidada,
Tieu foing Fegl rog en Parvis per questa rimnada.
En bafegiis, tgi Tei garetgia, de gidar eis parigiada.
Seies falidada; 5 Muma beada!
5 Quest fointg leuc ei consecraus k ti, 6 Maria,
Cli' ei vivont vegnieus nomnaus Cuelm dell' accladlira,
Adual quel de Carmel, che vegn gratias giut da tschiel
Tras tei, o Maria, ave, ave pial
Qnei zun clar a nus fa creer quei soing Niebel Tempel.
10 De miraclas ch' ei da veer S nus per exempel,
Con biars, ch' ban cheu retschiert fanadat dat olma a tgicrp,
Tras Tei, o Maria, ave, ave pia!
Fus buc temps de declarar tuttas las miraclas,
En quest tempel pon mirar fend in dellas tavlas.
15 Daventadas en per quis, tras Maria della glUsch.
Seigies falidada, 6 Muina beada!
jf. 28*^J Or da tontas lein nomnar, che en buc fin las tavlas
Enton Screct en de mirar, da cuert daventadas,
Che nus daten dentalUr, Tgiei Maria po urbUr.
20 Seigies salidada. o Muma beada!
Gliei zun veer ad ei bekant, gratia retschevida
De d' in fignur dil Schvobenland tras la tia urbida,
En in cafs, ch' ei daventau, che gli vefs custau il tgau.
Gratia or urbefcha, quei leuc vifitescha!
25 Bucc' da gitg ei daventau, che tras la Lavinn.
Ei quest tempel conservau tras gratia Diviua,
Che la neiflP ha tut rut on, ent igl chor figl altar gron
La gliisch auuc ardeva, clar che tut vafseva!
Digitized by
Google
Volkslieder 487
/\
O cons biars fuss de enflar, che defsen perdetga^
80 Sche quels lefsen confefsar; che fufsen a frusta,
Cun far veer' empermUschun e vegnir per devotiuu.
Gratia retschavida, tras Tei o Maria!
Cons puccons hau er retschiert gratias fpeciallas^
Che han giu paitgs cuigl uaufcba fpirt^ caufsas infernalas^
35 Quest Sointg lieuc han visitau, lur gron laster coufefsau,
Han midau la vetta, fco dattan pardetgia.
Lein vegniir uss far la fin, ave^ ave pia!
Chur che nus navent fpartgin; met nus fin la via^
De tilar digl mund naven en perpetten legramen,
40 Star eu compagnia cuu Jesus S Maria! Amen.
162.
(Nach Ms. Ctt.)
[f. 30*] Fideivels, 6 fideivels, futaposts tras in meil,
De miserias e pupUras^ de malsoignias c sventUras^
Curi po tuts a Citeil!
Pli che tfchient ofis leu femusa Maria a igls Sees affons,
5 Muiua chara ^ Buntadeivla, Muma dulscha e migieivla^
E refugi digls puccons.
Igl on melli tfchun tfchient oitgiouta ei Maria ad in pUstur
Gun ch[l]arettia comparida, cun chlarettia tier el jda,
A plidau cun tutt' honur.
[f. 30**] 10 Igl num de quel giacum era, de marmels igl fieu fur uum,
Giacum pia, gi Maria, VUfsa quella tiarra mia
Questa caufsa en mieu num.
Fom, (i viara, fi muria de Dieu ei fchon pinau^
Ina vera penatieutia po midar aunc la fententia^
15 De retrer digl stroff pinau.
Mireit ufsa chars fideivels, tgiei gratia quei ei fchon stau,
Per fpindrar nus della torta e de V aura fetg macorta,
Nus S da Sera vifsau!
Quei us ei la emprema entfchiata de las gratias e favurs,
20 Tadlei ufsa era chlaras gratias^ pauccas or de Biaras
Or urbidas S igls manglus.
Digitized by
Google
488 Volkslieder
Neu Saluc e(i) dai perdetgia, e cunfefsa d fcadin^
Cur fturnez ^ fieuc rigieva ^ la mort ^ zun biars deva,
Tgi ha £Aitg S quella la fin?
25 Nagiu auter che Maria cun perinameiug rugar,
De aplicar quei, che ei duvraven ad Einsidlen^ fch' els maven,
Per in Tempel bagegiar.
Schi haul Saluc ha giu udieu, quei che ei in tempel far,
Val a leu la fchnueivla febra caulda fi randeivla/
30 Stoveu Saluc Bandunar.
Biars malseuns an tras Maria cheu giu gronda favur,
Da piide^r tuts cun legria turnar feuns H cafa sia
E render k gli honur.
[f. 31*1 Igls affons morts, naschi macorts la vetta has turnentau,
35 Igls tschiocs era la vesida, igls zops tras la tia urbida
Grada membra jmpetrau.
Mets han cheu tras tei, Maria, la faviala survignieu,
Auters de grevas malsognias e diversas lur mangomnias
Sanadat han cuntonschieu.
40 Sco nus daden la pardetgia de tuttas questas favurs
Las eutzenas leu peudidas e da tuts eunc otz vesidas,
Che renden a Maria Honurs.
Tras tieu rieuch as, 6 Maria, cheu en quei tieu char desiert
A quels, che eren cun tristetia malspttrtai 6 pleins gravetia,
45 Liberau da quei mal SpUrt.
Vus tuts, che efses eunc en vita, mireit la gronda favur,
Che Maria S quels urbescha ^ da cor participescha,
Che renden a gli Honur.
Jou vi quescher las miraclas, cheu nus vein per traditiun,
50 Faitgas curcha ei luvraven 6 la crapa transpurtaven,
Sco jus po creer cun rUschun.
Pertgiei quei cha figl gi era en pli has lieuc bagegiau,
Quei vegueva de noitg stgUra en ten quella fetza mafsUra,
Nua che il tempel ei, purtau.
55 Ei pia ver, che tgi che affla Maria entras devotiun,
Savens affla tempurala, pli savens spUrituala
Vetta, gratia d perdun.
Digitized by
Google
Volkslieder 489
[f. dl^J Seigien pia per la vellas de cruschs ^ tribulatiuns
AschaS; rnbas e zud grevas^ po Maria las far levas
60 Con nofsa consolatiun.
Sche nus era cun fidonza mgein ella da bien cor,
Hagien per quifsa fpUronza, ella vegn can sia pufBODza,
Tut bien de Dieu Urbtlr or.
Clumei pia chars fideivels cun in cor emblameing,
65 Maria dai adina, che nus ludeien being parina,
Tiu Sointg Fegl perpetnameing. Amen.
163.
Vengonza de ludar
Tras siu spus Jesus car
Ei la sontga purschalla,
Che per amur de Diu
5 Grond marteri ha pitiu,
Sontga Balugna quella.
Graziusa en quest liug,
Ligid' ora tras nies ring
Decormein per patruna,
10 Ch' a per dolur dils dents
En tut nos munglaments
Stai tier nuS; mai banduna!
Per Tiu laud gratular,
Decormein lein cantar,
15 Dad ella far memoria,
Sia vetta metter or
Scadin dei cun bien cor
Per siu grond laud e gloria.
Siu bab pagaun ei staus
20 En ten quei schinumnau^
Marcau d' Alexandria,
Zun fetg ha hassegiau
Quels, che han confessau
La cardientscha christgauna.
25 Entras dar en de Diu
Ha bein enconoschiu
La sia heresia,
Digitized by
Google
490 Volkslieder
Ha ChriBtum confessau,
Igl jester Diu snagau
30 La figlia tuttavia.
Vegn leu d' in grond tiran
Meuada en perschuii;
Cun fridas e stuschadas
Da quels mals suryients^
35 Cbe fieran ora ils dents
A nimpan las missiallas.
Camonda era leu,
Ch'ei vegni envidau
In fiuc grond tuttavia,
40 Smanatscha da brischar^
A Christum bandunar
Encunter veglia sia.
La sontga nun volent
Star giu dil siu intent,
45 Rispunda cun letezia,
De tut mal endirar,
Avon ils fauls Dieus adorar
Per la gronda carezia.
En quella confessiun
50 Fa ella oraziun;
Cun legberment ei ida
El iiuc per la brischar,
Cbe Christum quel snegar;
La vetta ei finida.
55 Biars portan devoziun
Cun far cheu oraziun;
De lunsch tier visiteschan,
Urbeschan tras siu ring
Da Diu enten quest ling
60 Biar grazias or urbeschan.
In grond pussent signur
A gli enten honur
Ha questa cheu capella
En siu laud baghegiar,
65 A gli er dedicar
Culs ornaments en quella.
Digitized by
Google
Volkalieder 49 1
Sontga! nu8 rugheio;
Decormein snpplichein,
Hagies da uus memoria.
70 Tiu sogn spus Jesus car
Veglies per nus rogar,
Ch'el gidi tier la gloria.
164.
(Nach Ms. Ar.)
[f. 24»] Leiu oz caotar cun devotiun
enremlamein quefta caDzun
a nies Patrun foign Nicolaus.
Sei Diens cheu tras fur tut ludaus.
5 Tras 1' oratiun ei quel urbeus^
da rechs a foigns parens nifcheus,
r eutfcheiva eu[n]g(n) giuvenets figir
en tutta fort vertits flurir.
El fui lis mals, fuond' ils buns,
10 el drova flifsiamain fees duns,
cun gron refpect eils tempels ftat,
feu cor fafez a Deu furdat.
[f. 24*>] Con pli ch* el crefscha ent' ils ous,
fa el era progref pli grons
15 enten fabienscha a perfectiun,
humilitonza a devotiun.
Denton vegn el da Deu clumaus,
tiel ftan fpiritual alzaus;
feu prem quittau ei us figir,
20 CO meglier a feu Diu survir.
Davent' us pli a pli perfeigs,
gi giu a tuts mundans deleigs
'1 ei cafts, migieivels, devotius,
a cun feu tgierp zun rigorus.
[f. 25*1 25 Mo avon tut lein far mentiun
de sia gronda compafsiun
encunt' ils paupers e munglus,
ails quals fia rauba el dat difcus.
Digitized by
Google
492 Volkslieder
Treis ginvnas ha el liberan
30 Chen tras de schand e gron puccau,
Ctin il lor bab; che era fchon
er resolveus tier mal fchi gron.
El ha eu[n]g(n) auters biars giadan
a de gron 8 prigels liberan;
35 en tuts bafegns eis el presens
Cuu far miraclas zun favens.
[£ 25^] Dieus ha denton giu deftiuaa
tier eu[D]g(n) pli grond' honnr Soign Clau;
Da Mira Uefchg vegn or ligieus
40 fenz' efser leu enconifchens.
Con pli ch'el crefch'en dignitat,
ton pli crefch en humilitat,
enten vertits a devotinn,
enten marets a perfectiun.
45 A tuts el Men exempel dat
Cun forz'ails mals encnnter ftat
pufsens cun Tovra, a cun il plait;
a tuts £a bien^ a nin fa lait.
[f. 26»] lis ignorants fa §1 inftruir,
50 ils piars va 1 fez ad encurir ;
truftegia bein ils cnmbergiai,
a gida eils cas pli difparei.
Delia cardienfcha ei defenfnr^
dils fquitfchai fnt ei protectur;
55 La via el mufsa dil falit^
a porfch' a tut il fen agit.
Denton de tons marets omaus
da Den vegn enten tfchiel clumaus
tier sia gloria a legermen;
60 a Dieus fei laud, engraztgiamen.
[f. 26«»] foign Patrun, uf sin la fin
tier vief agit nuf tuts vignin;
rugei per nuf il nief Deu char,
ch* el nus dil mal vegli fpindrar.
65 La nofsa tiarra partgiarei
per nofsa pleif fur tut viglei,
Digitized by
Google
Yolkslieder 493
Uni daveD de nof confios
tuts ftrofs, disgraztgias e fgnrdiDS.
Nub ftein fut vofsa protectiun,
70 Urbi de nos puccaus perdun,
Che Diens nus vegli benedi
cun tut bien, leigias po urbi.
[f. 27»] 8ur tut po leigias Deu rugar,
Ch' el vegli fia graztgia dar
75 a Dus de foiutgiamein murir,
tier vuf eigl foign Parvis vignir.
165.
(Nach Mb. Wn.)
[f. 37»] Soing Giachen, ch' as ina cruna
per la tia vita buna
Afchi cufteivla gudiguiau,
ch' io enflas bucca da prender
5 titels, fch' in duess oz render
laud, fco ti vefsas meritau.
Mervigliufa ei tia vita
enten la Ligienta fcritta,
ed ei con bia vertizs ornaus;
10 pli oh' auters ha el urbida
muort la fameglia favorida
d' efser Christi frar nomnaus.
Ton grad Christum Sumeglava,
Che pertut, nua ch' el mava,
15 fav' el tenius en grond'honur;
biars da d' el vevan merveglias
per las zun grondas fameglias,
Ch el portava da nies figniur.
[f. 37*»] El fuva zun cuftimeivels
20 da vivonda contenteivels,
con paun ed aua ha '1 contentau;
Mai nagina cam migliava,
ed era nin vin fchigiava,
Zun savens ha '1 giginau.
Digitized by
Google
494 VolkBlieder
25 Fitg savens T enschanugliava,
gif a noig fitg bia orava,
ed aschia con quel vev' el
Sin fia fchganuglia zarta
con fchganuglia tut fcuviarta
30 faig fc' iua pial de Camel.
Tfchau sin tiarra ha U faig viadi
adin' enten purschgalladi,
ha .quel ton fchguber falvau;
che per far in' ovra buna
35 ha '1 col temps gudogniau la cnma,
enten la fofsa ha quel portau.
Per fia bialla doctrina^
veta fointga e difcplina
vegniev' el ilg gieft numnaus ;
40 k per las miraclas biarras,
ch' entras el daventadas,
fuva el zun ault ftimaus.
[f. 38<^] Tras fes priedis k fabientscha
ha '1 tier la fointga cardientscha
45 Zun bia pievel giu manau;
bucca mh da cientan^ras
Sonder ton bia milli^ras^
ch' ei po bucc vegnir dombrau.
lis Sacerdots per gronda gretta
50 han lu faig prender la vetta
al beau furvient da Din;
Igl qual sut las baftunadas,
ch* en a gli vegnidas dadas,
fiu spirt ha rendiu a Diu.
55 Con Soing Philipp en Compagnia
ha ruafsau la ofsa fia
en ina fofs' enfemblameing;
k per lur grondas ovras bunas
een encoronai con crunas
GO enten Ciel perpetnameing.
Suenter fia victoria
fco apiestel enten gloria
Digitized by
Google
Volkslieder 495
gaud' el la beadadat;
con Christo en compagnia
G5 ruaufs' ufsa V olma fia
per tut la perpetnadat.
[f. 38*>] Con rifchgun podein nus pia
oz hondrar la fiasta fla^
ch'ei nies fpecial Patran;
70 a rogar, ch'el vegli ftender
fiu foing maun, nus a prender
Sut la fla protecziun.
Veglias, o foing Giachen, pia
avont Jesus ^ Maria
75 p6 era per nus roga^
che nus suenter la mortala
podejen la celeftialla
gloria con tei gudegniar.
166.
(Nach Mb. Tn.)
[f. 1»] Cun aulta vufch lein nus Cantar
Cazun dilg bien S. Sievi;
Cun VU8 far ver ilg fiu voler
en vetta ad en Marteri.
5 £1 ha voliu continuameing^
honur de Diu defender;
Cun endirar cheu Tafirameing
8ia vetta a Diu render.
Miraclas grondas verameing
10 Che Schou ent' ilg Soing Baten
ils Aunghels Setz vafeivlameing
Padrin a gli tier Staten.
Enten ils Studis flifsiameing
Sees duns el aplicava;
15 a cun Sees soings deportamens
la Gloria carfchentava,
Grons en doctrina ad en vertits
ilg Religius daventa;
Digitized by
Google
496 VolkBlieder
a leu de crefcher en merets
20 el pli e pli Seftenta.
El ha ton Soiutgameing Suryiu
cnn vetta exemplara,
Ch' el ha leu Tras leu coDtenfchiu
la gnieffla Pifcopala.
25 Chnr ch'el ei ftaus Uefcht Tschentaus
Cud freitg el perdagava;
IVae buns avis Tier ilg Parvis
Mufsond a tuts la ftrada.
Gun l\it ilg iffer e gron quitau
30 pli che Tontas Murias
ha '1 hafsigiau a Sgomigiau
las faulzas herefsias.
[f. 1*>] Per quei veign el perfequitaus
digs inimitgs crudeivels;
35 Cun auters Soings Deschtgs Tfchentaus
en fuorma zun Schnueivla.
Enten perfchun veing el fermaus
Cun zun grevas Cadeinas,
Sin tuts graus le(i)[u] Stermentaus
40 Cun zun Crudeivlas peinas.
Cun Tschetgias de fier veing el pitgians
dilgs hentgiers de giuftia;
per Schalla giu a Si runaus;
gronda Tirania!
45 Pli ch' ilgs Tirans de enfifar
Ilg Soing Schuldau fe ftenta,
To npli ardius de endirar
el mintgamai daventa.
Gi el per amur de nies Signiur
50 en Tutta contentienfcha
Tuts Tentaments a gronds Tormens
Stateivlameing Survenfcha.
Dieus ha voliu el liberar
Dils hentgiers quella gada,
55 per dar cifchun d'e[nj Schiel pafsar
Tras eung pli ruha Strada.
Digitized by
Google
Volkalieder 497
Ilg bien Ueftg va viuavon
en Sia Sointgia ifonza;
la verdat vera perdagont
60 cun plaids a cun manonsa.
Ilg bieni che fuva miuau
Tras viara de Cardienfcha,
ha ilg Soing paftur bein reparau
Can iffer e Sabienfcha.
65 Perqaei veing e puTpei pigliauB
a 11168 enten Cadeinas,
6 pli che mai marterizaus
dm eong pli grondas peinas.
[f. 2*] Qaei ch' ils Tirans fan patertgiar
70 En rabia furiufa,
Tncca a &• Sievi d' endirar
Con peinas rtarmentufas.
Aber ilg Soing sun bein omaus
Con la vera Cardienfcha,
75 Sorfirin a Din dat Sin tats grans
Compleina contentienfcha.
Veing fini4meing Silg platz manans
Con gronda faria a gretta
e fco Soing Stiafifipn encarpans,
80 finefcha Sia vetta.
A Soo el ei per amar de Diu
A Tons Tormens Stans noda,
Ton pli pagaglia ha '1 contenschin
en la perpetna Gloria.
85 Con grons el Seigi avon Din
declara Sia Urbida,
Gh'ei enten Breil de Veilg enan
vegnida a veing Sentida.
167.
(Nach Mb. Wn.)
[f. 1»] Vns tats 6 vers fideivels,
oz leigies nns gida
Con in cor tut legreivels
nies foing Patron Inda.
BltoromMnlMlM OhrMtomathle. II. 8. 32
Digitized by
Google
498 Volkslieder
5 La Ha fointgia vita
ei in yif exemplar^
Sco nns enflein defcrita
ent' ilg foing legendar.
SoingB Oudeing fchon da giuven
10 ilg mond fai con Schnavur,
[f. 1^] Sees latfchs, a liftS; che cuven^
ch' ei meinien bacc' [en] ermr.
La zarta innocenza
Con fliss ha confervau,
15 La(8) ftreingia abftinenza
adina crefchentan.
Sin viver ei adina
Snrvir k Din cnn flifs;
Tras fia difciplina
20 Gomprar ilg foing Parvis.
Chitschans ord fia tiarra,
Bandnna (in mans,
Cnn gronda k greva infamia
Per tnt yen fnrcargans.
25 £r' en nofsa Tiarra,
La tiarra dils OrifchunS;
En val Brigaglia
Dersch' el or fees dnns.
[f. 2*] Lan en qnei vig Gafatscha
30 Per (in land ed honnr
Ina Bafelgia ei fatgia,
Ch' ei stada gig en flur.
Ilg nies veftgin da CuSra
ha foing Gndeing regin^
35 Sin la cardientfcha vera
ilg Pievel manteniu.
Ilg foing ord nofsa Tiarra
Va en Scythopolin,
k meina vita tala,
40 Ch'el para in Seraphin.
Lau feit^ lan fom endira,
fc' in pauper bandifchgan,
Digitized by
Google
YolkBlieder 499
d' ilg cauld, dilg freid nuot plira^
ei glei tut ad engrau.
[f. 2^] 45 Ilg tfchiel preft cau faenter
ha tut fin eilg aviert,
per nies Patrun defender
k fpindra dilg Defiert.
Hg Vefcovat Noarra
50 ha Diaus gli confidau^
Da guvema fin tiarra
Sco Paftur deftinau.
Soing Gndeing Ian d' envia
gnverna ilg Veftgiu
55 Veing ons en Patria fia
per land; honnr da Din.
Anita ei la fia doctrina,
anlta ei la fointgiadat,
S plai alia divina
60 Snprema Majeftat.
[f. 3*] Canldas 4 feryentas
een fias Oratinns,
anltas k freqnentas
een las meditatzinns.
65 Ord ils fpirtai igl fathao;
qnel fcatfcha fco in tgiann^
k meina tier ilg Batten
er mintgia crin Pagann.
Igl temps madir arriva,
70 ch' il foing dei rnafs^^
Veiglsy fleivels fc' ina Umbriva
la cmna acceptit.
Ord fia breigia k ftenta
da qnest mnnd ven damans,
75 per ver la recompenfa
ent Tschiel cnn ils Beans.
[f. 3^] Snenter la mort pia
igl Soing va en Parvis,
k tfchan la bara fia
80 rertada dent' igls Viffs.
32^
Digitized by
Google
500 Volkslled€r
Sis meins la Ha Bara
et anng ver dudifch gis
ven bucca fatterada,
r ei grad sco 1 fuTs aung viBs.
85 Cavegls ed unglas crefohan;
h cafs sun da rar udio,
Las larmas mai, mai trdtefsan
per qaei amig da Dia.
char Patnm, nfs pia
90 haigies da nus regtert,
Per meter nus (In via,
lavura de diciert.
[f. 4»] Trai tier tei enten gloria,
lai p6 pirir negin;
96 Urbefchi la victoria
Sin nofsa davofs fin. Amen.
168.
(Nach Ms. Gbd.)
[f. 1»] Si, fi Chriftgieun fideivel,
In Soing lein nus ludar,
£1 ei bein meriteivel
D'honur ^ laud gli dar;
5 Soing Gion de Nepomuck
Lein ludar cun in zuck,
En Soingiadat i vita
De Diu in Meifterstuck.
A Nepomuck en Bowmen
10 Tras ring digls Geniturs,
lis quals zun bein vivevan,
De Diu tut Amaturs
Soing Gton ei staus nafohius,
Quei frig ton merviglius;
10 H (Sel enze&a deva
Tras feug miraeulus.
[f. lb] Lafchents de Oempagnias
Schon da d' ASoa el mava
£r bnec fin las vias;
20 (lu pafsa temps auiava,
Digitized by
Google
Volkslieder 501
Da Survir aigl Altar,
11b Soings de Din ludar,
Sin legrament qaei era,
]^ biicca de Solazar.
25 A Prag enten Sciensa
Hmnaiia ^ da Diu
Ha el con diligenza
Progrefs faig mai fen tin;
Doctur eb el vignins,
30 de tuts zun ault tenius,
Negin ad el riyava,
Da vertits tut furprius. '
Per fugir tuts ils vhzis
^ Tortits enplantar
35 Tras ils foings exeraicis
eis el fa parergiar
[f. 2»] De fa far benedir
^ Sacerdot v^^ir;
A Diu Solet voleva
40 Siu tgierp 6 01m' unlrir.
En Vegnia digl Salvader
Pli gleitti ch' el ei ftaus,
Eis el da bien Luvrader
Da d' olmas 'n amoraus,
45 Con eifirig predegar,
Ils vizis tursigiar,
Tier Diu en Obedienfcha
Biars pucconts turnentar.
Tras quel tuts il ftimavan
50 Suenter Iiu merit,
Ils Thumherrs garegiavan
Digl veer euten lur stiffl;
En tutta unitat
Gun in Canonicat
55 Ornaus vegn tier Soing Vitus,
h mefs en Dignitat.
[f. 2^] II Reig fez eunc perina
II vul Predicatur,
Joa^a la Regina
Digitized by
Google
502 Volkslieder
60 £r per [in Confefsur;
Can tutta Sabmifsinn,
Zun bucc can ambitiun
Ritscheiv'el qael imprefsa
Da toDta Subiectian.
65 Tat (in T entschiatta mava
Suenter gargiament,
II Reig fez aalt stimava
Da Soing Gion mafsament;
In Arciyefcovaty
70 & antra Dignitat
A Soing Gion offerescha,
mo £1 enconter stat
^ fco las caafsas tuttas
en gleitti fe midar^
[f. 3»] 75 6 fil mund vegnien rattaa
A po navot cnzar;
Afchi er la honur
h digls Reigs la favar
Bein gleitti van en ana,
80 h van bein preft Snttfur.
Narras marveglias veva
Wenzel il Reig ftinans;
Da S. Gion el voleva,
Digl nansch tat entfchorvanB,
85 Can grond^ empermiscbun
La Sacra Confefsian
[De] JoansB Sia Regina
Dumonda relazinn.
Soing Gion per las merveglias
90 Saveva ftrnfch plidar.
In tbun en las Ureglias
A gli fufs staa pli cbar;
[f. 3b] Vasent V extremitat
^ ch' il Reig (i far stat,
95 Can i£fer Apostolic
Qaesta resposta dat:
Tgei gis; h Reig! tgei qnittas!
Tgei garegias da mei?
Digitized by
Google
Yolkslieder 503
Sch'ei coTtas melli vittas,
100 JoQ fuondAs bucc tei;
En tiarra vi portar
Clin mei yi lotterar;
La Oonfessiun vi quefcher,
Lai ir de mei tentar!
105 II Reig tut se snuefcha
Sin tal reloluziun;
Per quella gada qnefcha,
Spitgiont el mutation.
Qnei mava buc ord fen^
110 Enstaigl migliuramen
[f. 4*] En naufchadat carfcheva,
Pli h. pli mav 'el en.
U Koch bein gleitti porta
In capun malbarfaus,
115 Con tschera feig macorta
Dilg Reig vegn falidaos,
II defect fto fupplir,
Sil roft il Kocb morir;
Negin cbriftgeun aftgiava,
120 In plait encunter dir.
Udint quei fatg fuueivel;
Soing Gion tier il Reig va,
Sin 'gl emprim tut migievel
Gli Reitg correctiun fa;
125 M6 fa mufsont stinaus;
S. Gion veign er midaus,
Cun plaits de gronda peisa
n Reig ven turzigiaus.
[f. 4^] Novuot quei tut nizeg^
130 n Reig ton pli furius
Soing Gion ual leu Sprizegia
Da gretta tut furprius;
Cou Senza remischun
II Prer fto 6n perschun,
135 L' anthoritat Surpafsa
E rumpa la rafchun.
Soing Gion quei buc midava
Digitized by
Google
504 Volk8li<Mler
En fes deportamentS;
U Schliet bucc' approbavB
140 Tras peinas h torments;
E era Din Indar
6 ad el engraaiar.
Sin gargiament qnei era
De puder eudirar.
145 Panes gys Soing Gion endira
Enten Perfchnn rentans,
II Beig cnn faulsa mira
Se mnfsa enriglans;
[f. 6»] A Tavla fia vegnir,
150 Per pnder entellir,
8ch' ei fei bncca pnfseiyel,
Far confefsinn fcoyrir.
Suenter tavla cloma
II Reig Soing Gion d' in mann;
155 En fefez pleins de floma
h rabiaus so' in tgaun
A gli fa a faver,
Sche gie eh' el feigi Preer,
Cnn bunas u cun malas
160 A miu tgian vi haver.
Jon mi, 6 Reig! Schmerveglel,
Che vus turneis cnn quei;
Bein Gion! ion ti confeglel,
Snondi nfsa mei!
165 Po bucca daventar.
Bein, bein ion vi fa far;
Sche ti vol bncca grazia,
Tortura vi far dar.
[f. 5^] II Reig vilans fa prender
170 Soing Gion 6 fa ligiar,
Sigl tgierl il fa el ftender
E cnn facias brifchiar;
Ha novuot nizegiau,
Soing Gion, quei braff Schguldau,
175 II Secret Sacramental
Ha tafframeng Salvau.
Digitized by
Google
YoIkiAieder 505
Suenter quel oompar' el
A igl public Soo yivont,
Sin Canzla leghers va el,
180 Tutt quei difsimulont.
Scha '1 er prophetizaa
biar mal; ch' ei daventaa,
Val er' enten quei Priedi
Da tats ba priu comgniaa.
186 Ventfcbius il Reig reftava
Can fiu tgierl h tonnents;
[f. 6*] Soing Oion tat quei zupava
D' amigs i Parents,
A Casa cun tumar
190 Ad en Secret Ta far
Da quellas plagas tuttas
b' in Miedi medegar.
Negin ChriTtgienn quei Senta
Senza fa fcbmarvigliar,
195 Tuts tier bargir muenta
Quei ftrauni perdagar.
Per ton pli bein morir,
A Din siu fpirt unMr,
Tier nossa Dona va El,
200 Per grazias or urbir.
Priu vale de Maria,
Soing Giou; quei bien fchuldau,
Turnout per fia via
Riv' el ent il Marcau;
205 II Reig, cbe fenza fraut,
Mirava giu digl ault,
Soing Gion pafsont f ancorfcba,
Il Saung vegn tras quei cauld.
[f. 6^] II Reig tras quei camonda,
210 Curri! quei Prer fermeit.
Per mirar fch'el fuonda,
Tier mei cau il maneit!
Efsend manaus avont,
Soing Gion gy fco vivon.
Digitized by
Google
506 Volkslieder
215 La confefsiun de qnefcher;
Da Dia hai il camond.
Da Reig ion tgi promettel,
Ti malgargieivel Prer,
Da mitfchar ei nin mittel^
220 Sche ti gys bucc' or cler,
JoQ ti vi far manar^
Cun pels k mauns ligiar.
En Moldaa vi ^ar fierer,
Deis ti aung bucc plidar?
225 Na Reig! na, na aang bacca,
Quei k Din conterftat,
Avont vegn mia bncca
Schar ir da trer flad;
[f. 7»1 Navent pia maneit,
230 Eu Moldan flnfe bitteit
Qnei prer malventireivel!
De far qnei bnc tnmeit.
Soing Gion pia dafcnsmein
Veng manans ord Marcan
235 E gind la pnn fnrinfameiug
Frins veng ent il Moldan;
Deir ana vegn mazaus,
II flnss illnminaus
Cnn glifchs znn terlischontas
240 A riva vegn menans.
II Ciel qnei bncc voleva,
Che znpan reftas qnei.
La damenn tnt cnrreva
Delias glifchs mnentai
245 A riva digl Moldan;
n tgierp tut bein logau,
Che Soiugiameng Scbafcheva,
II pievel ha anflan.
Efsend rivan la nova
250 Aigls Thumherrs digl Marcan,
[f. 7*>1 Tutt valla leu famova,
Ei veng bnc entardau;
Da fufpirar, bargir,
Digitized by
Google
VolkBlieder 507
da lodar, benedir
255 II Soiog enten las oyras,
Negin leya finir.
Can Pompa pia grouda
Soing Gion en Sotterar^
II pievel buc avanda
260 PndeTa il honorary
Efseud che da sin tgierp
En tiarra fchon cuviert
Vegneva auncalura
In znnt merveglius Med.
265 Trei-cient ons Schon pafsavan,
Ch' El veva endirau.
Sees merits garegiavan,
Ch' el pli sei honoraus.
Per efser exaltaus,
270 n Procefs vegn formaus,
Delia Momma Baselgia
Vegn El Sanctificaus.
[f. 8*] Ina perdetgia rara
De sia Sointgadat,
275 E(i)[r] in' Enzena clara
La fia Liunga dat.
Quella veng oz il gy
A Prag Salvada si
Frefca, entira, cotfchna;
280 Tgei garegias nfs pli?
Tras qnei fenza fin crefcha
La fia devozinn,
Dapertnt El florescha,
Sco nns vein relazion;
285 Miraclas fenza fin
Fa el oz k fcadin;
Tuts honnr ad El portan^
II grond fco er il ping.
Er iau Tei legiel ora,
290 grond Martyr Soing Oion!
Seigies Ti da qneft ora
Miu Patrun & BiftontI
Digitized by
Google
506 VolksUf^der
Avon tat tog jeu quel;
Da DaoTohas linngas mei
295 Pertgiri po adina,
Quei rog iou oTs da Tei.
Amen.
169.
Achy cara sposa mei
Lai vegni en tier Tei!
Jen hai gchon ditg spitgan^
Avon Tin each splnntan;
6 Ach, arvi si a mi
E lai mei en vegni!
Ach, spns celestial!
II giavel infernal
Quel ha sarau la porta
10 E drova cnn mei forza;
Mei ha el znn ferm ligiau
Cnn sngas dil puoean.
Ach^ cara spusa, tgei
Sventira ei po qnei!
15 Ti, che schi schnbra biala^
Eis enten panca nriala
Vegnida nera zun
Ual SCO in ner tiznn.
Ach Jesus! la mia cam
20 Ha tschuchentau il ferstan,
Per quorta sun dultscheaia
Hai piars tutta belezia,
Gurdada enten ils mauns
De schi cmdeivels tirans.
25 Ach; cara spnsa! pia
Endriclada eis uss Ti,
Sche volvi Tia fatscha,
8ebet' en mia bratscha;
Sche vi jeu a Ti perdunar,
30 Cun miu saung Tei lavar
Digitized by
Google
VolkBlieder 50g
Ach, car spas! la caschtm
£i buc aater, ch' in paltrnn,
La BcUiatta compagnia
Mei tegn en perschnnia
35 Min cor aschi saran,
Sco in fier ha schelentan.
Acb spnaa, sin min sanng
UarJLi! el cuorra aunc,
Sche Ti eis endridada,
40 Da cor eis semidada,
Compagnias e caschnns
Fui8 de qnels dus paltranB.
Ach spnsa! forms ligioms
En qnels bein perdanvons,
45 Mo nardi len las peinas
Digl nffieni; las cadeinas,
Nna melli ein ligiai^
Perpetten condemnai.
Ach spus^ qnei ei ^un bia!
50 Mo CO dei jeu pia far^
De vegnir sn de quellas
Aschi stermentnsas vellas,
De tonts mals e tormentS;
Digl giavel schorvaments?
55 Spnsa, snoudi mei I
Si gliei pli bien per Tei,
Sche nss mortificada,
Oh^ essev condemnada,
Ir eo perpetten fine,
60 En gliez sgarscheivel line.
Ach spnsy veglies gidar!
Sche yi jen se midar,
V! far la penetienzia,
Pertar ri cnn pasionsiay
65 Orev staroff vai meritan
Per mill aehi grev pnoean!
Digitized by
Google
510 VolkBlieder
170.
(Nach Ms. F.).
[f. 37*] Ving non, ving nou mia Bealla!
6i ilg sabi salamon;
Chrift Cloma sia bafelgia,
ilg ver reg Da Sion.
5 Ving nan, ving nan, mia Chara!
ilg unyiern quel £i paTsaa;
la parmayerra Bealla
Nou Tiers Ei BoKiau.
Lafs plievgiafs Ean pafsaDarS;
10 Mai' aura Ei Bucca pli;
lafs fchvaulmmars Ejan tamaDaTs
A contan ufs zmidt Bii.
Ufa Ei la pa[r]maTera,
Qaei bi lagreival temps;
15 Veifs bncc, ca Tut sa legra,
parfin Er ilgs ntschelts?
Ca catan laud a grazia
[f. 37^] A Inr schafidar gronD;
Nerr, forfa Ta turpegias
20 Er Ti D' ilg angraziar?
gie Tntafs flors a rofsas
Bi Creschan nou navont;
Tut Catscha filgia nova.
Tat Ca va sa lagront.
25 pnmers aD Er lafs yingias,
Corchins aD Er ilgs orts,
Chei BeallaTs flors schi finafs
A frigs Da Tntta Torts.
0, beaUa parmavera!
30 0, Ti CoTteiyel temps
Eifs Bein Unna fumelgia
Da la lavaDa Dilgs Cartens.
Curr quels or Da Inr fofsATs
bi yingian fi lavar^
35 yen Tarlgifchar lur Corpse,
ilgs aungels fetz fumlgiar.
Digitized by
Google
Volkslieder 511
par quel hei Bucc TRiftesia,
[f. 38»] Quel fenn viaDi £ur;
En pafch aD en latezia
40 'Piers Dens vi jou Tilar.
Algi yi vi ion Ramettar
ufs Tnt mien faig, a Dieufs;
Chei ch' el yen a tarnettar;
fchi feig El BanaDieafs.
45 Mien Temps vargau Eif ufsa,
mund; chei Daig ion Tei,
ilg Tscbiel Eif spronza nofsa,
quel; quel pli char mi Eifs.
Nagin Don ner gravezia
50 la mort mi yen tncar;
En pafch aD en latezia
Tiers Dens yi Jon IHlar.
Biada 1' olma mia,
Ca po yonzei yangir
55 En tschiel, la cafsa sia,
Tierfs Christum ilg fieu char.
la yen (la) V olma mia
En fagirezia a paufs,
lagre[i]yla Cumpangia,
[f. 38>>] 60 ils aungels a Biaufs.
Quelfs yingian falagrar,
De yer Er mei Ion E^t,
yentira a mi urrar,
a yer grond Lagrament
65 Nufs yein fchi yefs fpichau,
De yer Er Tei tschou Ent,
Cun nufs yenfs ngir manau
Tierfs Chrift; niefs Reg pufsent.
Quel yen Tei fi fitar
70 Cun gliergia a maiaftat^
in Bi yafohieu chi dar^
giftia a fonchiadat.
Digitized by
Google
512 YoUulieder
Nagin maU ven tnear.
Tut Bien ngin nafs guder;
75 Anfemel lein nafs ftar
A Bein fa CuvaDgir.
Hai fchi ying, fenger ving!
ying po Yonzeiy ToiiBei!
iou fpech Con DedDeri,
80 prenD mei Iou si tiers TeU.
171.
Stai si matteuns e vegni can nus
Ora ail fans et encari si flars.
Per far matga e tschupials.
Jeu haiel novas d' auters pli Uals;
5 Mia spofl ei len sin tschiel parigiaas,
De far nozas con mei e cun tats beans.
El dat k mi in melen ani^
Che ha en ina pedra,
Ch' ei or sbrinzlada cnl tgietschen s. sanng;
10 El dat a mi et aunc a biars pli,
Sche mo ellas sezas sefieran bnc yi.
172.
(Naoh Ms. F.)
[f. 52»] Chi Bein veingiea volt efser
Vont ilg perpetten dienf,
qael bi fito sto efser
da ver ilg dreg vafchiea.
5 da Treif Oalorfse Nnmnadaf
Ejf £iig quei bi Yafchien;
Achy olmaf bein biadas,
Oa porten qael von dienfl
L' amprima quel eif Nera
10 da cuBibftr pils puccaaf^
Ca & lorn sc'inna tsobera
jn cor ch'ei combrianf.
Digitized by
Google
Volkslieder 5^3
|f. 52»>] A r antra Ej cotschna brinna,
Bungiada Elg sauog da christ^
15 Quel ei znnd Bealla fiogia
Nuf fa vont dienf er gift.
La Terza quel eifs alva,
foingchezia, prufadad
Tarlgifcha a cunfalva
20 Sieu Nnm En houeftad.
qnei elg vaschien da spufsa^
Ch'ei feig satiel cnfien,
Ach, olma glorinfa;
Ca portta[8] quel vont dienf!
25 Pli anlt ti quel schazeigiaS;
Ca tut ilg pracht dilg mnnd;
Tierf jefem ta paregia
da ngir en 'Ig anter mnnd,
Lau veinf vangir vafchida
30 Cun gliergia a claritad,
o, ti mi' olma mira,
deif ver qnei En vardad.
178.
(Nach einem anonymen fliegenden Blatt in 12^ ohne Druckort nnd Datum).
[p. 1] Nagin po crdr il legerment,
Che senten ilB fideivels;
Curch' Dieus ent' il a. Sacrament
Semuoss' ad els veseivels.
5 Ei vesen quell cun lis lur eilgs,
Ei pon el cor ritscheiver
A miez il temps, ch'ei schi lischents,
Sco ei il temps dil scheiver.
Curch' tutt il mnnd cun sathanas^
10 Che fan k Dieus Tujarra,
Selaien si cun grond fraccass,
E Yulten el per tiarra.
Ritoromuilache Chrestomathle. II. 8.
33
Digitized by
Google
514 VolkBlieder
I p. 2] Lu ei il temps de semussar^
8ch' in sei in ver fideiyel,
15 Sch' in tegni eunc il sin Din char
Cnn in propiest Btateiyel.
Mai fan ins veer stateivladat,
Che sei pli emparneivla;
Che cnrch il prigel chischnn dat
20 Tier vanadat plischeivla.
Sco ils rebells encnnt' il reitg
Dils bnns sedistiugneschen,
Cnn coutrestar ad el il dreitg^
Che sha snrvients pro&ssen.
25 Aschi dein far uss de quest temps
Ils vSrs snrvients dil Segnier,
Cnn schar din meun il spass e temps,
E setener tiel meglier.
Denton ch' ils auters or da senn
30 De tntts solazs segauden,
Cnn ils puccaus de tutts ils senns
De yer surfaitg selauden.
ti puccont nu' eis po mai!
Ne tgei has bein e^l senn,
[f. 3] 35 De stgiar stridar schi buna fey
II tin gron Din pussent?
Has emblidau tgei gl'ei passau;
II strof il pli schnneivel,
Che Dieus ha dan murt il pnccau,
40 £ po eunc dar maneivel?
Duess nies char Segnier far cnn nus^
Sco nuB figiein el temps present,
Cun ovras, che gl'ei turpigius,
Stridein nies Din savens.
45 Sche fress el nus eunc oz il Ay
Entoch' gin funs grnffiem;
Nossa conscientia quel sto dir,
Murt il remiers dil vierm.
Digitized by
Google
Volkslieder
Ah naa, biar ooz nus porsch'el oz
50 11 grond perdtin complein!
Orad sc' ina mumma bein dabot,
Pren siu a£fon sMl sein.
E dat a quell in dalsch char betsch,
Sch'el mo ei endriclaus;
55 Sebett' en bratsch e roga feitg
Perdun p'ils s^b puccaus.
[p. 4] Sco il bien bab dil feilg perdiu
Ei jus ad el encunter,
Ha priu si el grad sco feilg siu;
60 Che tntt smarveilg giu'd lander.
Dapi' ch'el veva gin disfaitg,
Entras puccaus e lasters,
La jert' e rauba de siu bab,
Cun viver denier j asters.
65 Nies Segnier ei quel char bien bab,
Che faU semigliont cun nus,
Sche gie nus vein bein bia surfaitg,
Ton de paleis; sco er' discus.
Sche yul el bucca ch' il puccont,
70 Dei piarder la speronza,
Sch' el mo va bucca yinavou;
En sia schliat' isonza.
Sche po el oz segiramein
Tier Diu puspei turnar;
75 Nies Segnier ei aviartamein
Presens sin quest altar.
Per embratscbar tutts ils puccont s^
Che tuomen penitents,
[p. 5] Daventen puspei s^ a£fous
80 Entras ils ss. Sacraments.
Curcbe s. Pieder sin la mar.
Per tema de curdar a fims,
Entscheiva schon a ballucar,
Sco quei daventa tgiunsch;
515
33^
Digitized by
Google
516 Volkftlleder
85 Sche porscha Christus il siu mean,
E meiua el k riva;
La tema cala plean e pleun,
Eu legenneut semida.
Tgei ei il mund aater che mar
90 De prigels et anguoschaH,
Ch'in ha de far per sedustar
Per bucca schar laguoter?
Las vellas, ch' ^n entuorn entuom
E yulten dar suren;
95 La cam e seun, et er' U mund,
Tutt ei spir enganament.
Mo bucc' tumei; m&B chars affons!
Nus cloma il Salvador:
Sche gie vus esses gronds pucconts,
100 Jeu sun vies pertgirader.
[p. 6] Sin quest altar compar' jeu oz,
Per ferm agit vus dar;
Vigni tier mei tutts beiu dabott,
Amitg sun jeu vies char.
105 Confiert e trost oz part* jeu or,
Per dar a vus agit;
Vigni tier mei s'il dy dad oz,
Jeu sun vies char amitg.
Sc' in bien pistur tutts prend* jeu si,
110 Et hai grond legerment,
La nuorsa piarsa sin schui,
Cim dar perdunameut.
Tutt tgi che vul, po gudigniar
II grond perdun complein,
115 Sch'el vul puspei tier mei tumar,
Sefierrer en miu sein.
Cun rencanoscher d'aver Din
Aschi savens stridau^
E far propiest de uss star gin
120 Dil mal e dil puccau.
Digitized by
Google
Volkalioder 517
Sche sundel jeu sin quest altar
Ent' il B. Sacrament;
[p. 7] Tutt il vergau vi emblidar,
Sin vies migliurament.
125 Las peiuas, che sin gl'anter mund
Da vns ^n meritadas,
Lavar pndeis entras il perdun,
Cn'l senn de mias plagas.
Grouda gratia enncalura
130 Per tgi che vul ritscheiver^
Sche po el oz cun sin Din char
En legerment far scheiver.
E tras orar avon gl' altar.
Far Tur' agli Sanctissim,
135 De mala mort seliberar^
Cun freitgy ch'ei guess groudissims.
Oz pia seigi serau gin,
De gudignia'l perdnn,
Cun far la fiasta cn'l bien Diu,
140 Tras la benedictiun.
Ch'el nus schurmegi da tutt mal,
En vit' et enten mort,
E ch' il ruaus celestial
Seigi la nossa sort.
[p. 8] 145 En malmort poss selegrar,
D' aver faitg penetientia,
Cun bein eudreitg seconfessar,
Ginstau mia conscientia.
Ussa cun Din sun selugaus,
150 Sin quen d'esser segirs,
Cur' cbe jeu veing dal mund clomaus
Ded ir' el s. Parvis.
174.
(Nach eincm anonymen fliegenden Blatt in 12^, olmc Druckort und Datum).
[p- a] Te legri, o Muster!
E laudi Din da cor;
Ti gaudes gie^l plischcr,
Con bein ch'il sun dat or.
Digitized by
Google
518 VolkBlieder
5 Oils zens, ch'in uss culai,
Cun cuost et er' quitan,
E schi bein gartigiai,
ChUn vess gie mal maniau.
£ quells ventgia dus onus
10 Dil berschament ennau,
Sto ver gie ping e grond
Go Dieus ha nus gidau.
chars zens legreivels!
VuB esses la perdetgia,
15 Che a tutts vers fideivels
Dieus seigi ferma petgia.
Sche colomei pi' ensemen
Tutts ils parochians.
[p. b] Per dar a quells I'enzenna
20 D' er' els esser nuials.
Cun schenials puccaus,
Tener char Diu da cor,
Cul proxim sco sasez,
Mai emblidar vi'l stroff.
25 Must&r seigi Muster,
En tutt SCO vid' a von,
II Hug de residenza,
Mo bucca dils puccaus.
Quei seigi nies quitau,
30 Bchar scandels dad' in meun,
Che Bchendren mo puccaus,
Sc' in sa da velg enneu.
Exempels vein nus eunc
Bein biars avon ils eilgs,
35 ChUn tucca gie cun menu
II 8tro£f de nos puccaus.
In Spiegel eis ei quei,
De mai schar ord il tgiau,
Tgei peina greva sei,
40 La torta dil puccau.
De claustra, vitg e hofs,
En tschendra tutt midaus,
Digitized by
Google
Volkslicder 5 19
Eotras il crius Franzos
Totalmein minaus.
[p. c] 45 0; sis de Maitg sgarscheivel !
Dilg onn navonta nov;
0; fiug zun bein schDneivol!
Ti rumpes eunc il cor.
Schein dad' in meun il trest
50 Maletg de tala sort;
Dieus dat k nus confiert;
Consola uss nies cor.
Tadlei empau nos zens,
Co' i tuocan usb d'ensemen;
55 Mein pia e'l soing tempel,
E tatts ludeien Din.
Rngeien er^ da cor
Perdan per nos puccans;
Dieus ei gie si'lg altar
60 Sco bab dils combrians.
Sche seigien ongrazieivels
Cun bncc stridar Din pli;
Vivin SCO vers fideivels,
A£fons della Cadj.
65 zens bein gartigiai!
La flur dil ling Muster!
Sco trost dils corobriai^
Diens vegli mantaner.
II grond a nies s. Oion,
70 Ilg anter a s. Carli,
[p. d] II tierz al bieu s. Plazi,
II qnart a nossa Dnnna.
Quei ei ils ss. patmns
De nossa pleiff entira;
75 Tras lur intercessinn,
Pon dar k nus ventira.
II tun teni vaven,
Stempradas auras era;
Dei beiu dabot zenzur
80 Cu'l fiug less rumper ora.
Digitized by
Google
520 VolksHeder
Us morts vus cpmpigniei
Eu quest liug benediu;
La noitg nus destadei,
En cass de mal pariu.
85 chars uus de Must&r!
Tgei lem po mai de pli!
Dieus fa k nus oz ver,
Gh'el tegni nus eunc char.
175.
La vita dil carstgauu, la mort
Vi a Vus metter avont;
Tgei pauper miser stan quei sei
Sil mund tscheu denter nus.
5 Buc bein eis Ti carstgaun neschius,
Sch* entscheivas Ti a morir;
E strusch has viu la glisch dil mund,
Sch' entscheivas Ti a bargir.
Quei ei la Tia entschatta,
10 Bargir e suspirar;
Sufrir ed endirar bia mal,
Quei has Ti savens de far.
Baul fuis Ti della tgina,
Entscheivas a sgolar;
15 Quei fus per Tei il meglier temps,
Mo aunc pli d' endirar.
Lesses forza maridar,
Per esser pli contents;
Mo ei dat mai pli bia tschocs sil mund,
20 Che quels en ten quei temps.
Cur quei quitau ei varghentaus,
Che Tei mulesta uss;
Eis ord da quel ed eis en tuts,
Has mai negin ruaus.
25 II sabi Salamon quel gi
Entras il spert de Deu,
Ch' el hagi sil mund tut bien gudeu,
Mo mai anflau ruaus.
Digitized by
Google
Volkslieder 521
176.
Ei gliei tut vanitati
£ quoz'in petschen temps;
Ei seigi rihs ne paupers,
Ston ir in saeuter lauter,
5 Tilar da cheu uaven.
Oz pos jeu ir' a spas
Enten in bi marcau;
Demaun sto'jen naveut,
Enten miu giuven temps
10 Tilar da chen navent.
Negin po chen mitschar,
Negin dalla mort fugir;
Sei retgs ner potentats,
Ston er quels bandonar
15 Et enten purla ir.
Nu8 tuts stuein vegnir
Avont Dieus tiel truament;
Leu stuein nus dar quent
Cun tema e cuu tremblar^
20 Co vein menau vi il temps.
Cun tut, sche veies adatg,
Co menar vi il temps;
La mort neutier ruchegia,
Sch' in buca se paregia,
25 Sche mier' ins combriaus.
prendei po, po puccau
De mei, miu Din, sin la mia fin!
Cur miu tgierp sto morir,
Che 1' olma possi gnir
30 En tschiel tier tuts beans.
177.
Christgaun puccont^ stai si!
Dieus cloma tier a Ti
E fai uss penetienzia
Tras remiers de consienzia
Digitized by
Google
522 Volkslieder
5 De gronds puccaus, Diens di a Ti,
E buca diermi pH.
Dieus ha schon ditg spitgau
E Tei savens clomau
Tras remiers de consioDzia;
10 Ha giu cun Tei pazieuzia^
Perquei b' entardi buca pli^
Christgann puccont. stai si!
Gliei bunamein er nss
Sco dil temps dil sinfluss,
15 Cnr Noe pardagava
E barca baghegiava
E schaziayan el cun rir
E per solaz siu dir.
Quels hau nuota ditgau,
20 Fatg pli a pli puccau,
Vivi alia baluorda
E fatg I'ureglia zuorda;
En V aua ban els stoviu pirir.
Christgaun puccont stai si!
25 Savens vegn perdagau
E pauc ureglia dau
Dil plaid de Diu custeivel,
Ch' ei per nus ton nizeivel,
De quel udir senza dormir
30 E cun adatg sentir.
Jonas ha pardegau
Enten quei grond marcau
Con tout iretg a pussonza,
Che Dieus ad el cammonda,
35 Ch'ei resti auuc curonta dis,
Lu tuts vegnan a piri.
Bein prest ein levai si
A buca dormiu pli^
Fatg vera penetienzia
40 Cun ricla de consienzia;
Da Dieus perdun ban surveguiu
A buc pirir stoviu.
Digitized by
Google
Volkalieder 523
Loschezia quel mal fern
De Lucifer, igl emprem
45 Cud sia compagnia
Dil tschiel ei privaus via
E con in zuc a funs curdaus
Tier tuts ils condemnaus.
Tut pracht van mundan
50 Cun vistgir sur siu stau;
Vegu ussa legiu ora,
De Frontscha ei la moda
De tuttas modas novas far.
Ghristgauu puccont, lai star!
55 Displai a Diu zun fetg
De schaziar sesez
Ed esser pli ch' ils auters
E de sbittar ils paupers,
Cun ils fariseers si dombrar
60 A cun sesez ludar.
Speronza dil ranver
Biar summas e daner,
Sco il rech um lu veva
E fitg car quels teneva,
65 Vess bucca brattau quels dis
Per il bien dil sogn parvis.
Quel ha stoviu tilar
E quest mund bandunar
Ord legherment en peinas
70 De fiuc e fier cadeinas,
Eis el rentaus en igl ufBorn
E privaus de tut bien.
De tuts puccaus compatg
Has enqual d' aventatg,
75 Mo buc della scuidonza;
Cun schliatta sigironza
Vegn uss scuiu al proxim siu
Dil bien, ch' ei dau da Diu.
De tuts lasters or rasai,
80 Per tut il mund semnai,
Digitized by
Google
524 Volktlieder
'Las ligias en buldonza
Kestada ei la scuidonza.
La qualla crescha cun grond doun
Ed ha nagin gudogn.
85 Dil malhoDest puccau
Nus vis il bien sogn Paul,
Denier christgauns fideivels,
Che en a Diu plascheivels
De plaids e fatgs sin tut graus,
90 Duess buca vegpiir nomnaus.
L' experieuzia ha dau
Dil sogn tex confirmau
De Sohdoma e Oomorha,
Oh' ei eran fri ora
95 Tier 11 castitg dil fiuc pirir.
Ohristgaun puocont stai si!
Surbeiber vul mintgin,
Sche gie gliei car il vin;
Mo sch' igl ustier si porta,
100 La buorsa pane importa,
Cun rida vegn ei si nodau.
Mo van ils ers e praus.
Restau davos en scret,
Balthisar il retg *
105 Fagieva gasterias
E grondas magliarias;
Con schuent ein quellas bauld finir
A leza notg morir.
Surbeiber e surmigliar
110 £ bein saver saltar,
Herodes empermetta,
La feglia ei bein sperta,
De domendar mal cnssegliau
Dil sogn profet il tgau.
115 Per cumprar il Parvis
Sils Tes pli davos dis,
Has gronda carschadetgna
De Tia marschadetgDa,
Digitized by
Google
Volkslieder 525
Has entardau e pane ditgan
120 E bia bien tralaschau.
178.
*0 donnas aunc puocont?
Jeu ditgiel uss per Tei visar,
Gun Din se lai buc far il narr;
Sin Tei ei Dieos vilaus segir.
5 Puccont vul atinc dormir?
O dormas aunc pnccont?
Diens pren ils naffens euta maun
£ Tei stroffegia plaun a plaun;
Ti vegns sentir, gliei bnc de dir.
10 Puccont vnl aunc dormir?
O donnas aunc puccont?
De Tia vitta has de dar
A Diu stregn qnen, fa Tei tremblar;
Ti stos fors* aunc oz morir.
15 Puccont vul aunc dormir?
O dormas aunc puccont?
Ti vesses schon ditg meritau,
Cun viver traso el puccau,
II fiuc e flommas de survir.
20 Puccont vul aunc dormir?
O dormas aunc puccont?
Leu brischan biars, che ein sco Ti^
Richs e paupers oz il di,
Leu senza mai poder finir.
25 Puccont vul aunc dormir?
dormas aunc puccont?
Ti vivas forsa senza Dieus
De Tes puccaus encadanaus;
Giu egl uf&ern pos Ti vegnir.
30 Puccont vul aunc dormir?
dormas aunc puccont?
II tschiel Ti vendas per tormentS;
Mo vegns perquei sgreziar il dents^
Digitized by
Google
526 Volkslieder
Cun lATmas stoi jeu quel a Ti dir,
35 Puccont vul aunc dormir?
dormas auuc puccont?
Sche Ti d' il tschiel eis ora sclans
Ed en perpeten condemnaai^
Sche en Tee puccaos la quolpa spir.
40 Pnccont vul aunc dormir?
dormas aunc puccont?
II truament ei schon pinaus,
Aviert il cudisch dils puccans^
Manedlamein leu nodai si.
45 Puccont vul aunc dormi?
Dormas aunc puccont?
Ei resta forsa paucs moments
Denter la mort ed ils torments,
Che Ti poss fors aimc oz untgir.
50 Puccont vul aunc dormir?
179.
(Nach Ms. Mt.).
[fl 1»] foUelg, ca clar tarlgischa
Dealla Igin elg firmament,
Steillas tuttas lou Hsura,
La mia noig vult rumpar ent;
5 Sc[i]radena mei furprenda;
Jou fto ir a dormir,
Ent ilg fien d' la mortt mi rendar.
Steitt cun dieu! vofsa Clareaia
Mi nizegia bucca plli,
10 Buc fur mei giud vofs alltezia
Me fur autters fplanduri;
Er anttieras vus CuUtiras,
Vals a Culms, mars a Aims
Vez buc pUi, dieus mo parchira!
15 Steitt cun dieu, Caftells a Cafsas
Cun raubas, Ca vus veits entt!
Vus da fcazis fe fufsas pleinas,
Schi till iou da vus navend;
Er ti, Chara parrantella,
Digitized by
Google
Volkslieder 527
20 Dun', nffons, tats parens,
Ach, lei qnon la mert cnidella.
Quella mei Can ella prenda,
Siea pilliet fchon a tandien,
tatt a quella fto sa rendar^
25 Satta mettar ha ftuviea,
Donnattifs hue fcharyanttare,
Nagin aar ne daner;
Quella yen tei tschafanttare.
Cur ca quella pricha portta,
30 Sch' eis ei or da vivar plli,
[f. 1»>] Quou dein giu 'na barra mortta,
Vens da lou guall purttaus vi;
tutt ei quou tei ca banduna,
ta lein ir A fmartrchir,
85 Bug pli dachan tia parfuna.
Chei, ch'as faig en vitta tia,
Va cun tei, feig bien ner mall,
Quei fa lei buc zupar via;
Mo cun tei va fur in tall
40 Ina gada la fanttensia,
Ven ngir dau a truvau
Suenttar la tia conzienzia.
Cur la mortt fin tei fagitta,
Vingan lur tes ilgs ngir fc(r)ir8,
45 tias urellgas zund nagutta
fan a pon buc pli udir,
La tia bucca buc pi tschantscha,
Ilg tieu cor cun dallur
La mortt maza Cun (la lonfcha.
50 Ilg tieu nas ei mall cureivall,
tutt tieu Chierp, quell freda mall,
A fcadin eis zund fchnueivall,
tutt rattrei da tei par tall;
Buc pli vulltan tei fin terra
55 par amur de la fgrifchur
Da la tia fchnueivla tscherra.
La tia duna, filgs a filgas
fan fco 'Is lefsan tei plirar,
Digitized by
Google
528 VolkBlieder
[f. 2*] Bauld tia dun* in anttar prenda
60 tes unfons fan ba[u]ld fnnar;
Lur bargir en rir bauld mida.
Fan bi plaz a fulla(8)z,
tei da faig bein bauld amblidan.
par tia rauba anquall guara
65 tes harttavals fan bein £ftr;
Cumpangiar tei en futt terra,
HaD ilgs verms tei par milgar,
zerps a ruschs a mal mundinne
Ent ilg fcir cnn fcgrifchur
70 Confimar tieu Chierp bauld vingan.
Quell ca pafsa fperas via^
Nu ca ti yens futtaraus^
Cur ell vesaf V ofsa tia,
Ch' ella yen cavada nou ;
75 Bug pli fan tei ancanufchar
Ping ner grond, beall, pufsend,
Ner macortt fper tia fofsa.
180.
(Nach Ms. F.)
[f. 85^] Ach, jou sto yonzei sparchir
A quest Mund si dare,
Jou fai ufs nagut, Chei gir
A yus, ils mes Charse;
5 Jou yi gir ufs pietigott
A vafchUns^ parents a tuts;
Ach; iou fto Munr
A navent sparchire!
Pietigott^ Mund; mal Mund
15 Cun tutt tia pumpa!
Jou da tei sunt ufs Cuntent
Ad anfis bein Zunde;
Jou spig ufs naguta pli
[f. 85»>] Fig Suenter tut tieu bi,
15 Mi ei tarladieue^
Cunter Cor yangieue.
Pietigott; dun' a uffonts,
Par mei buc bargias;
Digitized by
Google
Volkslieder
Pietigott, Amiga, parents,
20 Par mei buc pliraias;
Jou vom mei a vus avont
Enten tschiel, navent dilg Mimd.
Dieas mi fa Clumar;
Jou fto fascinare.
25 Deus vus vilgig parchirar
Da tut mal silg Munde!
Deus vus vilgig Ouusalvar
En sieu Maun bein zunde!
Deus vus gidig tuts vonzei,
30 Cur ei plai a Igi, tiers mei!
Enteu tschiel pilgver
Lou vangits a vere.
[f. 86»] Pietigott, mieu bien paftur,
Survient da Dense;
35 Jou da Corameng vus ur
Da Deus i)g spiert sieue,
Cha vus pudeias pardagar
Cun bien frieg er bagiar,
Tuts vofs auditurse
40 Far vangir pli prufse.
Jou vus fei da Cor bein grau
Par vies bein mufsare,
Jou vi ver vus angr[a]t2iau
Pilg antruvidare,
45 Tras ilg qual iou pos fparchir
Cun latezia, en tschiel Ur;
Deus, ilg Senger Char,
Vilgig vus pagare!
Pietigott, mes chars singiurs,
50 Ca veits mei rigieue,
Par mei veits faig la milgiour,
A veits mei tanieue,
[f. 86b] Ch' iou sund buc Curdaus navend
Da mieu Deus tras falament;
55 Chei vus dei iou dar?
Deus vilgig pagare!
BiUoroinaitIcch« Cbreftomatbio. II. 3. o j^
Digitized by
529
Google
530 Volkslieder
Deus, ilg Reg da tuts \h Regs,
Vus dettig po Orazia,
Cha vus rigeias bein andreg
60 Tiers pafch a Cherezia;
Par ca tnt vies Regiment
Deus, ilg Senger tutpufsent,
Vingig hunurause,
Tnt bien Carfchautaase.
65 Pietigott^ petschens a gronds,
Jon prend ufs Cumogiaue,
Pietigott^ vaschius, parents;
Vus si ver rugane,
Cha vus mi laias pardunar
70 Tut quei, ch' iou cnn gir a far
Pudes ver ftridau
Vus sUn anqual graue.
[f. 87»] Jou vus rog tuts finnadin,
Ca vus laias stare
75 Tiers mei troqua mia fin,
Deus par mei rogare;
Ach, Clumeit po tiers a mi
Antroc ilg davos Sufpir,
Jesu, quei dulsch pleid,
80 Scatscha tut ilg laide.
Mo Cunzund vi iou rogar
Ilg mieu Deus a Babe,
Ch' el mi vilgig pardunar
Tras (la buntade
85 Tuts pnccaus a falaments
Cuu plaids, faigSy partrachiaments,
Cun ils quals ca iou
Ilg hai Rugalgiaue.
Achy Cuntuty Deus a bab,
99 Yilgias pardunare,
Tuts mes gronds a grefs puccaus
[f. 87**] A mi schanckiare
Par amur da Jefum Chrift;
Mieu spindrader; soing a gist;
Digitized by
Google
Volkslieder 534
95 Tig qual ha pagan
Par tut mien pnccaae.
181.
(Nach Ma. Cavl.).
[f. 25*] Nuuschmiuada Morte,
Ch' as er da nas prieu forte
jig niefg schi char Cunfrar.
Nufs vefBan giavischaue,
5 Sch'ei Vefs a Dens plaschieue,
Tiers nufs aunc d' ilg Salvar.
Mo niefs aultischem Deuse,
Quel ha Sagir bein gieue
Quei pafs Igi ordinan,
10 Ca quel enten Curt tempse
[f. 25b] Deig ngir tiers tuts Cartents
En tschiel tiers els manaus.
Qnel, niefs beane Cunfrare,
Fov a fien Bab zund chare
15 A Sieu Cunfiert Sagir;
Dens ha aber manaue,
Ca el da quel privane
ha nfs dnvien vangir.
Qnel fov' a fefs Parenfse,
20 Vaschins a Cnuaschentse
Adinna bein Vangiens;
Sin gafsa, nn ch' el mava,
Nn ch'm ilg antupava,
Eieva ilg Cor a Igi.
25 Qnel fov er Cun vartidse
A bealas qnalitadse
[f. 26»] Da Sien Dens fitan Si.
On Yandel ha '1 manane,
Ca tut ilg ha Indane
30 Adinna, Minchiadi.
Ufs lein nus far menzinnc;
Chei Seig Stan LoCaSiune
Da Sia baulda mort.
Ei ha a Deus Plaschieue
34*
Digitized by VjOOQIC
-532 Volkslieder
35 Sin tin viadij Sien
Da finir ilg Sieu port.
Dils milli oig tschient ad tine
ha DeuB la Sia finne
A Igi gieu urdinau;
40 la gievgia avont nadale
ha Deus quel Sieu juvDsle
Tiers el en tschiel manaa.
[f. 26^] Marvelg qnella Damaiine,
Sco Ig* ei tschon faig meuziune,
45 ha el Sa faig Si lur
Cuu das Ses tiers parentse,
Zund chars a Cuuaschentse,
Par ir tiers la lavur.
Quels treis Gun Leger Corre
50 Par vias mallas ore
Ean i Seuza quitau;
Co far la lur lavure
han els beiu tenter perre
Er giu Sa Cunfilgiau.
55 jig lur jutent fo Staue,
SCo 'Is vevan gieu lugaue,
Da d' ir Sur ilg Rein vi ;
Mo Deus vett decrettaue
A Niess Cunfrar beaue
[f. 27»] 60 Lou Sia fin quei gi.
Quel ei bein zund a&ege,
Auqual SCo tin Camege
Ngieus prieus dad els navent;
En I'auva eis el Curdause;
05 En quella nagantause
Angual Sin quei moiiient
Chars frars, Considereitte!
Chei teiu'; anguscha a Leide,
Ca quei ha giu Cufsau
70 A quels dus, ses parentse,
Ca fovan lou prefsense
Gun el en quei lieug Staus.
Digitized by
Google
Yolkslieder
Bein preft ei quou vangioue
Orond pievel, tiers Ourieu
75 Can zund grond lamantar,
ba tuts autschins duvraue,
[f. 27»>] fadia bucc 8parngia[u]e,
jig matt par ler afflar.
Mo Sin qiiei gi ha lurre
80 Tutt Cumber a lavure
Nagutta uiziau;
Pir lauter gi Sisiira
Gin funs en T aua lurra
Eis Sieu chierp ngieus afflaus.
85 PI iron t a lamantonte
Da tut quei pievel groude^
Ca fovan lou Raspaus,
Eis el Cun Cumber lure,
Tristezia a Dalure
90 A Cafa ngieus purtaus.
Pir lauter gi Sifura
Ei Sieu chierp Cuu hauure
Vangieus lur Suteraus;
Grond pievel fo Raspaue,
[f. 28»] 95 Ca ban quel Cnmpangiauo
t' ilg Lieag da Sieu ruvaus.
Chei gida lamantare
Cunzuud a Sieu Bab chare?
Ei quei bein Sagir Stau,
100 je, er tuts Ses parentse,
Vaschius a Cuuaschentse
hang fig par el Plirau.
Er ils Ses Camaradse
ban par lur Cumpoingotte
105 Zund fig er gieu bargieu;
ban bearas larmas Spoufse^
Ch'Un bein lavar ils Maunso
Vefs lur Sagir purdieu.
Er las Matauus ban lura
110 A Sieu chierp faig hanure,
533
Digitized by
Google
g34 Volkslieder
ban quel bi Si fittau
Cun Maigs a Can Tschupealse,
Sieu bilg ban faig fig bealse,
[f. 28*»] Er tig par el plirau.
115 Elg Err dilg Senger lure
Ei Sieu cbierp Cun banure
Yangieus Ion or Semuaus;
par a Sieu temps pudere
buns frigs Ratscbeiver era
120 En tscbiel tiers tuts beaus.
jig Text ei ngieus Citause
Dilg priedi, c' ei Salvause
tiers ils rumauns ils oig,
Quel po in anqurire
125 Zund tiers Cunfiert Sagire
Enten igl vers ventscboig.
Quefts ean ils Plaids Cunzunde,
Cb'ean tiers queft oCafsiune
Yangieus avont ligieus;
130 Mo nus Saveiu; ca tutte
Survescba enten bienne
[f. 29*] A quels, Ca tengian cbar Deus.
Ufs vi jou giu SararO;
Cun da Cor giaviscbare,
185 Ca Deus ilg tutpufsent
Nus velgig parcbirare
A a Sieu temps manare
En tscbiel tiers tuts Cartents.
182.
(Nach Ms. F.).
[f. 29»] Mi leits litzen[z]ia Dare,
Duf plaiDs Da scbar pliDar,
Jou mi puDes scbisare,
Da ler queft giu fcbantar.
5 Cun num ilg lef numnar,
Dilg sieu Bein Dapurtar,
Scb' ancbin Igi ves lieu mal,
Deuf velgig parDunar!
Digitized by
Google
Volkslieder 535
Gieri murezi soph
10 Eif El vangieus numuans,
iJg ault Bein stuDiau
fer Chrift Igi a Battiau.
En quela (la infanzia
Eif El va[n]geuB traig fi
15 Gualla fc' inna Bealla rofsa
Euten Un Beal far Din.
[f. 29»>] Mo En sieu crefchar si
prion tiers ha '1 pli a pli
Ent quella fia CarDienfcha
20 Da ver la Cunafchienscha.
Sien Bab a (la mnmma
par El han gien quittau;
Er quel Da far amprenDar^
Han Bein sa flifiau.
25 Mo chei eilg Davantau^
Ch'ilgs ha gien fcnnfartau
gnal En Inr lagrament,
lur mama prieu navent?
Da Deuf e la Clumada,
30 En tschiel la ha '1 fchantaDa,
Ion ven la fa lagrare,
fieu filg la ven cattare.
Cur '1 ei fto carfchieu fie,
Cun flif ha '1 ancurieue,
35 Co '1 pofsig fa salvar
Cun fieu parmer Carftiaun.
Cnn fef vafchinf Da Donat
ha 'I faig, Da co chi foDa,
Cur Ig' ain vangi filg plaz
40 jlgf Do Bun plaiDs a faigs.
Da Deuf vev El ratfchierte
[f. 30*] Bels Duns aD er ilg fpirte
Ent ilg quiutar at fchriver,
t)n Bun Dun Er Da ligar.
45 El ha Dieuf reyarieuo;
ilg senger ha 4 tumieue,
Digitized by
Google
536 Volkslieder
'1 ei fio Bein zunt carine
Cuu ieftar a vafchiu.
Ilgf velgs ha'l rafpato,
60 ilgs iuvenf faig Bein ler,
En minchia gro a ftandD
i feigan pings ner gronDs.
Cun fieu baB, ch' ei fchi velg,
E il fto Er zanD Benin,
55 Igi ha pnrto refpet,
ilg qnal Ei ufs fulet.
Culgf fefs Duf frars pliDava 1,
fco DaviD fa plirava,
Nuf lein nuf Cuvangir,
60 Nuf ven Deufs BanaDir.
An verf laf fiaf soraf
Benin fa '1 Damufso,
Can quellaf taner Char,
hal Bein fa flifiau.
[f. 30*»] 65 Co '1 a Bein sa Dapurto
Anvers ilg fef quino,
Ha'l er queft lauD Igi Do,
Co *1 feig exprimanto.
CunzunD ent la Scartira,
70 Da liger orD la Bibla
Ha '1 quella Er zunD favenfs,
Sco fan ilgs ver Cartens.
Sefs o[g]fs aD onDaf Tutaf
Mufsau ha '1 uBaDienfcha,
75 Cun lur antruviDar
Ha El fa fcho mufsar.
Culgs fes cufrins, cufrinas
Ha 1 favieu fantallire,
Cun quels ha '1 faig zunD Bie,
80 Savef Bucc auter gir.
Anvers laf iuvantschallafs,
Co ha 1 El sa falvo,
Cur El mava Tiers ellas,
Era El zuuD Cufstimo.
Digitized by
Google
Volkfllieder 537
85 Ufs Aung ilg principal;
[f. 31»] Anvers ilg fpiritual
Enten sieu xarzici
Ha 1 revarieu ilg afici.
En Ha zarta Flure
90 Ha '1 Er gien quella anure,
Da ngir tier la fchantaDa
A ferma CuufarmaDa.
Dilg nof Cumin Da fchons
Ei '1 vangenf promoviens,
95 par tin lur farvitur
ilg Lan ilg or ligieu.
Ilg farament ratfchiert
Ha'l or fnt tschiel aviert,
qnel ha 1 Bein oBfervau,
100 gin 'n fofsa quel purtou.
En quella sia ClumaD[aj
Ha '1 Bein sa flifiane,
Co '1 pofsig sieu nffici
A Bunna fin manar.
105 Cur quels Duf ons fpiraufo;
Ca Igi an gieu feparaue,
Igi an ilg quei loD er Do^
Co *1 ho Bein fa falvo
[f. 31»>] Mo or Da fia fleivlezia
110 Ha '1 vieu la lur carezia,
Che 'Is han viD El mufso,
Cun lur BnntaD zupo.
Ilg ftanD fpiritual
Ha 1 angraziau an Dreg,
115 Ilg ftand Dilg oBerKeit
lur Titel Do garfeg.
El ha favielt antum,
gurDo filg Cumin hume,
la Bucc numno cun num,
120 Angrazau antum auturn.
Cur quei Ei fto fitoue,
Che '1 ha gieu Drizo or^
Digitized by
Google
538 Volkslieder
Schi ha '1 lur ancnrieuo;
Go vaogir promovien.
125 El fcheva Er zund faveufse,
mo tut rfein Bun intentO;
Che '1 lef Bault ir navent,
Quel fuf [ieu lagrameut.
El ha culf fef Cunpoings
130 gieu ilg fieu lagrament,
Chi vef lur maniau,
Che U ngifs aD ir naveDt.
[f. 32*] Mo Traf fieu Beiu pliDar
Ha '1 favieu furpHDare,
135 Mo chi Ei fto fchi prati?
Ig' e fto ilg iacum matli.
Co El vilgig falvare,
A chei uffici Dare,
ha 1 quel lur gig afchia,
140 fchrivont [de]la Cuupangia.
El Ha fin quei antschiet
A gir pli Da Datschiert;
Che '1 vilgig ir navent,
Scha quel Igi ftef tut En.
145 El ha alzau ilg chaue,
Da fieu BaB prieu cumngiau.
El Bchet, iou vom navent
Culg fettar litinent.
*1 a (leu moun Dreg Er piert,
150 Oig pietigot la tierfe;
Bucc veiafs amparmal,
Sch^ iou vufs vefs faig qual fal.
Pilg Bien, ca vufs cun mei
Veits faig, vilgig vonzei
155 Nief fengar, iefsu Car,
Vuf renDar a pagar.
[f. 32b] sefs frars a fias foras,
Ilgs ha 'I Er tuccau moun,
El ha cun cor fmacau
160 prieu in frinDlich Cumngiau.
Digitized by
Google
Volkalieder 539
Vufs BaB; friirs^ roraf^ tutfe,
par mei Bucca Bargitte;
Vos plonfchar a plirare
Nagat vent midigiare.
165 Mieu filg, vol ir Davente?
Nu vol Ti po Tilare?
Tieu Bab bucc cunBriare
Par mur Da (leu filg care.
Vol Ti ufs ir navent?
170 Tef frars ban Bucc gugent,
laf Tiaf foraf, quellaf
par tei ban CarfcbaDiua.
El ba tei £r tarmer
Elg ieftar, Cuft ba '1 mef,
175 Anqual cunfiert Cbe '1 vefs
Da Tei El TurviDgnir.
Cbei Ei ufsa fcantrau,
Filg? bafs Bault BanDunau,
gual En fieu lagrament
180 Eif ti lur iens navent.
Acb cbei? acb, cbei Ei ftau?
CSa Tei gieu muvanteu,
[f. 33*] DaD ir lunfcb vi fur mar,
Tiers nus bucc pli Tumar.
185 Acb, Traf lur Bein pliDar,
A Tieu Bein Da purtar
Han EU ilg En raDig
But sieu gronD anamig.
Ilg bi folelg a Igina
190 aD els ven Bucc lavar,
Elg fcbir Els ban aDinna
A vezan Bucc ilg Clar.
Co Eif scbi mal ftateivel,
Co Eif afcbi miDeivel
195 Tut Efsar Dilg Carftaun,
Cun (leu pilgar amaun!
bi fco ilg temps fa miDa,
Sin ftaD Ig' unviern Deriva^
Digitized by
Google
540 Volksliedcr
Savents Er la letezia,
200 Savenf miDa ent triftezia.
Sco nut ofsa vafeiu,
in Clar exempal veiii
Vi Dilg iiof car parent,
A tats BeiQ cuDafchents.
205 Traf ^na malfougia a Deufs,
[f. 33*>] Ca quatar giifs Tanieue,
Navent Dilg muiid clummaue
En Tschiel, Tiers Tuts Bianf.
Nagiu Ei fclii lagreival,
210 Schi Beal, afchi mureival,
Schafchein fin nuf nagntta,
la mort partut nus tuca.
Cuntnt auDe la vnsch,
Ca Tei fpinDra orD Dalur;
215 pilgver Da lunsch Bucc Ei
ilg fieu agiD Da Tei.
mi' olma Ei ctrnfartaDa,
El Ei nun ftarmantaDa,
par chei ca ilg foing fpirt
220 Tiers tapfraDaD muventa.
Ach olma, mi privaDa,
Cent Bein Eif mariDaDa!
ufs venrs Ti ta lagrare
En Tschiel cun chrift fpufsaDa
225 Cun iefsum; mieu fpuf chare,
lafs nozzafs vi falvare,
Ca fempar ven cnzar,
lis aungels auviDar.
[f. 34*] Jou auD schon a cantonte
230 Aungels, Biaus a foingse,
DesiDerefch afchia
D' efar ent Cumpangia.
Ner g'lr, nu lefsaf pia
Ngir mefsa pli fagire,
235 Ca Ent ilg moun da quelle,
Ca Tei puDieu fcaffir?
Digitized by
Google
Volkslieder 541
Miea fpirt En tef foing moiins,
O baB^ iou racumonDe;
Tes auDgels po Tarmetta,
240 Ca portan mi olmeta.
JoQ sunt nfs pariaafse
AD Er Bein Cunfbrtaus;
mi olma En Tef mounf
prenD si Tiers Tnts Biaus.
245 Ilg Senger Igi a nDieu
A Da Tut sien rieug si prien;
ilgs fefs veng a nof ons
Ha '1 qual gieu cunplanien.
Ach, chei ir schi En prefcba
250 Ancnuter a Igi mort!
Co Haf schi fafchinau
Da ver la Bunua fort.
[f. 34^] Ach, CO Eifs si unfriense
TraT ilg DecreD Da Deus
255 En Dentar qnei Tiraun,
Cha bucc cor Da Garftaun.
prien gin ban foings a ^mOi,
Carfcbien Ei nanfcbaDat;
Nu Ei fei a varDat?
260 Cbi Dovra pli BnntaD?
Ufa yen ilg pmfs fcnitscbau
A gault Con El Dnvrau;
Mo Denfs in mal plafcber
Ha gieu Dilg lur fauls cbrer.
265 AnCunter tnts contraris
Ha El tei parcbirau;
Ancimter aDverfarifs
Cun Agian moun fpiuDrau.
In on El fto navente
270 En Tut ilg regiment,
Go El Ta Dapurtan,
Han ilg fcartira Dau.
Dilg Ilea Dapurtament
Tut fova Bein Cuntent;
Digitized by
Google
542 Volkalieder
[f. 35*] 275 Mo Chei ei gV Davantan?
Denf Igi a navent Clnman.
Cun punpa a groudD Cunbar
Han ilg or Cunpangiau,
Cun pfifaTs, SchunBar Er
280 A'lrs Ters gronDs ufizels.
En in vaTchi faran,
Or Dilg marcau purtan,
En rofsa satarrau^
Cun Terra Cuvartau.
285 Ufa gual fin quell farare
lein nuf nies Deus luDare,
Igi a navenD Clumau,
Dilg anamig fpinDrau.
Vefs iou Cun El pliDare
290 PuDieu, ounc pli gig ftar,
quel mi vefs faig lagrar,
Vefs queft Bucc lieu fchantar.
A fin la fin Da quest
Ha fieu Bab fperafs mefs:
295 Tieu Bab funD iou Er ftau,
Ilg qual ilg hai genarau.
Cur la iou ilg vafeva,
Mieu Cor Er rieva;
Mo Chei Elg Davantau?
300 Jou funt ufs fchunfartan.
[f. 35^] 0, Ti fabi Deufs,
Jou ancunafcbet
A cun larmafs fchet^
Ach, nu Dei iou ire?
305 Ach; Chei Dei iou fare?
Chei amouns pilgar?
laiD fto iou morire.
Jou hai speronza gieuO;
Da ver Culg filg mieue
310 Oung pli Ber latezia;
Achy puDefs iou vere^
ouug in Temps guDere
Digitized by
Google
Volkalieder 543
miu filg fpera mei?
jou Tei, miu filg car,
315 pofs mei amBHDar;
fiisf ion morts par toi!
En qnei fieu ir navent
Enten terrafs Innfch navent
Ha El Er Catan
320 qnei; Ch'el ha giavifcbau.
Ilg SengeT; Ca nufs Cloma^
quel Detig a norsafs olmafs
in Aschi bien ruvanrs,
Ca nufs (in tfchiel riveian;
325 Cnn El Ion ruvarfeian
Ent ilg perpettan paufs.
183.
(Nach Ms. Gab.).
[f. 17^] In velg Doctor, quel dschev' adina,
Ch' il mund snmeglia fig la glina,
Ch' ei stetig cun nos lagrament,
Sco cun la glina elg firmament.
5 La glina quella ei malstateivla
A sia darezia znnd mideivla;
Aschia stat ei cun nies daleg^
El crescba bault, stulescha aneg.
Ca nies daleg seig malstateivel,
10 Nies lagrament er mal mideivel,
Scb' anchUn ban quei bein anprnvau,
Scb' ei sei sagir sin nus curdau.
|f. 17^] Scadin da nus fig salagrava^
Ca denter nus bi vardagava
15 Er' ina rosfa da virtid,
Ca fova nies cunfiert, agid.
Mo quella rosa ei scbon sacada,
Acb; acb, el ei scbon gin curdada!
Cun tut vult us nies cor luar
20 A nies dadens bnc Ruvasfar.
Digitized by
Google
544 Volkslieder
Nqs vevaD tutta nofsa spronza
Sin qnella rosfa d' anpurtooza;
Mo us' ei or uies lagrament,
Nies JuDker Luzi ei navoDt.
25 Cardada ei ufsa nosfa Kruna^
Nies fitament a fpronza buna;
O Segner Deus, co nies cantar
Ei bauU midaus eu Suspirar.
Ach; Junker Luzi, cret, migeivel,
30 Dat tut' hanur bein mariteivel,
Achy scazi bi da tut hanur,
Vus vein uus pertz, ach, chei dolur!
Vus targlischavas sc' Una steilla
[f. 18*] Cun vies Exempel vitt' hundreivla,
35 Vus fovas tut nies lagrament,
Vus fovas tut nies fitament!
Fartont ca nus fig salagravan,
A cur nus quei il meins quitavan,
Schi ven ei tiers nus zund dabot,
40 Ach, leider in zund truri Bott.
Ca gi, ca nosfa Spronza buna,
Junker Luzi, nosfa Cruuay
Quel hagig sez mo senza fraud,
Ach, leider sez sa Sagitau.
45 Ach, Truri pot, o, malla Gaufsa!
Ca fa a nus schi mal ruvaus;
Ach, vesas ti quei buc purtau
A nies daleg buc Cumbrian.
Cur quella Caufsa ei stad' udida,
50 Schi ei latezia zund stulida;
Las Comas ban anschiet tre[m]blar,
A nies dadens sa muventar.
Ach, fusas morts da malatia,
|f. 18^] Figies d nus ounc buc aschia,
55 Mo gnir aschia sagitaus,
Carschent' a nus ilg mal ruvaus.
Latezia zund ei santilada,
Tristezia en sieu stailg pasada,
Digitized by
Google
Volkslicdcr 545
Ad ha nies cor ascbi surprieu,
60 A qnel cuu cumber amplanieu.
Ach, ver matond vus en la fosfa;
Quel pausch fi nus tras earn ad ofsa,
Ilg nies daleg ven Suteraus,
Nies legrament er snt cardans.
65 Achy tmri gi, o^ mal rnvans!
Duvein nus us turnar a Cafsa,
Ad en sontieri vus laschar?
A mei buc pli sin vus mYrar?
Ach, chei dolur! ach, chei fdrtina!
70 Da schar vus scher en terr' adina;
Ach, ach, co lein nus po mat far.
Da senza Junker Luzi star?
Purtar lein nus malla Curada,
[f. 19*] Par quella pichia ch' ei curdada;
75 Scha 'nchin mai les nus cunfertar,
Schi lesens nus bugient tadlar.
Ach, buns amigs, chei carschadengia
Veils schon en vosfa Jnventengia,
CSa vus bargits schi pitrameng
80 A suspireit schi aschameng.
Chei causfa vus ei tiers curdada,
Ca vus purteits malla curada?
Ca vus veitz cumber a dalur
A veitz aschi pers la Calur?
85 Par mei aschia buc figeias
Ad aschi zund er buc pla[n]scheia8;
Scha vus & mi leiz far a da char,
Schi lascheit ir da lamantar.
Ch'eau seigig morts, quei buc quiteias,
90 Ch' ean seie en col per guis saveias;
Scha gia mien chierp ei gin curclaus,
Schi ei mi'-olma ent il ruvaus.
Lou giod ion usfa pir lateza,
Lou sunt iou usfa en spir Dutschezia;
[f. 19*>] 95 Quei ch' iou griar, hai iou aflau,
Mia spronza adina il tschiel ei stau.
Bltoromanisebe Chnstomattiie. II.
35
Digitized by
Google
546 Volkelieder
Gun tut hai mis nagina scuRa,
Da mai ch' ei en quella gisfa
Plaschieu alg Segner, Keg dils Regs,
100 Al qual sur nus ha zund buns Dregs.
La mort ei stada beiu anechia,
Mo la mia hura ei stada drechia,
Parch ei ch' iou fova rastiaus,
Sin mien Spindrader hai Spichiau.
105 Chei munta quei morir aschia,
Ner tras malsoingia S malatia,
Morir ves iou schilgioc stuvieu,
Sclia gia iou ves tschient ons vivieu.
Parchei bargits, planscheits aschia,
110 Aschi zund fig sur la mort mia?
In bien cuselg vus vi iou dar,
Ca vus vus scheias confortar.
Par mia mort buc despareias,
[f. 20*] Mo Deus en Tschiel bear ont ludeias,
115 Co quel ha mei beinont spindran
Ad or dil mund en tschiel manau.
Nua ca nus gnin tras gratia sia^
Sco er suenter sprouza mia
Puschpei Un gliauter ad aflar,
120 A legrameng ansemel star.
Vos oelgs vus pia schagianteias,
A vofsas larmas gio fruscheias^
En Tschiel gnin nus nus ad aflar
Perpetnameng a nus lagrar.
125 Ilg Tschiel per vos cunfiert salveias,
A mieu Exempul Savundeias,
Schi vagnits vus er a sieu temps
A gnir tiers mei a tuts Cartents.
184.
(Nach Ms. Sched.).
[f. 1*] Tadleit cun carfchadiugia
O vus, mef Cunfrars!
Digitized by
Google
VolkBlieder 547
Co enten la Ruvina
Ei jen cun uofs nurfsers.
5 Sin r alp da Scheid els fouDan
La Stat par parchirar
Nurfsas, la mnntanerra;
Els das quel lenneu far.
Els in gi vignen bletsche
10 Par amur dilg Seuger car^
A casa levan seze
Vignir fa fchigintar.
Cu ca ferra fuva,
II folegl ieus da rendieug,
15 han els lur mantanera
Laschau ftar elg lur lieug.
Els lar racumandaueu
Nurfas, fco buns Pafturs,
Dilg gault giu fatschinanen,
20 Par efser bauld tier ils lur.
Els dus beiu parina
VaDginnen giu pil trug,
Trocan giu en la Ruviua,
Sco hai eutaleg.
25 Cur els giu eu valle
Vuleunan tras pafsar,
[f. lb] Fig ferma fova V aua,
Pudet els tarrare.
Lascheiu po ir a core
30 Ilg Kumer, ch' els han gieue ;
Cur els fovan curdaie^
Agid nagin gieue.
Lu han pudieu clumare
Cun David tutts dus,
35 Deus velgig po Gidare,
Las vellas van sur nus.
Els ean lur manai
da V aua vi ;
Giu sper Farschno anflaie
40 Sueuter quattar gis.
35'
Digitized by
Google
548
Volkslicdcr
Els ean hundraivlamaiDe
Giu Volta sataraie;
SparoDza sco CarteDse
da deus vignir lavantaio.
185.
(Nach Ms. Scham.).
[f. 1*>] Gun carschadifla gronda
Sto iou U88 tschou plirar,
Gie cauldas larmas sponder,
Sch* iou fetsch tschou partarchiar,
5 Dilg trurig faig scuntraue
Ch' ei a gli nies Cuufrare,
Tras grazia ch' us biause,
Ha stuvieu santilar.
Tras Una mort violenta
10 Stuvieu ilg mund dar si;
Tras quei tuts salamentan
jigs prosems rumani.
Tuts Cunafchens, amisgse
Par el stou suspirar,
15 Bargir, lamentar fige
Par il uies char Cunfrar.
Joseph iiumnaus fov* ele,
Da schlata Camartin,
Vangieus traigs si fo quelle,
20 Sco quei ha vieu minchin,
En teina da deus gronda
D' ses vilgs antruvidau,
Ch'ttn po bucc gir avunda,
Co *1 ei stau bein musau.
25 Sieu bab sa flisiavia
Gun fiis ad arsantim,
Ch'ilg sieu char filg musaue
Aprendig tiers zund bein.
[f. 2a] Sco nus vein gieu tuts vieue
30 Sieu marvilgius saver,
Digitized by
Google
Volkalieder 549
Sell' el ves la vita gieue^
Yes tats lagrau sagir.
Lon tiers vet el da dous
Ratscbiert duos exsallentse;
35 Da Dens fo '1 banadieae;
Sco Igi augrazia savense.
Par las sias qualitattse,
Ca miuchia gi carschet,
Vns, gig iou on vardado,
40 Marvilgus tiers parnet.
Oie par il sieu savere
Vangit er liir prieus si
Schulmeister en d'andere;
Tut det grond laud a Igi.
45 Gie entten la raspada
Ngit el exprimentau;
Lgi dein questa ladada,
Sco el ei bein vingiau.
Co el lgi spirituale
50 Savet bein doclarar,
Ch* el dumandava d' ele,
Ch' Un ftuvet sa schmarvigliar.
Lou speras amigeivel
Fo '1 cun Uu a scad in,
55 Gie cun plidar mureival
Cun gl' iestar ner vascbin.
Mo cbei fa il Destine,
Cb^el ba sa partarchiauc,
[f. 2»»1 Cur in ei tiers la fin;
60 Tadlei co Ig' ei pasaue.
El scbet, iou vi us ire,
Vaniescba vi iou ver,
llg lungaig survengirc;
Lur sai iou oung turnar.
65 Scba deus mi lai la vita,
Mi ampresta sanadad,
A tonta gratzia ampresta,
Vus gig iou on vardad.
Digitized by
Google
550
Volkelieder
Ca ion vi prest turnare
70 A cAsa da mieu bab,
Cun el la mi lagrare
En la sia fleivladad.
Mo chei lein ims gire
Dilg esfar Dilg Carstioun,
75 Quel c' urdanau, sagire
Compar' us quou vont moun.
Cun truria scisa talla
D'Unna fig greva sort,
Bucca da sort aatirala
80 Da ruchiar tiers la mort.
Us sto iou far a savere,
Co'l ei morts nies Cunfrar,
Da chei mort stuvieu murire
IVes tin schelm da malfar.
85 Mieu cor mi fa tremblar,
Sch'You mei sin el partrag,
Schi frech a galgiart curdare,
[f. 3»] Ach, chei tin trurig faig!
El mava in firaue,
90 Par ir ampau a spas
Us dieschet d' October,
Ch' ilg ei fcuntrau quei Cas.
El ma par salidare
Bein ilg sieu char amige,
95 Ansemel salagrare
Tiers il Simon Gianick.
En quei ch* el ma par strada,
Fov' ei Iou daventau,
Gie gual en quella gada.
186.
Nach Ms. Gab.).
[f. 1»] Co cis oi schi malstateivel,
Co eis aschi midoivcl
Tut esfer dilg carstiaun
Cun sieu pigliar k mauns!
Digitized by
Google
Volkslieder 551
5 Bi 8C0 il Tomps ea mida^
Sin stad V iuviorD deriva,
Aschi er la latczia
Sa mida en Tristezia.
Qaei hai er arapruaue,
10 Jou con gieu seit numDaue;
II Segner ba aschia
Midada faig cud mei.
Quel vet mi dan 'na Spiisfa,
Parderta, casta, prusfa,
15 Can beallas Qualitads,
Suenter mien griare.
[f. 1**] Chei ha sclii fig lagyaue
Mei pauper Cumbriauo
Cud quella mia spusfa^
20 Sclii cbiara a preciusfa.
Mo quel mieu lagramente
Cuzau ba pitschen Terap[8]o:
11 Segner ba Clumauo puspeie,
Prida navend da meie.
25 II Segner la clumava
Dilg tomps, ca iou quitava
Las uozas da Salvare,
A Casfa la manar.
Mo ils decrets dil Segner,
30 Ca buce culs nos cunvoguen,
Vet auters ordinaue,
See 'Ig exiti ba musau.
[r. 2*] Tras 'n malsoiug' ba Douse,
Ca quindiscb gis Tanieuc,
35 Navend dil mund clumada
Eu Tscbiel tiers sia Raspada.
Mo quel decret da Dense,
Cb' a bault ancuuascbieuo,
Navent dil Mund cluniare
40 Ad or dil Mnond mauare.
Mia spusfa lur da meie
Paruet cumgiau afcbia,
Digitized by
Google
552 Volkslieder
La schet, il mien char spufse,
Jon Tom navend da vnfse.
45 L' ha sieu maun dreg mi piert,
Gig pietigot latiersfe,
Buc veigias amparmalle,
Sch' eau ves vus faig dil malle.
Pilg bien ca vus con meie
[f. 2**] 50 Veitz faig, velgig vonzeie
Nies Segner, Jesu chare,
Vus render fi pagare.
Dil Muond ion vom navende,
Morir vi ion gugeude,
55 Morir sto po 'na gada,
Us sunt ion parigiada.
Us veng ion libarada,
Da tut mal fpindrada,
Lg' ahncnnter veng sagire
60 En pasch a pans vagnire.
Mi olma ven pnrtada
£n Tschielj cun Christ spnsada,
Quel yen in hi tschnpi
A mi a metter si.
65 Cun Jesu, mien Spus chare,
[f. 3»] La noza vi salvare,
Ca semper ven cnzare,
lis Aungels anvidare.
Jon and schon & cautonde
70 Aungels, Beans & soings,
Desideresch' aschia
Da ser an Cumpagnia.
Mien Spiert en tos soings maunse,
Bab, ion Hecumonde,
75 Tos Aungels po tarmete,
Ca porton mi' olmetta.
Mien char, ca Rumaneitse,
Bargigias buc par meie,
Vos plonscher & plirare
80 Nagut ven naziare.
Digitized by
Google
Volkslieder 553
Figeit, ca vus vonzeie
Pudeias gnir tiers meie
[f. 3b] En Tschiel, Tiers nies Dieus chare,
Vangin nus & cantare.
85 Aschi mia chara Spusfa,
Fideivla, cretta, prufsa
Da mei cumgiau ha prieu,
8a racnmandan a Deuse.
Lor eis ella sparchida,
90 Sia vita sil rnond finida,
Suenter ch' eV ha gien
Sin quep] vaing ons vivieu.
En in vaschi sarada,
Or casa er' pnrtada,
95 En fofsa sepultira^
Cnn tera gin cuvrida.
Chei laid fi chei Tristeza^
Chei cnmber a gravezia!
Scadin considareschig,
100 Co quei a mi ancreschig.
Ina schi bealla flure
[f. 4»1 Dilg temps da sia Calure
Da vengir giu tschuncada,
En terra schmarschantada.
105 Ina schi giuvna, fina
En sia Juvantingia
Schi bault stnvieu moriro,
Far terra a schmarschire.
Ei da sa schar ancrescher,
110 Scha gie chi partanefse
Nagot sin anchUn graue,
A Fus hue parantaue.
Fai quint, ch' ei cumber ioue
Hai en mieu cor us gieue,
115 Da ver mia spufsa chiara
Sut Terra suttarada.
6 ve, ca la mia cruna
Dil cheau da mia persuua
Digitized by
Google
554 Volkslieder
[f. 4^1 Daveud da mei eis prida
120 Beiu tras la mort schi trida.
Mo quel ei tiers curdauo
Pfirmur da mieu puccauo;
Cun il qual iou hai gieue
Stridau mien Segiier Deusfe.
125 Cun tut vi ion mgare
Mieu Deus a Segner chare,
Ch' el velgig pardunare,
Tuts mes puccaus casfare.
E Jesu Filg da Deusfe,
130 Cunforte ilg cor mieu,
Mi lai buc zagiare
Parmur dilg mieu roal faro.
Or dil dultsch plaid da Dieuse
Freud iou il cunfiert mieue,
135 Ouu quel iou mi cunforte
En vitt' ad eu la morto.
[f. 5«1 Or dil dultsch plaid da Deus
Tschou me cun fort er' iouo
Sur da la mort schi truria
140 Da mia cara Spusfa.
L' eis moarta Juvantschealla,
L' eis moarta Una pnrschcalla,
La sia purschealladad
A Christ la lieu salvar.
145 Si' olma ois purtada
Tiers Christ ilg sieu Salvador,
En Tschiel us triumphescha,
Mo ven sil gi adesfa.
Sieu chierp quel bein schmarschoscha,
150 Mo ven sil gi adesfa,
Puschpei sil gi adesfa
Cun V olma nnieus, ligiausfe.
sorta bein Beada!
[f. 5'' I Sil gi da la Lavada
155 Da ver mia chinra Spusfa
Eu tschiel schi gloriusfa.
Digitized by
Google
Volkslieder 555
A schi mi coufortaue
Hai iou mei cumbriaue,
Ch' iou sai, ch' iou pos sagire
160 Tiers el en achiel vagnire.
Quei velgias Segner faro,
Ch'ei posig davantare,
Cur iou veug tschou sparchiro,
Posig tiers tei vagnire.
165 sorta zund lagreivla
Oils prus Fidels lagreivels!
Sch' els vengien gia sbittai,
Sil mund fig mal salvai.
Schi pon els cunfortare,
170 Ch'ei ven pauc temps cuzare,
En tschiel lur lagrament
[f. 6»| Cuza perpetnamenge.
Mo lur persequitaders,
Tuts glisners, Blastamaders
175 Suenter lur mal far
lis ven Deus a pagare.
Cuntut buc zngieine,
Cur nus bear stenta veine;
Tras crusch ad andirare
180 Sto in salf davantare.
Zuond graschla ei la via,
Ca poarta er strechia aschia,
Ca tiers la vitta meina
Da latezia par curapleina.
185 Chi vult schar curunare,
Lg amprim sto vuriare,
Chi vult en tschiel vagnire,
Sil mund sto bear pitiro.
[f. 6**] Cuntrast da tutta sorte
190 A sil davos la morte,
Coun que nus cunfurtoine,
D' la mort la vitta veine.
Nos corps ven schvach semnaus,
Mo form si luvantausfe,
Digitized by
Google
im Volkslieder
195 £1 yen semnaus curupsre,
Mo leven nuncurupsfe.
Bemnai enten zanure,
Mo leven cun hanure,
Semnai natiralse,
200 Mo leavau Spiritoalse.
Quei chierp, ch' ei staus somnaus,
Ven puspei laventausfe,
Gual; gnal c^ a Andirausfe,
Ven er glorifichiaiiBfe.
205 Cun quel nus cunforteine,
Pils nos, ca nus saveine,
Ch' en Moris, mo durmentause,
[f. 7*] A vengian sU daschdaie.
Ciintut nus flisigeine «
210 Da viver prusamenge,
Schi pudein er nus sagire
Beadameug morire.
Bab, 6 Segner mieu!
Da mai ch' ei ha plaschieue
215 Da mi tristezia dare
A fig mi cumbriare,
Schi velgias ti puschpeie
Midada &r cun meie,
Puschpei la mia tristezia
220 Midar enten latezia.
Dieus, ti mieu cunfierte!
Mei dai ilg tieu Soing Spierte,
Cun que mi cunfortare
Ad en mieu cor evdare.
[f. 7»>] 225 Spus da 1' olma mia!
Mi dai il tieu soiug spierte,
Cur ti yens a Clumare
Ad or dil mund manare.
Jesu, filg da Dense!
230 Ti dulsch Spiudrader mieue!
Veng po cun tieu cunfiert,
Sin mia fin stai ticrse.
Digitized by
Google
Volkslieder 557
Or da dolur et peina
£n paradis mi meina,
235 Segner, mi exauda,
Oh' eau eoten tschiel tei landa
Bein senza mei gnir staungel,
Gun tut beans ad Anngels
A Semper, semper po
240 In dulci Jubilo.
187.
(Nach Ms. Gab.).
[f. 12»] Chei nosfa vitta feigig
A ca la varga vi,
Dens tras il soing prophotte
Nns mns* andreg fi bi.
5 Cur ella tras Esaias
La raetta vi dil fein,
Ca secca qnel aschia^
Sco nns quel clar vasein.
Sumgliont od ina flure
10 Marvegl, ca bi flurescha,
Ad ounc ca seigig sera,
Sagada gin stulescha.
Ca nofsa vitta seigig
Sumgliont' &d ina flnr
15 A SCO il fein stulescha,
Sai ion gir cun dalur.
Diens veva cnmparchieue
(f. 12**] A mi tschnng chars ufonts,
Mo quels ha U puschpei prieue
20 En d' eifer dils nof Ons.
Quels eran gie tschnng flurse
Elg Curchin da quest Mund,
Las quellas bi floriven;
Mieu Cor legrava znn.
25 L' amprima ha flurieue
Antnrn oig meins a miez^
Digitized by
Google
558 Volkslieder
A V autra vein nus vieue
Treis meins a scheuif gis.
La -terza^ la pli gronda,
30 Lagreivla da mirar
Flarieu ha bein dus Onsfe
A diesch meius sil pil bear.
Las otras dus flurettas
Han buca gig fluriea^
35 Mo Deus las ha dabotte
Tiers el en tschiel si prieue.
[f. 13»] Mireit questas flurettas,
Seccadas tout aneg,
Stulidas zund dabot,
40 Alg muud gig pietigot.
Chei tristeza a dalure^
Chei plonscher, suspirar,
Quel fetschig suspirar,
Scadin po partachiar.
45 Mo sch' iou partraig audrege,
Ga questas mias flurse
Secadas schi anege^
Flureschen ounc fi lur.
C las segien mai midadas
50 Dilg Curchin da quest mund^
Ad ufsa anfarladas
En tschiel, queiCurching grond.
Nua ch' ellas bi flureschen
8ut il pumer d* la Vita,
[f. 13^1 55 A mai buc stuleschan.
Mi legra quel zun fig.
Scha iou partraich andrege.
Gig iou sin mes ufonts,
Ch'els cun lur char olmettas
60 A Deus ean gni k mouns,
Nua ca mai naginne
lis po mai buc tuccar;
En mia carschadeugia
Mi po quei cunfortar.
Digitized by
Google
Volkslieder 559
65 Scha mes filgs & Figliettas
Savesfen boss plidar^
Vaugisfeu els andrege
Savc[n]8 nus cunfurtar.
Els vaDgisen d gire,
70 Vus, chiar Bab & Mama,
Chei mai leits Bargire,
Par nus ver carschadeugia.
[f. 14»| llg ei buc sil Munde
Auter ca Andirare,
75 Sco vus, char Bab, cunzuiide
Savesfas sez Rischdare.
Ina vella Catscha V antra
Da cmsch, Afflictiuns,
llg Mund ei sco in Clautter
80 Pleins de persecutinns.
Sch' anschtln gie (l)[r]a flisegia
Da viver prnsameng,
Pli fig ilg Mund 'Ig hasegia
Par tut sagirameng.
85 Scha nus fUsfen ieu k scolla,
Qual Causa par studiar,
Scha fus quei ieu en roda
Crusch, Breia ad endirar.
Us esfens nus spindraie
90 Da tut mal a Dalur,
En tschiel esfen nus rivai,
[f. 14^] Schentai en grond' honur.
Scha nus vesfen gie amprieue
Anqual nizeivel Kunst,
95 Scha vesfen nus stuvieu
Cun quel ver crusch sil mund.
Usfa mein nus tuts tschunc.
A scola bein andreg
Tiers Christ S ses ligieus,
100 Ca musfa zund parfeg.
Nus vein us schon Amprieu
La vera Musica,
Digitized by
Google
560 Volksliodcr
Culs Anngels & ligieus
Ganteiu Halleluia.
lOB A vein buc pli dn d' ire
Elg iester per studiar,
Mo esfen nos vangi
En noflfa patria.
Us ei nosfa lavnr,
[f. 15*] 110 Buc anter ca Indar,
A dar d Deus Y hanur,
Soingy Soing, ei Deus dumar.
Nies Deus & Bab scafider,
Spindrader Jesum Christ,
115 Ilg Spiert Santifichiader
Vaseiu da vist' en vista.
Cun tut, 6 VU8 char Babe
A nofsa chiara Muiua,
Caleit po da plirare,
120 Scheit ir la Oarschadengia.
Parchei scha vus savefas,
Chei comi nus vein £aig,
Stalg Bargir Deus ludasfas,
C9ia nus da vus retraig.
125 Nus vein usfa cumgiau^
Vein Dau ilg mund pilg tschiel,
A Hg mal ad il puccau
[f. 15^] Baratau en tut bien.
O Gomi miravgliuse
130 Ga Deus ha faig cun nus,
Enten nos Juvens gb
Dau il tschiel glorius.
Parchei lesfas bargire,
Par nus ch' ei ieus schi bein,
135 In tal grond bien scuvire,
Ca nus us pnsidein.
Bargit bear on par vus,
Ca esfes aunc HI mund,
En quels temps schi priglus
140 A lavagaus bein zund.
Digitized by
Google
Volkslieder 561
Eseu uus stai a vuse
Silg mnnd tschunc chars ufontS;
Ounc bear pi cbar a Dous^
Als Aungels us Sumglionts.
145 Nns schein us, Pietigot
A tuts ansemblameng,
Bab, Muma ad er nies tatt,
[f. 16»] Amigs ad er parents.
Deus velgig confortare
150 Vus sin in auter grau,
Da tut mal parchirar;
Us parneiu nus Cumgiau.
A Deus, us Pietigot,
Augs, ondas d Cusrins,
155 Padrins, Madritschas tuttas,
Amigs, parents, Vaschins.
Pilg bien, ea vus veitg musfau
A nus bein sin quest mund,
Deus sin Un outer graue
160 En Tschiel vus pagig zund.
Nus tumein buc tiers vus.
Mo vus tiers nas vonzei,
En Tschiel tiers nus ligieus
Lou nus vasen puschpei.
165 Ach, scha ravnseit us pia,
vus, nos chars ufonts!
Troca il Giuvenessen gi
Tiers Deus e(s)[n] ses soings mouns.
[f. 16*»] Enten vosfas combrettas
170 Cun vos scbi zartis corps
Antroca sil giadesfa,
Ca vus laveits dils morts.
Nua ca las vosfas olmas
Deus ven puschpei ligiar
175 Ansemel cun vos corpse,
En Tschiel glorifichiar.
Una buna lavada
A vus Deus velgig dar,
Ratoromftniache Cbrestomatie. II. 3. gg
Digitized by
Google
562 Yolkslieder
'Ona fin ziin beada
180 A nu8 tuts amparstare.
Par ca nus a sieu temps
Hn Igiauter sa vaseiii;
En tschiel Ansemblemeng
Nies Dens glorifichiar.
185 Nua ca nns gnin gnder
Latezia fenza fin,
La qnalla ounc us nagin
Udieu ne vien nagin.
Ach, scha veng, Segner Jesu,
190 Veng po vonzei, vonzei!
£n tschiel cnn tuts ligious,
Amen, nus preng tiers tei.
NachtrHge.
188.
(Nach Ms. Trt).
[f. 1*] Ach, ca jeu stoj tscheu enten prescha
tgi palentar la mia amur^
la quala jeu vaj cun tristezia
stuveu udir, ch' ei vomig or.
5 Men cor ha (tei) avont in lenng temset
la tia beltezia giu preu en,
e jeu gi a notg mi patartgava^
CO far da puder tei affiar.
cara, gi sin quei in plaid,
10 a fai ampau men cor lagrar;
ge, bucc en cumer a grond laid
mett mei ufs en mes giuvens gis.
Ner c*jeu stuves uhs baul morir
ad enten terra lur bein ir;
15 lur gnesas ti a sanriclar,
Rosa, ti mi eis cunt cara.
cara, o cara, o cara eis ti,
ti eis er bein pli cara k mi,
ti eis er bein pli cara a mi,
20 Ca setz la popa dils m^ elgs.
Digitized by
Google
Volkslieder 563
Scha ti vul mei, scha gi goal gie^
damonda naguta lis tes velgs;
sch'jou vai gie buc tons praus ad ^rs,
scha ton Rch[o] ti^ quel snnd joa er.
[f. 2^j 25 In giuvenet da tut' anur,
o Rosa ti, mia cara flur,
in ginvenet da tutt' anur,
o Rosa, ti mia cara fiur.
Vangieu eis ei nh* ad urelgia^
30 c' ieu seig dils tes 'ngous taharlaus or ;
c' ei hagien zund nagiua velgia,
da quella causa sche ir or.
Sco inna negla, scho in vei
sin in barcun, fitada ei,
35 schi sai jeu novas da survangir
bravas mateuns, ca *n ton sco ti.
Tut las gelgas ent ils orts
a tulipanas en ilgs brocs,
schi saj jeu novas da survangi
40 bravas mateuns, ca 'n ton sco ti.
Ad eunc alura, sch' ilg Senger Deus
nufs vefs anzemel urdanau;
ch' ei pag, sch' ei fus gie tutt ilg mund
ancunter, nizigies nut zund.
189.
(NachMs. Cfl.).
[f. 1»] Aud fchulon ilg Catschadur,
Ilg Catschadur Culg vaftchieu vert;
Ilg Catschadur culg vaftchieu vert,
Quel ten char tieu cor andreg.
5 Vefs jou buc fchi gig Cuschieu,
Fufs ei buc fchi Lunsch vangieu;
A da mai, ca ti mei fbittas,
Sch^ eis ti buc da mei marita.
Eis ti Bella^ aunc pli Bella^
10 Ah; ven Catau e'en fco ti Eis;
36^
Digitized by
Google
5g4 Volkslieder
Cu[n] tut bucca deis quitar,
C ei feig buc fchi bellas d' afflar.
Eis te Richa, ad aunc pli Richa^
Schi lasch jou ftar, fco ti Eis;
15 Cun tut deis buc tan gar(o)ar,
Ch'ei feig buc fchi richas [d']afflar.
Jou funt pauperS; mei ancunuscheisy
vi buc par Rich fanumnar;
Sch' iou fus Rich, ves bers daners,
20 Schi ves jou murontzas Er.
Mai quei po mi cunbriar,
Cur a mi andemen yen,
Co iou a chi la noig, ilg gi
Hai fchi ber gieu pasfau H.
25 Ad a mi ancunter bucca
Buntad mufsa zund nagutta;
Stund par quei fi vom navend,
Faulsadat dat Bucca temps.
Sgol iou eut' ilg jert aneg
30 Metz ent fper mia fluretta,
La quala jou vev' aufarlau,
Ca vont Temps vefs buc feekau.
Ei fo Iou 'na gilgia ilg gi,
[f. 1^] Bella fiaa cun Ragisch;
35 Mo la Noig purgina dau,
Ca Mur [e] faft ha facantau.
Vol mei bucca, bucca pos,
Veu fchon ilg Temps, ca ti pos;
tont SCO ti Eis, funt jou Er,
40 sti vens te buc manigiar.
II quit ei Un mansaser,
Ilg qual falai gleitti ver;
Quel, ca vult scular mem' ault,
Croda bauld Ent ilg fnfsau.
Digitized by
Google
Volkslieder 565
190.
(Nach Ms. Jc).
[f. 1*] Chei bi Exempel salai aflar
Tiers questa Ocasiun;
Sur d' ina Flur lein cantar,
Gantar ina Canznn.
5 Elg Jert dMls Mats hai sacatau
Ina bella Tulipana;
Tallas vai jou mat experimentau
Cun qualitnts ornada.
Deferents Temps ean pasentai
10 Da lar annen, c'jou may a
Elg Jert d' ils Mats, sper quella 8eiv
Las Rofsas visitava.
Schon lur' vai jou experimentau
La bella Tulipana;
15 A grondameng mi schmarvilgiau,
Co ella era Fitada.
6ie, cun calurs er' silg pli bi
Fo quella Flur fitada,
Ca cur c' in mava speras vi,
20 Ei tut ils Oelgs schurvava.
Ella fova V orgla da nofsa Musig,
Ella fova nofsa Harfa,
Ella lagrav' ilg cor a nus
Cun ses tuns fins a clars.
25 Sumilgionta fo 'la k la Serp bruns,
Ca moisas avont Temps
Ent il Dasiert ha Drizau si
Pilg Pievel D' israel.
Cur c'ei sin lezza ngit guardada
30 Cun vera Attenziun,
Cun grondas Plagas ngct calnu,
Calau vi tut bein zunt.
Aschia era questa Flura bella,
Gie quest schi bi Maleg,
Digitized by
Google
566 YolksHeder
35 Car c' in experimentava ella,
Lagrav' ei ilg Cor zund fig.
[f. 1^] Jou in Aufsecher da glez Temps
Sur da quei Jert san stans mefs;
A cun Latezia, Lagrament
40 Pamev' jou en Pofses.
Par saver quella lur Cultivar
Scadina Flur andrag^
Scha [da] gardinier vulev jou dar
Ad a minchin ilg dreg.
45 Feg consulaus fov jou alur
Sur d' ilg mieu gardinier,
Co quel vev ina schi bella Flur
Flansiau en quei bi Jert.
Zyar buc par mei mo per sasez
5 Ha'l quella cultivau;
Fus jou dan tout buc arivaus,
Da la Flur fus staus privaus.
II Gardinier vai Jou stuchKu
Daveud da quella Negla;
55 A pitschen Temps mez cultivau,
Ca ella eis [buc] secada.
Cun displascher 1' ei seccad' or
Entras quella Rugada,
Ca ei schon da nofs Pardavonts
60 Da Mel numnada stada.
£1' ei curdada sco in Meil,
Ca croda d' ilg Maler,
Ca eis fig infectaus d' ilg Vierm ;
Minchin, ca lai quel scher.
65 Gie tal rugada ha pirentau
Ber Milli Tulipanas,
Ca cun Loschezia a Fitameut
Fovan leuug Temps oruadas.
Deploreit, Mats, ca en niefs Jert
70 Tals Flurs pon schnarir vi,
C an cun Calurs a cun bien Fried
Cun pracht fitadas(das) si.
Digitized by
Google
Volkslieder 567
[f. 2*^] Vnngit Amiga, lein spasigiar
Antuom en niefs Curtgin;
75 Lur ven scadin a 8ch[in]irvilgiar
D' ilg don, c' ei faitgs ad iu.
Lein ampmvar da ragischar
La Marscha Tnlipana,
C ella posig buc tras sien schliet fried
80 Bung infectar pli beras.
Gie pliras ga vai observau
Quel bi Jert Spasiont,
Ca quella Negla fo curclau
Culg Melen Teg da Strom.
85 Lacunter pliras da pli valsend
Garcia v' ins mai can Lean a;
Mo qnei fov iu bieu Sentime[n]t,
Ellas ean gie eung Sennas.
Sper qnella stad ina antra Flar,
90 Ca porta Schnu'ts Lagroivels;
Qnels portan Frigs, c' an paug gustus
Ad er' pAug amnreivels.
Doch, eis ei in en niefs Farein,
Ca ha la Cultivau;
95 El va cnn qnella, sco nns mein
Cun Ovs anturn sin Tgian.
Ufs tiers vin ner tiers Vinars
Quei miedi lein far si;
U cun Cantar ner cun Schular
100 La Flur snarida eis vi.
Vus tuts, ca mei ancunascheits,
Purteit a mi iu glafs;
[f. 2^] Cun gir da d' ault, has mei udiou
Jiu tal Schnueivel Cafs?
Digitized by
Google
568 Volkslieder
191.
Cur ch'ins va a bialla stiva, ein ils mats hoozelis;
Cur ch'ins va empau pli onvi, che Bchurei las ureglias.
Els tschontschan ton carinamein, ch'ins sto bunamein cror;
La faulsadat; ch'ei baa el cor, quella po ucgin ver.
5 Sco las vulps ein buca senza lists, aschi ein era 'Is mats;
A senza lists pon ei buc star, ei qiiei in pauper fatg.
192.
Quella veglia vi jeu buc,
Quella vi jeu vender;
Quella vala in migniuc
Ad ina merenda.
193.
(Nach Ms. Crg.).
[f. 141»>] Jeu hai udiu in bi Utfchi,
Che ha giu geg zun clar a mi,
E lura hai jeu gig a gli!
Sch*el fapi er cantar eung pli.
5 Bein(s) ch'eis digls auters hafeiaus
De cantar enten tuts Vauls,
Sche leis ti touaton buc fut
De cantar Laud a Diu per tut.
Ti eis in zun bien cantadur,
10 Che prendas naven bia Dolur,
Cun zun savens ver repetiu
Quel, che biars vevan udiu.
Ei plai zun bein era Nus,
De tadlar la tia Vusch,
15 Che fa ton bein felegrar
Quels, che auden tei cantar.
La Permavera pleis eung pli bein
A quels, ch'an buca Dariet fein,
De cantar lu bien a haul
20 Cun clara Vufch en mintgia Vaul.
Denton eras fgolaus naven,
Per quei tut pers nies Legermen
Digitized by
Google
VolksHeder 569
Turnont puspei, ch'eran a pei,
Per encurir cantar pufpei.
25 Ti bi atfcbi, cantavas ton bein,
Che tuts vevan gron Legermen
[f. 142«] Ti figievas ils Core legrar
De fchi beiD udir cantar.
Tgi les buc feg felegrar
30 De fcbi bein udir cantar,
Ti, cbo fas iu fchi bi mied,
Cun repeter feg Dariet: Cucu.
Acb, car Utfcbi, resta con nus,
Lein esser zuu tuts devotins,
35 Per poder tadlar leu fi
Cantar igls Soins, che fei pli bi,
Ch'il Cucu, Cucu, Cucu.
194.
(Nach Ms. Crg.)
[f. 142»] Us cent jeu in' antra Canzun,
Perquei cbei veu bucca Tfcbagru,
Ti has con tias Alias compaig
Mueutau igl Loft enconter igl Laig.
5 Va buc per las Tegias entueru,
Cun far fco fusas in gron Stuern,
Bgola buc pli enten Tschalse,
Cun far tut asch la groma ser.
Scbiglioc perdesas la tia Vusch,
10 Fusos a nus er gronda Crusch,
Cun quoi, cb'igl Laig vignies tut ftegs,
Baftunason Tei cun melli fefts.
Us has udiu la nosa Vufch
E fas, CO Ti ha[8] vilintau nus,
15 Dabot navent e fai tin faig
E lai tut dul(c)fch a nus il Laig.
Sti vol cun nus eser on pafch,
Sche fai buc pli il laig tut afch,
Schiliog lein nus buc pli cantar
20 Tfchela Canzun, per tei lodar.
Digitized by
Google
570 VolkBlieder
195.
(Nach Mfl. F.).
[f. 101*] Deus fieu pleid da Rischdare
nu8 met avont;
Tiers el nus lein plirare
tutS; pings a gronds.
5 Nns vein silg mund viviea
in pitfchen temps;
beras anzeuas vein vieu,
Chi fa par sen.
Anzenas eilg vargau
10 vi beras zund,
Ca dattan D' antalir
la fin dilg mund.
Ilg sem d' ilg antichrift
Eif or famno;
15 quel ilg tempel da Deus
ba Ruino.
0, fenger iefu Cbrift,
Ta pren puccau
par quels, ca tieu fong pleid
20 ban pardagau.
[f. 101^] Tieu pievel uf, o Dieus,
parsaq[u]itau
yen en ten Tut il mund
Tiranifso.
25 Deius ba ilg sieu Rugilge
A nus musau,
Cun Un Cum[e]t d' ilg tfchiel
ba '1 daclaro.
Tras ionafs varniaue
30 ba '1 ninive,
A fcbi ufs er tarmes
ba '1 quei cumet.
Cur ionnaf a ninive
ba gien clamO;
35 cb' ei vingig ad ir fut
Quei grond marcau,
Digitized by
Google
Volkfllieder 571
Tiers dieus sagirameng
ban els uro;
ilg Reg da giginar
40 ha cumando.
[f. 102*] Dieus vefsens er nus
po leid purto
fsco Quels da uinivo
45 David cun berfsaba
ba faig puccan,
banlt tras ilg propbet natabn
Igi a Dieuf.
par qnei sagirameug
50 Da d' abfalon
Zund turpiufameDg
fto fgamio.
Deius enten tfcbiel par grazia
ba el RugO;
55 ilg qual silg pli Davofs
ba parduno.
pettrus zund grondameug
ba faig puccau;
mo da cor lur tierfs dieus
60 ba el uro.
Quels tuts zuu groudameng
[f. 102»>] ban faig puccau;
Mo la grazia [da] Dieus
ba parduno.
65 Senger, iefu Cbrift!
Nus lein rugar,
Scbo a quels nos puccaufs.
par pardunar.
IHits par dieus les filg mund
70 ber andirar,
Scba la crus[cb] fes buc male
Da la purtar.
Cun pettrus en parfcbun
Ei fto saro,
Digitized by
Google
572 Volkslieder
75 pir lur tiers dieus da cor
ha '1 clnmo.
jou seY sagirameng,
Ca Ruvarsar
pon entten tfchiel ilg[8j marters;
80 iifsa centar.
fcha DU8 tei, senger, veine,
Scba chei lein nus
Suenter faig dilg mund
pli Dumendar.
[f. 103«] 85 A Deus leinrsa Ram&ter,
el ven truvar;
las ovras Ian fchadinas
ven el ad aflar.
Deifs! del po la grazia
90 da cnnterftar,
fsco ilg basins Dnraonda,
po parcbirar.
iefsu Cbrist! on tfcbiel
po bolt manar,
95 lau, nn ca tuts bieus
pon Rnvarsar.
Cun bein cli' ils Reg[8] dilg mund
nus pon fcbatfcbar
da lin lieg enten lautter
100 A nus mazar;
ilg tfcbiel fton els a nus
Sagir lafcbar,
Sch* ilg cor duvef ad els
par miez scblupar.
105 cbar carfcbian,
buc bandunar
Tieu Dieus car,
[f. 103*^] Mirein sin bananiaa
110 A misael,
A lur fin afsaria
A daniel.
Digitized by
Google
Volkslieder 573
Ont ch' ilg deaf dilgs caldears
ler adurar,
115 A lor Dieuf trenta gifs
Bucca clumaT;
Quels ont elg fof dilgs linnse
ban vnllieu [fjtar
Ad en ilg furn da fieug
120 Sa Tchar brifcbar.
Denf; ilg qoal tuts quels
bas lur gido;
Acb, ta pren po da cor da nufs
ufsa buccau.
125 Tiers quels ent tfcbiol nus gida
Elg ver ruvaus,
A nu; ca nus bein stein
Elg pli bien pauf.
196.
(Confolatiun della olma devotiusa k Cuera, 1702).
[f. 513] BAuld paffan fedifcb 0ns,
Cbe Dieus la torta ba fmauacciau,
Per ftroflfigia 'Is Puccons:
Mo aung per dar perdunamen,
5 Ha el fco Bab migliuramen,
Speiggiau de fees Affbns.
Mo ban nuot fcaffiu,
[f. 514] Sias fmanaccias vid il Ciel,
Cbe tut il mund ba viu,
10 Sbi biars ba quellas pane daggiau
Pli a pli grevamein ftridau,
Lur buntadeivel Diu.
Cun tut fal buc' ontiert,
Scbe gie I'encieive paug k paug,
15 Cun dovra 1' deciert.
Sco V ba enciett la torta dar,
Ad autras Tiarras geisliar.
Per tut la Spada piert.
Digitized by
Google
574 Volkslieder
Tut flats mortals puccans
20 Ufs region ton tirannameiD;
Che uin po ver ruauS;
II interrefs ha tut fnrpriu,
Charrezzia vera ei banld negliu,
II mund oi tut sferdaus.
[p. 515] 25 Lofchezzia vult fgelar,
Tout ault cho bauld negin I(e)[a] po
Cun tittels contentar:
De tuttas modas vult veftgir,
Cun crert(r)a8 naunavon vegnir^
30 8li buc' CO ftelligiar.
Cun plimmas de Pivun
Per tut il mund va fe rafond,
Cun pracht ad ambitiun,
Se fplengiond, k fe ludond,
35 Ad er per tut efler avont,
A cun mauns fln calun.
Compaig chil Ciel vul vir,
Ch'in dei fuenter Icarus,
La via ault ten^rP
40 Na plimmas jastres crodan bauld
Tgi pli ault fgola ton pli ault.
Yen k crodar ftu^r.
n quit quel fa par^r
[p. 516] Agl Farifeer lofchardun
45 Chels auters ei furudr
Con rgommiar, rir or, sbitar,
Solettamein fez fchezzegiar,
Qnei feigi il du^r.
Schella flls peis vardaTs
50 Nunder la ven, k nu la va,
Mafs ella bein pli bafs,
Bucca da lunfch, en mes ils tiarms
Nu ella croda, k va culs viarms,
Menetlamein a fpaz.
55 Mo quei fufs aung pauc mal,
Schella pSr buc tier Lucifer,
Digitized by
Google
Volkslieder 575
Tras il puccan mortal:
Vegnefs manada enten Perfchun,
Delia perpettna perditiun,
60 Dal Heincber Infernal.
Cons biars fan vfs profefs
[p. 517.] Agl jester Din Mamon enguord
Cnn vut ded' interefs:
Co biars tier quel deciarts k caulds
65 Cuorren cnn lifts, terdius k fauls,
Per prender il pofTefs.
Pil min agl tin favens,
Difpittan defperadamein
Fin ils pli tiers Parents,
70 Ni fiab, ni Mumma; ni Fragliuns,
Ni, Vm, ni Dona en mai bans,
De far a quei contents.
Quel fa en biars fpazzar,
Cbarezzia dils pli buns amigs,
75 Ad enten bafs midar.
Per quel lain biars fenza bargir
Ils Inr pli tier parens morir,
Cbei poffen els artar.
Contas manzegnas mei
[p. 518] 80 Vegnen per tut daiggiadas fi.
Cons ladamitfcbs dovrai?
Cons crutsbs; carauns, enganames
Cons lifts malgiefts k tardimens
Per I'enterefs anflai.
85 Lur bas ti empleniu
Ranv^r la buorfa cun gudogn,
Per v^r il ciel vendiu,
Lur yens ti tees daners dumbrar,
Cun buna peda quels quintar,
90 Cun Giudas HI burniu.
Biars ban buc' auter luft,
Cbe viver en malmunds deleigs,
Ad enquerir voluft,
Aber yen bauld midar en fel;
Digitized by
Google
576 Volkslieder
95 Quei cb' vffa para d' effor mel,
A lor vezzeivel gnft.
Dulcezzia k Inr affect
[p. 519] Quella charezzia mala dat^
Sco per fchentil confect,
100 Mo in dulfcb tiffi veramein;
Che dat la mort perpetnamein,
Eis ella eu effect.
Sche Diens che pareggiaus;
De dar en Ciel perpetten bien,
105 Yen mender schezzigiaus
Cbe in fcbi sliet malmund deleig,
Scbe fai per buc co gV eutelleig,
Sa elTer ton fcborvans.
gronda cioccadat,
110 Per in voluft dHn augenblick,
Tutta cmdeivladad,
Ent il Vffiern ftaer pitir,
Senza fperonza da finir,
Enten perpetnadat.
115 Biars auters en furdai
[p. 520] Alg Baccbus et all eivradad
Da beiuer, callan mei,
Entocc' ei fan, cbe ftar fi dreig,
A veguen zun dil entelleig,
120 Sco paupers Tbiers privai.
Glei bein in pauper fcband^
De buc faver avunda ver,
lis Tbiers ban pli ferftand.
Quels beiven ton cb'ad els fa bein
125 A maglian contenteivlamein,
Suenter il lur ftand.
Co ei gl ricb Vm levaus,
Da fia Tavla da bancbets,
Nu ei el fatteraus?
130 Acb egl Vf&ern egl pli bafs ling,
A ven da gliez rgarfcbeivel fiug,
Perpetnamein barfans.
Digitized by
Google
Volkslleder 5t7
Lefs Dieus; ch' Teivradad^
[p. 52 1[ Vefs mai buiu. k mai buefs,
135 La tala saoadad,
Chella ne ftoppi cattar feid,
Cim fiug k fuolper far in bfcheid,
Euten perpetaadad.
Schei yfe k rai enpau,
140 CouB la fcuidonza lai fil Mund^
Vfs viver en lur grau^
Queir ei per tut k regie fig,
Quei chella fa per far difpig,
Ha ella ftudiau.
145 La varda cun Eegl fgir,
Silla ventira d'autra glieut,
Les quella far pirir:
Nu ell'il bien fa ruinar,
Nn ella po il mai femnar,
150 Eis ella per furvir.
In po bein famegliar,
[p. 522] Sia natira cun la Siarp,
Che vult tuffegar;
Mo che in tilTi de tal fort,
155 Che dat avou agli la mort,
Fa fezza defperar.
La fin gli yen pagan,
II fin offici chella fa,
Sco Tha bein meritau:
160 Gli v6n bauld dau fuenter fcarp,
Agl Cor fcniu da quella Siarp,
Cha Adam furmenau.
Scol ha il bien fcniu,
Ven ella mai nin bien guder,
155 Scol ha il mai cuiu,
Als auters malitiufemein,
Ven er agli perpetuamein.
Tut mai vegnir rendiu.
Cun rabia da Leun,
[p. 523] Val hafs k ftrauniedad' entuorn,
Priuada da raschun,
Kitoromaaiaehe Gbrestomathle. II. 3. 31^
Digitized by
Google
578 Volkslieder
Ord fia bucca ord fes Eegls ftgirs
Spida Taura stemprada fpirs
CamaigB, tempiafta, a tun.
175 Znndrar a fmaledir.
En fees pli ordinari plaids,
Vult zun nuot vertir,
Smanaccia puugs^ pels, k bastnns,
Vult tut far ir entea bnccunS;
180 Chil Giavel ha de rir.
La va aung pli navon,
Tier las auiras, fridas dat;
A fa da laid & don,
A tgi ca gli ei cunter Got;
185 Petraggia bucc che va furor
Siu aigien fel denton.
Cun y^r dig fcadanau
[p. 524] Has ti h pauper naufcha Senn
La fin a tez porta[u]y
190 Gron don cun tia ftrauniadad,
Vid rauba, honur k fanadad,
A grefmein Din ftridau.
Sas buc chil propri liug,
Pils nauscha fens ton defperaus^
195 Ei in Vffiern da fiug:
Nua ti ftos adina ftar,
Ord quel po tei nagin gidar,
Per gratia, ui per ring.
Lau vegnen gieftamein
200 Denter ils auters ch'en vivi,
Sil Mund tiraunamein,
Ils nauscha Spirts a sbrinslar
Gritta per gritta k feruagar
Sin tei perpetnamein.
205 Yen nounavon plaunfiu,
La martfchadegna a tieyiadad,
Ent il furvetfch de Diu,
Bucc auter che lifchenza ftar,
A bunas ovras enterd(e)[a]r
210 Ha quella cu(0[n]efchiu.
Digitized by
Google
Volkslieder 579
197.
(Nach Ms. Flo.).
[f.49»] Wilbelm, ilg tierz, Nuraiia[ii]fl
Sunt iou da saung da Reg,
Hai Temper yurigiau
Par Deus a Libertad.
5 Hn orfen sunt ion staufe
Elg Bist da mia Mumma;
Oig gis fova Nafsau
Sch^ Una fechia fadina.
Parchei cha mieu Bab cbare
10 OYg gis ei morts avont,
Ont cb' iou na pofsig ver
La Igifcb bein da quest mund.
Unn filg ei 1 staus parfnlse
[f. 49b] D' la caTsa da Nafsau;
15 Mo Deus zun Marvilgiuse
Ha quella cunfalvaue.
Elg on milli sifs tfcbiendt
Tcbunquonta tiers Dumbraue,
Als quater da November,
20 La serra elg Haag nnmmau,
Sunt iou zuud mirvilgiufse
Nafchieus a ngieu <silg mund.
Cur bears fpecbiaven vefse
A fufpiraven zund.
25 Henricus a Wilhelme
Elg Battem Sunt mumnaus,
Par ch'ilg num da mieu Babe
Pufpei Angis Renovaus.
Mo cur iou fo narcbieufse,
30 t^nn orffen funt iou staus,
|f. 50*] Hai iou mai lur stnvieue
Schar auter[s] Ouvarnar.
Par meas yulgaus ean Daie
Bein dus fingiras da vitt;
35 ym, o vs cun meie
A tuts tale orfanets!
37^
Digitized by
Google
5yo Volkslieder
Parchei cur quels Duvevan
Par mei Bein ver quitau,
Han els ilg mieu Balbierer
40 Can aur gieu furplidau.
A Igi ban amparmefse
Dua tfchient milli Benfcb,
Cb'el mei mazar duefse.
O cbei vugaus, cbei fcbelms!
45 Cb'el dei talgiar la gulla
Ennstailg d'la Barba far^
A mei 'fcbi puccadufse
Cannar a mnrdriare.
[f. 60»»] Mo quel, ca ba Ifacce
50 Bein d'la mort fpindraue,
Quel ei er ftaus mieu Babe,
Ca ba mei Cunfalvau.
Parcbei cur cba quest morder
n faig lev' exequire,
55 Scbi ba '1 stuieu anCorfcber,
Sieu fall antfcbiet a gir.
Ha sez stuieu cunfefsare,
Sieu cor ilg ba catfcbau,
lis morders er Numnaue,
60 Cb'ilg vevan furplidau.
Mo quest dus traditurse
Vanginen Bauld pilgaie,
Enu tinna tur zund fcUra
Vanginan ent sarrai
65 Mo cur ils lur vafsennan,
Hann ei Baaul ampruaue,
[f. 51»1 Da gidar els navende,
'Na Rufsna ba[n] cbavaue,
Mo cur ilg Cumiin pievel
70 Ha quel catau dagur,
Scb'eau els cury anfemel
Cun gronda ftarmantur.
A cun Bein cb'ilg cufselge
Cun flifs ba ampruauO;
Digitized by
Google
Volkslieder 581
75 Da far ftar cbiou ilg pievel,
Ha ei nagnt gidan.
Mo ils han pichiau, Mazaiie^
Bein gleiti fy pandieue,
A frusta ilgs han tilgiane,
80 Ilg lur dadents or prieu.
Urelgias, Nafs a lieunga
A quels han tilgiau giue,
Unn Igauter or d' ils mauuse
Scarpan, da d'ault Clummaue,
[f. 5P] 85 Hei viva! viva! viva
Niefs prUncy! sin hers onns,
Deus il ha zun mirvilgiuse
Spindrau da quels furfants.
Han afchi a quels dufse
90 Oista palgalgia dau,
Ca aud^ a traditurs;
deuS; feias ti ludaus!
Afchi ha deus mia vitta
Da quels ad auters dons
95 Bein parchirau, vus gige,
Sin veing a quater onns.
Lur fant ion vifsitause
Da Deus en mia curt,
Ca tut ha gieu stUmmaue,
100 Ilg prinz eis Un hum mort.
Malfong' ei la virola
Stada cun tal furtina,
Ch^lg era tut curclau
Cun quella mia parfunna.
[f.52»] 105 Mo Holland ad Crania
Par mei han bein urau,
En Schotlaud a Britanuia,
Er bers han fufpirau.
Ilg tschiel ba bauld udieue,
110 Mien miedy Daventaue,
A mi 'n agid vangieufse^
Mei da la mort fpindraue.
Digitized by
Google
582 Volkfllieder
Mo bucca gig fuenter,
Cur iou fo fauDS davantause,
115 Ha Ludvig Beg da franntfcha
Mien Holland cautfchau [a] Matin.
Quel ha en cart iempsete
zund bers yigs a Marcause
Prieu ent; a faig fubiete,
120 Bubau a fchlaziaue.
Cur quel ils stands yafsenaD^
Fonn ei fig zagiaii,
Tiers mei Bauld favolvenan,
Par puder ngir gidai.
[f. 52^] 125 Quou catfcha iou quei cbiette
Ennten quronta gis
Cun tut Heu Gottlofs triepe
Navent da nofs cunfins.
Oig onus fuenter queie,.
130 Ca quest fo Davantau,
Orania ha par meie
Ansemel fa Bafpau.
Bein or fut tfchiel avierte
Sut mei par Angirar,
135 t^nn nundunbreivel triepe
Hann quou fafchau afflar.
Han a mi fut giraue,
Vardat Bein da falvar,
Tier mei lur principale
140 Troqua en la fofsa stare.
Qual Iou, cur quei Davantava,
Safend jou fin mieu Thron,
Elg luft nou tier fgulava
Snr mien cheau 'na cnrunna.
198.
(Nach Ms. Ca.).
[f. 42*] Chei leid a tristezia, Ach, Kumber, plirar,
Chei trurias noffas a vus stoi jou purtar!
Digitized by
Google
Volkslieder 583
Tom(e)p8 da d'angnscha, ca nos ei vangieu,
Cha ufs fideivels cun leid vaschieu.
5 Maria Riginna da d'engallant stada,
da tutas vartids da partut er numDada(8);
Ach, leider eis morta, eis morta, o v^!
En Eugalland, bolland eis planscher, eis v^e.
La flur da las femnas, fur[tu]ta8 Riginuas
10 L'ei ftada lagreivla, sclii beialla cun finnas;
L*ei ftada [da] vartids fclii titada dilg 8pier(p)[t],
Ca dev' a fcadin, ca vafeva, cnnf&ert.
L'ei ftada Regiuna d'in Reig fchi ludeivel,
Wilhellmus a tu[t]s ilgs fideivels (n)[m]ieivells,
[f. 42**1 Bargias, fcbiett currer las larmas, planfcheit,
Cun mei la canzun da tristeia canteitt.
fcbi Juvna, fcbi fresca, qual entt ilg flurir,
eifs morta; mi fchiegias, cbi des buc buargirV
Da trentta Treis onfs ella fii da fieu Temps,
20 Chi les buc bargir cun autters cartens?
Riginna maria, par fun a da llattezia,
Bein pleina fabienfcba da duns a da grazia,
Da deus amplanida con grond lagrementt,
Eifs morta, ach leider, eis ufsa naventt.
26 pardetta, zund tapfra, mievla, fcbi bella,
fabinfcba, dulscbeia veva en la favella,
fieu cor Igi ardeva da d'tifer scballdau
pilg pievel en temma da Deus anvidau.
pilg fiong evangielli la fova fcbilgufsa,
30 En Tema [da] Deus a cunzund Religufsa;
Ilg Spiert dilg auttefcbem tiers causfsas da Reg
[f. 43»] La vett faig pardertta da quei bein andreg.
da Reger la terra fova pardertta,
pilgs faigs da cardienfcba er tapfra, datcbertta,
35 Antocca il Reg fova par terra davent,
da d'ella [a] casa tut fova cuntent.
Regiva, manava cun tutta fabinfcba
Lafs caufsas da la terra ad er da cbardienfcba,
ca tut, cbi udiva, ftuvet fcbmarvilgiar,
40 da fieu saver reger a bein dapurtar.
Digitized by
Google
584 Volkslieder
Cun spiort da d' Altezia, da maiestad era,
Cun gronda fabeinfcha favet faduvrare,
galiearda, spirttnfsa, da fabi cufselg.
Las caufsas da lugare la deva cavelg.
45 favova cun tonta fabienfcha plidar,
Cuu grazia fchi bell a sien faig declarar,
Ca tut ugit en vilgia, ftnvet favundare
fin sieu fchi mureivel a fabi plidar.
[f. 43**] Culg parlement era ad uvefchs d 'en gel terra,
50 parfurras, ner auters dilg pievel (la) latir,
Cun gronds a cun pitscheus anturn favet ir,
Ca veva da (V ella scadin bien plafcher.
Cun tuta bun tad da pazienzia, bafsezia,
qual SCO Unua mama cun sies uffons fa,
55 fchi ella miovla culgs pitschens plida.
Mo mira, La freida, la crua fchuueivla.
199.
(Nach Ms. Dom.).
[f. 1U»>] libertade, o Tapfradade,
O prusadade, Nu pelgias vir?
Bears fuin Da teie, na vultan qaeie,
Vardad a feie Nilginr ei pli.
5 CausP Da cumine fa tut raai Ufie,
quel fa nagine, gig jou pilgver,
mai quel tut regia, quel tut vugegia,
fee '1 a la vilgia, Scha vult el ver.
Ilg Cumin hume Ei buc patrune,
10 Tras prachias, Dunse Ei ''I furmanaus;
'1 Un malgia a Beiva, ^1 auter ha Deivats,
ilg tierz vandeivels, ^1 ei fut cumpraus.
Us purs ean tschokfe, mufsader mitse,
lis auters tutse ean fut fingiur;
15 Nagin, fa gire, ascha fagire
Sieu me(n)nig gire, 'Ig ei traditurs.
[f. 115*] Vus 'ngits a vere, vus Ngits a crere,
Pilgver, pilgver, gig jou a vus.
Digitized by
Google
Volkslieder 585
20 la libertade; la pmsadade
Da vofs pru8 velgs Statt bac tiars vas.
SchHls pardavontse Avont bears ODfse,
vas grischunse, Tals fufsan ftai,
fnTsan els fagire libers a iiyse
25 mai buc vangi; fagir fai dir.
vns Grischunsey Niebels Bamnse,
Vos pardavontse po favundeite,
Quels ynriAvan, da Deus fidavaQ,
Or Ragischaven Schelms fenza fey.
30 lis vilgs Rnmounse vangi ean grondse,
Fovan patrunse Da tut ilg mund;
Figevan guerras^ CSattavan terras
A Regs Ion speras Tschantavan zund.
lis Bchvitzers Era Entten lur terra
85 Tras lists a guerra Ean fcordinai;
Tras Un fchuldaue; Radnlf nnmnaue,
Ean Els pichiai, Navend catschaie.
[f. 115*>] Sch^i has marvelgias Da caafsas vilgias,
Legi Historgias, Schi aflas ti
40 bien fundamente, bien Mufsamentte;
Da tempse en tempse gig jou a chi.
Jou hai favdave a vns visaue
Tuts, purs a Caufse, cnn tutta fey,
Ansembel fteitte, Pundts Brilef sa]veit[e],
45 Dregs fi taneitte, vus, Rog jou quei.
Deus, parchire Nofsas treis ligias!
Scbuldaus; gianiras teng po navend:
Regi ti quella a Dai ad Ella
Bien Regiment^ ti Deus pufsent!
200.
(Nach einem anonyinen fliegenden Blatt in 12*, ohne Druckort und Datum.)
[p. 1] ^T^® effen paupers Emigrants,
A nus clomm' un dadault!
Navend! Navend! Vus Proteftants!
Figeit Fagott bein bauld!
Digitized by
Google
586 Volkslieder
5 Scheit! ei quel buc da lamentar?
Parchei uus vult nn Tuts fcafchar
Tras ZvaDg cnn Dunn' a cun Infants?
Parquei : nus effen Proteftants. a)
Nus vevan Paun, a Provifiun
10 Tras Flifs nies, a Lavur
Nus devan Paun or d' Cnmpafliun
[p. 2] Als Paupers en Dalur. b)
Ufs, nu ca Nus duvein tilar,
Nus vult un zund nies Paun rubar,
15 Scatfchar cun Forz' ord' Caf a Cuort
Elg larg Mund or — cun gir: meit fort!
Tutt nies grond Donn da cuntfcliar ent,
Po Kauba ftrufch gidar.
Scha nus ftuvein da con navend^
20 Nu' dein Anchins mai ftar?
Sch' un prenda quei, ch' un ha hartau^
Els giuvens 6is er OudingiaU;
Sch' un prends ilg Paun da minchiagi
Cbi prend elg's v^lgs Gis lur nus si? c)
25 Vartefch un gie en quefts Lieugs buc
Dad Unterthaners, zund
Da Quels, c'ban meritau a tutt
Dils metter or dilg Mund? d)
Galanta Lgieut un lascha gi§
30 Partutt avdar, mo nus, o veh!
[p. 2] Nus vult un far par Emigrants;
Parquei c'as often Proteftants.
a) Dils 13. Febr. 1790. figiet ilg Extraordinari Congrefs (f)[flalvau &Coira quella
fcharfa OrdiDaziun : Ca tuts Refonnaus deigia(tt)[n] dils 20. July trer navend,
ner emigrar or da Vultrina a Clavenna.
b) lis Reformaus ban antroquan uHa confalvau ils F.ettlers Catholics a Gla-
ve(u)[n]na; nua ca its Catholics da quei Lieug devan nagut als Paupers.
c) Mai ord' Clavenna Stuveisen trer navend fenz'ik Signiurs pli ca 4. Fainilias
Fabricants, Marca(p)]d]ont8, ProfelTionifs, a P(r)u[r]8, ils quals ban nilgiur ne
Patria, ne Cafa, ne Cuort, ne Rauba. Ilg Donn da quels importa pli ca tfchient
milli Benfchs.
d) Morders da lur Babs, a (E)[F]rar8, er tals, c' ban tifTintau lur Gemtur(k)3
lur Conforts da Leg, Rebells, Mordbrenners, mo buns catholics.
Digitized by
Google
VolkBlieder 587
Scheit! ean quels Tttrks? Ean els Barbars? e)
Quels dad un Cor fchi dir?
85 Da' fchi' proceder cun lur Frars,
Sco Tigers gronds, da gir?
Ean els Calmuks? ean els Croats?
Ner tuttavi' Illuminats?
Ca pforzan fco tfchell Tamerlan
40 La Cretta, s' cUn crudel Tiraun?
Na! Na! buc Tttrks; mo *lg ean nies Frars,
(A quel nus rump' ilg Cor.)
Nies Cunchriftiauns ean quels Barbars,
Ca nus fan tal Dalur;
45 Confoederei; a Proteftants
D' ancbllns Cummins intolerants
Nus gin: Navend! A turneit mai!
Parchei vus efles Reformai. f)
Tras noflfts Larmas, Frars! la fcbeit
50 Ampo vus muventar!
[p. 4[ Ner ei vies Meinig, ach nus fcbeit:
Cb' un deig apoftafar? g)
Buc nus tentar nus fleivels Tals! K)
Parcbei pli proft nus ngin Papals;
55 Scba fan Quels buc nus emigrar;
Mo lain lur nus tiers els avdar.
e) Na lis TQrks, ad ils Barbars tolerefchen autras Religi(n)u[n]8 fper la lur, a
lain fcadin fervier a lieu Deus, fco la ConrcieDzi[a] ilg admonefcha.
/) S' ilg vidavont numnau Congrefs, c' ha decretau V Emigraziun, eran 4. Sigrs
Cathoiiks, ad 8. Proteftants; Adils ludeivels Cummins fin ils quale un ha
reclamau, ean 21. Catholicas, a 42. Reformadas Vulchs. Ei fufs cun tut unna
Ma[l]gifbia, da fcriver tiers queHa Perfecuziun als Catholics.
g) Apoftafar vult gir: curdar giu da Ii(n)[a] Cardienfcha.
h) EH ban anchins da quels Malvantireivels Purs da Mes futt Clavenna fchon
pir leider fa declarau, ch' els velgian pli bugient vangir Catholics, ca Emigrar.
Deus fa prendig ampo puccau dils Fleivels Pameit ^\ ils Fleivels ent
ilg Spirt, a bucca confundejas lur Confcienzias, ha ei Num Rum. Cap. 14
V. 1. a Galat. Cap. 5. v. 10. Quel ca Vus fcundriza, ven a purtar la Cun-
demnaziun, feigig chi ch' el velg. Mo chi caven a dar Scandal ad fin da
quefts pifchans ca crain enten mei fcha fdfs. ei a gli pli bien ch' ei fufs
pandieu Vi da fieu Culiez una Mola da Molin a ch' ei fundals ent ilg funds
da la mar Matth. 18. 6.
Digitized by
Google
588 Volkslieder
Buc gir: Ilg Kaifer vult afchiy
La nofs' EmigraziuD.
L' ha fcrit da queft PaDCt autor Bi
60 A nies Pais grifchun. i)
E lai eu Has Terras ftar
Chi vult; er Proteftants avdar.
[p. 5] Dnvefs el mai a Hfi Naziun,
Buc er ad aaterR efler bun?
65 Gir bac: fch' nus elTan emigrai,
Sch' ei tutt alg Faig gidau.
Parchei 'Is Signiurs ftai deputai A;)
Han auter gieu plidan.
Parchei ftrufch han els quei gurbieu,
70 Scha vevan els annc auter lieu;
Vanginen zund cuu Protestar: /)
Par ler dilg Tutt fa liberar.
Buc crer: e' af(e)[c|hia ftopian mai
Ik grouts Signiurs fugir!
75 En lur Bargalgia tumantai m)
Rumongian els fagir.
Mo nuS; cur vus veits faig nus ir
Scha veits vus nus er faig pirir;
Parchei cur vus prendei(l)8 nies Paun;
80 Chi dat a nus quel aunc a Maun?
[p. 6] Da ler tagliar giu 'Ig Cheau a Quels,
Eis ei Rafchun parquei,
t) Ilg Sigr. AmbalTadur de Buol ha 4. Pre(r)[f|s, en las qualas ei Itat clarameng
ch' ilg Kaifer giavifchig buc V Emigraziun dils Proteftants ; parchei el fa buc
cunafchent quei, ca ferva tiers Thanur da Heu Signiur, pudels un bein fa
fmirvilgiar; aber im dumondig la Curt da Vienna (f)[f]eza, fcha ven On angir
par fch' el la vult V Emigraziun, ner buc.
k) S' antalii quels Deputaus da Vulltrin* a Clavenna.
/) Avont paucs gis vev' ei Num : Mai fch' un confentefchig 1' Emigrazinn, fcha
vengian lis Subjets lou ent gleiti a fa quietar. Dils 13. Febr. ha un de-
cretau V Emigraziun, a dils 15. han lis Sigrs. Deputaus dils fuditte fchon
dau ent unna frecha Protefta ancunter ilg rafchuneivel a grazius Decret
de Pacificaziun.
m) La fcartira dilg Furft de Kauniz tarmeffo a Igi Sigr. Vicari Antoni de Salis
dilgs 8. Octob. 1789. ei mai da cuort cumparida en publica ftampa; cou ha
el bein Num: Chi ha Ureglias d' udir quel audig!
Digitized by
Google
Volkslieder 589
Da candamnar er nun cun els?
Chei Tirani' ei quei?
85 Sez quels Signiurs ean voluntus
Dad ir pli preft ch' ei ven la Vufch
Ch' ilg nies Sabiett prend si' ilg Ruvaus
A Pafch ad Urden fin tuts Graus. n)
Frars; ach Frars! parmur da Dieu!
90 Da Fauls vus buc fideit!
Deus veza Tut cu Tg foing Oelg fieu
Er fcha vus Mai figeits.
Mo el vus lai er Orazi' a(rs)[f]lar;
Scha vus taneits fco Frars nus Char;
95 Nus ngin si 'Ig ultim 6i, da vus
Plidar tut bieu, con fiiig a nus.
Scha vus vus Schaffas muventar
Ufs tiers V Intercefliun
[p. 7] T' ilg Kaifer: chel buc velgig fchar
100 Dar tiers V Emigraziun.
Lur ngiffes vus fagir a ver
CSa uus vein aunc da rumaner;
Parchei ca quei, ca el ten Char,
Vult el bugient ad auters dar. o)
w) lis IS.Favrer Cur unnaLudablaCumiffiuD aveva fexau ilgDecret da pa(t)[c]i-
ficaziun par V Emigraziun mo buc oug Decretau fchi ban ilgs Signurs da
Clavenna dau ent un Memorial, ilg qual ei dilg feguent tenor; nus declarain
one pli Clar, ilg ei a nus bien cunafchent ca la Ludabla Comii'Ilun a pro-
vedieu fur tuttas las Lamentafchuns dilgs fudits, a lou fperas enten iinna
zund parderta, rafchunabla azvar flricte fuenter il8(S)[C]apitolat8; fch' ilgs fudits
prenden si ilg parere da pafch fainza nigina Midada ner Exepziun, fcha Leins
nus Emigrar bien gugent, mo fcha prendeffen bucca si la Gurbida da lur
Oberherr ner natiral Princip fcha eis ei meina Clar ca els lelTen cumandar,
a bucc' effer cumandaus.
o) En 'Ig On 1781. d. 17. Octob. vangit tras Scaffiment dilg imperatur quel da
tuts ludaus Edict davart la Toleranza faigs a Vien, publican, tenur dilg qual
Reformaus polHan en tutt Has Terras a fpecialmeng er a Milioun bucca mai
librameng (b)[h]abitar; mo et guder ilg benefici d' un public(l) furvetfch da Deus.
Ei flat cuntut a nus Prote[r]tants da Clavenna fcatfchai, en Libertad, da nus
fchentar fper ilg Pais da Clavenna a Milaun bucca lunfch da Vultrina a Cla-
venna, a Gravedona, ner a Domasa, ad a lou da bagiar unna Bafelgia pro-
Digitized by
Google
590 Volkslieder
[p. 8] 105 Deus enten Tfchiel! Ach mire giu
Sin nns; cun bein vnl^r!
Dai ca Gharezia regig coa!
A buc ilg vann Daner!
Gideits vus nus, o Frars, fch'harteits
110 Ug Tfchiel pilg Bein, ca vus figeits;
Mo fch 'as priveits nies Pann da uus,
Scha dettig Dens Pardon a Vus! Amen!
201.
(Nach Ms. Apr.)*
[f. 1*1 Melli otg tschien et eung trenta
£i remercabel per scadin;
Tgi che qaei vul bacc crer^
Vegn expermentar stner.
5 Mein pia empau pil mund entnom,
Mirei, co leu ei mefs il tuom,
Nunpartifchont quei giudichei,
Sch'ei gnes lubeu [d']enfiar, co 'gl ei.
Mirei a miez digl o!i vargau
10 Ei Bchon bia caufsas daventau,
La Frontscha, sco in sto ndir,
Ei eung cdhtenza buc in gi.
teftanta. Bara favefis efler V InTcriptiun, la qualla un favess metier fin quella
Bafelgia. Ei pudefis vangir fcrit en quelta Confonnitat:
QUESTA MODERATA BASELGU,
HAN EMIGRANTS PROTESTANTS BAGIAU,
ILS QUALS EAN VANGI SCATSCHAI DA LVR CONFOE-
DERAI DA CARDIENSCHA OR DA LA TERRA, PAR-
QUEI CH' ELS CONFESSAVAN LA RELI-
GIUN DOMINANTA EN LUR
PAIS,
ILS QUALS ABER
UN CATHOLIC MONARCH
CUN CHAREZI' A TOLERANZA
HA PRIEU SI,
PARQUEI CH' EL EI
UN CHRISTIAUN.
DAVENTAU
EN' LG ON 1790.
Digitized by
Google
VolksHeder 591
[f. 1^1 Uoland; Belgieu bacca meinz,
Han setinglau sclion ufs trais meins,
15 Mo vegnen gleiti denter en^
Quels che mettan schon a se&.
Use' lis Polacs ban besB giu bast,
Mo bein sun'ognien il dretg gast^
Nicolaas vegn can il scbengbetg
20 E fa dnrvar el franc perfetg.
Er il Frftnz ha brav de far.
Pile Unterthaners 8ut Car star,
Et eung quintar il Z pigl X.
25 Ha ritalia en sen guvern^
Mo la spetga sil momen,
[f. 2*] E meunca gnefs in hatscher stausch^
Ch'ei catschan el tutt a gli Nauscb.
Preufsen, Bayem, Wirttenberg
30 Han lur scepter eung ufs vert;
Mo ban de far lor peter pifs;
Per far qnescber a bucc dar ifs.
Biars FUrsts e retgs, cba fussen eung,
lis quals jeu ufs vi schar d'in meun,
35 Cbe dormen bnc senza quittau,
Sch'ei vulen ver il lur salvau.
En la Svizzera ufs lein vognir,
Lein bein mirar, co leu po ir;
Ei vegn plidau da queft e tschei;
40 Mo nin sa dir, aschi fatg ei.
[f. 2^] Pertgei ch'en ventgadus cantuns
Dat bia perderts e bia naruus,
En la dieta da Luzern,
Sco 'gl ei er vivon ftau i Bern.
45 Neutralitat ei lur pertratg,
de mantener en tntts ses fatgs;
Perquei studegiar, co quei far,
Ghentras las spesas giu portar.
Pertgei meter si armada?
50 Ina truppa regulada
Digitized by
Google
592 Volktlieder
Ei malmaneivel per nus tutts,
Sche nus lein bucca daventar bints.
Jen aflel, qnei sei buc riscfann,
Per nus semantener scadin;
[f. 3*] 55 Nentrals amitgs ei mo in cor,
Ei buc il mender in freicor,
Quel vegn tutt glieut, che ban serveu,
U ch'ei da quels, che ban dil sen,
Curascbus sco giavalets,
60 Mo in ei meglier, cbe otg cbiscblets.
Avon cbe cors e contingents
E meter en departements.
Per seuni detscbartamein;
E lur va ei guefs pli bein.
65 E bucca far sco zerts cantuns,
Cb'ei pli bia scbliats, cbe sco 'gl ei buns,
Purs, signiurs, ne sai jeu tgei,
Cbe vnlten traso niev zitgei.
202.
(Nach Ms. F.).
[f. 131^] cbara guvantena!
Mi vilgas po tadlar,
Causa da gronda ftemma,
Cbi iou [vi] palantar.
5 par Cbei eis ti scbi loscba,
Ta laudas afcbi ault?
partracba, Ca ti posas
Curdar aneig a bault.
[f. 132»] Partracbia da la fein,
10 bagias teiu 5]g aviert!
Scbi veins ti als Daleigs
zund Bucca dar albirg.
Vol Ti als mals exempels
Da queft t^nps observar,
15 Scbi veins ti filg fuventer
Sagir a t' andriglar.
Digitized by
Google
Volkslieder 593
Vo[l] Ti la guvantena
Li daleg unfrir fi,
Schi veil 8 en vilgiadeua
20 zuiid ves a Deus furvir.
Cun iiar[8] Daleigs mirar
Ei David ftaus Curdaus,
Mo Can qnel rafidar
Ei iosep ftaus mitschaus.
[f. 132»>] 25 Er la cafta fusanna
A geiu bein fasalvaii ;
Scbi, Car guven a guvua,
bages er ti queitan!
Inua Casta iuvantena
30 Ei inna bala flur,
A vult par pasadena
Sa meter en dalurV
Lefses Ti ver vantira,
Er tscbau filg muiid guder;
35 Acb Cbar, scbi ta parcbire,
Daleig lai buc plaser!
Deus in Tschupi a Cruna
A quels ba parigau^
lis quals, Ca buc favundau
40 Ilg uar daleig dil mund.
[f. 133»] Seigias peia parderta,
Guvarne bein teiu Cor,
Scbi vein il feuger dare
En Tscbeil ilg feiu albirg.
45 Anprende po Culg temps^
Tei radir teirs banur,
Car(t)a guvantena,
Teiu num far scbina flnr!
lUtcrc^^aiiisohc Chrflstomafchie. II. 3. 38
Digitized by
Google
594 Volksll6der
208.
(Nach Ms. Ma.).
[f. 16*>] Per cuort uriala far cancuns
E braf strichar si schliats e buns^
£i depresend la moda.
Traso aud^ns, che tal e tal en roda,
5 Ch'ei denter Qaera e tscbamut^
Sei ns tschentaus en noda.
[f. 16*] Ei teidlen tuttas novadats^
Sei lu mancegnias ner vardat,
E metten quei eu rema;
10 E lesseu buc scbar creticar^
E tut mouglas quei confermar^
Sch'ei gie bi fus mancegnias.
Ach, la scuidonca a us sur menn,
Tgi sa^ nu gli ei in cristgiaan,
15 Che sei da quella schubers?
Ei ban us tutta glieud pil tgiau
E laien negiu eu siu grau,
Ne maridai ne libers.
In astgia strusch pli sevistgir,
20 Jeu creig; ch'ei vegni pir a pir^
GH ei tut; che dat la bucca;
Ei fan parsen siu raiugia pas,
Et ban lien per tut il nas,
ScbMn gie els nuod cun tuca.
25 Va ins us sin ina fiasta,
Sei per ses faitgs ner a posta^
Quel veing gleiti denigraus
U cun buca ner scartiras^
[f. 16^] A cun remas malmadiras
30 A gli puplic declaraus.
Volent matteuns plidar cun maz
Da bi soleilg sin in plaz^
Ner eutras passar per gassas;
Digitized by
Google
Volkslieder 595
Sch'ei san nuod auter^ dien ei,
35 Per dir a tutta[8] encitgiei^
Las seien ton domiastias.
Ei qaei us perfetgiameiD
Portau carecia, faitg dil beiu,
Sco dieus a tuts camonda?
.40 Cudisch doctrina; tuts doctars^
Che Dieus ha schan davos a uus^
Aschia duess esser faulza.
ti cristgeun, che valas nuod,
SurvieuB e marters dil dasnt;
45 A veis tanien uffeci;
Tacsei quels^ ch'an i1 bal godiu^
E buca qu[e]llas; ch'an gniang viu^
Sch'vus veis zitgei giudeci.
204.
(Nach Ms. Bsa.).
[f. 30*] Grad ufs vi jau la vusch alzar,
ach, con gronda vanadat!
biars fan fchi not per il faltar;
ach; con nauscha vanadat I
5 Na en verdat, tgi ei pli ftuorn,
che bia noitgs pauc ruafsar^
E fco anfauls figlir ontuorn,
per lur fpertadat raufsar?
Sche mo quei leider daventas,
10 fus quei gie fchon grond efser;
cons han aber grad tras quei fpafs
piars lur Gafa e schubra flur?
con tgei adaitg veing ei bucc faltau?
bein tadlau HI funadur;
15 pertgei ch'ei leu fchliet luvrau,
piarden rauba et honur.
Tadlei; vus amaturs dil Bab^
fche vus buc fpert quel untgis,
fegir crodeis ent in grond mal^
20 cul temps aifchameing bargis.
38*
Digitized by
Google
596 Volkslieder
Per Diu ftuefsas tut quei fa,
[f. 30^] gnpfs ftias quei tut memia gref;
per gli demnni far de cLar,
fueits, luvreits, tut para lef.
25 Pren a fsen, ti olma Chara,
quei tempts, ch'ei ufs legreivels,
cou gleiti ufs el difpara
e veing torments cnideivels.
Savens per in cuort legrament
30 piardas forza il parvis,
pitir ftos lu il barfchament;
faltar lai ftar, jou tei avis.
A mi veing forfs replicau,
jeu fcrivi mo ord fel
35 et jau nomni gref pucau,
Ord quei Mufcbin fetfcbi in Camel.
Mo plauu, ti uar, vens mi udir,
quei davent bucc fchi savens,
zacu far tfcheiver e figlir,
40 quei leieu tier gie buns parens.
Saltar ei franc nagin puccau
bein per nus, onz mo bi fpafs,
Ei veing nuotta patertgiau,
she bein faltau o faitg fracas.
45 0, bein zun grouda tfchocadat,
[f. 31*] eunc quei voler defender;
nomnei po pitfcbna narradat,
cha vus il Parvis po prender.
Gliei ver, favens po ins faltar
50 Senza ver puccau el feuz,
L'inozenzia po ins falvar,
fche nuot raal veing cndament.
Saveits aber, ch^il fpriwort di,
tgi bugien prigel teing char,
55 Ord lez feitg vefs veing ins untgir,
inocents mitfch' el derar.
Grad fco ca fstrusch pufseivel ei^
Prauls, Venauns er lavar
Digitized by
Google
Volkslieder i>97
cuQ moiDgias alvas, mitfchas mei
60 fenza quellas fcurvanar.
Mo tgira frina eo mulHn
cun Oaultfchas menrsefster uer,
fche vefsas ti la alia fiu,
ch'en de frina; eis ei ver?
65 Vus pia, Amaturtf dil Bab,
cul faltar va grad afchia;
El ei cafcliun de feitg bia mal,
jeu tei vifsel, crai a mi.
[f. 31''] De biallas ftivas pertgirei,
70 fche vus fchubers leis reftar,
en tfchiel culs Auugels a beai
Diaus guder et el ludar.
205.
(Confolaziun della olma devoziufa, Tluont, tier Noffa donna della Glish. 1690).
[p. 51] QVaV liuuga veu p^ mai
Sco iou bear garegiai,
Tutt fi duinbrar mauetlameing
Quoi chUl Christiau shi grcvameing
5 Sil mund ha d'endirar.
Nies temps va viuauont
E pafsa fc' iu fittom:
II Giuven croda fco la flur
II vegl morir fto con dolur,
10 Ei va tutt en navos.
La vita dil Chriftgaun
Ei fc'in malmund pultaun,
L'ei fco T fablun de Lybia
II qual sgolout per Taria,
10 fespiarda cun il buff.
Pos viuer dig h Hung
Mo fas ck grond cincun
La flur de tia vita va
Tin meglier faung ei bauld sfrcdar.
I p. 521 20 Ti cuorres tier la mort.
Digitized by
Google
598 Volkslieder
La Rosa d'in Cnrtin
De viuer preft fa fin,
La plievia po la smersbentar
CSalira qaella po brifiar
25 Tut po la rnmper giu.
Talmeing ya ei con nus
Sin queft mund engannfs,
La vita noffa po mai ftar
Malzoignias en la mortirar,
30 La mort ei (la fin.
Shi bauld cbe nus nafcin
Shi bauld nus er' morin,
Cur nus fil mund vein dig brahau
E giu bia ftenta h quitau,
35 She ven la freida mort
vanadat dil mund
gilgias dilg autun
La feglia croda dil pumer
Chriftiaun iou rog, va buc' en eer,
[p. 53] 40 Te peina de morir.
Con larmas ^ dolur
Sto viuer rich h pur,
Biar cauld h ireid fto in patir
Biar fom h feit fto in furfirir,
45 E fil davSs morir.
Sh'in rauba ha fil mund
Ven in garmadis zund,
In beiva raaglia tocca dis
In prend fi ISff pil foiug Peruis,
50 O bein in bi folaz.'
Lein raetter che tin fiiig
Haigi tutt d'aventaig;
Mo fti tier quei eis bucca crets
Sha tia Confcienzia mord il pez,
55 Sh' has ti bein de temer.
lias in a buna fort?
Pli mal ven far la mort,
Digitized by
Google
Volkslieder 599
Quei chiHn pofTede cun amur
Qnei piard in era con dolur,
[p. 54] 60 Ai! gronda vanadat.
She rauba ei moncar,
Stos ire k rogar^
Shi bein che ti eis zund mongluS;
Sh'eis anncalura malnegDUs,
65 Von la fiwscia della gliau(l)t.
Plai forfa de reftar
Senza te maridar?
Mo has nagin fin tia fin
U qnal de tei, fei prender quin,
70 Nagliu has niu agit.
Eis forza maridans
Sh' has breigias k) qnitaus^
Sti lais la femna mefterlar
Ven ella tei a damogniar,
75 E ti vens efser sclaff.
or emprim di eis ti far
Las nozzes cun fonar^
Mo fin damaun has bucca p4un
Shon la popira caccia maun.
[p. 55] 80 Stos preft midar canzun.
Oz eis ti in faltar
Con tia Spufa far,
M6 gl'auter di la pos cJi ver
Sin ella portas difplasher,
85 bein in bi tramaigl.
Pane ons po vi' paffar
Affons vens ti afflar;
Per trgr fi quels ftos ti fuar
Adina di h noig luvrar,
90 Sc'in pauper galeot.
Sbi bauld fee Talua par
Stos ire a luvrar,
Quittau k breigia ftos ti ver
E mai oagiu mans goder,
95 Sti cofa vol tener.
Digitized by
Google
GOO Volksliedcr
Vonzei tucc' ei la fort
De d'ire tier la mort:
Te dofta pir dilg ftreing morir
Dei pels a mauns per quel vntgir,
[p. 56] 100 Can tras ftos ti pafsar.
La donna cun plasher
Ven tia mort haver:
lua antra mira V ha cattau
Sin anters ha shon dig moran,
105 Lai tei vugient morir.
Cur ti has mefs giu chiau
Ha nin de tei quittau,
La donna ven empauc fniufflar
Mo gleiti larmes qui frushar,
110 E rir de tia mort.
Con tei ven ira mal
Von il ftreing Tribunal,
T^s grefs poccaus che ti has faig
Tiu efser freids € l§f adaig,
115 Ven tei von Diu chifar.
Ti ftos dar quint k Diu
Co ti gli has furviu,
She ti has quel favens ftridau
E mai giu ricla dil poccau
[p. 57] 120 Sh'eis ti gl' aflPont perdiu.
Veis pia ch ei va?
Sh'in vult sil mund refta,
De quel te fida bucca bear
Shaliog ven el tei furmanar,
125 E trgr en milli latsbs.
Sil mund ei vanadat
E fpira cioccadat,
En in egliada pafs il temps
Et aunc furdrovas quel favens,
130 Christiaun pertraggia bein.
Christiaun pertraggia bein
Tiu efser in mo fein,
Oz ei ti' vita verdeggiar
Digitized by
Google
Volkslicder 601
Mo preft la mort yen la tagliar
185 Christiauu pertraggia bein.
Sco ei tin damenar
Tal mort vens ti h hi,
Pagaglia ha Diaus k fes affons
Pinau, a peinas als poccons,
I p. 58] 140 Cbriftiaun pertraggia bein.
In Religius ei ftau
Quel ch* ba queft mied cantau^
La Regla de foing Benedeig
61i ha can dau bien entelleig,
145 Sur tutta vanadat.
Sti vol el foendar
II mund ftos bandonar^
Tin cor ensi ftos ti alzar
Et er favens te petracbiar
150 Vid la perpetnadat
206.
(Confolaziun della olma devoziufa, Thront, tier Noffa donna d^lla Glish. 1690).
[p. 261] Gref maun de Din
Sco mai na feig' vdiu^
Cian en queft Hug de endirar^
Ah con manettlameing^
5 En queft fiug k con ftreing,
Tuttfl deivets fto in gin pagar.
Quellas peinas k torment^
She vivout endament,
Sil mund mi fafs aunc er' vegniu
10 Tout luft k lagrament
Na vefs iau tout vugient^
Cun vanadat Iau gin gudiu.
I p. 252] paupra vanadat,
Mundana narradat,
15 paupra cuorta vita,
Digitized by
Google
602 Volk8lieder
Tont peinas hai per quei,
Che mai nagina crei,
A mai nagina quitta.
Yard iaa nu' chlau vi
20 Ne fai vir ne vdir,
Anter ch'ah ve 4 larmes^
Ei s'affla can nin line,
Che ne fei rafans il fing,
Per qnellas panpras olmas.
25 Qnei ch'ian hai memia ris
8to ian can per gnifs.
Gun plonfer k fnfpirs yfa' pagar,
Ord rofla il maguol,
II faung de fnolper bnlg,
30 De calira fto el fnar.
II cliierp ch'ha mei 'nterdin,
Ch'ian ba fterdan nii(n)[n] Din,
[p. 258] shai vfs' Snten la fofsa,
Quei ch'el ha' faig il biar,
35 Gun tutt (in delletgiar,
Sto iau pagar per forza.
Las gaultas coleridas,
En tnttas vis ftulidas,
A (in tutta belleza,
40 Ne fai auter plidar,
Ghe fig mi lamentar,
Delia mia trifteza.
Gun ftenta dils caveilgs,
Quittau vet ian da quels,
45 Gun Knnfts de quels bein tershinar,
Las tersholas ufs' van or,
II qual mi for' il cor,
Gun fiars k zaungas en fpalar.
lis elgs per il dalegh
50 Jau vidanau hai fregh,
Marvegliufs fenza nin maftreng;
Par quei biar dis & ons,
Sto iau bein vengons,
[p. 254] Star eng pein&s a grond tuffien.
Digitized by
Google
Volkslieder W)3
55 Tgei Jmal ch'ian hai tadlau,
Las peinas crefshentau,
Vid las mias oreiglias,
Las foren can ah 4 ve
Che lautras &n fchgue,
60 Che tut dir, fufs merveglias.
De legrament fonar,
Negliu Dagin cantar
Ciau ent il Porgatiere;
Ne nei antra Canznn^
65 £nten minchia cantnn
Ch*il pitter Miferere.
Fonts maigs ch'ian ferdau^
Mei cun quel delegchian^
Sto ion tont endirare^
70 Ch'iau ne pos dir con biar;
A fa anno nin miet enflar,
E ven anng dig cnzare.
Con cufteivels buns barfaus,
[p. 255] Miu venter ha cuftau,
75 Ad antras ordenias,
cont fomaz a fom
Vffa pitefsha don,
Per qnellas gaftarias.
Biar vin hai lavagan,
80 A qnal hai furdovrau,
Per quel d' haver buldonza;
La linnga ei vfs fendida
A tutta n turrida,
Per far gin la fallouza.
85 Oideit en qnefta feit.
In zig anva mi deit,
Mo ina bncca pleina;
La liunga frefchieuteit
Enipau(c) navent pameit,
90 Da quella gronda peina.
Perciarts ven con dolur^
Con bncca ad' honur
Tener la bucca mia;
Digitized by
Google
G04 VolkBlieder
Con ciuff iau hai cieuciau^
[p. 256] 95 A nuot mi turpegiau^
En minchia compagnia.
Savens V houur hai priu
Hai aunc pli bear men tin,
Tutt fin mal mifrau ora,
100 La liung' eut il burniii;
Ei ftad' a tont pittiii,
Ch' jeu na pos metter ora.
II mender pleid k sliett.
Us auters, ch^ iau hai ftiert^
105 Da quei can mei ftrufeigien;
II mender ping poccau
II qual ven nuot digghiau,
E mo da quei rieven.
Tut mia vefttgedira
110 Smifreivla can calira^
Da ciendra ziind buglienta;
Per lauar k fovansr
A mill tgiau tershanar
Lushezias pli che trenta.
[p. 257] 115 Hres dubels k corals,
II culiez per far pli bials,
Adina lev' havere;
Ina curegia fier,
Can guottas cauldas tier,
120 Per quei fto fuftinere.
cont cufteivel temps,
Spazau hai favens.
El fpiegel per mirare;
Per quei fto iau 'ndirar,
125 Ch* iau ne pos vfs plidar,
Sh' ei ne vult bucc' calare.
Underf&r cun baretta,
Slappa cun ternetta^
Quei mav' a mi per core,
130 Ei vfs per tutt enuidau,
Per tutt per tutt il tgiau,
Ch' il ciurvi mi fagl (a)[o]ra.
Digitized by
Google
Volkslieder 605
Nin hai shau en fiu grau,
Malzichtig hai toccau,
[p 258] 135 CuIb mauus hai er' memez vugien,
En fiarz en ftrubigiai,
Vegnen k sbuglieutai
Con tont fuolper vfsa bnglien.
De d* aur faven k bials,
140 Cufteivels mes anials.
Mo in ne mi fggifava,
ve, ah tgei dolur,
Da fiug a rgarmifiur,
En mia detta brava.
145 Cun bein fav^r faltar,
Suenter il fonar,
Saglir faven' k ftorfsher
lis pels fin fiars taglionts^
Saulteu tons dis k dons^
150 Ch'ei fan les combas fcnifsher.
Per ir* en bialla ftiva,
Sauens dils mes fugiua,
La noig ad era gliumperdi,
Per quei fun iau pigliaus;
155 A ferm encadanans,
[p. 259] La prifmn ei vfs claufsa.
Per ver bials aults calcers,
Spergniaiia nin daners,
Mei fuven mem mia chare,
160 Co fan ei vfs ton ftreig,
A fquifshen mei shi dreig^
Che la pial fto 'ndirare.
En mias vefchiadiras,
Pindas k rentediras,
165 Pindels k ligioms feida;
Han mei tutt envidau,
Da flomma arfentau,
Ch' ei han duftau la queida.
Biar ranba praus & ers,
170 A fnmmas de daners,
AIb mes da quei per fhar davos.
Digitized by
Google
606 Volkslieder
Jaa veua biar quittau;
Da quels ch' hau met 'mblidau,
A dien yfa pauc Pater nos.
175 Sh* iau vefs quei entelleig,
I p. 260] A patergiaa bein endreig,
lis paupers shau gndere,
She fufs iau libraus shon.
Da quei marteri grond^
180 A fufs per mei pilvere.
Suenter shentament,
Sto ir' il truament,
Cun forz' a iuftia;
Shi dig fco da pnccan,
185 Bevura fto iau cau^
Lauar la vita mia.
firar k char amig.
Mi yen po anagid,
Aunc oz & er' buna vra;
190 Con beiu mi pos gidar,
Sti vol per mei rogar,
Per mei Rofaris vra.
Ord in tanient torment^
Oideit mei bauld navent,
195 Las flammas ftizenteias;
Dieus ei vdir vies ring
[p. 261] Mei prenden ord queft ling,
She Yus per mei rogeies.
Entras il vies bein far^
200 Sun iau mi confortar,
Cunzun entras las Mefsas,
Cun tgei peina a dolur;
Sun iau fpiggiar (i fur.
She YUS mo mei cartefsas.
205 Trost gronda vus mi deits^
Sha vus per mei oreits,
A Mefsas fieits leger;
Pli gida vies bein far,
Che ciau miu endirar^
210 Vont Diu quel cha de reger.
Digitized by
Google
Volkslieder 607
Sheit part a ^dament;
Da quel foin sacrament
Fieit de mei memoria^
Quel mi fieit de char^
215 Mai VU8 vi emblidar
Cur ch' iau ven eu la gloria.
207.
Treis sabis retgs dagl Orient ent in steila stai^
Cun gronda prescha, legberment nan tier quest liug menai
Ed agl affou anflaU; quel per Inr Diu undrau,
A gli humiliteivlamein lur scazis preseutau.
5 Quests scazis lein nus presentar, igl aur, antscbeins e mirba^
Nus lein rugar quei niebel affon enten I'entscbatta d'in niev onn:
Dieus detti paiscb, ventira, paiscb, ventira;
E sil suenter poder vegnir en tscbiel e la gloria guder.
208.
(Confolaziun della olma devoziufa, Thront, Tier Noffn donna ddlla Glish. 1690).
[p. 169] OLma chara, biar pli clara,
Cbe la gliis dil bi foleigl:
In yiadi; el faluadi
Lein nus oz far mein marueigl.
5 Tier Maria ei la via
En la Clauftra de Moft^r:
Feftgineien, ^ curreien
Per leu far il nies dovir.
La lodeivla, i legreivla
10 Corapagnia de Carmil;
Lau si crefcia i fiorefcia
ScHna plonta giu de ciel.
Bialla vigna, cbe convigna
Enten queft floriu Defiert;
15 Cb'ei fricgeivla 6 nizeivla
[p. 170] Sc'in pom^r^ cb'ei ent in iert.
Digitized by
Google
608 Volkslieder
Nofsa Donna fc'ina Mumma
Lau k tutts ei far dil bein ;
Sco Regina^ lau adinna
20 Ei Eiraruer fi fiu feiu.
beada ei bein ftada
Nossa tiarr' en quei Defiert:
Cur Maria nus (in via
Ha manau tras S. Zipert.
25 L'emprim era ch'el lau era
8i Baselgia baghegiar.
Queir ei stada confecrada
Agli fteila della mar.
Quella fteila zond legreivla
30 Ei Maria d'entellir:
6i^ Maria tutta via
Ei El staus cheu r^uerir.
El onfriua fco 'i Tvdiua
A Maria fi (lu cor:
I p. 171] 35 Per dulcezia^ per legrezia
Quel fauens fgolat empor.
El ming'hur' k gli Figura
De Maria det honur:
Salidaua, commendaua
40 01m' '^ chierp en fi* favur.
El lodaua^ & oraua
II Rosari con deleig:
II qual veua, fco el sheua
Si shentau S. Benedetg.
45 L' ha S. Plazi, fc'in grond fcazi:
Si k Diu reprefentau:
Cur la via tier Maria
El viuont gli vet mufsau.
IVas fiu priedi; ha '1 obiedi
50 Faig a Diu tut nies Defiert:
Digitized by
Google
Volkalieder 609
Pertgei tia, 6 Maria!
£1 fayur vet can reciert.
Bi^ bragiua, mai finiua
[p. 172] De dar larmes de amAr:
55 Ti, Maria, eras fia
Trost folet' en la dolur.
Tier tei man' el, Tei clamau' el
En agid cun devoziun:
8i' fperonza, fi' fidonza,
60 Tier tei vet el con ragiun,
Biaras gadks Tei nufsauas
Vont ils CBgls dil tin furuient:
VifiUuas, h portauas
Troft k gli con legrament.
65 Per fi' offa ha la fofla
En tin Tempel faig cauar,
En in fpaci, fper' 8. Placi
Ha n volin can ruafsar.
Lau d'en via ei la tia
70 Devoziun reftada can:
E crefcida, i florida
Pli k pli de lur ennan.
[p. 173] Pane fuenter ei can d'enter
Arrivans 8. Vrficin:
75 Quel Maria tntta via
Char tenet, fc' in 8erafin.
Biar battaglies ^ travaglies
Ha quel giu de fuftiner:
Defertina en ruina
80 Ha el viu cun difplas^r.
Con canera Muntanera
De 8holdada cau vegnit:
Quels brifiaflen, i ftilanen,
Tgei ch'a dels pb mai furvit.
Rltoromftuiiche Ghrettomatie. II. 8. 39
Digitized by
Google
610 Volkslieder
85 La bargada malmnrsada
Queft foing ling ha ruinau:
Shelmamenta ban pli cbe trenta
Religius martirifaa.
Tras la fpada fanganada
90 Han quels foings lur vita dau
Mo Maria cuu legria
[p. 174] Us ba la crunfi fi sbentau.
Nofla Donna fco Patrona
Ha queft Hue preft vilttau:
95 E, con sia Tjra&ia
Gl'enemic dauent rcacciau.
Sin bun' bura ei fi fura
Oarolus Martell veguius
Mo en ftalla cuort' borialla
100 8iu cavailg e cau viuius.
Quest' enzenna ba faig temma
A cufti zund grond Signiur:
Cb'el con fia Signiora,
A queft Hue faggiet bonur.
105 Noffa Donna fc'ina Momma
Preft ei cau fin cor toccar:
Cb'el fa fproua dMna noua
Glauftia si cau bagegiar.
Nofsa clauftra aunc in' antra
110 Gliis ba gin de Devoziun,
[p. 175] Queir ardeua, ^ fclareva
Clar per tutt con Toraziun.
En nies Tempel con exempel
Er' orar 8. Adalgott:
115 Con legria tier Maria
Quel favens curret dabott.
Quella via tier Maria
Soing Bemart gli vet mofsau
Sco nus era (caufa vera)
120 Enten fcritt vein quel affiau.
Tuttas fias quel fadigias
A Maria commendar:
Digitized by
Google
VolkBlieder
Sin cor era fc' in a cera
Che favens d'amur luat.
125 Las grondezias h richezias
De queft mund el baDdunat:
Mart Maria frit £1 via
l\itta quella vanadat.
Bi exempel en quei tempel
[p. 176] 130 Er k nils ha schau davbfl:
Che ventira fur mefira
S^i de dUr can Pater nbs.
Aonc queft^ hura tutt lavura
Per queft Tempel venerar:
135 £ Maria en ten (ia
Cafa cau de cor ondrar.
Cau s'enclina la Regina
Delia grazia 'nconter tuts:
11 cauefter i balefter
140 Dil Demnui ven cau ruts.
Nofsa tiarra delta guiarra
Defendid' ei bein favenS;
£ vegnida benedida
Tras fiu ring ch'ei tutt pofsens.
145 Tras la fla Compannia
De CarmU; ch^ei cau florir:
Ei EU' era milliera
Can Perfunas benedir.
[p. 177] L'lndulgenza, ch'ei femenza
150 De biar bieu ei cau favens:
Cau fnrvegnen quels che tegnen
Char Maria^ buns Talens.
Tgi fefida vid Tvrbida
De Maria^ ven gidaus:
155 DeW enoiatta raai fe catta
Ch'in tal fei cau banduuaus.
La conforta quel che porta
Vid fe fez il Scapular:
Mai banduna la perfuna
160 Ch'ei vid Ella se fidar.
Oil
39'
Digitized by
Google
(512 VolksHeder
Sco foDtauua, d^auva fauna
Delia grazia fco canal:
Ch'ei mai stada infettada
Dil poccan Original.
165 Judith maza ^ fcauaza
Con la fpada gV Holofern :
Mo Maria fcaccia via
[p. 178] Tut Tarmada d'il ufiern.
La belleza d' Esther veza
170 Reig AffueruB con plafier:
Mo Maria tras la (la
Faccia Dieus ha podiu trer.
L'ei Regiua de fcadinna
Creatira de queft Mund:
175 Ella meina en cadeina
II Demuni dil Abgrund.
Sc' in' armada bein pinada
Ei quel Temper la temer:
Sentinella po (in Ella
180 II povret bein diig hau^r.
L'emprim' Eva mal fayeua
Contraftar gli nausha fpiert:
Maria ha la fia
Naushadat k nus fcoviert.
185 Gronda guiarra cheu fin Tiarra
Vet Maria 'nconter el:
[p. 179 1 Aunc adinna mai trafinna
De combatter gin de Ciel.
Olma pia^ tier Maria
190 Va favens per fupplicar:
Ch' Ella vegli or* de mille
PrighelB tei po liberar.
II bien Aunghel fenza maunghel
Semper tei ven pertgirar:
195 Sti adinna la Kegina
De tuts Aunghels ois vndrar.
Nus Maria detti pia
Sin quest mund victorik:
Digitized by
Google
Volkslieder 613
Che tras Ella nus er' quella
200 Survegnien gloria.
Era fia Compagnia
De CarmM fei crefcentar;
Quella fermi, ^ conferui
Con adinna nns gidar.
Amen.
209.
(Confolaziun della olma dcvozinfa, Thront, tier Noffa donna dfilla Gllsh. 1690.)
[p. 156] * Mumma de Diu fco fteila fereina
Sin Accladira eis bi terlisbar,
Tier Diu tia GIIbIi fegir nus meina,
She nus da quella fe shein manar.
5 II Candalier bi da quefta Cazola,
Eis ti lodeivla Vifnounca de Trunt
En tuttas treis Ligias nun eis perfula^
Che fas honur h, Maria zunt,
Ei par che cau feigi val quella Caglia
10 Mifteriufa digl grond Moyfes.
Ni don della fiomma ui trauaglia
Dil fine vid ella mai nin curshefs.
Eir ard' ad in arder mo va ca pianler
La floma feza il fiuc la manten,
15 Bofg benediu ch' eis mai te fe fpiarder
Verdeges ent quei cauld element.
Mo grefta ei ftada mo ina figura
[p. 157] Delia pofsenta Regina dil mund,
La quala ei Patruna h Signura
20 Dil ciel dils Aungels i dil abgrud.
Val fco il Moyfes la flom^ vafeua,
Mo vid l& Caglia nin don fe corgiet
Afcifi Maria bein ardeua,
Mo don vid ella mai nin vefet.
25 II sin folett figl ei ftaus quella floma,
Ch' ha dulciemet il fiu cor enuidau
Perquei ha e(i)[r] quella foingia Mumma
Mai mai podiu far nigin poccau.
Digitized by
Google
G14 Volkslieder
El ciel 6 la tiarra tuts con letezia
30 De tei fe fiden 5 Mumma de Diu,
Pertgei che la glish de tia clarezia,
Per tut il mund ei zut bein fclariu.
La tia Bafelgia (in Accladira,
De quei zut clara perditgia nus dat;
35 Pertgei che ti vfla fur mefira,
Yens venerada lau con verdat.
[p. 158] Da quella lodada foingia Gapella^
IH Olish eis ftada il eprim fandamet
foingia Regina Ti eis quella,
40 Ch' has lau faig esser tin num pollet.
Miraclas enzennas ^ beneficis,
Dauenten aunc yfTa fenza finir,
Tras MelTas^ k tras foings facrificis
Biar grazias po ins can furuegnir.
45 Ei pia charina Mumma diuina
Che yens venerada (il Crest de Trunt,
II tin dulsh maun ftenda or' adina^
Sur tuts ils fideiuels ch' en HI mund.
Tei lein nus adina foingia Maria,
50 Decormeing hodrar k femper lodar,
Adina nus meini (in la via,
Et ente Ciel nus veglias gidar.
210.
(Confolaziun della olma devozinla, Thront, tier Noffa donna dMla Glish. 1B90.)
[p. 152] MAria troft da tutt il mund
Che vens hondrada a Trunt,
[p. 153] Mufila beada, dais Aungels alzada^
Sur tutta grondezia con gr5da letezia
5 Maria della Glish.
Or nofsa Donnaun fclarefshas Ti,
A Trunt er' pli k pli:
Glish benedida, (in tiarra nus gida,
Tras tia clarezia, nus dai fagirezia,
10 Maria della Glish.
Digitized by
Google
Volkslleder U15
Ti roedeshina dils malTftiioB,
Confiert da tntts Ohriftiaons,
Dolors ^ malfogDas 4 tnttas magognas
Fai ire nanenda con forza polTentay
15 Maria della Glish.
Tiu cor ei pleins de foingiadat,
Da grazi' k shiubradat,
Olina fereina nus gida, nns meina,
Tras quefsta fgirezia dil mud c6 letezia
20 Maria della Glish.
Purnalla shinbra fee 1' soleigl,
8co 1' Alua da mameigl,
[p. 154] Nus gid4 conforta nus ami la porta,
Dil Ciel per ardina 5 dulcia Begina.
25 O Maria della Glish.
VafsM da vera devoziun,
Perdun k RemiTshiun,
Regina poITenta, Parfialla prudenta,
Charina mieivla, d* honur meriteivla
30 Maria della Glish.
IH ver coufiert de tutts puncconts,
Ti trost da pings a gronds,
La tia vrbida ven gleiti fentida,
Tutt fenza ftar ora nus p6s urbir ora;
35 Maria della Glish.
Encontil naufha Spirt gidar,
Nus p6s, Maria, biar,
Ord nus in armada fai bein paregi&da,
Sut tia bandiera la fai pursheniera,
40 Maria della Glish.
Ent' Trunt eis ti zund bi fclarir,
Ca tut p^ entellir^
[p. 155] Terlifias fco facias fas biaras miraclas,
Gau ven ti' urbida da nus receiuida,
45 Maria della Glish.
La nofsa Tiarra conferuar,
A veglias p^ gidar:
Digitized by
Google
616 Volkslieder
La foingift Cardiecia c5 tiit'^obedieci&
Fai effer florida da Din benedida,
50 Maria della Glish.
MoriaS; Guiarras 4 famaz^
Caftigs^ ^ tutts ftrapaz,
Fai ire nauenda^ pertgira, defeada,
Vont tuttas fvetiras; difgrazias, aviras
55 Maria della Glish.
Con aulta Vnsh nus Tei rogein^
A fig Ti fupplichein,
Dai grazia vetira, dil mal nus pertgira
Shermege, defeda tiu mau for dos fteda
60 Maria della Glish. Amen.
210.
(Confolatian della olma devotiusa, Clauftra della Most^ 1731.)
[p. 569] Olma mia eh' eis Hn via
Per undrar S. Valentin:
Con tgiei fpifa prenda mira
Quel fpisgienV in Seraphin.
5 Paun de Giel che yen termefs
Tras in Aungel fco ver mefs;
Ch' ha gli dan zun grond confiert
Enten qneft fchi ruch deliert.
Ina fteilla terlifchonta
10 Ei queft ling oz terlifchar:
Valentin gronda pufTonza
A nus tuts ei cau mufTar.
[p. 570] Con DoctrinaS; k Giginas
Schatsh' el cau il naufcha Spirt:
15 Ch' el ne fappi biar beins ashgi
A nagin pli far d'entirt.
Cons Affons avont biar Ons
Ha Herodes faigt mazar?
Cents Affont[s] de prigels grons
SO Valentin ei cau fpindrar.
Digitized by
Google
Yolktlieder 617
Cuntat pia oun Maria
800 Segnnra da Bontat,
8co Begina Mumma Diyina
8co Doctrina de verdat.
25 Valentin quel fchi gron foing
Lein nus tuts da cor rogar:
Chel nus tuts avont il Tron
Da nies Jefos fei gidar. Amen.
Zn 184.
(Nach Ms. Cm.).
[f. dl»] Tadleit can Carrchadengia,
TUiy Meft Chars cunfrarS;
Co enten la Rnyina
£i ens Con Nofs Nnrfers!
5 Sin L'alp da Scheid er fovan
la Stad a parchirar
Nurfsas ber Mnfitaneras,
Qnels Dus qnei levan far.
[f. dl>»] Els tin gi nginen Bletrche,
10 parmur d'ilg fig Darcar^
A cafsa le&an feze
Ir par fa fchagiantar.
Cura ch'ei fera fova,
Sollelg er da randeu,
15 ban els la Muntanera
lafchan ftar elg Tnlieu.
Lur els Racumondanen
NorfsaS; feo ba[n]s pafturs,
pilg goault gia faftchinanen,
20 par efser bault tils lor.
Els tuts dus bein parina
vanginen gin pilg truig,
Gin troqua la Ruvina,
feo jou hai antalleg.
35 Cur els giu en la valle
Yullevan tras pafsar.
Digitized by
Google
til8 Volktlieder
^g ferma fova Vaxul,
pudet tntfl dus terar.
[f. 32»] Ach, fchein po Ir a Core
80 jig Kiumber, ch'els hau gieu,
Car els ean ent cordaie,
Agid nagin han veieu.
Lnr ban pudieu clumare
Cun david er tuts Dns,
35 Dens velgig po gidare,
las vellas van fur Nus.
Ilg Carftiouu no po gidare^
fco David MuTsa clar,
A Quel Davart ils pmsfe
40 Elg Pfalm fifonta Dus.
Ca Nus ftuvein nagare
Cou enten quefta vail,
Nagin Nus po gidare .
Auter Ca Deus parfuls.
45 Lur ean els Mauaufse
Da Taua zund Ruviers^
6iu fper yaTchnos afflause
Snenter Quattar gis.
[f. 32^] Els ean hundraivlameinge
50 6i[u] vaulta futteraj;
fpronza fco Dns Cartentse
Da Deus 'ngir Lavantaj.
Ufsa Quefts dus paTturfe
vi ounc ils ver numnans,
55 Nafchieus ean amafdufe
D'tin Bab a Muma ftaure.
Ilg velg quel vet num L'gezi,
Ilg Juvam Chrift; fieu frar,
Da schlatta earn necka,
10 Da Scheid els fovau er.
Ilg velg fchoig ons haveva^
Cur el vaugit antum
en I'aua^ ch'ei vangida,
Anechiameng fur fur.
Digitized by
Google
Volkalieder 619
65 Ilg giuvan tredifch vette,
cur el vengit privau,
cor el ATchi vangite
en Taua gin terrau.
[f. 33*] Mopt, CO eis frarceivla,
70 0, Co eis ti zuppada!
0, Go yens fchi fgrifcheiyla
Ad afhi fig ermada!
Cuu vaffens a piUietse,
Con BpadaS; cnn talgionts,
75 Co talgias ti pannieze
La vitta d'ilg Carftioun!
Hort, o mort Macorta!
Co Baffas ti iiavend;
Schanegia zund Dagutta
80 Ne Juvens ne a velgs.
Con tut; char carftiaune,
Da maj Ca ti fas buc^
Scha ti oz ner Damaune
Stos Bandunar bein tut.
85 Ach fenger! fenger! pia
Da maj ca nus ftuvein
Tuts Ir par quella via^
Ach; fchi nus Ralliein.
[f. 33*>] Scha Jea, Ca nus ftuveine
90 pafsar tras bera Crufch,
Cun Kumber yi maneine,
Qnei ei la fort d'ils prus.
Tras r aua da 1' angufcha,
Tras larmas a plirar
95 Stuyein la yitta nofsa
en quellas yi manar.
Ach larmas, fpirafs larmas,
Ach Kumber a dar js.
ei Quefta yall da larmas,
100 Out ch' [a]ngir elg parayis.
Ach; ferein a yilgeine,
Ach; feian beia fampchei!
Digitized by
Google
G20 Volkslieder
Ach Senger Jefu, meine
Ach; trej hub baut tiers tej!
105 Ach feoger Jefa chare!
Ach; hue nuB bandunar,
Ach fenger Jesu Ghriste!
Achy nus leij ver tia vifta.
[f. 34*] Ach, chei ei cou fin terra?
110 Ach, plonfcher, Audirar,
Tras Crufch, fadia berra
la vitta vi manar.
Spir laid a carfchadengia
Ei bein la vitta nofsa,
115 Ach, ftent' ad er mifergia
Antroqua en la fofsa.
Sco nus vein ttn Exempel
Da Qaefts Cunfrars NumnauS;
Gh'ean tras fadia, Stenta
120 Tras grazia 'gni tilg pans.
Mo chei ei 1g Daventane?
Dolorus puccau!
j fova Una giefgia
A gi da gronda plievgia,
125 Ch' ilg ha zund fig plavieu^
veng hnras er tanien,
Senza ler mai callare
d'ilg fig grond darcar.
[f. 34»>] Co Cha Can els ei Jeue,
180 Qnei fa 'Ig parfnl yer Deus;
mo fco nus padein Crere,
fcha Deus afchi lieu yer.
Caas fig fcarfchentuse,
Ch' ilg ei ftau dalorus;
185 Dens ha fchau Davantare
A nus par vamiar.
Scha gia ch'a [ujus ha pareue
Lur fin fchi rcarfchantusa,
Sch' en els tras fpronza ngieuse
140 tiers L^ ierta gloriusa.
Digitized by
Google
Volkslieder 621
Scha Jea, ca lor yitta
Ei ngida nechiameng
Anturn fc' U&a flnrreta
A Quei fchi truriameng.
145 Scha Je, ca iifs Inr corpfe
Ean Con fchi Rncbaiiiang
vangi anturn a rutfe
Tras Crappa pittrameng.
|f.35»] Lnr ofsa Qnella ufsa
150 Da Deus yen (i falyada
Antroqoa ilg gi Adefsa,
lur ngir ven layantada.
Scha Je lur chierp Quel miera,
en terra yen rcbmartfchieus;
155 Mo r olma Quella yiya
en tschiel tiers tuts legieus.
Lur yen ilg chierp pucconte
Da Jefuy niefs fiab Char^
Cur niefs Derfchader gronde
160 Ilg yen fi layentar.
Lur ilg yen el manare
IHers ilg feu lagrament,
Las larmas giu fchfrafcbare
A dar frafcantament.
165 Lur yen lur olm' a Chierpe
puTchpei a ngir ufii,
Cun Deus niefs fenger Chrifti
Cun gliergia bi yaftchi.
[p. 35^] Yaftchi bi cun foinehezia,
170 Vafchi cun Bafsas alyas,
Vafchi cun pardertezia
Ad en lur mauns ban palmas.
Cou ei latezia fpira,
Cou pon els femper ftar,
175 letezia Nunudida,
Culs auugels Deus ludar.
Quei bien ufs po nagine
Da d' els nayend rubar^
Digitized by
Google
622 Volkslieder
Cou ei nagina fine
180 Mo Temper Triumphar.
Go tarlgifcbeits vus ufsa
Can vofsa Claritat!
Quont bien veitf vus cou ufsa
en tnt aetemitad!
185 Sco Hs Aungels tarlgifcheits^
fco fteillas bi clar deits,
fee 'Ig foleg ufs fplendnreits,
als AuDgels tub fomlgiets.
[f. 86*] Gliergia gloriufa!
190 Trcbiel, o Bi marcau!
cruna preetiufa!
ch' ei daleg ei con !
yitta zund lagreivla!
paus Coeleftial!
195 vitta fig moreiyla!
Bien Spiritual!
Acb, olmas bein beadas,
Ach, CO Canteits yof ufs!
Ach, olmas bein fpindradas,
200 Go deits vufs ilg truz.
« Mort, o mort; o morte!
Jou tern tei zund nagut;
Mieu Chriftus Gun fia Morte
Mi ha fpindrau da tut!
205 Mort; puccau, uffieme!
Jou TUB dnnt ufs cumgiau;
Ouerra, tribulatiuna !
Jon haj vus tuts vanfchieu.
[f. 86^] Midada marvilgiufa;
215 Ga ufs fur nus ei ugieu,
Una Gruna prstiufa
Vein nus ufs furvengieu.
Ach^ pia nus lagreine^
Ga nus fchi bein ufs fteiu;
215 Ach, bein a Temper beine
A da nin mal favein.
Digitized by
Google
Volkslieder 623
Ach Mamma, chara Mama,
Ach, tgei bargits par nus?
Ach, tgei plonfcheits fchi fiche?
220 Bargit bear ont par vus.
Ludeit bear oat aiefs Deufe,
Co el aos ha fpiadraa
Ord Kamer a dalarse,
Ord aagufch ad ord puccaa.
225 Comi marvilgiare,
Ca deos ha faig cua nus,
eotea aofs Javeas gise
daa ilg Tfchiel gloriuse.
[f. 37*] Ach, Hes Chars £&rdilgiuase,
230 Ach, bac pliregias pli,
Nufs efsen or da Crafche
prieus eatea tschiel loa (i.
Caa tut, o Mamma chara,
Ad er vas, chars fiurdagliuas,
235 figeits, ca vas 'na gada,
padegias ngir tier aus.
Ilg Deas da tut Cuafierte
vus velgig cunfortar,
yiefs cor cua lieu foing fpirte
240 en crusch patieatia dar.
Ca vus er culg Tempfe
pudegias ngir tiers nus,
Gader ils dalfchs dalegse
elg Tfchie(r)[l] fchi glorias.
245 Parchei voltefsas vuTse
Can plonfcher a plirare
Scavir Qaei bien a Nafse?
Qaei nuot ven niziar.
[f. 37*'] Caa tat o Chars Carftiauose,
250 figeia niefs Quint andreg,
Drizein nofs elgs en aulte,
Figein niefs faig andreg.
Cur nus lur Rig fuentter
ftuvein dar fi Queft mund,
Digitized by
Google
624 Yolkslieder
255 pudeian cun latefeia
Tnt bandunar bein zund.
JeAi; niefs char Spufe!
chriftus; filg da Dens!
Deus nuB feis gratiafse!
260 Senger, ti niefs dens!
Ach deus Ach! nus paregie,
Damaj ch' nus buc favein
Ne 'Ig Temps, Ne 'Ig gi ne V hura^
Che nus tilar ftUYein.
265 Senger, nies Cufierte,
Nus velgiaf Cunfortar,
en la vHt' ad en la Hort,
Ach; po velgias tier nus ftar!
[f. 88*] Ach Senger, Senger, pia
270 Nus tuts lUuminar,
velgias tras grasia tia,
Nus tuts en Tschiel manar.
Ufsa vi Jou fararre,
Quefta Canzun finir,
275 Ad els ounc giavifchare
n 'Ig Juvenefsen gi,
Cur Ghrift ven a vangire,
lis Morts n lavantar,
pofsien er funvangire
280 V hierta da lur Bab char.
la Quail ei pariada
a tuts ligieus Cartents;
Deus velgias po 'na gada^
nus fchar hartar cun els.
285 Ca nus tuts lou pudeian
Cun Ghrifto Triumphar,
Sia gliergia er vaTeian
A Temper Deus Indar.
[f. 38^] Ufsa ei nofsa lavure
290 Bucc auter ca ludar,
a dar dens L' hanure
Soing, Soing, Soing, Deus ludar.
Digitized by
Google
Aberglauben B25
Ludeit el Soll[el]g a Iginal
Ludei el tats fes corps!
295 Ludeit el tuttas fteillas!
Ilg ludeit tuts cartents!
Acb, fchi veng, Senger Jefu,
veng po vouzei, vonzei;
£n tfchiel tiers tuts ligieus,
300 Amen^ nus prend tiers tei.
finis, fiois.
ABERGLAUBEN.
1. Van las cusadiras sin la paima-maun lunsch ina ord lautra, sch* ei
quei ina enzenna, chains maridi, van ellas plitost ensemen, sche
marid^ns hue.
2. Neiv'ei fetg il di de nozzas, sche dat ei gronda familia.
3. Stgir di de uozzas, stretg en casa.
4. Clar di de nozzas, lartg en casa.
5. Eis ei malaura il di de nozzas, sedattan e sepugnan ils meridai.
6. 8ch^ ei neiva e cufla el di de nozzas, sche vegnau ei ascbi paupers^
cb' ei ston ira cun il zitget.
7. Scb' ina candeila arda bein, lantra buc d' enzinar en, scbe vegnan ei
malperina.
8. Ardan las candeilas il di de uozzas sbrenzlont, sche vegnan ils con-
sorts buca per in a.
9. Semeinan il spus e la spusa sin igl altar cul dies in encunter lauter,
sche vegnan els gleiti malperina.
10. Eis ei nozzas in di de bara, vivan ils spusai buca ditg.
11. Femnas maridadas, che portan buc' ani, ston purtar in ani do fiug
el purgatieri.
12. In che nescha sin quattertembras, empren bia pli tgiunsch eii scola,
e pli tard vesa el spirts, strias e harlots.
13. Cora ch' ina dunna anfla duas spigias sin in strom, survegu ella
schumellins.
14. Affons, che neschan sin ina vigielgia, dattan glieut aparti, che han
visiuns e san dir ordavont, cu enzatgi miera.
15. Affons, che neschan cun ina capetscha, vegnan paders ne mungiaK.
16. Ins deigi buca far bogn als affons en in vaschi, che piardi, schiglioc
pon els silsuenter buca tener Taua.
17. Tgi che vul affons de fina colur, sto metter vin e latg el bogn.
lUtoroinaolteha Cbrettotuatbi«. II. S. 4Q
;*,
A
Digitized by
Google
626 Abcrglauben
18. L' aua dil bogn astg'ius buca better sur il laupiet giu^ schiglioc vegii
ei affonS; che dattan giu malurdau.
19. Cura ch'ins fa bogn als affoDs, ston ins better ora bufatg I'aua,
schigloc dattan ils affons bugient gin.
20. Cora ch'ils affons bragian^ tochen cb'ei battegian^ mieran els gleiti.
21. Ins dovei buca far ira iua nana vita, schigloc survegn gl' affon la bua.
22. Ins astga buca far nana cun ina nana vita^ schiglioc survegn gV affon
mal 11 tgau.
23. Cura ch'ins fa nana ad ina nana vita; fa ins nana al Giavel.
24. Per perservar igl affon della bua, ston ins zugliar el en ina materia
blaua.
25. Encunter la bua, metUns en tgina in tschos blau.
26. Per far calar la bua, dovei la mumma sgarar giu in tec aur dil
siu ani e lu vegn ei meglier.
27. Per far crescher spert ils dens als affonS; sto ins metter entaculiez snecs.
28. Ins duei buca tagliar giu unglas als affons, avon ch'ei seigien miez-
onn vegls, schiglioc vegnan ei ch'ei engolan.
29. Ins dovei buca schar ira anavos ils affons, schigloc portan els aua
al giavel.
30. AffonS; che maglian scheuldas, survegnan plugls.
> 31. Sch'ils affons maglian paun misch, vegnan els buns cantadurs.
32. Vegn in affon tut eningada grevs, mier' el gleiti.
33. Sch'ils affons laguottan plum, creschan els buca pli.
34. Ils affons, che beiban latg caura de pign, astgan ira de grond sco
las eauras el malsegir.
35. Tgi, che beiba bia latg caura de pign, vengn nauschs sco las eauras.
36. Affons pigns deigien buca ira daven d'igl esch casa suenter tuccar
d'Ave-Maria, schiglioc pon schliatta glieut noscher els.
37. Ins sto buca schar mirar in affon de cazola en in spieghel, schiglioc
ves'el leu en il giavel.
38. Cura ch'ei dat las uras duront alzar si Niessegner, miera gleiti enzatgi.
39. Cura ch'il zenn va de miert, dat ei gleiti bara.
40. Cura ch'ei tucca trest de miezdi, sche miera gleiti zatgi.
41. Van biars la domengia ensemen a messa, sche dat ei en quort ina
tresta bara.
42. Vesa ins da notg cazolas, miera gleiti enzatgi.
43. Fa la glisch della cazola de seif capiala, sche miera enzatgi gleiti
suenter en quella casa.
44. Maglia il lamegl ora ina rusna el seif, sche miera gleiti enzatgi
della casa.
Digitized by
Google
Aberglauben B27
45. Cora che la cazola vul traso stizzar^ miera enzatgli gleiti.
46. Fan las schualmas in onn igoiv eu ina casa^ e tuornan gl'auter onn
buca pli; sche miera euzatgi ea quella casa.
47. Sch'ins auda inont stellas la notg ed ei gliei bial'aora^ ei quel an-
nunzias de roort d'amitgs ner parents.
48. Cura ch'ils tgauns bragian, dat ei gleiti ina bara.
49. Sch'ei vegn ina cmsch sur ina casa, miera gleiti enzatgi.
50. Tgi ch'entaupa la damaun gl^eroprim il calnster^ miera gleiti.
51. Cnra ch'ils affonts fan sco de satrar avon ina casa, miera gleiti en-
zatgi en quella.
52. II catschadnr, che vesa in camutsch alv, sto gleiti morir.
58. Quels de pez-entir mieran pli vess.
54. II pli tginnsch miera ins duront igl ir giu dil solegl, il pli vess de
mesa-notg.
55. Cura che enzatgi miera, sto ins arver ina fenestra.
56. Miera il patrun casa, crappan ils vadials.
57. Mieran- plevonts u calusters, sche mieran gleiti plirs suenter.
58. Cu euzitgi miera^ va I'olma tras Faua, cb'ei en casa.
59. Femnas che mieran en pigliola, van buca a piarder e vegnan bein
gleiti suenter per lur affon pign.
60. Cnra ch'in affon, ch'ei morts, ha nodas blauas vid il culiez, eis el
tuccaus dils morts, ch'ein yegui per el.
61. Cu ins vesa dent giu ina steila, sche miera enzatgi en quei moment.
62. SchHl miert ha la bucca aviarta, miera gleiti enzatgi.
63. Sch'il tgierp dil spartgiu resta nalti ditg caulds; sche va ei prest
enzatgi suenter.
64. Cu enzatgi ei miert, sto ins beter ora tut I'aua, ch'ei en casa.
65. Quella, che fa gl'emprim il tschupi d'in mat, quella hagi buna ventira.
66. Asohi gleiti che quels, che portan la bara, ein en santeri, vegn quella
pli greva.
67. Tucc' ei bein ils quors per ina persuna, sche stat ella bein, tucc' ei
mal, sche stat ella mal.
68. Cav'il caluster ina fossa il gliendischdis, sche dat ei puspei bara, avont
che I'janma seigi ora.
69. Mettan ils ummens, che satiaran, vi gVemprim il zapun, sche miera in
umm suenter, mettan els aber vi gl'emprim il badel, ei I'emprima bara
ina femna.
70. Dat il zenn grond, suenter ch'ins ha satrau ina bara, il davos tucc,
sch'ei Pemprima bara in umm. Dat il zenn masaun il davos tucc, sche
mier'ei sisu ina femna.
40*
Digitized by
Google
f>28 Aberglauben
Tl.Suenter ina schetga bara^ dat ei ina bletscha.
72. Arv'inB igl endiscbdis la fossa; siara ids bngien ella la sonda.
73. £i ina bara greva de vistgir en, miera ei gleiti enzitgi.
74. Mieran dus ord ina casa, sche vegn ei detg, ch'ei mondi buca ditg,
ch'ei mierian treis.
75. Sch'ei miera enzatgi ina mcsjamna, scbe ba ins il venderdis sncnter
ne sil pli tard Tautra mesjamna puspei bara en quolla vischuaunca.
76. IVer en ner per ils morts ei sco di e notg per las olmas de quels.
77. Scb'in pren buc aua benedida Nadalnotg avont ch'ir a letg^ sche vegn
il giavel e va cun ins sin in pal si e de tgamin ora.
78. Quei cbe vegn filau Gievgia-grassa, maglian las miors.
79. Tgi, ch'ei nascbius per Nadal notg^ vesa sperts.
80. Glin e launa^ cbe Tegnan filai Gliendiscbdis ne Mardis-Scbeiver
maglian las miurs.
81. Cura cb'ei gliei bia steillas il scheiver; fan las gagliuas bia ovs
quel onn.
82. SchMls de Danis ein ils emprims si Schlans de s. Marc/ dat ei bia
prema.
83. Scb'ils de Breil ein ils emprems a S. Marc, dat ei bia salin.
84. Scb'ils buobs s'enganeschan fetg de s. Marc a Muster^ dat ei in bien
onn de graun.
85. JSch'ins ba in rap en sac, e fa in tgaubriechel lemprima gada, ch'il
cucu conta, scbe ban ins adina raps avunda.
86. Seb'ins caiscba Anseinza e pren de quei cascbiel en sac d4ra snr in
piogn vi; scbe dat ins buca en Vaua.
87. La vigielgia s. Gion dovei ins ligiar si igl agl, scbiglioc sfundra el.
88.11s truffels; ch4ns scavogna la vigielgia de s. Gion avon miezdi,
survegnan buca la malsogiia.
89. Scb4ns scavogna ils baguos la vigielgia s. Gion avont tuccar de
miezdi, sche vegn ei buca si giattas e dat grossas tiastas.
90. Tgi che cava s. Gion stad cristaglias, anfl'in scazi.
91. Sch'ins enquera flurs, fertont cb'ei tucca de miezdi la vigielgia de
s. Gion e meta lu quellas flurs la notg sut il pluroatsch en, scbe
Siemens, cun tgi ins ba de maridar.
92. Tgi, che selava vigielgia Sogn Gion stat entochen ch'ei tuca de miezdi,
resta preservaus igl entir onn de rugnia.
98. Per sogn Luregn se sarvi la tiara e muossi ils scazis zupai.
94. SchMns cava sin sogn Luregn entuorn las dudisch la tiara, anfl'ins
cotgla e quella ei buna per preservar ils thiers dil malner.
95. Sogn Luregn ei in bien di per encurir cristaglias.
Digitized by
Google
Aberglauben 621)
96. Nossaduuna d'Uost se sarvau ils scazis.
97. Sch'ins cava ragischs Nossadunna d'Uost avon miez di, hau ei bia
megliera forza.
98. Sch^ils mnlines fan ira las rodas soDtga Catrina, van ellas en toes.
99. Las filieras astgan buea tuear las rodas sontga CSatrina.
100. SchUns va en piazza ina mesjamna, va ei buca bein.
101. Ins sto tagliar giu las unglas alias gaglinas Venderdis-sogn^ allura
stattau ellas saunas.
102. Thiers^ chHns uoda Venderdis-sogU; van buc a frusta.
103.1ns sto buentar ils vadials I'eniprima-gada Venderdis - sogn^ allura
stattan els sauns.
104. Tsehuts ed anseuls nudai Venderdis-sogn, van buc a piarder la stad.
105.1ns sto buc ira n mises in gliendiscbdis, quei porta discletg.
106. Sonda sontga dcig'ins buc arrar, ei dat schiglioc, buca fretg.
107. Ina mesjamna, ne in venderdis dovei ins mai entscheiver ina lavur,
schiglioc va ella mai bein vinavont.
108. Ina femna^ che trai panaglia ina mesjamna, ei ina stria.
109. Taglia ins giu las unglas in venderdis, ston las olmas migliar cUhh
110. Ir en survetscb il venderdis porta buca cletg, ui a fnmegls^ ni a
fumitgasas.
111. Ins dovei mai midar nuegl in venderdis, quei porta discletg.
112. Vigielgias duess ins buc' ira els uauls, ins se sventirescha tgiunsch.
113. II venderdis fa ei adina aura aparti.*^
114. II solegl se lai ver tuttas sondas. ^
115.1ns deigi buca metter grascha il scorpion, schiglioc maglia la biestga
nuidis il fein.
116. Semna ins truffels ils peschs, vegnan els loms.
117. Sch'ins metta truffels en Venzenna della feglia, scbe cresch' ei mo
rabetscha.
118. Sch'ins metta truffels il scorpion, sche vegnan els petters.
119. Semn'ins truffels il steinbock, sche vegnan els buns.
120. SchHus semna il glin en Tenzenna dil bov, sche vegn el grobs.
121. II glin deig'ins semnar en Tenzenna della stadera, lu peis'el pli bia.
122. Lischiva dovei ins buca far Tenzenna dils schumellins.
123. II Steinbeck dovei ins buca far laschiva, quei fa stratscha cutta.
124. Per far vegnir bials cavels, ston ins tagliar giu els I'enzeniia
digl uors.
125. Ils truffels deig' ins metter giu Tenzeuna dil bov, sche vegnan quels
gronds e bials.
126. Laschiva astg' ins buca far Tenzenna dils schumellins.
Digitized by
Google
630 Aberglanben
127. De semnar graun dovei ins metier si ina lada capialla, sche yegnan
las spigias era ladas.
128. De semnar glin dovei il semnader star fitg sidretg, sche vegn il glin
liungs e grads.
129. Ventscha in thier dil malner, sche dei ins metter il cor ed il lom
dil thier yintschiu sin tgamin^ sche peglian ils auters thiers buc; mo
ins sto fimentar fetg.
130. Per tuccar la stria, che ha fatg il malner, munglass ins barschar il
thier vivs.
131. Bch'enzatgi ei dans giu, ne dans encunter, streha ins la noda con il
saung d'ina gaglina alva e lai schigiar quel, la scomparan tuttas nodas.
132. Tgi che tschontscha el sien, deigi prender in jes ord il earner e
metter quel sut il plumatsch, allura cal^el de tschintschar.
133. Sch'ins vul far ira ils diarvets, sche ston ins tagliar ina buccada ord
sia ureglia e metter quella en in mugrin, ura syaneschan ils
diarvets.
134. SchMns lai dumbrar las briclas in auter, survegn quel sez ellas.
135. Las briclas calan^ sch'ins &nscha ellas, duront ch'ei tucca de bara.
136. Sch'ins mett 'in toe cam criua sut il stelischaun, calan las briclas.
137. Per far callar las briclas ston ins far en in fil tons nuvs, see ins ha
briclas, e satrar quei fil sut il stelischaun.
138. Per far calar las briclas, ston ins metter tons crappets, sco ins ha
briclas, sin in crapp pli grond. Tgi, che fa dar giu ils crapps, sur-
vegn In sez las briclas.
139. Per far calar slnpadiras e briclas els mauns, duei ins unscher quellas
cun jeli vanzaus della glisch d'ina bara.
140. Sche las cauras dattan latg mischedau, ston in better quel en in dutg,
allura cal'ei.
141. Per in, che siemia fetg, eis ei bien de metter in plumatsch Niessegner
sut il tgau.
142. Raps en scatlas de tubac fan, che quels, che tilan ordlunder, survegnan
il creps.
143. Per buca schar vegnir il darschalet, sto ins metter ils caltscheuls en
crusch sin il palinschiu avont il letg.
144. Tgi, che vul far calar il guotter, sto strihar quel cul maun d'in
affont miert.
145. Per far calar mal ils dents, ston ins prender in dent d'in miert
denter las dodisch e Tina ord il earner.
146. Metta ins in fier cavagl en il begl de piertg, pertgira quel ils pores
della malsogna.
Digitized by
Google
Aborglauben 631
147. Cura ch'iDS vileuta in rustg, sche betti quel ina aua ora dil tgil, che
fetschi mnrir, tgi ch*ella tuchi.
148. Cura ch'ei vegrn buca pischada, ei ina stria en la panaglia. Ins duei
far in tagl cun in cunti vid la panaglia, sche tuc' ins la stria, e
suenter vegn ei pischada.
149. Cura ch'ins siemia de siarps, han ins gleiti suenter scandal.
150. De semnar graun dovei ins meter si ina lada capiala, sche vegnien
las spigias era ladas.
151. Ei vegn detg, sch*ins semni il glin de lina u dellas duas, vegni el
quorts.
152. Mett'ins tschendra el sem glin, po la purgina buca noscher.
153. Sch'ins sega Tenzenna dil scorpion, maglian ils thiers buc il fein.
154. Sch'ins taglia giu cavels Teuzenna digl anugl, creschan quels tschuors.
155. Sch'ins fa paun Tenzenna dils schumellins, sefenda el permiez.
156. Sch'iiiB lava resti en I'enzenua della feglia, sche fa ei plngls.
157. Sch'ins vul, ch'ils pors stetien duront la stad en I'alp, sche ston ins
trer ora ad els treis zeiclas gremprim di, ch'els ein en Palp e tschen-
tar quellas en il mugrin della tegia.
158. Sch'ins po better iu caltschiel tgietschen sur igl artg, ein ins richs
avunda.
159. Quel, che tila si sur igl artg sia capetscha, survegn anavos quella plein
marenghins.
160. Ha igl artg bia verd, sche dat ei bia fein, bia tgietschen, sche dat
ei bia vin, bia mellen, sche dat ei bia graun.
161. Cur ch'ei gliei bia neblas cotschuas vid il tschiel, dat ei bia ujara.
162. Quels de cavels meUens ein ventireivels.
163. Quels, che han survintscheglias neras, ein fauls.
164. Quels, che han egls ners, ein fauls.
165. Glieut cun unglas liungas ei pli ventireivla, che antra.
166. Olieut cun cavels cotschens ei aparti nauscha.
167. Olieut cun cavels loms ei migieivla.
168. Tgi, che ha ils dents lartgs, ha cletg.
169. Quels, che han cavels cotschens, ein parents della uolp.
170. La detta melna muonta, survegn ir de grettas.
171. Survegn ins vid las unglas tachels alvs, sch'ei quei ina enzenna, ch'iu
snrvegni schengetgs.
172. Cura ch'ins survegn tacs melens sin las unglas dils mauns, sche
surv^n ins a dies cruschs.
173. Cun tnccar maun ad in castgauu, sa ina stria far vegnir quel malsauus.
174. Streha ina stria ad in thier sur il dies ora, sche peglia quel il malner.
Digitized by
Google
632 Aberglauben
175. SiemUDs, ch'ins detti en Taua^ ne chains seigi ail precint de dar eu,
sche ban ins cletg.
176. Tgi, che siemia de plugls, survegn in schengetg.
177. Sch^ns siemia ded ovs, vegn ei sventiras.
178. Siem'iDs de paun criu ii de earn firestga, 8che miera gleiti enzatgi.
179. Siem'iuSy ch'in hagi piars ils dents^ sche mier' enzatgi della parantella.
180. Cnra ch'ins va anavos, porta ins aua al giavel.
181. Entaupa ins sin viadi gl'emprim ina femna, sche va il viadi mal.
182. Cat'ina buoba bienmaun igl emprim, sche ha ins discletg, in boob
porta cletg.
183. Falians de combas liungas dovei ins buca roazzar, quels portan cletg.
184. Paun astg'ins buca better en il fiug, schiglioc vegn ins, chUus sto
endirar fom.
185. Paun astg'ins buca better giun plaun, schiglioc bragia Niessegner.
186. Sch*ins stumida de gigin treis gadas ina suenter lantra, sche han
ins quei di cletg.
187.Vegnan las hazlas la daroaun entuom casa, sche portan ella cletg;
fan ellas canera suenter miez di, sche miera ei enzatgi, ne dat schiglioc
disgrazias.
188. Anfla ins in trei-fegl cnn quatter fegls, sche muonta quei yentira;
anfla ins in cun tschun fegls, sveutira.
189. Dat ei dariet falians de combas liungas, sche dat ei bia piaun.
190. Sch'ins anfla in fazolet, survegu ins ina bref.
191. Ins sto better ils cavels-glieut en il fing, che las strias possien buca
tier els.
192. Tgi, che sturnida treis gadas in suenter lauter la damaun, survegn in
schangetg quei di.
193. Sch'ins lai ardar il fiuc, senza metter si zitgiei sur de flue, sche ston
las paupras olmas barschar pli fetg.
194. Ins sto mai stizzar il bumiu cun aua.
195. In sto mai mazzar ils rustgs, che van per la via de Nossadunna de
Trun; quei ei paupras olmas, che ha giu empermess il pelegrinadi
en vita e buca fatg el. Suenter la mort ston ei far el en faorma
de rustg.
196. Ins dovei buca mazzar mustgas^ ei glioi paupras olmas.
197. Las tschereschas neras han las strias bugient.
198. In cavagl, che ha tratg iu miert, va buca sutsura en Talp.
199. Di ins dils aviuls, ch'ei ventschien, enstagl ch*ei mierian, sche han
els nuidis e fan vendetga.
200. Sche mattatschas schulan, bragia Nossadunna.
Digitized by
Google
Aberglauben 633
201. Sell' ils ners van a Capitel^ vegn ei a plover.
202. Quel, che snazregia 11 pann, va buc en parvis.
203. Cara ch'ins piarda bia thierS; ban ins era discletg en casa.
204. Cora ch'ins metta cuntials cun il tigliom ensi e cal dies engiu, scbe
fora quei il cor a Nossadnnna.
205. Sch'ins scua stiva suenter miezdi, sche scua ins giuadora il cletg.
206. Sch'ins fa pesch en Tana, sche bragia Nossadnnna.
207. Sch'ins catscha il cnnti el latg, sche tagl'ins igl iver della vacca.
208. Sch'ins betta sal el fine, scbe fan ins ina ovra alias paupras olmas.
209. Tgi che mnrdregia utscbals della cua cotschna, piarda la pli biala vacca.
210. Tgi che mnrdregia utscbals della cua cotschna^ a quel brisch'ei giu
la casa.
211. A tgi, che mnrdregia utscbals della cua cotschna, a quel dattan las
vaccas saung enstagl latg.
212. In sa far tschessar il luft, cun metter ord da fenestra crustas paun.
213. Nua che las strias mondieu, mondi lavinas.
214. Cnra ch'il clavau tgiula, bragiau las olmas.
215. Cnra ch'ins tegn in cunti cun la uezza engiu, ston las olmas endirar.
216. Dat il sal de meisa entuom, sche vegnau quels della casa malperina.
217. Vegn in buob all'entschatta dil di en stizun, fa il hermer bunas
iitsohentasy vegn ina mattatscha schliattas.
218. Quel, che sa far ora tginnsch nuvs e scumbegls en tils, survegn ina
buna dunna.
219. Quella, che fa il tschos bletsch de lavar, survegn in bueder.
220. Ha ins il nas, che morda, survegn ins dagrettas.
221.11s tacs alvs sin las unglas maun indicheschan bienmauns.
222. Buca metter sut su il paun sin meisa, schiglioc mett' ins Niesseguer
cul tgau engiu.
223. Buca tagliar il paun senza basegns, schiglioc bragia Niessegncr.
224. Mett'ins il fundament tier ina casa nova, eis ei era cavau fossa per
in member de familia.
225. Avon ch'intrar en casa nova, dovei ins fierer en in tgaiiu, ne in giat,
ne ina miur, ne ina talpa, sch'ins vul, che nuot possi nuscher, cho
la ventira regi en casa nova.
226. Tgi, che baghegia casa nova, sto morir.
227. Tgi, che vegn malsauns en baselgia^ vegn buca t^iunsch sauns.
228. lis baus de cazola portan ventira.
229. Sch'ins anfla in crap alv, ha ins ventira.
230. Sch'ins va ad nrgir, sche ston ins cuvierer giu la canastra, nua ch'ils
speuls ein en, ne metter en ina buccada paun.
Digitized by
Google
J'
634 Aberglauben
231. Cura ch'ins metta a cuar, deigi ins metter ina capiala cuns treis
pizs sisu, lu vegu ei ora spir pluscheiDas.
232. Ins deigi trer en in vestgia gagl, cnra chHos metta a coar, e metter
a cnar, cnra ch'il cavrer ya, allnra dat ei bia plascheinas sco canras,
e gaglias sco'l yestgiu.
233. Nua, ch'ei glei bans Niessegner, dat ei buca gin i1 tun.
234. Pend'ins flurs dil tnn snr la meisa, dat il tun buca giu en qnella casa.
235. II fing dil tun sto ins stizar cun sal.
236. II fiug dil tun sto ins stizar cun latg.
237.Beiber ord in glas rut ei buca bien.
238. En ina stiya^ neua ch'ei arda treis cazzolaS; ei in spus ne ina spusa.
239. Kumpa ins ina guila en ina mondura; sche yegn quel; che porta
quella mondura, spus en quella.
240. Ventira a qnella letg, che dat en paryis igl emprem neschiu.
241. Ins sto schubergiar giu schuber la cam d'armal della ossa, sche ban
ins meglier cletg dils thiers.
242. Tgi, che sgreflfla Tossa cun il cunti, ha buca cletg cun ils thiers en Talp.
243. Ina femna deigi siglir siat gadas sur in farbun ora e per allura
catschar ils dents en in roser; in umm doyei yegnir giud cayagl; per
prender si in farbun.
244. Per puder tuccar thiers striunai^ sto ins metter paun en la buis.
245. Sch'il buob; che rispunda messa^ mira anayos duront igl orate fratres,
sche yesa el tuttas las strias de quella yischnaunca cun in strom
en bucca.
246. Ina crusch^ formada de ristials enzurin, munta ina syentira en casa.
247.8ch'in catschadur yul gartiar las uolps, sto el el metter treis miulas
paun en la purla.
248. SchUn cnnti dat giu de meisa e fetga en en il palintschiu^ yegn ins
gleiti malperina cun enzatgi.
249. Ins astgia mat berschar lenn suitg^ pertgei Sontga Mierta ei yegnida
barschada cun lenn suitg.
250. SchHns betta sal enta fiug, fan ins ina oyra per las olmas.
251. Sch'ins metta per Nadal-uotg ina canastra fein, ch'ins ha pinau per
dar en Tautra damaun ed ina sadialla sal ora el liber en tutt* aura^
sche peglian ils thiers buc il mal ner.
252. Sche in bab ha plirs affons, buobs e buobas, deigi el dar a mintgiu
ina candeila ardenta, e las candeilas de quels, che ardan il pli bein,
yegn il buob pre e la feglia muniessa.
253. Ha ins enzitgi el jester, deigi ins enyidar ina candeila, arda la candeila
bein, ya ei bein cun el, arda ella mal, mal, steza ella giu dil tut, miera el.
Digitized by
Google
M&rchen 635
254. £i enzitgi malseuus e sau ils docters bucca giadar^ ache del ins schar
vegnir ora in tschadun sann, ira tier in pegn, far ina rusna en quel
e derscher i1 tschadun saun en quella rusna; ch'ins staupa si. II
malseun vegn lura ha vegnir sauns et il pegn yegn pirir vi.
NACHTRAGR
Mttrchen.
104. Ils treis legns cun Tossa.
Ei era ina gada in catschadur e quel era jus alia catscha de camutschs.
Mo quei di era ei en tschaghera ed il catschadur ha sitau giu in auter
catschadur, ch'el ha teniu per in camutsch. II catschadur steva tribel mal;
mo fiatg ei fatg ed el saveva nuota midar.
En quella tiara commondava ina regina e quei era ina stria. La
regina ha schau far ord il tgau dil catschadur^ ch*era yegnius sitaus;
in naschier; ord las combas in sessel e cul tgil in spieghel. Allura ha la
regina schau clomar il catschadur^ che haveva sitau giu lanter catschadur
senxa fraut ed ha mess avont ad el il naschier, il sessel ed il spieghel.
„En in onn ed in di,^ ha la regina detg al catschadur: ^stos ti saver dir,
de tgei quei naschier, quei sessel e quei spieghel ein fatgs. Sas ti buca
lignar, sche lasch jeu metter tei vid la fuortga. Sas ti lignar, sche vegn
jeu vid la fuortga.^ II catschadur ha mirau ditg sin il naschier, il sessel
ed il spieghel; mo quei gidava buca bia; el podeva buca vegnir sisu, de
tgei ei fussen fatgs.
Tut trests ha igl umm priu fest e fagott ed ei se mess sin via per
minuT; tgi savess dir ad el, ord tgei il naschier, il sessel ed il spieghel
fussen fatgs. Igl umm ei jus ditg pilmund entuorn; mo ni prersni signurs
havevan cussegl e remiedi per el ed in onn ed in di eran gleiti entuorn.
Ina gada, ch'el mava tras in uaul, ha el viu ina terribia tauna. E perquei,
ch'ei fagieva macort* aura, eis el jus en quella per haver suost. El ha
entschiet ad ir della tauna giu ad en ed ei jus in toe el stgir, entochen
ch'el ei vegnius tier ina gronda porta lenn. Sper quella era in tgaun ner,
che durmeva. Igl umm ha aviert quella porta ed allura ha il stgir calau si
ed el era el stgir e clar. La porta ei se sarada cun in plum ad el sils
calcogns. Mo il catschadur ha nuota temiu ed ei jus in brav toe viaden.
Allura eis el vegnius tier ina termenta porta de fier e sper quella era in
tgaun ner, che durmeva.
X
Digitized by
Google
6c)G Marchen
11 catschadur ha aviert il righel della porta fier ed ei vegnius el clar.
La porta ei puspoi se sarada cim in plum ad el sils calcogns. Mo il
catschadur era ussa disaus ed el ei jus francamein vinavoDt. Suenter ch'el
era jus in grond tschancuu, eis el arrivaus tier ina stnpenta porta ded aur
e sper quella era in tgaun ner. che durmeva. El ba aviert la porta ed
ei vegnius el clar bi di. Era la porta d'aur ei se sarada cun iu plum ad
cl sils calcogns. II catschadur ei vegnius en ina gronda bialla salla e
cheu fuva ina femna voglia, veglia. La veglia ha detg: ^Jeu sai schon,
tgei che ti losses saver do niei ; ti stos mo lignar, che ord il tgau digl
umni, che ti has sitau gin, hagieu ei fatg in naschier, ord las combas in
sessel ed ord il tgil in spieghel.'' 11 catschadur ha engrazian fetg alia
veglia e quella ha detg: „Jcu stoi spert menar tei anavos, pertgei usb ein
mes treis tgauns se destadai e quels magliasseu tei, sch'jeu fuss buca cun
tei." La veglia ei ida cun el anavos, e cura ch'ella ha aviert la porta
de d' aur, er'il tgaun ner sedestadaus e fagieva ina teribla tschera, sco
sch'el less morder; mo la veglia ha cuschentau il tgaun e quel ha schau
ira els. Era ils auters dus tgauns erau buca bials schanis; mo la veglia
ha cuschentau eis e schau far els nuot agl umm. II catschadur ha engrazian
stagn e bein alia veglia ed ei lu jus spert a casa. El ei grad arrivaus^
ch'igl onn ed il di eran entuorn ed ei era la regina e bia pievel sin il
plaz, nua che la regina haveva pin an ina fuortga nova, per schar pender
el. La regina mett'avon il naschier, il sessel ed il spieghel e damond'il
catschadur, ord tgei quels seigien fatgs. Igl umm rispunda: „I1 naschier
ei fatgs ord il tgau, il sessel ord las combas ed il spieghel ord il tgil digl
umm. ch^jeu hai sitau gin senza fraut". La regina ha stuiu schar valer,
ch'el hagi lignau endretg, ed ei hau lu pendiu la regina vid la fuortga,
ch'ella haveva pinau pigl umm.
105. II spus ch'ei jus cun Niessegner.
Ina gada er'ei nozzas a Vrin. La sera suenter tuccar d'Ave Maria
ei il spus jus per cnvidar a tscheina sin padrin. E per ir pli alia quorta,
eis el jus tras il santeri. Arrivaus a miez quel, ha el entupau in umm
bein vestgiu. Quel ha domondau il spus, nua el moudi.
,.Jeu sun spus e moudel per envidar en il miu padrin a tscheina,"*
ha el respondiu e dumendau igl jester: ^Leis vus buca vegnir cun mei?"
,.Bein,'* ha igl umm jester respondiu, ,.Mo lu stoveis Vus compognar anavos
mei." 11 spus ha empermess de far quei. El havev'uss emblidau siu
padrin ed el ei turnaus cun igl jester tier ils nozzadurs ed igl jester era de
buna veglia. Suenter tscheina ha igl umm voliu ir ed il spus ha compognau
daven el. Els ein arrival en santeri e cheu era ina gronda porta; quella
Digitized by
Google
MSrchcn B37
ha igl jester aviert o domoudau il spus, sch'el vegli veguir cun el. II
spus ha detg, ch'el vegli schon vegnir ed els dus ein i d'in grond zuler
en. eiitoclien ch'els ein arrival en iiia bialla baselgia. Quella era plein
candeilas; che ardevan. Traso vegnivan entginaH stizzadas ed autras
envidadas. II spus ha domondau^ tgiei quoi moiiti. Igl jester ha detg,
che mintga candeila vegli dir la veta d'iu carstgaun e niiiitga gada, ch'ina
candeila vegiii euvidada, neschi enzatgi e mintga gada, ch'iua vegni stizzada,
micri enzitgi. II spus ha domondaii de ver sia candeila ed igl jester ha
mussau quella ad el. Ella era sin stizzar ora. Tumentaus ha il spus
duraendau, de stgar tnrnar a casa, e quei ha igl jester bugient dau tier.
Els ein ira d*in zuler ora: igl jester ha aviert la porta gronda fier ed il
spus ei vegnius si el santeri. Ei era bi di: luo il sauteri era buca sco
avon. II spus ha voliu ira en sia casa: mo quella era fatga gin e uegin
saveva zitgiei de quels, ch'eran stai leu. 11 spus ei jus tiel farrer e quel
ha mirau suenter els cudischs e saviu de dir d'in spus, che seigi jus a
piarder avon (schien onus sil di de nozzas. L'autra damaun eilTspus, uss
in umm fetg vegl, morts en casa parveuda.
106. II padrin ed il figliul.
Ei era iua gada in padrin beinston, che havev'in figliol fetg pauper
e quel ha lu aunc pers ses gieniturs schon bauld. El ha priu il figliol
tier el e tratg si el e cura ch*el ei staus gronds, sche ha el dau dauers ad
el ed ha detg, ch'el deigi ira ad enprender in mistregn, qual, ch'el vegli
e sch'ei meunchi daners, sche detti el. II figliol preu ils daners e va pli
lunsch. Mo suenter treis jamnas tuoru'el tier il padrin anavos. Quel di;
^Has schon empriu ora in mistregn V" II figliol di: ,.Jeu hai empriu
d^engular, quei sai jeu ussa."^ „Mo eis iu fin lader?** damond il padrin.
II figliol ha maniau bein. Ussa di il padrin: „Sche ti eis aschi fins,
sche stos ti engular questa notg ord miu nuegl il pli bi cavagl e vegnir
cun quel damaun tier mei.** En quei nuegl erau sis bials cavals. II
padrin ha detg als fumegls, de ver quella notg bein adatg sin ils cavals,
ei vegni laders ed ils fiimegls han empermess de vigliar Ventira notg. II
figliol se trai en de femna veglia e va entuorn las diesch della sera si,
mira digl esch dil nuegl en e vesa chen ils ummens. El roga quels, ch'els
dovessen schar vegnir en ina paupra femna veglia a cauld. ei seigi tont
freid. Ils ummens han lubiu quei. Cu la veglia ei stada en nuegl, sche
ha ella giu a mogna a mintgin in glasin vinars, ch*ei scauldi en. Tut ils
fumegls han buiu in glasin per in ed lu entschiet a dormir, peFtgfii il
vinars ^^nteneva dierma. II figliol ha lu saviu prender commodeivlamein
il cavagl ord nuegl, el va en tiel padrin e di: ,,Bien di padrin, cheu veis
X
Digitized by
Google
638 MSrohen
vies cavagl." ^^Esser eis ti in fin coga!^ di il padrin; ^mo questa notg
stos ti prender ora snt il tgil de mei e mia dunna il batlini e lu aunc
ord det alia dunna igl &m.^
„8che ti sas far quei^ eis ti veramein in fin lader." ?;Quei vi jeu
schon far^ rispund'il figliol. El va a casa e fa in terment umm de strom
e lez port'el eutuorn mesa notg d'ina scala si, si per las finiastras dil
padrin. II padrin vesa quei e di si per la dunna : ^Uss ei il cugliun cheu,
a quel vi jeu dav batlini.^ El leva spert e dat in terment stansch a quei
umm Strom, se cartent de stuschar il figliol della scala giu. Quei umm strom
ei ruclaus ed jus in toe della via vi. Denton ei il figliol se postaus si
sper 'gl escli casa; pertgei el sminava, che siu padrin vessi scrupel, co ei
mass! cun il figliol, e vegnessi o, per mirar, nua cb*el seigi. Bichtig, il
padrin di si per la dunna vonzei: „Jeu stoi tonaton ira giu per mirar,
tgei il figliol fa, sch'el ei aunc en vita, ne tgei.^ El leva e va giuado.
Denton vegn il figliol en stiva, fa. la vusch dil padrin e di si per la dunna:
„Ti podesses aunc dar, avon ch'jeu vom, il batlini ed igl ani. Quei figliol
ei ton in cugliun, ch'ins sa se fidar nuot ded el.'' La dunna, se cartent,
cb'ei seigi siu umm, dat neu il batlini ed igl ani. II figliol va giu ed il
padrin vegn quort temps suenter en combra. La dunna damonda, tgei siu
figliol fetscbi. Igl umm di, el bagi viu nuot. Sin quei di la dunna: „Igl
ani ed il batlini vens ti bein baver mess en truca, cb'el possi buca tier.''
Mo'gl umm voleva saver de quei nuot e per ussa ein il padrin sia dunna
se fatgs en, cb'ei seigien cuglienai. L'autra damaun vegn il figliol cun igl
ani ed il batlini ed il padrin ba stoviu confessar, cb'ei bagi emprin il
mistregn de lader en uorden.
107. Jl tup fegl.
Ei era ina gada ina dunna, cbe haveva mo in fegl. Quei fegl ba la
dunna termess a marcau per cumprar guilas de cuser. De vignir de marcau
ei il buob suatius ad in umm, cbe mava cun in blacb fein, ed el ba pria e
catscbau las guilas en quei blacb, per buca piarder ellas ascbi tgiunsch.
Mo cura ch'els ein vegni a casa, anflav'il mat buca pli las guilas el fein
ed el ba stoviu ira a casa sia senza las guilas. Tut trests ba el raqnintau
alia mumma, co ei seigi ju, e quella ha detg: ,,ti pos esser in toe tup,
catscbavas las guilas en la capiala, scbe bavesses ti uss' ellas.'' L'autra
gada ha la mumma termess el a marcau, per cumprar in tarden. II mat
se regordava fetg bein tgei, che la mumma haveva detg, e suenter haver
cumprau il tarden, ha el catscbau quel en la capialla ed ei vegnius aschia
cun quel a casa. Quella gada cartev'el de ver fatg endretg alia mumma.
Mo la mumma ba sevilau e detg: „Schniap, che ti eis, in tarden catseh'ins
Digitized by
Google
Harchen 639
buc en la capialla. Si dies duevas ti purtar el.^ ^Mo sche I'autra gada
vi jeu schon far meglier^^ ha il mat respondiu. L'auter marcau ha la
mumma termess el per cumprar in bi piertg. Tut leds^ de quella gada saver
far endretg la commissiun, va il mat a marcau, cnmpr'in bi piertg e porta
lura quel en in sughet si dies tochen casa. Schon dalunsch vesa la mumma
a vegnint siu perdert fegl cun il piertg strunglau si dies. Ella va encunter
ad el e sa villa tribel sur sia tupadat. ^Quei ei la davosa gada, ch' jeu
termettel tei a marcau," di la mumma, ,,sche ti sas buca s'enschignar pli
perdert. Ligiavas il piertg en in soghet e runavas el suenter.^ Cura ch*ei
gliei puspei stau marcau, ha il fegl rugau aschi ditg vid la mumma, ch^ella
ha turnau a schar ira el. Quella gada dovev'el cumprar in a cazzetta. El
ha maniau, d'esser fetg perderts, ha ligiau la cazzetta en in sughet e runau
ella aschia tochen casa. Vegneut tier la mumma havev^el isau giu il funs
della cazzetta e lezza ha fatg ina terribla sbarrada cun el. Da leu denvi
Iha a mumma buca schau ira pli il tapalori a marcau.
108. La feglia reuna.
Dil temps, ch'ils affonts vegnevan quei, ch'ils gieniturs giavischavau,
era ei ina mumma, che havev'iua feglia fetg malperderta. Vilada sur las
cattavegnas della feglia ha la mumma detg : ^ Jeu lessel. che ti fusses ina
reuna !^ ed enaquella ei la buoba stada ina reuna.
La mumma haveva mo quella feglia ed era buca de trustiar pli, che
quella era vegnida ina reuna. La mumma ei ida pertut entuorn tier prers
e signurs; mo negin saveva gidar ella. Finalmein eis ella ida tier in
capuciner e quel ha detg, sch'ella savessi rabit schar la reuna en tochen tier
igl altar^ cura ch'el ditgi messa, sche vegli el turnar a far vegnir ella in
carstgaun. La mumma ha ton ditg e ton Hung se dau breigia, ch'ella ha
rabitschau la reuna tier igl altar, cura ch'il capuciner legieva messa, ed en
quei moment, cura ch'il capuciner ha giu finiu la messa, ei la buoba puspei
stada in carstgaun sco avon. Sch'ella ei buca morta, viv'ella aunc.
109. La candeila.
Ina gada era ei ina v^lia tschocca, che magliava glieut. Quella
haveva serau en in buob en nuegl de cauras e lev'engarschar quel, entochen
ch'el vegniess grass. Miutga damauu, cura ch'ella schava ira las cauras,
tuccava ella quellas si dies, chHl buob sappi buca vegnir ora cramados sin
ellas. II buob ha ditg patertgau suenter, co el savessi mitschar, ed ina
damaun eis el semess sut il venter della caura gronda e ha seteniu vid la
palegna liunga. La veglia tschocca ha saviu strichar sil dies alia caura
gronda, sco ella ha voliu, ella ha nuota encorschiu il buob ed ha schau ira
la caura. La caura gronda ei curida egl uaul e leu ha il buob se fatgs
Digitized by
Google
640 MUrchen
libers ded ella ed ei lu fugiusdigl naul on. El ei jus ditg e bein per igl
uaul entnorD, eutocheu ch'ei gliei vegniu sera, ch^el era stauDchels ed haveva
foni. Cheu vessel dalanscli ina clara biala glisch, ed el ei jus suentcr
quella. II buob ba lu auflau ina termeota casa ed en quella treis femnas
veglias, ch'eran vestgidas tutina. Quellan treis femnas veglias ha il buob
riigau ch'ei prendien el en survetsch, ed ellas ban pladiu el. Las femnas
ban fatg bieu cuu ol ed el ei staus leu plirs onus, entochen ch'el ei staus
carscbins si in bi giuven. Las treis veglias, clie dormevau tuttas treis en
in letg e magliavan ord in cup^ mavan mintga notg giu en in grond tscbaler^
nua ch'ei era spir candeilas, che ardevan. Las veglias stizzavan e turnavan
ad envidar si las candeilas. II giuven. che stoveva purtar giu snlprins,
ha ina gada catschau il stumbel d'ina citndeila, cb'ardeva^ en sac. Cura
ch'il giuven ei staus si en sia corobra, ba el priu ora la caudeila e puspei
envidau ella e la caudeila ha dumendau: ^Tgiei vul da mei?^^ ^ Jen lessel^
che ti purtasses mei en il marcan en ina buna ustria e che ti mettesses
a roi daners en sac.**
Sil zuc ei il giuven staus en ina stupenta ustria dil marcau ed el
havev'ils sacs pleins daners. Puspei ba il giuven priu ora la caudeila ed
envidau quella. La caudeila ha dumendau: „Tgei vulV*' „Fai ti, che la
figlia dil retg vogni questa notg tier mei!*' ha il giuven rospondiu. La
caudeila ha fatg, che la figlia dil retg ei vegnida lezza notg tier el. Cura
chHl retg ha udiu, che sia figlia seigi stada la notg giuado, ha el fatg
ligiar biars canials de fil eutuorn sia feglia, per rairar^ nua ch'ella vegni
vi la notg. La sera ha il giuven priu la candeila envidau quella e detg:
„Fai vegnir questa notg la figlia dil retg tier mei e fai ch'ils canials de
fil surtrain 'gl entir marcau.^ La candeila ha fatg, sco il giuven ha voliu,
la figlia dil retg ei vegnida la notg tier el e 1 antra damaun er*il marcau
tut surtratgs cun fils, ch'il retg vegneva ne en, ne ora.
Vilaus, uh'el era buca vegnius sisu, nua sia figlia vegni vi, lai il retg
vegnir eusemen tut la glieut el marcau, sinaquei che la figlia sappi encurir
ora quel, tier il qual ella stoppi ira la notg. II giuven ei buca jus tier
quella redunonza e cura che la figlia ha giu mirau stediamein entuorn,
entuorn, ha ella detg a siu bab, ch'ella hagi buca cattau adagur il. giuven,
tier il qual ella stoppi ira la notg. Sinquei ha il retg schau clomar ora
al pievel, sche tut seigi cheu. Sin quella visada ei 'gl ustier, nua chMl
giuven era, vegnius neunavont ed ha detg: ,.Jeu hai in gast, mo quel va
mai giuadora e sa buca esser quel, che vus encuris.** II retg ha commondau
agl ustier, de vignir cun siu gast ed il giuven ha stoviu vegnir cun igl
ustier en la redunonza. Aschi gleiti sco la figlia dil retg ha viu el, ha
ella clomau: „Grad quel eis ei, che nus encurin!^
Digitized by
Google
Marchen 641
Plein fel lai il retg metter el en perschun e rentar en in ring de
fier. Mo stmsch era el en perschun e rentaus en il ring de fier, ha el
envidau si la candeila e quella ha dumendau el: ^^Tgei vul?^ II giuven
ha detg: ^Jeu less, ch'jeu vegness libers dil ring e della perschun ed il
retg vegness ligiaus en ligioms aschi stretgs, che nagin savess sligiar ora.^
Chen ei il riug e la porta della perschun s'aviarts ed il giuven ha savin
tumar en sia nstria. II retg ei aber vegnius ligiaus aschi stretg, ch^el
podeva strusch trer flad. Cura ch'il retg ha udin, ch'il giuven seigi vegnius
liberaus ord la perschun e seigi puspei en rustria, ha el schau clomar el e
detg al giuven : ^^Ti sas pli che magliar paun, sche ti libereschas mei dais
ligioms, sche dun jeu a ti mia feglia.^ II giuvon ha detg, el vegli far
quel ed ei turnaus en I'ustria. Leu ha el envidau si la candeila e detg:
„Fai ch41 retg vegni libers dils ligioms e ch'jeu maridi sia figlia/^ In-
mediat ei il retg staus libers dils ligioms ed en panes dis ha il giuven
giu legras nozzas cun la figlia dil retg.
La sera de sias nozzas ha el envidau si la candeila. Quella ha
dumendau: ^^Tgei vul?^ ,,Di a nus, sche nus seigien ventireivels ne buc?^
ha el emprau la candeila. ,,Na quei esses buc,^ ha la candeila respondiu,
„pertgei questa nutg ein il sir e la sira sut letg en, per mazzar vus.^
Ussa mira il spus sut letg en e vesa cheu il retg e la regina. El preu
spert il spadun, ch'era sin meisa, e taglia giu ad omisdus il tgau. Allura
damond'el puspei la candeila: „Vegnin jeu e la spusaad esser ventireivels?"^
e quella rispunda: „Oie. Mo ussa pos ti schar ardar giu mei euzacu, jeu
bai gie liberau a ti la veta.^ II s pus ha In schauardar giu la candeila
quklla^notg.
110. Igl umm, che ha cuglienau il giavel.
Ina gada era ei in pauper umm, che steva en sia stiva cun il tgau
pusau els mauns. El havess duvran per il ner basegns daners, savova aber
buca, CO survegnir, ed el anflava negin remiedi. Cheu ha el patcrtgau,
Bch'il giavel vegness, savessi el se schar en cun lez. Igl umm ei aber vegnius
tut bleichs, cura ch'igl esch ei s'aviarts e quel cun peis caura ei entraus.
II giavel haveva ina curteuna tgemblada cun marenghins entamaun ed ha
detg: „Oheu dundel a ti tutt quels daners ad emprest. En in onn stos ti
aber tumar anavos la curteuna strecha, aschglioc eis ti mes. Quels, ch'ein
tgemblai, laschel a ti per schengetg. " Igl umm ha dumendau, sch'el astgassi
buca tumar la curteuna marenghins, avon ch'ei seigi o igl onn. II giavel
ha rispondiu, el sappi tumar, cura ch'el vegli. Sin quei ha 'gl umm priu
la curteuna marenghins, strichau giu il tgiembel e turnau la curtauna
marenghins al giavel culs plaids: „Jcu vi grad tumar ussa.^
Ratoromanitohe OhreatoniAthie. II. S. 4.]^
Digitized by
Google
642 MRrchen
II giavel ha stoviu ira giuadora tut murtiraus^ ed ha murmigniau : ^Ina
autra gada stos ti esser pli mals.^ Igl umm ha aber saviu salvar in bufatg
migliac marenghins.
Praula, praula^ giacamaula,
Sche ti vnl bucca crer,
Sche va giun streglia
E lai tigliar giu in'ureglia;
Meta sin in pal
£ lai tochen nadal^
Sche vegnies Ti ord marveglias.
111. lis treis legns.
Dal temps tils tirrans habitavHn de quels demaneivel d'ina claustra
e quel duvrava tuts ranpins, per metter sutsura ella. In di mav'el en
tier la claustra ed entaupa igl avat, che may a a spass sut la claustra giu.
A quel di il tirran^ sch'ell sappi buca rispunder suenter treis dis ils treis
legnS; ch'el detti si, catschi el el e tuts ils paders ord la claustra. £1
stoppi saver lignar, cons fegls seigien sin quei fraissen grond sper la
claustra, con aults ch'il lac de Laus seigi, e contas steilas ch'ei seigi en
tschiel. Siuquei ei il tirran jus navent tut rubiestiamein ed igl avat
tuorna trests en claustra. Leu ha el raqiuntau tut als paders e quels ein
era vegni trists, pertgei negin saveva, co rispunder sin quellas damondas.
II purtger ha s'encorschiu, ch'ei eran tut trists, ed el empiarMgl avat, tgei
seigi ^scll&biau, ch'ei laschien pender il tgau e tschontschien schi pauc.
Igl avat rispunda, quei vomi buca tier ad el, el sappi tonatont buca gidar
els. Mo il purtger ha fatg pli not, el sappi forsa tonaton dar in bien
cussegl e gidar el. Siuquei ha 'gl avat raquintau la caussa Hung e lad al
purtger. Sch'ei seigi mo quei, sche quei sappi el schon rispunder, ha il
purtger maniau. Aber 'gl avat stoppi dar sia rassa, per schar tschintschar
cul castellan. Igl avat ei staus fetg leds de quei ed el ed ils paders
ein stai contents, ch'il purtger tilli en la rassa. II tierz di vegn il tirran
ed il purtger va encuuter ad el cun la rassa d'avat. Rubiestiamein empiar'il
tirran, sch'el vegli rispunder ses legns e lauter di frestgamein: ,.Gie." Lura
di il tirran: „Sche cons fegls ha quei fraissen si?" „Ual touts sco fustitgs,^
rispund'il purtger. „E con aults ei il lac de Laus?" damond'il tirran
vinavont. „6rad aschi aults, sco quei ch'in crapp po i giu funs/ ei stau
la risposta. „£ contas steilas eis ei en tschiel?" damonda per la davosa
il tirran. „Tontas sco sablun el Hhein," rispund'il purtger. „Bien,^ di
il casttellan, che ha encorschiu, che quei era buc 'gl avat d'avon, ,,ti has
dotg endretg e perquei doveis ti osser avat da cheudeuvi enstagl quel d'avon."
Digitized by
Google
Marchen 643
112. La biala dunna loscha.
Ei era ina gada ina donna giuyna, la qualla era fetg biala e fetg
loscha. Ella temeva de vegnir macorta cun survegnir afiGon^s. Perquei
eis ella ida tier ina femna veglia, ina de pigielsy ed ha mgau quella veglia^
ch'ella vegli far, ch'ella rest! aHTna biala. La veglia ha detg, Bch'ella seigi
contenza de buca survegnir affonts, sche vegli ella schon far, ch'ella resti
adina biala. Allnra ha la veglia priu treis cafes e mulau quels in ad in
en in mulin alia moda veglia. Mintga gada, ch'ella mulava in cafe, ha ei
dau si in bratg. La purla mulada ha la veglia mess sut ina schlond^en sut
il lidimer. Ella ha scummeudau alia dunna de mirar sut la schlonda, avon
ch'ei seigi passau trent' onns. La giuvna dunna ei adina restada biala,
d'ina colur sco viu e latg; mo buca ventireivla. II di, cura ch'ils trent'onns
ein stai vergai, eis ella cun Talva della damaun ida ed ha mirau, tgei seigi
sut la schlond'en. Cheu ha ella viu treis rustgs, in cun capetsch de prer, .
in cun capetsch de muniessa ed in cun la gnievla d'uestg. La dunna ha
viu, che Bch'ils treis affonts, che la stria ha giu mazzau, fussen naschi,
fuss in vegnius prer, ina muniessa ed in uestg ed ella ei en pauc temps
morta della malenconia.
113. La buoba ed il morder grond.
Ina dunna giuvna er'ina gada avon ina casa, nua ch'ei havevan
biala stiva ed ella fuss era ida bugient si ad en per saltar, sch'ella havess
buca giu in affon sin bratsch. Tut en ina gada stat avon ella in signur
en verd e quel ha se porschiu de tener 'gl affon, den ton ch'ella saulti.
La mumma ha dau il popp agl jester, ei ida si ad en ed ha saltan ditg
e bein. Vegnend ord casa voleva ella prender ord da maun il popp al
signur. Mo il signur cun il il pign era stulius. En anguoscha ei la
mumma ida a casa ed ha raquintau als ses, co ei seigi ju. Tuts eran
grondamein contristai. Principalmein la sora voleva buca se schar consolar.
Bargient di ella encunter la mumma: „Jeu vom ad encurir miu frar e tuornel
buc, avon ch'jeu hai anflau el, sch'jeu stovess ira giu egl nffiern.*' Ella ei
ida e vegnida tier ina caplutta. En quella caplutta ha ella detg ditg
paternos, che Dieus laschi puspei anflar siu frar. Avon la caplutta ha la
buoba viu in umm vegl, che ha dumendau ella, nua ella mondi. La buoba
ha raquintau, co il pign seigi vegnius naven e co ella vomi per encurir
quel. Cura ch'igl umm vegl ha giu udiu tut, ha el detg: „En quella
caplutta ei in fest coller; quel pren ti, e nua ch'il fest va, va ti suenter.^
La buoba ei tumada en la caplutta, ha anflau il fest, ed ei da leudenvi ida,
nua che quel manava ella.
41*
Digitized by
Google
644 Marchen
Sueuter in viadi per liuugas vias ei la giuvna vegnida en in stgir
uaul. Chen era ei in eremit, che manava veta sontga. Quel ha la bnoba
damendan, sch'el savessi era dar novas de siu frar. Igl eremit ha rospondiu^
quei sappi el buc; mo el hagi in etg en ina Bcatla^ can quel deigi ella
ira tier il morder grond. Quel hagi in affbn, il qual seigi schon dapli
biars onus en letg malseuns. Mo entras igl etg en la scatla sappi ella
medegar igl affon e lu vegni il morder a far unot dil mal ad ella. Lez
sappi forsa dar novas de siu frar.
La matta ha continuau siu viadi ed ei arrivada tier ina hetta. En
quella era negiu auter ch'ina dunna, che steva sper il letg d'in affon
malsaun. La duuna ha fatg bein vegni alia matta, mo bein spert detg:
^Va po naven bein dabot, mia buna giuvna, pertgiei ti eis gartiada en la
casa dHn grond morder. Quel ei grad jus en igl uaul per in buordi lenna.
Mo sche el tuorua ed anfla tei chen^ lu fa el flues cun tei.^ La matta
ha detg, ella lessi aunc bugient medegar quei pauper affon malsaun avon
ch'ira. Ella preu ora igl etg e strusch ha ella giu tuccau en 'gl affon cun
quel; sch'el igl affon levaus si e curius entuoru. La mumma fuva tut ord
seseza della legria ed ella ha commondau al figl d'ira encunter al bab e
do rugar quel, de far bioii cun la matta, che hagi medegau el. Cura ch'il
morder grond ha viu siu affon sauns e frcstgs, ha el se smervegliau zun
fetg e dumendau, tgi hagi medegau el. II buob ha raquintau, co ei seigi
ju e mess vitier: „Neve bab, ti fas bien cun la matta V"^ Cura ch'il morder
grond ei vegnius a casa, ha la matta emprau el, sch'el sappi buca, schei
seigi in affon giu 'gl uffiem. II morder ha respondiu, el mondi mintgadi
giu 'gl uffiern, leu seigi in affon. sch'ella vegli mirar quel, deigi ella mo
suondar el. En in hoi eiu els omisdus stai avon las portas digl uffiern.
Sin lur splnntar compara in terribel matgiert giavel. La mattatscha ha
domondau quei giavel, sch'ei seigi buc in affon en igl ufflern. II demuni
rispunda: ,,Bein, cheu eis ei in affon, mo quel survegnas ti buc" e lu ha
el dau iu sbatt agl esch. Els han spluntau la secunda gada e lu eis ei
vogniu neutier aunc in bia pli matgiert giavel. Mo era quel ha dau in
sbatt agl esch, schi gleiti sco els ha domondau suenter igl affon. Spluntont
la tiarza gada ha in giavel, ch'era aunc bia pli macorts ch'ils dus auters,
aviert la porta. Quel ha la mattatscha dumendau, tgiei ins stuessi far, per
spindrar quei affont ord igl uffiem. „Qnel survegns ti mo cun menar siat
onus veta sontga, senza plidar in solet plaid. ^
II morder grond, che haveva se fatg nonveseivels, ha commondau alia
mattatscha, de dumendar il giavel, sch'ei seigi era speronza, ch'il morder
grond possi vegnir salvs. Sin quei ha il giavel mussau in sgarscheivel
fuom de fine ed ha detg: ^.Quel ei semptgaus per il morder grond."
Digitized by
Google
Marchen g45
DeDton possi lez aimc far in'emprova e catschar in fist sec el terratsch.
Sche quel porti feglia e flurs de miez unviero, vegoi il morder grond a
vegnir salvs. Siuquei ein il morder grond e la mattatscha i naven digl
nffiern ed arrival en in stgir iiaul, nua ch'ei era terribel grondas cuBchas.
Fetgont sin fest coller sper ina cuscba, di il morder grond alia mattatscha:
„ Jeu vegnel a menar cheu en quei liug vita sontga e rogbel tei de vegnir
suentor ils siat onns, per mirar sch'il fest flurescha." La mattatscha ei ida
vinavon egl uaul ed ha menau siat onus e siat dis vita sontga. Vergai
ils siat onns e siat din, vegn tut en inagada in bi giuven tier ella e di:
^Cara sora^ ti has spindrau mei ord igl uffieru; jeu sundel il popp, che
la mamma veva dau al giavel de tener sin bratscb."
Allura ei la sora cun il frar i per mirar, co ei mondi cun il morder
grond. Ei era miez unviern ed els dus ban ditg stoviu far via tras la
neiv. II fest, ch'il morder grond haveva catscbau en^ purtava bialas flurs
cotschnas ed alvas; il morder sez aber steva cul tgau encunter la cuscba
ed era morts. II frar o la sora ban dau part agl uestg de qnella tiarra
della miracla e lez ei jus cun crusch e cafanun per la bara dil sogn eremit
e fetg bia glieut ein i suenter bara.
Igl eremit, che haveva dau igl etg per medegar il buob, er'in frar
dil morder grond. Tier el vegneva mintga di in aunghel. Mo il di della
mort dil morder grond er'igl aunghel buca comparius e vulent igl eremit
saver la rascbun, pertgiei el hagl muncau quei di, ha igl aunghel detg,
el hagi stoviu compagnar en tschiel Tolma de siu frar cun biars auters
annghels. Igl eremit ha lura dumendau igl aunghel, cons vegnien a com-
pigniar la sia olma. ,,Mo ieu/ rispund' igl aunghel, ^pertgiei ti eis staus
memia loscbs.*^
114. Niesseguer e las grazias.
Ina gada era Niessegner vegnius giu sin tiara per parter ora als
carstgauns enqual grazia. El mava dil lanstross ora ed entaupa in spiritual.
A quel ha il Segner detg, el sappi giavischar, tgei ch'el vegli, quei vegli el dar ad
el. II spiritual rispuuda bein spert: ^Bion e biala veta.*' „Sche quei sas ti
ver,'-* di il Segner e va vinavont. Suenter entaup'el in capuziner e damonda quel,
tgei ch'el giavischassi; quei vegl'el dar ad el. II capuciner rispunda: „Bien
e biala veta.^ dQ^^^ sai jeu buca dar, quei hai jeu schon dan ad in
auter," remarca il Segner. ^Mo pazienzia," di il capuciner sin quei. „Sche
quei sas ti ver," di il Segner e va puspoi vinavont. Suenter in guot
entaupa Niessegner in pur. Era quel empiara Niessegner, tgei el lessi,
ch'el dessi. II pur giavischa: ,.Bien e biala veta!" II Segner di: „Quei
sai jeu buca dar, quei hai jeu schon stoviu dar al prer.^^ ,,Lavur8,*^ clom'il
pur si. „8che quei deigies ti ver," di il Segner e va vinavont. Alia
Digitized by
Google
646 Mi&rchen
fin entsupa Niessegner ina feinna. Era quella dainond'il Segner^ tgei ella
desiderassi, ch^el dessi ad ella? ^Bien e biala veta,^ leva la feinna. Mo
il Segner ha stoviu rispnnder; quel sappi el buca dar. „Ach miarda,^ di
la femna tut malidia. ^Sche quel deigis ti ver^" di il Segner^ ed omisdus
van per lur vias.
115. II spus miert.
Ei era ina gada in giuncher, che leva maridar ina paupra matta; mo
ils ses gieniturs levan buca schar maridar el quella paupra e dustavan^ tgiei
cb'ei podevan. II giuven ha s'empermess cun la giuvna, ha dan ad ella
ina dubla sin la letg e detg, el vegni tal-a-tal di per ella e meini ella a
casa sia; nua ch'ei fetschien nozzas. Ils ses gieniturs han aber fatg ton
mitgiert cun il giuveu; ch'el ei morts della malencouia. Mo la spusa saveva
nuot; ch'el fuss morts. La sera dil di, ch'el veva empermess, ei il spus
vegnius a cavagl cun manti si a von la casa della spusa. El ha domau
ella ord casa e detg, ella deigi se metter sin cavagl cun el. II spus ha
domondau la spusa, sch'ella temi buc. ,,Jeu temel buc, cu jeu sun con
tei,^ ha la spusa respondiu. II spus ha lura scurentau il cavagl el sonteri
dil vitg, nua ch'el era, ei seglius giu en ina fossa aviarta ed ha voliu trer
giu en quella il cavagl e la spusa. La spusa ha aber tschintschau cul cavagl
e podiu fermar quel. Enaquella ha ei tuccau de stizzar ed il spus ei
svanius en la fossa. La matta ha priu il cavagl, ei ida avon la casa dil
spus ed ha laventau si ils ses gieniturs. Quels ein stai surstai e cura
che la matta ha raquintau, co il spus seigi vegnius per ella e co el levi
trer ella en la fossa, ein ei vegni tribel tementai. Els ein i cun la matta
en sonteri ed han anflau la fossa dil figl aviarta. Suenter haver curclau
giu la fossa cun terratsch, han ei fatg vegnir la matta a casa e detg ad
ella, ella sappi viver da cheudenvi de signura cun els. La matta ei da
leu daven stada sc'ina signura en lur casa, ella bueva vin e magliava paun alv.
116. Las tschereschas neras.
In bab haveva treis figls. Quels eran gronds e bials giuvens. Dus
eran loschs e maltschecs cun antra glieut, il giuven era buns e pulits cun
tutta glieut.
En quella tiara era in retg, che haveva ina soleta figlia. Quella ei
vegnida grevamein malsauna. H doctor ha declarau, la figlia sappi mo In
vegnir sauna, sch'ella magli tschereschas neras. Ed il retg ha empermess
la figlia a tgi, che porti tschereschas neras. II bab cun ils treis figls haveva
in tscharscher, che portava tschereschas neras da miez unviem. H bab pren
giu ina canistralla de quellas tschereschas e dat ellas al figl vegl, ch'el
porti ellas al retg sco medischina per sia figlia. II giuven ha priu las
Digitized by
Google
Marchen 647
tscbereschas ed ei jus tier il casti dil retg. Sin via eis el vegnius sper
in a fontaona, sper la qualla in umni vegl seseva. Qnel damonda, tgei el
eh' el hagi en la canistralla. ^Tgatlaunas caiira^*' dat il losch giuven
per risposta. Arrivaus tier il casti dil retg ha la guardia domondau^ tgei
ch'el vegli. Cura ch'il giuven ha respondiu; ch'el vegli portar ina canis-
tralla tschereschas neras al retg, han ei menan en el tier quel. Mo cura
ch'il giuven ha voliu metter ora las tschereschas, eran quellas se midadas
en tgatlaunas caura. II retg era vilauH snr la beffa fatga ad el ed el ha
schau bastunar il giuven aschi de miervi, che quel ha strusch podin turnar
a casa.
Sinquei ha il bab puspei encuretg ina canistralla tschereschas e dau
quella al figl masaun per portar al retg. Era quel ei jus la medema via
SCO siu frar ed ei era arrivaus sper la fontauna. Igl umm vegl, che seseva
sper quella, ha domondau: j,Tgei portas en quella canistralla?" „8ti-iegn
piertg," ha il figl masaun repondiu rubiestiamein. Cura ch'el ei vegnius
tier il casti dil retg, ha la guardia buca voliu menar il giuven avon il
retg. Sin ditg tulenar han ei finalmein nienau si il giuven tier il retg.
Sin camond dil retg dovev'il giuven derscher ora las tschereschas en ina
scadialla d'aur; mo enstagl tschereschas neras, eis ei vegniu ora striegu
piertg, che la scadialla d'aur era tertigniada miserablaniein. Quella gada
era il retg aunc pli vilaus, che tschella gada, ed il frar masaun ha aunc
survegniu pli bia fridas, ch'il vegl. Mo cun tema ha il bab confidau la
tiarza canistralla tschereschas al figl giuven per medegar la princessa. Era
il figl giuven arriva tier la fontauna. II vegl damonda era el, tgei el
hagi en la canistralla ,, Tschereschas neras," rispund'il giuven, ed ha amogna
al vegl, sch'el vegli scbigiar quellas. II vegl ha gin plascher giud tala
cortesia e di al giuven : ^ Jeu vi dar a ti treis cussegls e sche ti suondas
quels, va ei bein cun tei! Sche ti vesas de quels, ch'endiran fom, sche
dai de magliar ad els, sche ti vesas de quels, ch'endiran seit, sche lai
beiber els, e sche ti vesas de quels, che se dattan, sche metta perina els."
II giuven engrazia per ils cussegls e va vinavon per sia via. Sin via vegn
el en in uaul ed afia in formicler, nua che las formiclas havevan nuot de
magliar. Spert bett'el vi in pugn plein miulas de paun, ch'el veva en sac,
alias formiclas e dosta aschia la fom a quellas. AUura va el vinavon e
vegn tier in lac. El anfla sper quel in pesch, che stoveva pirir della
seit e metta lez puspei en I'aua. Mont vinavon t, vegn el en in plaun
enamiez il qual in giavel ed in aunghel se devan, tut che deva fiuc. II
giuven va vitier e metta perina il giavel ed igl aunghel, che mintgin ei
jus per sias vias. Arrivaus tier il casti dil retg, ha la guardia buca voliu
schar iutrar el en il casti. Ei seigi schon staus dus schlampers, che hagien
Digitized by
Google
t)48 Scherzhafte Marchenanfange
cuglienau il retg. Mo il giuven ha mnssau sias tschereschas neras o
sinquei ha la guardia menau si el tier il retg. El ha stovia derscher ora
las tschereschas en la scadialla d'aur e schi spert, sco la figlia dil retg ha
giu magliau quellas, eis ella stada sauna. Mo il retg leva nuota dar la
figlia ad el; sco el haireva empermess. II contrari^ ha il retg domondan
dal giuven, ch'el enqueri ora enteifer treis uras ina curtanna segal ed ina
curtanna dumiec, ch'eran bessas ensemen. II giuven ei jns tier il formicler
od ha leu derschiu ora il graun alias formiclas cun rugar quellas de zavrar
il dumiec dal segal. Inmediat han las formiclas giu fiatg quei e sin I'ura
fixada ha il giuven purtau al retg il segal ed il dumiec. Denton volev'il
retg buca schar maridar sia feglia cun il giuven ed el ha dau si al giuven
la secunda lavur, ch'el stoveva far, avon che survegnir la figlia, numnadamein
encurir in ani, che la princessa haveva avon dis ed onus schau dar el lag.
Mo il giuven ei jus tier il lac et ha clomau ora il pesch, ch'el haveva
deliberau. Quel ha el rugau, d 'encurir el lac 'gl ani, che la princessa
haveva piars. II pesch ei jus giu a funs ed en quort temps turnaus cun
igl ani en buca, ch'il giuven ha saviu turnar al retg. Mo il retg era aunc
buca coutens ed ha dau si al giuven la tiarza pli greva lavur. II giuven
deigi purtar al retg la pli biala flur dil parvis ed il pli cauld fine digl
unfiern. H giuven ei jus dHn quolm si tras neivs e glatscha, entocheu
ch'el ei arrivaus en il parvis. Leu ha el anfiau igl aunghel, ch'el haveva
mess periua cun il giavel, e lez ha rut giu per el la pli biala flur dil
parvis. AUura eis el jus giu lunsch, lunsch tras in uaul stgir, entochen
ch'el ei arrivaus egl unfiern. II giavel, ch'el haveva mess perina cun igl
aunghel, ha hau ad el in tizun cun il pli cauld fine digl unfiern. La flur
ed il tizun ha el portau al retg e lez ha In buca astgau snegar pli la
figlia al giuven.
Scherzhafte MS^rchenanfftnge.
1. Ei era in eremit en ina zella.
2. Oiu sontgia 6ada era ei ina gagliua gaglia, che haveva ina stria
ferdaglia.
3. Ei era in umm ed ina dnnna, che mavan entuorn clavau, vevan si
in capetsch blau e fagievan miau, miau!
4. Ina gada era ei in umm vegl, vegl, che havev'in plugl en in egl.
5. Quei ei la historia dil Signur Intent; ella quoza mo pane temps, mo
maina cala si.
Dei risdar, ni dei di?
Gie, mo vavinavont!
Digitized by
Google
Sagen 649
Ids di buc aschia, pertgei quel ei la historia dil signur Intent; cbe
quoza pane tompB, mo maina cala si.
6. Ina gada era ei in nurser, che veva ina gronda, gronda montanera
e stoveva ira sur ina liunga, linnga pun vi. Ussa ha el grad ded ira snr
la pun vi e lu — — — 1^; O; ^^^ stuein spetgar^ entochen ch'el ei vi.
Sagen.
72. Las trciB filieras sil crest Peinzas. --"
Si] crest Peinzas eran treis ginvnas, che filavan^ ina schuengia, Tautra
gliu, Tautra coniv. In cavrer ei jus ina gada speras vi ed ha viu^ ch'ellas
filavan. Ellas empiaran el, nua ch'el mondi. El di^ el mondi ad encurir
sias cauras. Ina dellas giuvnas di sin qnei: ^Treis ein pigiuradas sin
Tossa." L'autra di: ^Vegn ein davos la Buora," e la tiarza di: ,,Las
autras vegnan tuttas de sesezas." II cavrer ei jus vinavont ed ha anflau,
SCO ellas havevan detg. Treis cauras havev'igl nors magliau e schau
anavos mo I'ossa, vegn eran en davos la Buora e las autras ein turnadas
de sesezzas tier il cavrer.
73. La Metta de fein.
La metta de fein ei ina femna veglia, nera e macorta^ che se zuppa
el fein. Als affontS; che van el feiu^ taglia el la gia las combas cun sia
faulsch. Ins encorscha annc euqualgadas la spida, ch'ella bett'ora sil fein.
74. II bov ner.
En ina alp de Tujetsch eis ei vegniu ina notg in bov ner, che ha
siglieutau tuts ils stiarls de moda^ ch'ei ruclavan in sur lauter en stavel.
Cura ch'ils pasturs han udiu la ramur^ ein ei segli ord tegia et han clomau
il 80gn nam de Din. Sil fletg ei il bov stulius ed ils stiarls ein stai eri.
75. Ils ummens, che devan hartas. ^
In de Peiden midava nuegl. El ei vegnius sil Crapp ault ed ella
Vail dadora ha el vin ina meisada ummens, che devan hartas. Quels ummens,
che gingavan, han clomau neutier el e domendau, sch'el vegli buca schar
scriver en en lur societat. Igl umm ha buca se schau scriver en; el ha
aber enconoschiu tuts quels, ch'eran leu, mo el ha mai detg ora, tgi ch'ei
gliei stau.
76. Igl umm grond.
In mat de Btigniai haveva ina muronza a Rueras -e voleva ira tier
quella a matteuns. Staus vergaus CamischoUas ves'el in hazer umm mont
Digitized by
Google
650 Sagen
ordavoDt ad el. Per vegnir sisii^ tgieinin cbe quei seigi^ eiB el jus pli
dabot; mo ei fiiva buca pusseivel de sattiner il scbani. Ei ftiya ina stgiraglia,
ch'el veseva bnca tec^ nua cb'el mava; mo veseva el adina a von el igl
umm. Snenter esBer jus pliras uras, seDz'esser arrivaus a Rueras, vegn ei
ad el eudament, de trer ora ils calzers e midar giu quels. Struscb ba el
giu fatg quei, scbe ba el \iu, cb'el fuva ora sum in precipeci ed bavess
el £»tg mo in pass pli, fuss el jus surengiu.
^^ 11, Las Tscbalareras, cbe catscban ils tbiers el malsegir.
Ina sera de stad, duront cb'ils pasturs tscbenavan, levan ils tbiers
en stavel anetgamein si e fuian, sco scb'els isassan sil pli fetg. Las
Tschalareras, cbe vegnevan a bratscb, catscbavan els tut empaglia. In
grond stierl griscb segl'igl emprim sur in grepp giu ed ils auters suenter.
Ils pasturs astgavan buc ira suenter per tema de se surdar, pertgei ei
fuva denton vegniu stgir. L'autra damaun eran aber tuts ils tbiers puspei
en stavel.
78. Las Tscbalareras en I'alp de Plattas.
Las Tscbalareras havevan ina gada priu il muvel della alp de Plattas^
e catscban las vaccas tuttas ensemen tras in stretg e malurdau trutg, nua
cbe las vaccas savevan scbiglioc mo ira ina suenter lautra. La fumeglia ba
pegliau ina snueivla tema, mo lauter di eran las vaccas puspei tuttas en
stavel.
79. La Tscbalareras de Segnias.
Deuter la vail Segnias e Mompe-Tujetscb observava ins pli da vegl
entiras roscbas Tscbalareras. Quellas fiivan beindnras vestgidas sco
dunscballas finas e bialas e cantavau. Beinduras eran ellas penderlidas,
sgargnevan e disturbavan il ruaus della notg. Ellas fuvan della glieut fetg
tumidas, scbegie ch'ellas podevan atgnamein far negin donn, priu ora
scb'ensatgi bavess scbau in affon en clavau en iral. Sin quei fuvan ellas
adina lagbiadas e mavan entiras roscbad ensemen tut a bratscb pils clavaus
entnorn. Anflavan ellas in affon en iral, scbe mavan ellas cun el, cb'iu
mai anflava pli. Metteva ins aber ils affons sin in ladretscb, lura bavevan
ellas negina pussonza.
Era dado la vail sogn Placi sper Faltscbaridas udevan o vesevan ei
enqualgadas enqual caussa della Tscbalareras.
80. Les Tscbalareras a Faltscbaridas.
Igl onn dils Franzos, il temps de stad fuvan in di duas femnas de
Faltscbaridas stadas gVeutir di vi sontga Gada a luvrar. Per denter stgir
e clar ein ellas vegnidas a casa per mulscber las tgauras. Endadens Sogn
Digitized by
Google
Sagen 651
Placi; moDt ellas sper ina caglia ora, seglia in stermentus giat ner ord
qaella e suonda las duas femnas quasi tochen tier lur casa. Mont ellas
sur in dutg vi, ei il giat bnca jus pli lunsch, sonder daus suenter quei
dutg si. Suenter ch'ellas han giu mulschiu lur tgauras, ein ellas idas en
casa e seran igl esch. Ellas han lura fatg cazola et entschiet a dir ro-
sari. Tuteninagada audau ellas ina gronda canera sur lur casa si. Igl
esch casa se sarra cun ina tribla scadanada. La canera yegneira pli e pli
datier. Ellas udevan a scalinar, comar, sunar e saltar. Plein tema cuche-
gian las duas femnas da fanestra ora e iresan ina entira societad de
Tschalareras; che fagievan il harlot.
81. Las Tschalareras de Sontget.
Las Tschalareras de sontget mavan en processiun las quattertembras ( ^
daven il tuccar d'Ave Maria entochen il tuccar de stizzar. Ellas erian
vestgidas en tgietschen o verd e fagievan ina canera^ sco cura ch4ns va
culs muvels ad alp. Ellas vegnievan della Vail mala giu mavien ora sogn
Placi; da Murins giu e turnavian enten Plaun de Haida, allura traversavan
ellas la Pun de Plauu grond; mavan tras Patschadauns sin la Bova gronda
e grevan aunc lura, ch'ins udeva neu Sontget. Tgi che haveva la
gagliardia de mirar suenter ord da finiastra, vegneva cargaus pils cavels
e traitgs el RheiU; nua ch'el stove va star entochen ch'ei tuccava de stizzar.
82. II tueit e la dieulda.
Sin Talp de Nadels ban quels ded alp cussegliau ad in tueit, ch'era
denter els, el deigi 86^400^ cun in fusser ^iu en laPaliu; el possi forsa
tier jna-4ieulda. Quei ha il "paupeT toe fatg. El ha podiu tier ina
dieulda ed ei vegnius cun quella si dies a casa. Sco ch'ils fumelgs han
giu plazzau giu quella en tegia^ eis ella ida sut la fnruaischa en e nagin
havess pli risau ora ella; pertgei fein e fine ein gidonters de tuttas
dieuldas.
83. II puoz de Orun.
In di mav' il buob dell* alp Tegia-dadens sper il puoz de Grun ora,
Ei sgurghigliava e fagieva canera el puoz. II buob ha pegliau tema ed
ha entschiet a dir paternos. Cheu ei il puoz puspei vegnius quiets.
84. II lac de Laus.
De bi clar di mava in spiritual sper il lac de Laus ora. Cheu ha
el udiu clamar e lamentar ord il lac. El ei jus vitier ed ha mirau en-
tuoru; sch'el veses enzatgei; mo el ha viu nuot ed il plonscher ord il lac
cuzava vinavont. Cheu eis el se fatgs en, chVi savessi esser olmas ed
el ha entschiet a dir paternos ed inmediat ha ei calau de plonscher el lac.
Digitized by
Google
X
652 Sagen
85. L'jarva de soutga Margriatha.
Soutga Margriatha ei stada ad alp quendisch die meins che siat stads
e zwar zezen. NegiD, che Bavova; ch^ella ftiss ina femna. Id gi va ella
dil Btavel gm, scarpetscha en in crapp e dat en venter. Enaqnella ha il
pastor cattan dagur siu bi bistuoc tgietschen e leva dir al signnn, ch'il
zezen fussi Itn^.&mua^ -Bontga Margriatha aber roga de buca voler gir
ora ed empermetta de dar ad el in mulin, che moli il di segal e la notg
salin senza mai metter si hue in granin. Mo il paster vul nnota saver de
quei e fa vinavont smanatschas de gir al signun, qnei ch'el veva viu.
Ussa empermetta sontga Margriatha de dar ad el ina camischa, che resti
adina alva, pli ch'in scanruui ella e pli alva ch^ella vegui. Mo tut adnm-
batten, 11 paster leva a dispett gir ora. Sinquei empermetta sontga Mar-
griatha de dar ad el; sch'el queschi, ina vacca, ch'in sappi raulscher treis
gadas per di ed ina nuorsa, ch'in sappi tander treis gadas per onn. Mo
tut empermetter ha gidan nuot; il paster leva gir ora.
Vilada ha sontga Margriatha detg, ch'el deigi sfiindrar tochen culiez
e quella jarva en I'alp^ ch'era aschi savurusa e fagieva dar aschi bein
latg las vaccas, ha ella smaladeu, ch'ella ei seccada vi ed ha piars tut sia
mur. Quella jarva vegn aunc ussa numnada: Jarva sontga Margriatha.
86. Las lausas.
In sa magliar lausas ton sco ins vul; quellas fan mai mal, esseud
che sogn Giusep e Nossadunna han sin lur fuigia en Egipta ruassau sut
in lauser e perquei sa ins buca vegnir tussegaus ne survegnir mai tras
magliar lausas.
87. II crapp de sogn Carli.
A Mumpe-Medel ei in crapp, sil qual Carl Baromaus ha scret siu
num; cura ch'el ei vegnius a Muster. Quei crapp numna ins il crapp
sogn Carli.
88. II crapp sogn Martin.
A Mumpe-Tujetsch ei in crapp ed en quel ves'ins la noda d'in pei
d'in umm. Quei ei il crapp sogn Martin.
89. II crapp della Gneida.
II crap della Gneida s'anflava pli da vegl si en igl uaul de Tersnaus.
Quei crapp ha il nausch ruclau giu encunter la caplutta de sontga Cathrina.
Mo il crapp ha untgiu ora la caplutta ed ei setschentaus giu el funs dil
Glogn. Vilaus, ch'el haveva buca saviu smaccar la caplutta, ei il giavel
curius giu sueuter ed ha portau il crap in toe de tschei maun si. El
Digitized by
Google
Sagen 653
crapp oucorscli'ins aunc ils calcognB^ il tgil, il tgau e las caaltschas dil
giavel.
90. II crapp de Salischina.
Sin Talp de Saliscbiua ei lu ualti gron crapp cun duos rusnas, cb'ei
mass grad en in schanugl. Sin qiieH'alp era ina gada in fetg pietus umm,
cbe stev'adina onscbaunglias sin qnei crapp e scbeva pateruos. El ei staus
aschi ditg e scbi bein, cbe sias schanuglias ban fatg en las dnos rusnas
el crapp.
91. II crapp Tschalarer.
Ualti giudem las aclas de Breil ei in ault crapp tnt isolaus d'auters.
Leu se rednnavau las Tscbalareras ; perqaei numn'ins el il crapp Tschalarer.
92. II crapp de sogn Valentin.
A Pigneu mussan ins aunc il crapp de sogn Valentin. El scbai
bucca da lunscb sur la baselgia de sogn Valentin en ina muscbna.
Cnra cbe sogn Valentin ei vegnius sur quolm a Pigniu, ba el
entscbiet ba pardagar. Mo la glieut leu era^mardadira dfi ^^agauns^ Sogn
Valentin ei vignius in di vilaus et ba detg: „Jeu vi mussar, cbe quei, cbe
jeu digiel; soigi ver. Ei glei ver ascbi franc, sco jeti passel cun mes peis
en quei crapp, sin il qual jeu pretgial.^ Et el ei passans culs peis el
crapp, cb'ins encorscba aunc oz ils fastitgs.
93. II crapp dils Tirrans.
Damaneivel della viscbnaunca de Ruscbein, sut il crest della ruina
Fronscbberg ei ina platta cun in per rusnas tagliadas ora sco cuppas.
Ord quellas raagliavan ils tirrans lur suppa, cura cb'ei berscbavan la
caltscbina, per bagbiar il casti de Fronscbberg.
94. II crapp dellas strias.
Sur la viscbnaunca de Ruscbein ei in grond crapp, cbe se pusa sin
ina platta, sco scb'el fuss tcbentaus leu alia posta. Quei crapp bavevan
las strias runau ina notg giu dal quolm e vulevan ruclar el giu sin
la viscbnaunca. Ellas fagievan teribla prescba e clomavan ter ina lautra:
„Fi8tgenei, fistgenei, avon cbe Gieri, Gioder e Rumetg berlien.'* Mo ei ba
tuccau de stizzar, avon cb'ellas bavevan fiuiu ed ei ban stoviu scbar il
crapp sin la platta.
95. II crapp de Cnflons.
En la vall de Cuflons s'anflHn crapp, sil qual las strias vegnan mintga-
mai a saltar. Glieut nascbida dis de quatter tempras ban scbon viu
trentaqnatter pera a saltont sin il crapp, cb'ei per scbiglioc nuot a parti
gronds.
Digitized by
Google
654 Sagen
96. II crapp de Cavrein.
En Cavrein ves'ins ils pass d'ina femma^ ch'ein fitgai stagn e clar
en in crapp. La femna seza ves'ins certas notgs ad encurir ensemen ils
^hiers sterschai, per far penetienzia pils thiers, ch'ella ha faig ira alia malara.
97. II crapp dil giavel sut Vella.
Suit Vella ei in line nomnans Bual e sat ei in crapp e cheu f«-
gievan ei barlutt. Sco perdetga vesMns aunc las nodas de pei canra el crapp.
98. II scazi de Cresta Munteina.
Mont tras Sagogn ora, ha in student della scola nera detg:
„ Cresta Munteina,
Platta pussenta,
E Pezza Mundaun
Vallan pli che Brescia e Milaun.'^
Auters dian^ ch'il scolar della scola nera hagi detg:
,, Cresta Munteina,
Platta puBsenta
E Seglia de tgeuns
Vallan pli che Brescia e Mileun."
En la cresta de Munteina ei zuppau in priel plein daners^ che se muosaa
sonda sontga. In^ che podess cuorrer treis gadas entuorn il crest duront
il tuccar igl Alleluja la Sonda sontga, vegness ad anflar il scaci.
In pur seigi; cura ch'el aravi sin prau a cresta Muteina yegnius
cun la fliua encunter la manetscha dil priel, mo el hagi sachergiau e per-
quei seigien priel e danors sfundrai ed ei seigi lu restau al pur mo la
manetscha.
99. II scazi de Platta pussenta.
Sut la Platta pussenta, che schai sin ils confins de Schluein, Sagogn,
Laax e Fallera, schai in grond scazi.
In inocent affont ei jus ina gada sper quella platta via, cheu ha
el viu ina femna en alv, la quala haveva avon ella treis badlinis in plein
aur, igl auter plein argien et il tierz plein sugas. Ella ha detg agl affbn:
„Prenda gin de tgei batlini, che ti vul, ton scoti pos portar." Igl affon
ha priu ina suga e purtau quella a casa a Sagogn.
100. La caplutta de sogn Benedetg.
La caplutta de sogn Benedetg sur Somvitg doveva vegnir baghiada
ora sil crest de Plaun de cruschs. Mo la notg portav'in utschi alv naven
la crappa e metteva el Hug, nua ch^ella ei us.
Digitized by
Google
Sagen 655
Ca ei ya de nossa glieut a Roma, damondan ei adina, sch'ei seigi
carschiu en pastg en la via, che meina si sogn Benedetg.
101. II scazi de Putnengia.
Alias dudisch per Nadal notg se muossa in custeivel scazi en la
tuor de Putnengia; mo quel ei fetg grevs de survegnir, pertgei in sgar-
scbeivel tgauu nor cun egls de fiuc sesa sin el.
102. Las vaccas de Putnengia.
Ei fiiva il di avon sogn Placi, ch'in pur vegniva ina clara e biala
sera en encunter Selva. Arrivaus dadens Dieni aud'el in grond scadanem
de thiers. El mira giu e vesa entuom las ruinas de Putnengia in rosch
vaccas, cbe pascnlavan per ils praus aunc buca fenai entuom. Igl umm
saveva buca capir quei e vegn perquei en gronda tema. Spertamein va
el a casa, mo cur cb'el ei gl'auter di turnaus ora da Selva, vesa el per
siu grond smervegl ils praus de Putnengia en flur sco avont e nagiu
bavess encorscbiu, cb'ei fuss stau en tbiers.
103. La veglia; cbe ba tuccau la mugia.
Ei fuv' inagada in fumegl cbe perveseva, cbeu vegn ina femma veglia
en nuegl e roga per empau latg. Igl umm ba detg, el seigi mo fumegl ed
astgi buca dar latg scnza lubieutscba dils patruns. Sin quei va la veglia
de fussau ora, tucca ina stupenta mugia sin la cruscb dil dies e di: ,^Q,VLei
dat ussa ina gada in brav bi biestg, ne buc? 6ie^ scb'jeu surveguel bait
buca latg^ sche stoi jeu ir." Cun quels plaids ei la veglia ida ord nuegl
ed il fumegl ei stans mal, cb'el ba stoviu scbar ira ella cun ils mauus
vits. Lautra damaun, cura cb'il fumegl ei vegnius a parver^ ba el viu,
cbe quella mugia, la qualla la veglia baveva stribau, bavev' empau dies
ault. Miront el allura pli bein, ba el eucorscbiu, cbe la mugia bavev' il
malner en la cruscb dil dies e saveva buca star sin pels pli.
104. II rap el parlet d'aua benedida.
Zignau voleva in ina gada mirar, scb'ina femna, cbe baveva
scbliet num, fussi ina stria. II mat ba mess in rap cud la cruscb ensi
el parlet d'aua benedida, cbe quella femna fiiv'en baselgia. Cura cbe la
femna volev'ira ord baselgia cun ils auters, anflav'ella negina porta ded ir
ora e mav' entuorn, sco scb'ella fuss stuorna. Ascbi gleiti sco il mat ba
volviu il rap el parlet, ba la femna saviu ira ord baselgia.
105. La stria de Cbiscbliun.
In umm ed ina dunna de Cbiscbliun, cbe bavevan negins affonts, ban
in liuug temps scban star cun els ina femnn jastrn. Sur Sontget si
Digitized by
Google
656 SageD
possedeva quei umm in grond clavau plein fretg. In di eis ei vegniu gin
ina stermeutasa laviDa^ che ha staschau il clavau gin atraa Sontget, tochen
giu la Scaletta e cuvretg en quel totalmoin. Igl umm plirava, ch'el hagji
buca fein per ses thiers e sin quei di la femna, che fnva tier el, el
dovei preuder ina pala e veguir cun clla, aluscha vegli ella mussar ad el,
tgei ch'el hagi de far. Igl umm h^ fatg per cammond e strusch ha el gin
cavau surora in per palas neiv, sche ha el giu siu fein. Sminont, che
quella femna seigi ina stria, ha el fatg persenn, sch'ella mondi en ba-
selgia e sch'ella ditgi leu paternos. El ha viu, ch'ella mava savens sin
claustra e cura ch'ella fuva leu enschanuglias sco antra glieut, sche
fagiev'ella ira la bucca tout sco ella podeva, sco sch'ella schess paternos.
Mo cura chains ha tadlau pli bein sisu, tgei ch'ella digi^ sche han ins udio,
V \ ^ ch'ella scheva adina mo; „Fil alv, fil blau; fil alv, fil blau".
106. La stria de Vrin.
Ina gada era ei ina fetg biala matta enta Vrin, la qualla plirs
mats havessen giu bugieu. La mumma dMn de quels mats, che saveva
pli che magliar paun, ha temiu, siu figl survegni buca quella matta e
perquei ha ella fatg ina fetg biala petta, la qualla ella ha dau alia matta.
La matta era tut loscha sin quella biala petta ed ha mnssau ella a siu
fumogl. II fumegl sminava buca bien ed el ha detg alia matta: ,,Sch'jeu
sun buns per in cussegl, sche dai la petta a tin engarschaun^. Mo la
matta leva magliar ella e di: ,,Na ina aschi biala petta dun jeu hue al
piertg^. II fumegl di: ,,Sche dai mo miez e glauter mioz maglia hue,
tochen ch'il piertg ha buca magliau'^ La matta ha allura dau miez la petta
agl engarschaun eschi gleiti sco lez ha giu magliau la petta, eis el curius e
voleva far giu gl'esch della casa della dunna, che ha giu dan la petta.
La matta era contenta, sc'ina olma d'haver suondau il fumegl ed ha ber-
schau Tautra mesadat el fine.
107. II cudisch e la striadira.
II scarvon Duitg era staus a Muster cun ils signurs. Ei era igl
atun e turnout a casa ha el buca podiu arrivar entochen Breil; el ha
stoviu star sur notg en in clavau dellas aclas de Dardin. Schi da mesa
notg eis ei vegniu en quei clavau, nua ch'el dormeva, spir hazlas, che
fagievan ina terribla ramur ed emprovavan traso ded ira cul cudisch, aschi
ch'il scarvon stoveva tener quel traso sut bratsch. Quei era tut striadira
A screta cudisch, el che voleva perquei ira cun quel.
108. La stria e la gromma.
Ina ga ei in umm de Dan is jus si Breil cun ina brenta gromma si
dies. El ha entupau ina femna veglia, che saveva pli che magliar paun.
Digitized by
Google
Sagen 657
Qnella ha domoudau el, tgei ch'el hagi eu la brenta. Igl um rispunda:
^Figneclas.'^ Cura ch'el ei staus a casa ed ha mirau en la brenta^ sche era
ei en figneclas enstagl gromma.
109. Igl etg de far gromma.
In calgier deMuster ha viu, co la danna della casa, nua ch'el lu-
vraya, unscheva la panaglia cun in etg mellen. Quel ei curdan si ad el -^
ed el tratga: Jeu vi mirar sisu empan, tgei qnei ha de muntar. La dunna
pren In ina scadiolla gromma e tilla panaglia cun qnei e pren ord la
panaglia plirs gronds stiecs paschada. Ussa ha il calgier savin, tgei qnei
etg vegli dir, ed el ha tut dascus priu empau de qnei etg ed ei jus cun
quel a casa. Suenter haver unschiu en sia panaglia cun igl etg, ha el
mess en ina scadioletta gromma e tratg panaglia ed era el ha survegniu
plirs stiecs paschada. Mo cheu ei in grond umm ner vegnins en stiva cun
in belezia cudisch snlerau ed ha dumendau, sch'el vegli buca se schar
scriver en. „Mo bein fetg bugient^, e cura chMgl umm ha dan il cudisch,
sche ha el scret en: „ Jesus Maria." Sin quei ei igl umm stulius ed en
il cudisch della striadira, ch'il calgier haveva en ses mauns, era ei scret
en miez la vischnaunca.
110. La stria de Matirgia.
La stria de Mat^rgia ei stada la davosa en la Cadi. Schon pliras
gadas havev' igl Obrigkeit voliu schar pegliar ella, mo ei havevan mai
podin fermar la stria, pertgei quel, che peglia ina stria, sto poder tener ferm
ella, eutochen ch'ella fa treis turnighels el luft. Aber la stria de Matirgia
era vegnida pli fina e mava mai giest atras il vitg Muster, sco la via
menava^ sunder tchuncanava adina sper la casa Capeder sut quella dils
Berthers ora. In sin cumpar era se schaus gin cun igl Obrigkeit, de
metter ella a mauns al salte grond de cumin, cun vegnir cun ella permiez
il vitg si e sper la casa dil Landrechter. Cura che la stria ei vegnida
lautra gada a Muster, ha el detg a sia cumar: „Bien di cumar, co va
ei?^ La stria rispunda: „Ei va adina cun la honur, cun lezza mondel e
cun lezza tnomel en ed o de Muster." II cumpar di allura, ch'ella deigi
compignar el, els hagien gie de bia de tschintschar en semen. La stria
ei stada contenta d'ira cul cumpar ed ha buca astgau schuncar gin il
stradun, per buca far suspects a sin compogu.
Vegnet si avont la casa dil Landrechter, pegliHl salter si ella e
tegn ella ferm, era duront ch'ella fa ils treis turnighels. Uss' era la stria
piarsa ed ha stoviu se schar menar, nua ch'il salter ha voliu. Gl' Obrigkeit
ha la schau berschar ella sin in cassett lenn, leu avont la casa dil Land-
rechter.
Biltoroinanitcbe Chrettomatbie. II. 3. 42
Digitized by
Google
658 Sagen
111. La stria, che haveva se fatg cavagl.
In fdormann de Snrrhein vegniva con dus caval encunter la pan
gronda. Tnt anetgamein se fennan ils cavals e fan buc in pass ne anayont
ne anavoS; sche gie ch'il vitoriu deva cuu la gheisla ed ils pugns. Ils das
/".^cavab havevan aunc mai se mussau stetics ed il yiturin ha finalmein se
fatg eu; ch'ei podess esser striegn, che havess noschin ils thiers. El
catscha siu cunti en in calun al cavagl de maun seniester ed enaquella
han ils cavals puspei tratg sco vivont. Vid il cavagl vesev'ins negina
noda dil cunti, zun nuot. Mo gl'auter di ei vegniu a doctor ina femna,
che haveva giest quei snez enta culiez. Quella han ei pegliau si ed igl
Obrigkeit ha termess ella a Cuera sin dertgira, aber il striegn ha gidau
ella ord tuttas fallas.
112. Ils cavals dil barlutt.
Dus frars de Muster havevan plirs cavals, denter auter in colli ed
in schemel. Mo quels dus thiers vegnevan adina duvrai da notg dellas
strias. La damaun vesevan ils fiunegls, ch'ils pauper thiers eran tut en
ina aua dil suar ed ils cavels della cuma e delta cua eran fatgs en ter-
schollas. Ina damaun ha in mat de Muster entupau quels dus cavals
curent tut spueutai giu dil fistatg dil Run, pertgei ch'ei era gleiti las uras
de tuccar de stizzar e lura stovevan las strias haver mess ils cavals en
stalla, aschiglioc schabiav'ina disgrazia cun els e las strias havessen bucca
savin se naziar ded els pli. Ils cavals eran taccai sut e havevan si lor
cumets e hottas, aber il car, el qual las strias sevevan, podev'il mat buca
ver. El udeva mo lur gibels e lur risadas.
113. Igl umm e las treis strias.
In umm, che mava tras las Pardiallas, ha viu leu en las caglias treis
femnas. Igl umm saveva buca capir, pertgei quellas se zuppassien da bi
clar di ed ha rugadau neunavont ellas cun siu fest. El ha viu, ch'ei era
femnas, ch'ei enconuscheva, las quallas eran vegnidas sin lur scuas dil
barlutt. Las treis femnas han smanatschau ad el, de manizar si el, che
las gaglinas sappien magliar, school ditgi ora ad enzatgi, co el hagi anflau
ellas en las caglias.
114. La tatta stria.
Ord dado il vitg de Butschanengia viveva ina femna cun ina tatta
ed ina buoba. La femna fagieva adina compognar la buoba la tatta a
messa ed admoneva la buoba, de star eri e far suenter tut quei, che la
tatta fagiessi avon. Mo la pintga ha detg, ella astgi buca far suenter
^ alia tatta; pertgei cura ch'il farrer aulzi si quei popp per las combas, sche
Digitized by
Google
Sagen 659
hagi la tatta si in cumet e ditgi traso: „ Quotas e rabaizas; guotas e rabaizas.^
Antra glieut fetschien aber buca de quellas caussas. Lura ha la femna
yiu; che la tatta era ina stria.
115. La casa ch'ei schallada.
In mat; che mava savens tier ina matta^ ei vegnins ina sera tier ella^
che la giuvua e la mnmma smiuavan nuot e vesa co quellas purtavan in
curte ana e schevan: nTgi^ che sponda mo in stel aua^ a quel deigi la
casa schellar ensemen sur siu tgau en. Nus lein ira a biala stiva ed
essan segiras, che negin va cun rauba ord casa.^' II giuven, che ha gleiti
viu; ch'ei era duas de pigiels, ha spert dau in stausch; chUl curte ei dar-
schiuB ed ei fugius cun dus segls ord casa. Mirout el anavos ha el viu,
che la casa era tut schellada e las duas strias cun ella.
116. La stria, che mava a cavagl sin I'uolp.
In pur de Faltscharidas ha viu mout sper il pegn de Rodund sut
Lunpegna ora ina femna cun in barlac tschietschen e verd ^d in schierl
si dies, che mava a cavagl sin ina uolp d4n pegn si.
117. II barlutt si Russein.
In nmm de Villa haveva la biestga si Russein. Ina sera eis el jus
a vitg. Turnout anavos ha el udiu, co ins saltava e sunava en siu nuegl.
Pleins tema ha el udiu ina vusch, che hag detg: „Sch'il patrun dil nuegl
vul vegnir en ed ira treis cun mei, sun jeu fetg contenza." Sinquoi ha il
perveseder fatg la sontga crusch e tut ei stau quiet.
118. La stria si Schlans.
A Schlans carteva tut mal sin ina veglia. Aber per franc saveva
negin, sch'eis fuss ina stria ne buc. En ina societat ha in giuven detg,
el vegli schon saver far ina emprova cun la veglia e far seglir quella ord
da fanestra, sch'ella seigi ina stria. Ses camerads levan buca crer quei ed
el ha schau vegnir sin TemprovA. II mat ha cargau ina pippa tubac e
mess^n rena benedida dils treis sogns retgs denter en.. El ei jus eu
casa della veglia, ei semess encunter gl'esch et ha fimau tubac. Ualti
gleiti entscheiva la veglia a vegnir malruaseivla e di al giuven, el hagi
ussa prop! in schliet tubac, ella possi buca vertir quei fem. II giuven ha
aber fimau vinavont ed ei buca se muontaus navent digl esch. Vesent la
veglia, ch'ella saveva buca mitschar zanua auter, seglia ella si, arva la
fenestra e cun iu sgregn se bett'ella della fenestra ora. Da leu denvi
han ins saviu, co ei steva cun la veglia.
42*
Digitized by
Google
660 Ssgen
119. II rin della striadtra.
Atod onns ei in ainm yegneos daven da Rnenn tras las aclas de
Siath per tard en la ootg. El yegn tochen Clayadi tier in claTSziel spcr
in uanl e crappa. Tut eninaga s'encorscha quei umm^ ch'el era en in rin.
nna ch'ina partida striadira sunava e saltaya. In de qnels atrinns regs
nentier qnei nmm, numma el per num e gi: ^Uarda, sche ti gis cva ad en-
zatgi qnei^ che ti yesas chen, sche yai bnca bein cun tei!^ Igl unnn^^ba
cmpermess bngien de quescher tgeu, mai sch'el yegni libers, mo el ha en-
conoschea fetg bein qnei umm, che plidaya cun el. La fiasta de aof^ Led
yegnan In il striun e lauter umm in sper lauter a messa en la caplatta de
sogn Leci. II striun dat yi ina presa tubac agl umm, mo quel yuI bnca
prender. Sinquei muoss' il striun, ch'el deigi prender e quescher, schigltoe
hagi el buca de spitgar bia bien. Igl umm ha sin quei priu la presa ed
el ha mai detg ad enzatgi, tgi s'anflayi el rin de Clayadi. Della tema
aber, ch'el hayeya pegliau, eis el yegnius malseuns e morts gleiti suenter.
120. Las strias sin la pun de sontga Oada
II prer maya ina gada cul caluster sur la pun de sontga Gada. £i
era quitordisch strias sin la pnn ed omisdus han stoyiu ira miez tras
ellas. Cura ch'ei han giu passau la pun, ha il prer fotg ira yi il caluster
per dir alias strias, che quellas, che yeglian yegnir libras, deigien yegoir
cun el. £i gliei yegniu mo siat e quellas ha il farrer deliberan. Las
autras siat ein stadas dil giayel.
121. II cayrer e las treis strias.
Mont il cayrer de Muster ina damaun cun sias cauras, sche ha el
cattau adagur treis magliacs de sablun fatgs si per la notg yargada. EU
ha sminau pauc bien e fatg si sin il pli pign ina crusch cun siu fest.
Cura ch^el ei staus siado cun sias cauras, ha ei dau garnialla tut alia
Btuorna, che sias cauras deyan si gronds beschels. Turnout cun las cauras
a casa, ha el mirau suenter, sch'ils treis magliacs seigien aunc leu e rugadau si
quels. Sut il lis dus magliacs, nua ch'el hayeya buca fatg la sontga
crusch, era ei duas femnas mortas, sut il pigpi aber nagin.
122. II cayrer, che maya a Nossadunaun.
A Pigniu era ei in cayrer, che negin sayeya, danunder ch'el fuss.
Cura ch'el yegniya firaus e domengias sigl ault cun ses thiers, sche tar-
giey'el ora calzers e caltscheuls, tagliaya si sias solas pei e maya pw las
preits crapp ora a Nossaduneun a messa e la sera tumaya el tonaton a
casa cun tuttas sias cauras. Quei ha el £atg quendisch onus, ed ei allora
morts SCO in sogn. El hayeya ina gada se schau scriyer en el oudisch dil
/Google
Digitized by^
.J
Sagen 661
striegn ed ha fatg penetienzia cnn ira sin quella strsppazusa moda a
Nossadnnann.
123. La processiun dellas strias sin il Run.
In nmm ha inagada viu el Run per la fiasta de Sontgilchrist ina
processiun, bia pli gronda, che la processiun de sogn Placi. £i era de tuttas
sorts glieut, denter auter era ad el enconuschenta. Yegnent las femnas
pli datier ded el, ha ina femna grin: ^Havesses ti buca la scrotta cotschna
eata cnliez, sche lessen nus far tei aschi menedels, che las gaglinas sa-
vessen magliar si.^
124. La buoba^ che saveTa far miurs.
En iaa familia a Sagogn s'anflavan dnas snadrinas a cuser. Ellas
luvravan vid plirs vestgius de colurs claras e recentas. Vesend la bnoba
della casa quei, sche clom'ella tut en ina ga cun legherment: ^Quei fuss
bialas scrotas de far miurs. ^ La suadrina ha detg: „6che fai pia ina.^
La pintga ha buca schau dir duas gadas e fatg ina miur ord stratscha.
La snadrina ha detg, ella deigi era far ira la miur. ^Gliez sai jeu
buca far, jeu stoi ira avon et emprar la mumma,^ ha la buoba respondin ed
ella ei ida on stiva dadora. Suenter panes moments eis ella tumada en
schent: ,.Ussa vi jeu guess far ir la miur." Ella pren zuola e suffla la
miur de stratscha, ch^ella ha entschiet ad ir, che negin ha mai viu
pli ella.
125. II scholar della scola nera^ che saveva far star eri.
Ina scolar della scola nera vegneva ina gada cun in umm della gouda
de Laax giu. Vi della yard de Castrisch aravan la glieut dapertut sin
ils funs. II scolar della scola nera ha detg agl umm: ,, Quels cheuvi vi jeu
far star tuts eri.^ El ha detg in per plaids e tut quels, che aravan, oin
en ina gada stai eri, sco sch'ei fussen petgas de sal. Mo in luvrava
ruaseivlamein vinavont. Igl umm ha domondau il scolar della scola nera,
pertgei ch'el sappi buca far star eri quel. „Cun quel sai jeu fer nuot,"
ha il scolar della scola nera respondin, nQ^^^l ^^^^ "^^^ ^ tqita sin neginas
enzennas.^
126. II 8cola!r della scola nera, che leva maridar.
Ina ga era ei in scolar delle scola nera, che vegneva savens a Pigniu
e leva maridar ina matta de quella vischneunca. Mo la matta voleva buca
saver bia ded el e per gudignar la bunaveglia della matta ha il scolar
della scola nera empermess, sch'olla vegli dar ad el enzitgei sin la letg,
sche vegli el mnssar ad ella enzanua en la greppa, una ch'ei se sarvi ina
aveina d'aur, sut la quala ella sappi motter in cup de lenn, che s'empla-
Digitized by
Google
662 Sagen
nescLi miutga quart onu cun aur. La matta ba aber nnota giu merv^lias
ded el ed il scolar dolla scola nera ha buca nussau ad ella Taveina.
127. II scolar della scola nera^ che baghiava casa.
Ina gada ba iu scolar della scola nera detg ad in nmiii si Tujetsch^
cb'era vid bagbiar ina casa, sch'el deti ad el quei, che sia dnnna hagi snt
il schos, vegli el bagbiar la casa e mirar, che la casa seigi si, avont ch'ei
tuchi lauter di de stizzar. Igl umm ei staus d'accord de far quei patg cuu
il scolar della scola nera; pertgei el saveva buca, tgei quel della scola
nera volessi. Mo cura ch^igl umm ha tscbintschau cun il farrer, ha lez
bein capiu, tgei il scolar della scola nera hagi maniau.' II farrer ha
detg agl umm, el deigi star I'entira notg sper ils zens, e sco ch'ei seigi
da las uras de mesa-notg, deigi el tuccar de stizzar. Cul serar notg fuv*
vid quella casa luvres senza fin e cura ch'ei deva las dudisch della notg,
era la casa ualti finida. Mo igl umm, ch'era sepinaiis en clntger, ha im-
mediat suenter mesa-notg tuccau de stizzar e cheu ei il scolar della scola
nera e ses luvrers tut en ina gada stai stuli, che negin ha viu els pli. Vid
la casa muncav'ei mo in barcun e quel ban ins mai saviu fermar si.
128. II scolar della scola nera, che sa I'ura.
Ina ga ei in student della scola nera staus a quartier tier la familia
en la casa de Son tga Maria. Mintga ura, che deva, scheva el: ^Buca quella
ura, ina autra.^ Cura ch'ei ha dau las dudisch de miez-di, ha el detg:
„ Quella ura e hue ina autra^^ ed en la medema ura ha la duuua della
casa survegniu in pop.
129. II scolar della scola nera ed il drac.
Ina ga ei in student della scola nera staus a mauer en Talp Russoiu.
La sera ha il scolar entschiet a snnar o In detg al signuu, ch'el deigi
mirar en tschaler, co ils curtes sbalunien. II signun ha mirau en tscbaler
e viu, CO ils curtes parevan de siglir in sur lauter. Plein tema ha el
suplicau il scolar della scola nera, de po calar de sunar, ch*il latg mondi
buca tut sutsu. In moment ha il scolar della scola nera calau cun sia
musica; mo bein gleiti ha el puspei eutschiet a suuar pir che mai e detg
al signun, ch'el deigi mirar en treglia, co la fumeglia se rocli. Cura
ch'il signun ha mirau si, seruclavan la fumeglia tutta in sur lauter ora.
Quei scolar delta scola nera ha allura raquintau, ch'el seigi vegnius
en Talp per laventar si e menar dil Rein giu in drac, che devastassi tutta
la vallada. Scb'els veglien mirar, co quei mondi tier, sche deigieu els
vegnir gliauter di en tal e tal liug e sefermar cun tarscheuls vid ils pli
gronds pegns, ch'il drac posei bucca trer els tier sesez. II signun e sia
Digitized by
Google
Sagen 663
fumeglia havevan grondas merveglias de mirar tier, co i mondi, e I'autra
dainauD beiu marvegl han els compignau il ecolar della scola nera in toe
ed han se ligiau vid ils pli gronds pegns, chUl scolar ha encuretg ora.
Lez ha lu entschiet a sanar e tut en iua gada el in tribel drac vegnius sut
la greppa ora. II scolar della scola nera ha boss al drac in cavester sal
tgan^ ei semess sin el a cavagl e scurentaus cun el della vail guiado,
che la crappa deva fine. Cura che la fumeglia ha viu il drac, tergieva
el els cun tala forza tier sesez^ ch'ils pegns se zaccadevany sco caglia
triembel.
130. II scolar della scola nera ed il crapp or' il Piogn ault.
In scolar della scola nera, che mava per la via veglia a Muster, ha
detg, ch'il crapp sper il piogn ault a Perdomet vegni ina gada menaus ora
el plaun Surrein.
131. II scolar della scola nera a Madernal.
In auter scolar della scola nera^ che mava per la via vedra^ ha
detg, che si la Schetga seigi ina cristagla, che valli pli bia, ch'il plaun
Madernal, e sche mo ina gaglina sgarsassi, vegnessi ella alia glisch.
132. II scolar della scola nera si Segnas.
Ei era in scolar della scola nera, che vegneva mintg'onn a Segnas,
nua ch'el mava adina en la medema casa a mener. II davos onn, ch'el
ei staus, ha il scolar della scola nera detg al bab de quella casa, el tuorni
buca pli, daners hagi el era bnca de dar, per remunerar el; mo el vegli
far, ch'el vegni richs detgavuuda. Sin la damonda dil bab de casa, co
quel sappi daventar, ha il scolar della scola nera respondiu: ,,Vus stoveis
vegnir cun mei entochen si Stgieiuas. Cura che nus essan buuamein si.
sche vegn a vegnir ina stermentusa malaura. Tumei aber nuot, ei daventa
a vus nuot de laid e sche vus veguis cun mei tochen sisum, sche veguis
vns anflar enzitgei, che fa vus richs avunda, vus astgeis aber tschiu-
tschar nuot e sche vus scheis in plaid, ei tut piars."^ II bab de casa ei
staus contents, e lauter di de marvegl ein els semess sin via. £i era in
bi di; mo cura ch'els ein stai sisum Lundemai, ha ei entschiet ina sgar-
scheivla aura. Ei gliei vegniu tut stgir ed il bab de casa ha pegliau
tema e detg: „ Jesus Maria.'' Mo cheu ei il scolar della scola nera e
cun el la malaura stada svauida ed il pur ha stoviu turnar a casa, senza
haver anflau il scazi.
133. II scolar della scola nera ed il scazi de Madernal.
In scolar della scola nera ha detg ad in pur, che arava en il plauun
de Madernal, ch'on sin prau seigi in parlet daners, ch'el anfli cun arar;
Digitized by
Google
664 Sprichwdrter
mo el astgi buca zundrar, Bchiglioc survegni el buc il scasi. II pur ha
engrazian ed arau yinavout spitgout il scazi. Tut ei ju bein, tochen tier
il davos zuolc. Chen ei la manetscha dil parlet veg^ida en la palata ed
il pur ha pleins plischer clomau: ^Oiavel-en nssa havein nus il scasi.*
Mo strusch era il num dil oausch staus ord sia bncca, che la manetscha
ei rutta ed il parlet sfundraus cud gronda ramur giufuns il terratsch.
134. La muria grouda a Ladir.
Ina sera ei vegniu ina femna veglia vestgida en ner^ ei ida en
iua casa sisum il vitg ed ha dumendau leu de manor. Mo quels della
casa han detg, els hagien buca plaz, denton ella sapi dormir sin clavau.
La dnnua en ner ei ida vi n clav au e suenter han ins mai viu ella.
Glauter di ei aber rutt ora la muria a Ladir.
135. Las duos femnas de Mompe-Medel.
Dil temps della muria gronda era miert ora tut a Mompe-Medel;
tochen sin duos femnas veglias. Mo qnellas mavan fetg mal d'accord,
aschia ch'ei savevan guanc ira vi Muster a messa ensemen; sch'ina mava
pella via veglia giu, mava lautra da Ragischs giu a messa.
Sprichworter.
209. Per stupar la bucca a tut la glieut^ eis ei buca carschiu mescal
avunda.
210. Detta fina^ mauns lischeuts; bi dado e nuot dadens.
211. Mo cun in crapp fa ins buca mir.
212. Pauc giudezi; bia caprezi.
^213. Aschi ditg sco ins ha dens en bucca; sa ins buca; tgei ch'ei tucca.
> 214. L'aua ed il pievel po negin tener.
; 215. Pli grondd il schambun^ pli gronds igl amitg.
216. Coccas senza firina; ummens senza cor.
217. Negin remiedi, negin fastedi.
218. Biala puguiera dat schliatta fiera.
219. Igl onn ha ina gronda bucca.
220. Prer cun buna parvenda conta bein.
221. Denter duas soudas dat ei bia marveglias.
222. II vischin ei miez parents.
223. Oaglina^ che va per casa e clavau^ u ch'ella picla u ch'ella ha piclau,
224. Sisum tut e giusum nuat.
Digitized by
Google
Sprichwdrter 665
V x225. Bien yin & tschintscbar latin.
226. Nua ch'il giayel sa bnca metter ils corns, metta el la cua.
227. In nmm de paglia valla ina femna d'aur. (jj-cn^-i.^^.*^
228. Bia pnrschals ein bnca tscbnpials.
229. Ei dat adina calzerS; che vegnan dretgs a das.
230. Per cavar cristaglas, va ins buca sur mar.
231. Mintga rosna ha sia davella.
232. Pintga braunca, pintga mona.
233. Ins sto buca far la fiasta avon la vigielgia.
234. Cnls zens tuccan, audHns buca las bransinas.
235. Buns tiarms, bunc vischins.
236. In cunti gizza lanter.
237. lis tganns pigns norlan adina.
238. Buobs mutschig^ns, nmmens roerveglius.
239. Gronda migionza, pintga pussonza.
240. Riendi per spiendi.
241. Cora che tut di, che la vacca seigi gaglia, ba ella zanua in tachel.
242. Ina tupa miur ei quella, che ha mo ina rusna.
243. Viver e schar viver.
244. Oronda casada, pintga jerta.
245. Studens han bia parents.
246. In fuom pign drova pauca lenna.
247. Vanadat ei ina flur de mesa-stad.
248. Buna tschera dat bunas candeilas.
249. Basta, frina et aua dat pasta.
250. Gronda furtina fii schliatta frina.
251. Marvegl sin ils quolms e tard en I'ujarra porta la megliera pagaglia.
252. Vacca bein tenida, veschla bein unschida.
\ 253. Ord il vin nescha sgurdin.
254. La roda va entuorn.
255. Mintga crest dat siu pon fein.
256. Glin senza restas, femnas senza caprezi, ummens seuza fel eis ei buca
d'anflar.
257. Delia bial'aura e de buna glieut vegn ins mai unfis.
258. n giavel ei manedels e fila gries.
259. Mass igl unun cnn la pial della dunna si dies, survegness el ina
antra.
>
^-> 260. Ummens pigns han savens gronda cua.
261. Mintga cavegl ha sia umbrira.
262. Tgi, che sefida sin signeria^ resta a mesa via.
Digitized by
Google
ggg Sprichworter
/ 263. Dunna grassa, dunna lassa.
264. Biestg cun fom maglia mintga strom.
^ 26B. Ei dat buca femnas e cavals senza mals. t' itwa-^-^
266. Quel, che vegn da clanstra, va da claustra.
267. Cu la dunna ei en pigUola, ha mala vita la scadiola.
268. Ina bien tschaler dat bien vin.
269. In sto ludar il selvadi e star el dumiesti.
^ 270. Buna femna, bien num.
271. Gronda casa, pigii clavau.
272. Ina earn fa lautra ed il vin fa la forza.
w 273. Igl unviem vegn tut dretg, permuglias e tgiagia stretg.
274. Tgi, che ha magliau la puolpa, sto magliar Tossa.
275. Tgi, che ha fatg la buglia, dovei magliar ella.
276. Quel, che ha magliau il giavel, sto era magliar ils corns.
277. Tgi, che cumpra la scotga, sto era cumprar la brocca.
/278. Fatg resta fatg.
279. In plaid surdetg ei buca scret.
280. La rauba ei de quel, che gauda.
281. Tgi, che ha maridau la vieua, marida ses deivets.
282. In astga buca schar crescher jarva el vial.
283. Via de bara, via de nozzas.
284. Tgi, che porte il bast, pag'il past.
285. Mintgin sgratta sia rugna.
286. Mo ina gada peglia buca terratsch.
287. Tgi, che ha art, ha part.
288. Tgi, che rumpa, paga.
289. Tgi, che cammonda, paga.
290. Tgi, che rispunda, paga.
291. Tgi, pegFil moni, ha la scua.
292. Pop fa de pop.
293. Tgi, che va per fiuc, piarda liug.
294. Per cun per.
295. II zenn grond paga tut.
296. II gieneral ha tgil.
297. Pitg petg dat letg.
298. Tgi, che smacca la crosa, magPil coc.
\ 299. Nua che la talpa dat, eis ei cos.
300. Pli bia ei gliei e pli bia ei vul.
- 301. Per la fom ei meglier gries, che mauedel.
^-^' 302. Freid maun, cor siuzer.
Digitized by
Google
SprichwSrter 667
303. Meglier schliet sin, che bien dils auters.
304. In umm senza barba ei bco ina bugliarsa senza piauu.
30B. Ins sto prender de quels, che dattan, e fiigir de quels, che traiau crappa.
306. lua grassa cuschiua fa in magher testament.
307. Gronda pupira fa fleivla natira.
308. Quel; che vegn cun schular, va cun cantar.
309. n paun dils auters ha slat crustas.
310. Avon ch'ei gliei vi in onn, dat ei bia lufts.
311. Tut vul giustia, mo hue a casa sia.
312. In umm visaus ei miez salvaus.
313. Tgi, che vul ina biala famiglia, enschoivi cun iua figlia.
314. 6iu cun viu e si cun tschatschera.
315. Ei dat buca pieun senza uglieuls.
1^ ^^TBrXa~pli biala^rosa vegn frozla.
317. Tgi, che rufida las crustas, va a frusta.
318. Brids, siras e quinadas de rar d'accord ein stadas.
319. Als sogus vegls envid'ins buca candeilas.
320. Bia vaocas neras fan alvas las matteuns.
- 321. In sto beiber il vin, e schar Taua al mulin.
322. Pli vegls ch'il scaf ei, e meglier ch'el va.
323. lis gronds hau liunga cua.
324. H rir fa bien sauug.
325. Tgi, che lauda sogn Pieder, blasma buca sogii Paul.
326. Zerclem crescha dapertut.
327. Tgi^ che mida mistregn, fa buca striegn.
328. Ei dat pli bia cumpars, che amitgs.
329. Mintga sturniala ha sia capiala.
330. Filar setel ei buca cunst, aber filar ch'ei tegui.
331. Cussegl el vin ha mai buna fin.
332. Sogn Martin dat la torta a finadiu.
f 333. Pli vegl e pli stuorn.
r 334. Tgi, che ha il tgil de paglia, tema il fing.
335. Muneida fa queida.
336. Buccas bletschas fan pugns.
-^37. Dane e sunscha ei bien ded unschar.
338. Buna casarina va buca pli lunsch, che sia gaglina.
339. Mumma rugnusa, figlia tegnusa.
340. A tgi, che vegn cun paun cun pera, tut fa biala tschera.
341. Femna gaglia, pauc de vaglia.
342. Diesch scrottas ei meglier, ch'in scarp.
Digitized by
Google
668 Sprichwdrter
^^848. Tgi^ che tard fa dents, veea mnrir tuts ses parents.
844. Igl emprim ils dents, allnra ils parents.
845. Paun de qnindisch dis, fbm de treis jamnas.
846. Dalnnsch artau, ton sco catau.
847. lis zenns grouds tuccan de rar.
848. Per far striegn^ sto ins far grond e gries.
849. Ana tgena cava riva.
850. Ei porta buca neu de far uvierchel sin ina brocca nanscha.
0^851. L'amur e la signaria vulau bnca compagnia.
852. Cn la teila ei nrdida, termetta Dieus il fil.
858. Ils signnrs tilan il saung snt las nnglas dil pur o e beiban quel.
854. Oz en possa, dameun en fossa.
y 855. Sper signeria stol pur empaglia.
^356. Era gaglinas perdertas ovan a piarder.
857. In Stat meglier sulet, che cnn in stnrnialla.
858. Dar e prender fa bien cor.
859. Sch'in fitta si in pal, dat ei in cardinal.
860. Pli bugien ch'ins fa, pH tgiunsch ch'ei va.
861. Fein manau ei miez magliau.
862. Nuot ughiau, nuot gndignau.
868. Quel, che cuorra, ei per ordinari memia tard.
364. Tgi^ che vul pngnar, sto esser dell'era de puguieras.
865. Pli savens chains drova la clay, ei pli tgiunsch ch*ella va.
866. Ins sto mirar sil purschi e buca sil begl.
867. Quel che vegn davos, rispund'ins cnl davos.
868. Parer e buc esser, ei sco filar e buca teisser.
869. Cun ina meltra fein dat ina vacca buc ina roeltra latg.
870. Per ira sin ina messa nuvialla, sin la fin d'in affon ed a cumin
dovei ins rumper dua pera calzers novs.
871. Quinaus e quinadas, nauscha bargada.
872. Paun lorn fa fom.
878. In cunti giezza lauter.
/^ 874. Ei dat nuot pli dariet, che dis.
875. Letg cauld, casa freida.
876. Mintga tapaguac sa fimar tubac.
377. Cun inschign san ins castrar in muBchiu.
878. Mintga porta ha siu marti.
879. La maglia fa travaglia.
. 880. Tgi, che ha daners, ha parents.
881. Ei dat pli bia paglia, che graun.
Digitized by
Google
SpricbwQrter 669
882. Ories crtit pann cut.
888. Las ginvnas fan not per sal e las veglias van cun salera e tut.
884. Falir ston quels, che fan.
885. Tgi bein beiba, bein maglia.
^86. Legher scheiver, tresta cnreisma.
887. Bein cargau ei miez pnrtau.
^88. Tgi, che ei nnot a casa, ei nuot ad alp.
389. Fugir ei buca canst aber mitschar.
890. In viea ed ina vieua astg'ins buca far curvien, scb'ei greschan sin
porta baselgia.
891. Liunga oraziun, pintga devoziun.
892. Quorta damonda^ franca risposta.
898. Buna ratiba ei mai cara.
894. Ins sto viver culs vivs.
895. Tgi; cbe ri il venderdis, bragia la domengia.
896. Ins sto buca trer en ner per gagl.
897. Mintgin mier' eu^sia pial.
898. Paun lomiau, miez maglian.
399. Quel, cbe mazza buC; engrascha.
400. Igl unyiem ei liungs.
401. Mintga scua afflMn moni.
402. Oz en possa, damaun en fossa.
408. Cu Niessegner renta, sto ins star sin pun.
404. Meglier in solet amitg, che diesch parents.
.*C405. Tgi, che fa buc ils fers de giuven, sto far els da vegl.
406. Qnei, che vegn dau anora cun caz, sto ins prender anen cun priel.
407. Aura d'Avrel e carezia de mattauns, oz bi e damaun matgiert.
408. Tgi, che mal cusa, bein petga.
409. II magnificat astga buc esser pli liungs, che las viaspras.
410. Ina macorta scrotta ei pli bi, chUna biala rusna.
411. Sin aulta sgolada vegn bassa tschentada.
412. Biala vita ei ina buna cooca.
418. Dormir fa buca fom.
414. Fein e spruns, fan il cavagl buns.
415. Orassa marenda dat buna vusch.
416. Nagin bab vegn d'enconuscher, sco s'auda, sin figl.
417. Ins vegn era d'enfrar il pli grond piertg.
418. Giuncher quet, davos nuet.
>419. Paun fa saun.
420. La mort seta ils giuvens e sega ils vegls.
Digitized by
Google
670 Sprichwdrtliche Formein
Sprichwoptliche Pormeln.
1. In batta glinas.
2. In batta qnarts.
3. lua bucca bletscha.
4. In buca ded oz.
5. Ina buglia latg.
6. In cun gnarva dabla.
7. In; cbe ba magliau cascbiel.
8. In^ cbe ba pial curom.
9. lu; cb'ei nascbins el steinbok.
10. In, cbe piard'ils calcogns.
11. In; cbe sa pli, cbe beiber ana.
12. In, cbe sa ton^ sco quel leugiu.
13. In della coma lada.
14. In della coma dira.
15. In buca ded oz.
[ 16. Ina de pigiels.
17. In de broda.
18. In freda neblas.
19. In maglia neglas.
20. In spuenta mustgas.
21. In strubegia tortas.
22. In tgagia rar.
23. In tgagia stretg.
24. Ina bucca sco in yon de paglia.
25. In nas sco in cuzer.
26. In nas sco ina panaglia.
27. In tgau sco ina spurtella.
28. In tgau sco in uestg.
29. In tgau sco in mbtral.
30. In tgil SCO il cudiscb digl ABC.
31. In tgil SCO ina platta pegna.
32. Ina tscbera sco ina caura crappada.
33. Alv SCO ina camiscba.
34. Bi SCO in piez.
35. Bi SCO in bambin.
36: Blau sco in izun.
37. Canera sco il barlutt.
Digitized by
Google
SprichwOrtliche Foimeln 671
^8. Clar SCO la glina.
39. Cret sco in bien di.
40. Cret sco in pauu cauld.
41. Dariet sco paglia.
42. Eri SCO in lenn.
43. Eri SCO in pal de dander.
44. Fidau sco in crapp.
45. Fin SCO in fil seida.
46. Fin SCO vin e latg.
47. Orass sco in tschepp.
48. Grond sco ina casa.
49. Grond sco in uors.
50. Leds SCO ina olma.
51. Jertg SCO in vadi.
h2, Liung SCO la fom.
53. Linng sco ina latta de seif.
54. Linng sco in lenn de clavau.
55. Maigher sco ina caora.
-66. Maigher sco in lenn.
57. Mai SCO ina uolp.
58. Marsch sco in cnsch.
59. Magliera sco ina gaglina.*
60. Matgiert sco in giavel.
61. Nansch sco il malon.
62. Neidi sco in pnpi. r f..r< -
-^68. Ner sco ina cazetta. '
64. Ner sco la sontga tiarra.
65. Pign SCO in plugL
66. Piatt SCO ina schlonda. T >^ ao ^ -^
^7, Plaon SCO b utschac, »
68. Satell sc'in couiv.
69. Satell sc'in' umbriya.
70. Schuber sco Talva de marvegl.
71. Schnber sco il solegl.
72. Sec SCO ina carlogna.
73. Sec SCO in lennteigien.
74. Sec SCO in stgein.
75. Serein sco il tschiel.
76. Spert sco in camutsch.
77. Spert sco ina miur.
Digitized by
Google
^2 SprichwSrtUche Formeln
78. Spert sco in paliet. y
79. Spert sco in stgirat. - •
80. Stgir SCO la bncca dil Inf.
81. Stgir, 8C0 ded esser en pegna.
82. Stgir SCO ina tanna d'nolps.
83. Stgir, SCO ded ir en ina vacca.
84. Stgir SCO ina vacca nera.
85. Stuom SCO in vacca.
86. Tgietschen sco in Inf.
87. Tgionscb sco ina nnorsa.
88. Tnp SCO la crappa.
89. Tnp SCO in tscbepp de lenna.
^90. Vegl SCO la crappa.
91. Vegl SCO il crapp de Flem.
92. Vegl SCO il crapp digl nors.
X^8. Vegl SCO pann e latg.
94. Vegls SCO pul e penn.
95. Verd sco igl agl.
96. Viv SCO ina mnsteila.
97. Viv SCO ina perla.
98. Viv SCO in stgirat
x^^99. Brischar sco ina urtida.
100. Dar cnn il pal.
101. Dar SCO de stnrnir il nanscb.
/102. Dnnnir sco in crapp.
103. Esser sin tnma.
104. Esser sin circa.
105. Far, sco il gianter en ina panaglia.
106. Ferdar Vaura.
107. Ferdar il nanscb.
108. Haver il ban.
109. Haver solegl e glin'ensemen.
110. Ira sin la bnna nra.
111. Ira alia maVora.
112. Ira giun tegia snt.
118. Ira gin, nna cb'ei caschan grass.
114. Ira sin cauras alvas.
115. Ira sin la scna.
116. Magliar vi sia part solegl.
117. Mirar ils barcuns digl nestg.
Digitized by
Google
SprichwSrtliche Formeln 673
18. Mirar las caoras digl uestg.
19. Mirar sin caoras alvas.
20. Schar dar Tanra pils larischs.
21. Tadlar il solegl.
22. Tener ils manedels.
23. Yolver gassaca.
24. Volver il bnriu ano.
25. Aur ed argient.
26. Barba e barbis.
27. Beglia e buttatscb.
28. Bena e benagl.
29. Briec e brocca.
30. Brocca e bnrtgiet.
31. Bulzani e bizochels.
32. Calzers e caltschenls.
33. Canialas e combrollas.
34. Capetscha e capiala.
35. Capi e capiala.
36. Caplon e caluster.
37. Caput e capiala.
38. Car e cavagl.
39. Casa e clavau.
40. Casa e cuort.
41. Clavau e clavaziel.
42. Coga e capiergnia.
43. Corda e cudisch.
44. Cruscb e cafanun.
45. Crusch e curschin.
46. Cmtschs e clavellas.
47. Crutscbs e curauns.
48. Cut e cuzer.
49. Farcla e farschel.
50. Fein e feglia.
51. Feglia e frastgias.
52. Fest e fagott.
53. Fiasta e firau.
54. Fil e filisellas.
55. Fine e flomma.
56. 6rau e grazias.
57. Malsognas e mangonias.
Ritoromanische Chrestomathle. II. 3. 40
Digitized by
Google
g74 SprichwOrtliche Fonnelii
158. Malsogna e mort.
159. Massa e marti.
160. Mats e mattauns.
161. Mangola e mesalauna.
162. Minla e mesa.
163. Miur e misaron.
164. Mola e molin.
165. Mustga e muschin.
166. Palla et petg.
167. Pastg e pastira.
168. Paun e petta.
169. Paun e piaun.
170. Paun e pischada.
/^ 171. Pella e pissun.
172. Pez e pindels.
173. Piertg e purschi.
174. Plugls e pelischs.
175. Prau e prada.
176. Preit e paglia.
177. Prer e pader.
178. Pugns e pals.
179. Pugns e patgs.
180. Pugns e peis.
181. Pul e paun.
182. Pul e pen.
183. Puns e pass.
184. Puns e piogns.
185. Purseppen e purselau.
186. Puoz e pultaun.
187. Sal e suolper.
188. Segal e salin.
189. Stgela e stgalin.
190. Spass e solaz.
191. Stiva e stebli.
192. Stromm e stubla.
193. Suga e sughet.
, 194. Taxas e taglias.
195. Tschamien e tschamiala.
196. Tgau e tgil.
197. Tun e tenipiasta.
Digitized by
Google
Spricliw(5rtliche Forraeln 675
198. Via e vial.
199. Vin e vinars.
200. Zappa e zappun.
201. Zezzen e zignun.
202. Bi e bieu.
203. Bia e bein.
204. Bien e bauld.
205.. Cauld e cametscb.
206. Criu e cotg.
207. Cuort e crutsch.
208. Dretg e dueivel.
209. Faliu e futiu.
210. Cries e grop.
211. GroD e grass.
212. LiuDg e lad.
213. Malfatg e maltratg.
214. Maltertau e malempudau.
215. Maltschec e malvugliu.
216. Tgietscheu e tscbol.
217. Plaun e platt.
218. Pign e pover.
\ 219. Pillau e pisau.
220. Tradiu e truau.
221. Arar ed arpagar.
222. Barhar e barghignar.
223. Bersar e berschar.
224. Burlir e bargir.
225. Caser e contscbar.
226. Enganar ed engular.
227. Enveruar ed engarscbar.
228. Encurir ed enflar.
229. Grir e giblar.
230. Mustiar e magliar.
231. Patertgar e ponderar.
232. Par' e plai.
233. Plirar e plonscher.
234. Rir e rigiar.
235. Seglir e saltar.
236. Sanar e saltar.
237. Seschignar e sedar.
43'
Digitized by
Google
(37G Landwirt8chaft§regcln
238. Sburflir e sburitschir.
239. Sesgarflar e selitgar.
240. Sgrir e Sgargnir.
241. Sgarar e sgraziar.
242. Slaviinar e slavazar.
243. Strer e stilar.
244. Tretlar e tuffar.
245. Tschuffergniar e tschachergnar.
Landwirtseliaftsregeln.
114. In bi Daniev ed in bi Uost.
115. In migieivel Scbauer dat ina ruha primavera ed ina caulda atad.
116. Tuna ei il Scbaner^ sche dat ei glatscba senza fin.
117. Dat la talp' il Scbaner^ scbe cuzza igl unvieru toe* il Matg.
118. In schetg Scbaner dat neiv il Fevrer.
119. Plievia Scbaner mannca la stad.
120. Bi Scbaner^ scbliet Matg.
121. L'aura de Buonia fa biala via.
122. De sogn Bistgaun entscbeivan las plontas a crescber.
123. Eis ei bial' aura sogn Vintscbegn, scbe prend' el ora il den agl
unviern.
124. Eis ei freid sogn VintscbegU; scbe mett' el anen il den.
125. In clar sogn Paul, in bien onu.
126. Sontga Brida sniacca las crossas.
127. L'aura de sontga Brida pertgiri della laviua tgi, cb^ei en prigbcl!
128. Cufla ei Nossadnnna de candeilas, ei la primavera avon escb.
129. Macorta Nossadnnna de candeilas^ biala tscbera fa il pur.
130. Eis ei biaV aura Nossadnnna de candeilas, scbe vegn igl uors ord
tauna, tuorn' anen e stat sis jamnas ; eis ei stgir, scbe vegn el ord
tauna e va buc en pli.
131. Sontga Gada mein' ils gasts a casa.
132. Sontga Gada, sogn solegl amiez la vallada.
133. Sontga Gada, mesa envernada.
134. Sontga Turte vegii cun la neiv, sontga Balugna cun la cufla.
135. Piarda sogn Matbias il glatscb, scb'afla sogn Giusep el.
136. In clar sogn Matbiu, in rucb unviern.
137. Va il Favrer cun neiv e glatscba, scbe survegn il Matg il premi.
Digitized by
Google
Landwirtschaftsregcln G77
138. Miez Favrer, miez il feiu en faner.
139. Favrer ils emprims die bucca liif^ il davos cua d'aur.
140. Favrer ne favrea,
Marz ne marzea,
Sto igl Avrel trer per la curea.
141. 11b lufis dellas quattembras de Marz dattan tochen igl Uost.
142. Cu ei neiv' ils curonta marters^ dat ei aunc treuta bischas.
143. In bi sogn Giusep dat in bien onn.
144. Sogn Giusep stezza la cazolla, sogn Mihel envid'ella.
145. Bia neiv sogn Giusep Mars, bauld ir' ad alp.
146. Sogn Benedetg schetg, survegn mintga crest siu fretg.
147. II luft, che dat sogn Benedetg Mars, cun las uras^ cb'el entscheiva^
dat el tutta primavera.
148. Sogn Benedetg pli bugient ina caura crappada en nuegl^ che cam-
brida sils pegns.
149. Biala damaun de Nossadnnna Mars dat in bien onn.
150. Nossadnnna Mars stezza la cazolla, sogn Michel envida ella.
151. Miez Mars duess dar il favugn.
152. II Mars cugliuna la glieut.
153. ArMns il Mars, arMns treis meius.
154. Dat ei pauca aua el Rein il Mars, cresch' ei era buca latg en la
sadiala il Matg.
155. Tuna ei il Mars, sche dat ei in fretgieivel onn.
156. La glina Mars regia tochen la gliua Uost.
157. Tontas brentiuas il Mars, tons nrezzis il Zercladur.
158. Luft de Mars e pliovia d'Avril dattan in bi Matg.
159. Solegl sin la palma dat in bien onn.
160. Sch'ei neiva giu per la palma, sche neiv' ei giu per la cua dclla
vacca.
161. Sch'ei plova Venderdis sogn, dat ei in bien onn.
162. Plov'ei de Pastgas, sche plov'ei las bia domengias de stad.
163. Plov'ei de Pastgas, sche gartegi'il fein.
164. Neiv'ei calond' Avrel, staup'ei nnegl.
165. Igl Avrel duess la talpa stenscher el zuolc.
166. L'aura digl Avrel tenta la glieut.
167. L'emprima plievia d'Avrel levan ils snocs.
168. Neiv gl' Avrel dat bia pastg.
169. In bletseh Avrel dat bia feiu. u-<^
170. Igl Avrel ei fumegl dil Mars e lai auavos, sco el ha survegniu.
171. Calonda Matg plievia, pane fretg.
Digitized by
Google
678 LandwirUchaftsregelQ
172. Piirgiiia igl emprim di de Matg fa dar bein firetg.
173. Vegn la neiv giu el prau grass carschen Matg, lu vegn ella giu in
ton mintga meins la stad.
174. Ei Vemprima purgina de Matg buca tnssegada, scbe fan era las
autras buca donn.
175. Amiez Matg fin d'unviem.
176. Sco Taura ei Anzeinza, eis' ella gl'entir onu.
177. Plievia d'Anzeinza, searv' il terratscb.
178. Plov'ei d'Anzeinza, po ei mai plover avuuda.
179. Bial' aura Anzeinza dat in fretgieivel oun.
180. Tun' ei il Matg, dat ei iua freida stad.
181. In frestg Matg dat bia fein.
182. II Matg sto la lenna de chischar fimar empau^ sch'el deigi esser buns.
183. Tun' ei il Matg, scbe vegn il graun bien marcau.
184. Matg frestg, Zercladur lomm fan reh onn.
185. Luft sogn Gion regia tutta stad.
186. II luft de sogn Gion, regia sur tut onn.
187. La carschen sogn Gion ne prenda ne dat.
188. Plievia sogn Gion, piarda mintga spigia siu graun.
189. Cur ch'ei plova sogn Gion, van las nuschs entocs.
190. Bi sogn Gion, bia fretg.
191. Sco Taura ei de sogn Gion, eis ella de sogn Michel.
192. Cont' il cucu suenter sogn Gion, dat ei in car onn.
193. Sco Nossadunna va sur quolm, aschia tuorn' ella anavos en quatter
jamnas.
194. BiaV aura sogn Placi, bial' aura Nossadunna de Uost.
195. L'auva de sontga Margriatha, tut che vul la gratta.
196. Bials dis tgaun ban in bien onn entamaun.
197. Sontga Maria Madleiua vegn cun la brocca pleina.
198. Biala Madleina, vegn cun curteuna pleina.
199. Plov' ei Maria Madleina, scbe crescb il graun en clavau.
200. Bial' aura sogn Giacheu, port' in bien onn.
201. Plievia sogn Giachen, car fein.
202. Sufl'ei de sogn Giacheu, scbe sufl'ei aunc ditg.
203. Bial' aura sogn Giachen drova dus do purtar aua ed in de purtar
frina; macort' aura sogn Giachen, drov' in de purtar aua e dus de
purtar frina.
204. Plievia sontg' Onna, car graun.
205. Fa ei cauld I'emprima jamna d'Uost, dat ei in ruch unviern.
206. In bi sogn Luregn, in bi atun.
Digitized by
Google
Landwirtschaftsregeln 679
207. Sch'ei plova Nossadunna d* Uost^ sche plov' ei tochen Nossadunna
September.
208. L'emprima plievia d'Uost mazza las bueras.
209. L'emprima plievia d'Uost van siat cars mustgas dellas Pardellas ora.
210. BreDtina igl Uost dat in freid unviern.
211. In bien Uost metta paun el canaster.
212. D'in schetg Uost eis ei aanc mai vegniu paupra glieut, dMn bletsch
bein.
213. Sogn Barclamiu entscbeivau ils snecs a far uvierchel.
214. Bial' aura sogn Barclamiu^
Par fai plaun tin.
215. Scbe sontga Frena pescba en la mesalanna, scbe dat ei in bletscb atuu.
216. Ina burida sontga Frena, in schliet atan.
217. Sco I'aura ei Nossadunna September, eis ella aanc otg jamnas.
218. Tontas pnrginas e schaltiras avon sogn Michel, tontas purginas e
schaltiras saenter calonda Maia.
219. Sch'ils iitschals se train bac' avon sogn Michel, sch'ei igl unviem avon
Nadal meins crias.
^20. Plov'ei sogn Michel, dat ei in lev unviem.
221. Tun'ei il September, dat ei lauter onn bia prema.
222. Schetg sogn Gagl, schetga stad.
228. Bischa sogn Gagl^
Ha gl' unviern bess ora in vadi gagl.
224. Sogn Gagl ei in bien di de plontar neglas.
225. De sogn Gagl stat la vacca en nuegl.
226. La rugada d'atun valla ina plievia.
227. Dat ei gl'atun bia vinatscha, sche dat oi gl'auter onn bia segal teuiv.
228. II di dellas olmas fa ei bugient rnch.
229. BiaV aara sogn Martin, fa Taura entochen Nadal.
230. Sontga Cathrina rogi' il Schauer.
^^31. Sontga Cathrina meina las vaccas en casina.
232. Biara stateivla neiv il November dat in bien onn.
233. Ina buna pischada il November, ei mesa caschada.
234. Sogn Leci se zuppa grunviern sut in tiglier.
235. Sufl'ei ils firaus Nadal^ dat ei bia pumma.
236. Bia cambrida grunviern, bia brentina la stad.
Digitized by
Google
680 Kinderlieder
Kinderlieder.
125. Baseli, basarett^
Maglia la gromma cun in dett.
126. Benedicta hai jeu num,
Bialla^ schitta tochen sum;
Bials muDgiets cusi da fin,
Toca cumbel tut de fulin.
127. Cathrina, begl de frina,
Letga ora la cazetina.
128. Giacum Benedetg, pletg,
Metta la schlond' osum il tetg.
129. Oiachen canastret,
Catscha la guila osum il det.
180. Oiachen platt,
Cun la miur en sac.
131. Oiachen sper la crappa,
Tschaffa il marti e batta.
132. Oion Oiachen Capiergua.
Ei maridaus vi sur mar;
Ha rut la scadialla,
Sa minga pinar.
133. Oion Oiachen Turte,
Ca pers il calzer;
La dunna ha anflau
E mai pli tumau.
134. Margretta va sin la plaunca,
Lai ruclar giu la petta;
II giat ha anflau^
La miur ha magliau.
135. Mari-Onna; Mari-Onna,
Aschi leunga^ aschi lada,
8c'in grond malon.
136. Martin, Martin, Martetgiel,
Che has combas sc' in andutgel.
137. Matin, Matiu, Matutgel,
Ch'as combas sc'in andutgel.
Digitized by
Google
Kinderlieder 681
138. Mierta, Mierta davos la porta,
Sche Ti eis buca morta,
Sche dai risposta.
139. Luis, barbis,
Siglienta la bnis entochen gin Danis.
140. Onda Neia, siara la gieina,
Avon ch'ira a tscheina.
141. Onna Mareia
Cud la brocca gin sId veia.
142. Rent Mathiu miez marschin,
Rest Mathiu fnttin.
143. Sepa peca, che maglia adiua ina petta.
144. Tatta Tresa,
Tila presa;
Fmscha la caeca
Delia basatta.
145. II det polisch mazza plagis,
Igl anter letga gromma^
II grond sgratta tgil,
L'anter viarmenet,
II davoB petschenett.
146. II Tieni de maluns,
11 Rest de scarpuns,
L' onda grossa,
La Turte quorta,
II retg de falletga
Eran tschiin farglinns.
147. Tieni de malnns,
Retg de falletga,
Delia vascbeia secca,
Delia fandialla liuDga,
Delia tscbentta vacca.
148. Mistral fil,
Misterlessa onza,
Gion-Benagl,
Gieri-quagl,
Tizander,
Mengia-quorta,
Turte grossa,
Cbe mavan dell' acla en
Digitized by
Google
682 Kinderlieder
Can igl erbst enta coliez
Ed il caz de tschagrun giu pil dies.
149. HoUa, HoBcha!
Scb© Ti vul scunala;
Sche lai f, sco'i va.
150. Quel ei in gron e hi marcan,
Treis casas ed in clavau;
Treis mattauns ed in burre^
In caplutt, sc'in sattlutt^
In zenn^ cbe tuna de penn.
151. In^ dus^ treiS;
Plaun ei bucca teis;
Quatter, tscbnn; sis^
Panetscba ei bnca ris;
Siat, otg e nov,
Ina vacca ei buc in bov;
Diesch; endisch, dudisch,
II pader ha pers il cndiscb;
Tredisch, quitordiscb, qnendiscb,
La gaglina ha rnt igl endisch;
Sedisch; gisiat e schotg,
La glina va la notg;
Scheniv^ vegn e ventgin^
Oion manedel e siu frar pign.
152. Pazienzia porta rosaS;
Rosas portan firozlas,
Frozlas portan plugl^,
Plugls fan morder^
Morder £a sgartar^
Sgartar fa berscbar,
Berschar fa mal,
Mai fa murir.
153. Nani zolli, vicazoUi,
Sch^ei gliei in pop,
Sche lein nus salvar,
8ch*ei gliei ina poppa,
Sche lein nus trer cheu 6
E schar magliar il totd,
Pign e grond e tgi, che po.
154. Pender e stender,
Digitized by
Google
Kinderlieder 683
Mats ei dariet de vender;
Luvrar e miirtirar;
Mattauos ei car cnmprar;
Mats dat ei diescb per in discherin,
Mattauns mo ina per in zechin.
155. a. Sin la pun Zigniau
Datten ei siat matteuns
Per in striegn freid,
Ina goba et ina zoppa snren.
b. Sin la pun Zigniau
Sa ins cumprar siat matteuns
Per in striegn piertg.
156. Ina Sabella,
Che mava ora sin quella stendida clavella^
Havev' in piertg d'engarschar,
Saveva buca tgei dar de magliar.
157. Paun^ paun!
Sch' jeu magliel tei oz,
Hai buca damaun.
158. Biea di^ bien onn, dai bienmaun,
Jeu hai pli bugien petta, che paun.
159. Paun e vin mantegn Martin.
160. Madregna della bncca pegna,
Taglia bia e maglia ti,
Taglia pauc e dat a mi.
161. Nuot enzolver, pauc gientar,
TscheinMna pul de se strunglar.
162. Tgei has gientau?
Marveglias en tei^
Veschlas en mei.
163. Vacca tschocca;
Matta zoppa,
Dunn a goppa,
Um sbutlau.
164. Derdutgel, diardutgel,
Giou Giachen sunava^
Margretta saltava^
II pop rigiava,
n tgaun burlava.
165. Endutgel diartutgel^
Digitized by
Google
684 Kinderlieder
Igl ang Giachen sanava^
Uond' Onna saltava,
La buoba ruclava,
Con legher quei mava.
166. Chicas e coccas^
Damaun dat ei nozzas
167. Alleghenneu Susanna!
Gliei miert igl aug Tusaun^
L'ha schaii davos per testamen
In cup de lenn.
168. Sche gie la tatta ei morta;
Scbe touaton all^ber!
169. Sch' jeu mass vi la Lombardeia,
Scbess la casa a mesa veia^
Jeu muress e ti artassess^
Sa tgei miarda, cbe ti anflasses?
170. Bau^ bau; soutga Clau^
Va sin tschiel e fa clavau.
171. Bau^ bauy sontga Clau
Va sin tschiel e fa bi bi^
Porta giu ina petta a mi.
172. Balla beina
Sin cadeina^
Luci stuom
Si pil fuom^
Dunna veglia fa si paun,
Dat cun la pala giu pil maun.
173. Ei plov', ei dat sulegl,
Las cauras fan cussegl.
174. Ei plova e bischa
E crescba narradira.
175. Nebla^ neblagia^
Tocben Curaglia^
Tia sor' ei on zuler,
Tin fr&T ei giun tscbaler^
Tin bab ei sut meis* en,
Tia mumma ei sut baun en^
Tin tat ei sut la greppa
E dat; tut ch'el sapetscba,
Tia tatta ei sin fiera
Digitized by
Google
Kinderspiele 685
E maglia pera ch'ella miera.
176. Nebla, tschebla,
Plein de trebla,
Cu tia mumma vul ovs,
Vul tin bab magliar bovs;
Cu tiu tat vul buglia,
Di tia tatta, znglia.
177. Tschachera, tschachera^
Delia vail Falleral
Tia mumma ei sin baun,
Tiu bab ei sut bauu eu,
Tiu frar ei en bara,
Tia sora va per la senda.
178. Tscbachera va ora Fallera!
Tiu bab ei en bara,
Tia mumma ei giuu plaun,
Tia sora ei sin baun,
Tiu frar ei a zundar.
179. Tscbachera, tscbachera,
Tochen si Fallera!
Tiu frar ei sin baun,
Tia mumma ei giun plaun,
Tiu tat ei giud esch.
E fa pesch.
180. Linnga stretga eis ti vegnida
6iu da Siath, firida^-Bburritschida,
Nauscha cun in setton,
Has de far cun pign e gron.
181. II giavel va en crotscha
E smacca si tut Tossa,
La manedla e la grossa,
E fa in dretg barlutt.
Kinderspiele.
81. La clav.
In entscheiva il giuc cun tener ad ault ina clav e recitar spert ils
plaids cheu sut. Lu dat el la clav a siu vischiu, il qual repeta ed augmenta
Digitized by
Google
y
^
686 Kindenpiele
quels. Tgi, che falescha, dat ina penetieuzia. Aschia va ei entuorn tier
sis ed entscheiva lu puspei de niev; tgi che falescha dat ina penetienzia.
1. Qaei ei la clav della siara digl each della casa digl umm de lenn.
2. Quel ei la gnota, noa ch'ei era pendiu si la clav della siara digl
esch della casa digl umm de lenn.
3. Qaei ei la miur, ch'a rois vid la goota, nua ch'ei era pendiu si
la clay della siara digl esch della casa digl nm de lenn.
4. Qnei ei il gat, ch'a pegliau la minr, ch*a rois la guota, nua ch^ei
era pendiu si la clay della siara digl esch della casa digl umm
de lenn.
5. Quel ei il tgaun, ch'ei seglius si dies al gat^ ch'a pegliau la minr,
ch'a rois yid la guota, nua ch'ei era pendiu si la clay della siara
digl esch della casa digl umm de lenn.
6. Qnei ei il catschadnr, ch'a sitau giu il tgaun, ch'era seglius si
dies al gat^ ch'a pegliau la miur, ch'a rois yid la guota, nua
ch'ei era pendiu si la clay della siara digl esch della casa digl
umm de lenn.
82. Zenn pign e zenn grond.
Dus buobs stattan ensemeu cun il dies in encunter lauter e la brat-
scha davos yi en crusch. Lu cloma in: ^Zenn pign", ed anlza lauter ord
tiara sin sin dies. Cura ch'ei ha schau giu, cloma quel, ch'ei ha alzan:
;,Zenn grond^, ed aulza tschel. Quei fan ei, entochen ch'ei, yegnsirunS&
83. Fender la buora.
Siat buobs ensemen £eui in giug. Dus ston semetter giu sin tuts
quatter; quei ei la buora. In auter sto semetter cul tgau denter las com-
bas de quels en; quei ei il cugn. Dus buobs pli gronds prenden lu in
pli ley; et aulzan quel sco mogn. Quel edermeinan els cun forza encunter
il cugn. La buora se fenda e tut sto rir.
84. La mort sogn Giachen.
In affon stat endies giun plaun e fa la mort sogn Oiachen. Us
auters cuorran entuom el e cloman: „Mort sogn Giachen, mort sogn GiacheD,
leya si!" Allura leya quei affon, che fa la mort sogn Giachen si, e
peglia ils auters. Quel, ch'ei ha pegliau igl emprim, ha lura la tezla de
far lautra gada la mort sogn Giachen.
85. Pertgir la caura.
Us affons se mettan entuom ina meisa. Mintgin prenda ina part
della caura. In prend'ils corns, lauter il tgau, in auter il culiez e. a. y.
Quei affon, che ha priu il tgaU; entscheiya a dir enzitgei dil tgau, p^
Digitized by
Google
Volksgebi-Huche 687
exempel: ^Miu tgau crescba^, „miu tgau trembla^, e quei affon, che sesa
sper el^ sto allara dir enzitgei de quella part della caura, ch^el ha prin,
per exempel: ^Mes corns pugnan^. Quei affont, che sa buca dir enzitgei
de quella part, ch'el ha prin, sto dar iu pegn e pli tard far ina penetienzia.
86. Castrar la nebla. V
a.
Dub buobs preudan treis fests. Dus vegnien teni in sin lauter et il
tierz vegn mess en crusch tras ils auters dus. lis fest a travers vegu
tratgs ferm tras ils auters dus. Castrada ei la nebla^ cura che ils
fests brischan.
b.
Ins metta denter igl esch e la sava in lenn cun pez sin scadin
maun. In buob tegn igl esch, dus auters mettan ina suga entuom il lenn.
Cun trer sin scadin maun della suga, va il lenn entuorn. 8in quella moda
peglia il lenn fiug.
c.
Ins metta in fest tras ina finiastra nuegl. De d' in maun tegn ins a
funs il fest, ascbi ch'el schei ferm sin igl ur della faniastra sut. Tras
trer il fest cheu tras, peglia el era fiug.
87. Spruch de parter.
Cura chMls affons hau de parter enzatgiei, dian ei, cura ch'ei va
encunter la fin, il spruch:
P^r ni sp^r!
Eis ei p&r, eis ei miu,
Eis ei sp^r, eis ei tin!
Volksgebrftnche.
8. Mesa cureisma.
Da mesa cureisma vegnev' ei en entginas vischnauncas della Surselva
el temps vegl, sco ei raquintan, magliau la cam d'in pule in. Mo ils spiri-
tuals hagien perdegau encunter e plaunsiu hagi ins calau si cun quei
usit, che vegnievi aunc nau dil temps dils pagauns.
Aunc ussa vegn ei en bia vischnauncas resgiaulaveglia. lis buobs
de scola fan pintgas resgias de lenn cun dents ed in moni e resgian In
las pli veglias buobas della scola beiuduras tocben sil saung. Ils vegls
schevan, pli chMls buobs resgian la veglia ed in meglier onn, ch'ei deti.
Digitized by
Google
ggg VolksgebrSncbe
9. II di de sogn Marc.
Per sogn Marc van quels de Sutsassiala cun processian a Schlans.
Pli davegl sedevan lis buobs sin tal di^ enqualgadas era ils ummeDB.
Pli fetg ch'ei sedettieu et in meglier onn, ch'ei detti, cartevan biars.
Als buobs, che mavan igl emprim onn a sogn Marc, schevan ei^ el
stoppien bitschar la veglia ne litgiar spema dil vegl, che seigi sut
in crapp si Schlans.
10. II di de sogn Antoni.
Per il di de sogn Antoni mavan mats e mattanns de Siath sin ils
qnolms ina tegia a lautra a magliar gromma. Suenter mavan els sin il
plaun de Tazarizs e se divertevan cun dar el dies, dar la portga, la caara,
far spus persul e tschetta-bigiet. Pli da vegl mavan era mintgamai in
mat ed ina matta sin ina plaunca len sura, pigliavan in lauter entuom
tschenta e se ruclavan aschia dus e dns giu en il plaun. La schuba pren-
deva la matta giudem ensemen.
\ 11. La vigielgia de sogn Oion stad.
La vigielgia de sogn Gion stad vegn ei en las visclmauncas romontschas
dil cumin Ruaun duront it tuccar de miezdi rut giu fluras sin ils prans,
principalmein la flur sogn Gion per peuder quellas ord da barcun vid in
crutsch. Ei vegn detg, che quellas flurs, ch'ins rumpi giu duront tuccar
de miezdi vigielgia sogn Gion stad, seigien benedidas e fetschien, chHl tun
detti buca giu.
ABreil rompev' ins giu frastgas ischi a Sagogn firastgas a flurs suitg
e pendeva quellas ord da barcun per esser preservaus dil tun e malas auras.
Dapli cartev'ins, ch'ils truffels e baguos, sch'ins fagieva si tratsch sio
la vigielgia da sogn Gion stad, verdegassien in toe meglier. Sch'ios
possi buca entnorn de scavignar e far si terratsch, gidi ei era mo de trer
la cna della schuba suro.
12. Sogn Gion stad.
La damaun de sogn Gion stad, avon chUl solegl leva, van las femnas
a Degien e rnmpen giu frastgas fraissen, las quallas ellas pendan ord
da fenestra per schurmetg encunter malas auras ed il tun.
Per sogn Gion stad van en bia vischnauncas la giuveutetgna elfl
quolms per star si legher e magliar gromma.
13. Igl ir ad alp.
Als buobs, che van Temprima gada ad alp, dian ins en anqual liug,
els stoppien bitschar la veglia. GVemprim ch'ei ein en Talp, commonda
il signnn al buob, el stoppi ir per il giat ne per il crapp de far
Digitized by
Google
Volkpgebrauche 689
tschagrun e termetta el cun in a brenta en ina antra tegia. Lea mettan
ei in grond crapp u in terment tschespet en la brenta e ferman gin quella.
Cnra ch'il buob^ ch'ei tut gobs dil piirtar, arriva puspei en sia tegia,
arv'il signun la brenta, pren ora il crapp u il tschespet e tuts rian ora
il buob.
Ne ch'ei laian trer si il tschagrun. 11 buob sto ira sin tetg e
trer yid in terschiel, ch'ei dattan si tras il tetg, tont sco el po, cartent,
ch'el tili si il tschagrun. La fumeglia so penda vid il sughet e cura
ch'ei sentan, ch'il buob ei el pli grond zug, laian ei dar il terschiel, ch'il
buob rocla dil tetg tegia giu.
14. Vigielgia Nossadunna d'Uost.
La vigielgia Nossadunna d^Uost ve.gn ei fatg uatschs^ quels vegnivau
dai als cavrers sco merenda. Els purtavan ilg uatsch en la tegia d'ina alp
de vaccas, nua ch'ei magliavan ils uatschs cun la fumeglia dad alp, che
deva gromma tier.
La vigielgia Nossadunna d'Uost giginan perfin ils utschals.
Per Nossadunna d'Uost se sarvan era ils scazzis, las aveinas de metal
ed ils &orns de cristaglias. In cavrer de Muster, ch'era Nossadunna
d'Uost jus si can sias cauras en la pezza, ha tut en in agada viu avon el
ina aveina ded aur sco culau. Havess el bess in bategl sissu, fuss el
stauss richs avunda. Mo el ha mirau anavos, e cura cli'el ha turnau a
mirar, ha el viu nuot pli.
Fader Placidus (Spescha) ha, mout si Nossadunna de Trun, anflau
quella bialla cristaglia, che havev' en Nossadunna.
Era las ragischs, ch'ins enquera per la fiasta de Nossadunna d'Uost,
ban ina speciala mur e forza.
15. II di de sogn Michel.
Tgi, cha vul fa giu nuschs giud ils nughers sin pastira en la visch-
naunca de Breil, sto la damaun de sogn Michel metter sia latta spor il
nugher, dil qual el vul far giu las nuschs.
16. La dumengia de zundar.
En las vischnauncas de Sutsassialla, nua ch'ei han pumma, era oi
pli da vegl fixau ina dumengia d'October, suenter la qualla ils buobs
astgavan far giu la pumma, ch41s proprietaris have van schau vid las
plontas.
17. Usits tier il sender.
Pli banid vegneva tut scnss a maun; per ordinari er' ei sis scudadurs.
Tier la davosa ^ra vegnev'ei dan la stuorna, avon che zecudar il strom
Riitoroinanische Chrestomathie. II. 3.-— A A
Digitized by
Google
690 Volksgebrauche
11 Strom devan tuts ensemen con ils flngials, ton sco ei podevan^ e
miraven qual podess dar il pli dabot ed il pli stagn. II buob de strom
A vegneva pegliaus e tiers sil ladretsch de strom.
> Tier mintga ^ra vegneva la vanunza en iral e volveva cassa.
\ Savens vegnev' ella lura vanada, in pegliava ella per la bratscha, in per
las combas e ballffvan ella vi e nen, in scudadur mava snt ora ed allnra
schevau ei, chella creschi bucca pli. Savens mettevan ei ella sin las
fuortgas e bettevan ella sin il ladretsch de strom tier il buob.
Solver vegnev' ei dan als scudadurs in bien tschagran barsau e me-
renda era in tal en ina brocca^ cun in lac de pieun suren.
Er' ei finin de sender, sclie vegnev' ei fatg vintschidas; cheu v^nev'ei
dau da tscheina; earn, vin, coccas cun moila e capuns cun tiastas. 11
buob de strom survegneva il tatsch, ina cocca gronda, savens cun endadens
curom enstagl meila.
^^ II buob de strom, maniavan ei, piardi la carschienscha.
18. II di dellas olmas.
Per il di dellas olmas fagievan ei pli da vegl en euqual vischnaunca
V della Part sura agiens paunets, numnai punschas dellas olmas. Quels
pauns devan ei als paupers sco almosna per las olmas. La notg dellas
olmas schevan ins arder cazola.
19. II di de sontga Catbrina.
Cun quel, cbe sontga Catbrina ei vognida marterisada cun ina roda,
che baveva en tscbien tiglioms, duess ins buca maentar ina roda
per sin di, ne roda de filar, ue roda mulin. Pli da vegl molavan
ils muliners buca per quel di ed ad in muliner, cbe haveva mulau per
sontga Catbrina, era ei seglientau la roda per strof, ch'el haveva buca
toniu il di de sontga Catbrina.
En la Cadi se redunava era la dertgira gronda tier Tordiuaria der-
tgira digl atun sin quel di. Tala dertgira vegneva numnada la dertgira
de sontga Catbrina. Per sontga Catbrina vegnevan era mats e raattanns
ensemen a far legber.
20. II di de sontga Brida.
Sontga Brida ei la patruna dils muvels ed ei sco tala enconuschenta
al pievel pursilvan. U di de sontga Brida astg'ins buca schunscher bos,
nun cas de basegns. En sia bonnr vegn ei quel di cantan la canzun
do sontga Brida:
Digitized by
Google
Volksgebriinche 691
Sin tgei visa soiotgia Brida
Lein uudrar ensemblameiDg?
Nu ei plema, nu ei rema,
Per lodar vengonzameing?
5. Strusch naschida^ scbon tarlischa
Cun enzenas claras zun^
Aschi era feig selegra
De far fiasta cun il mund.
Sia vetta con flurs fetta
10. De vertis a perfectiuus,
Nin morivi, che arivi
Tier schi aults merets a duns.
La feglietta aung giufnetta
Si fagient el oraziun,
15. Vegu surprida cun calira
De sinzera devoziun.
Ina petgia sco perdetgia
De fiug steillas aulla lau^
Dil tschiel dada, ch'ei tschendada
20. Terlischouta sur siu tgiau.
Baul tristezia baul carezia
Scbon da giuven a raussau.
Per ils paupers avon tuts auters
Sco ils faigs an declerau.
25. Tuttas visas bunas spisas
Che sin tala veng portau,
Quei che tucca a sia bucca.
Per ils paupers ba spergniau.
La pischada ch'ei muncada
30. Tras Talmosna discusmeing,
Sontgia Brida tras urbida
Turnentau buldontameing.
Sia Mumma^ che marmugnia
A coregia scharfameing
35. Prest cuschenta gie contenta
Cun mussar il vischi plein.
La miracla ch'ei cau faitgia
Fa il Satan schnegar giu,
44*
Digitized by
Google
692 Volksgebrauche
Delia era tier la vera
40. Sco olla agi confertiu.
Si carschida la natira
Sco ina mnmma ha dotau,
Can bialezia e dalschezia
Enten Roma ha se senflan.
45. La dunschalla recha a bialla
Cun in niebel cavalier,
Sei spusada e bein ornada
Bab a Mumma tegnieu tier.
Vignius pia prest sin via
50. Plontan en ses corials,
Che schezegia e menegia
De sblutar ils cars ucials.
Ella tema plonsch' a schema
6iu de tala novintat;
55. Vesend qnellas stuomas vellas
Non fritgiont la castiadat.
Adumbaten il ner Satan
Dil nffiern ordeina lau^
II mund sbeta, Venus sieta
60. En in grepp lur pompa Pracht.
La zun schubra castia tuba
De siu car spus a surengiu;
Ina macla tras miracla
En in eilg alia urbiu.
65. Ei ventira sur mesira
Quei coelestial fernies;
Feig svesida sesperdida^
Tut che volva gli il dies.
Or dellas ujarras sut cien siaras,
70. Or dil mund seretirar,
Or dils prigels sut tschien rigels
Enten claustra se serar.
Amen.
Digitized by
Google
Alte SprUche 693
21. La mantinada a Vrin.
A VtId, Lumbreiu; Surrhin vegnan las mantinadas manadas si aschia:
Ins vesa in mat, che porta ina matta en in von de graun. La matta
suna ed i1 mat saulta purtont la matta el von. Dasperas ves'ins treis ne
quatter schuldaus sco guardia della matta, armai mintg'in cun in fist,
che bastnnan il saltuuz, sch'el saulta bnc' endretg. Aschia compara il
giug a nns. Mo en verdat eis ei mo in mat, che saulta cun in von ruts
ora amiez, aschia ch'el ha il von entuoru vota fermau sils caluns. Da miez
ensi eis el vestgius da matta, da miez engiu da mat. Davos vid il von
han ins fermau in miez umm de strom, che peglia culs mauns las manet-
schas de miutga vard dil von. Quel ei roo de miez ensi emplanius cun
Strom; da miez engiu ein las caultschas vitas e tagliadas sur il schanugl,
aschia che quel, che saulta, va cun sias combas en las caultschas de quel
de Strom e fa parer, che quel de strom saulti. In per combas de strom,
vcstgidas confonn alia mesadat della matta de miez ensi, ein fermndas
vid lezza e sesan sur il von oragiu. Aschia formescha il mat, che saulta
cul von da miez ensi la matta, che suna, da miez eugieu il mat, che port'il
von cun ella e saulta. Da miezengiu ei la matta de strom, da miezensi il
mat. 11 mat ha en gassaca nera e caultschas largias e si ina capetscha
cotschna. La matta ei vestgida de signura. Las guardias portan cault-
schas alvas quortas, gassaca cotschna, caltscheuls ners e capetschas de students.
Alte Spriiche.
xvn.
Eoten num de Diu
Mondel jeu a letg,
Miu tgau vi jeu encoui ;
Sis aunghels giu da tschiel
Vi jeu rugar,
Dus da tgau,
Dus da pels,
E dus da mintga maun mei.
Rugar la buna sontga Gada,
Ch'ella peHgiri questa casa
De fiuc ed avon la flomma
E nausch da mintga maun mei.
Sogn-Pader meini mei a letg!
Sogn-Spirt mei dormenti!
Digitized by
Google
694 Alte SpHiche
Sogn-Figl mei laventi!
Sin Tura, ch'el ei levaus
E tut il mund spindrau,
Spindri era Tolroa mia!
Dions, Ti salve- regina,
Che tnt il mund ei staus en tgiua,
Tin sogn fretg has Ti portau.
Per tut il mund has terlischan.
Salva I'olma mia!
Sche vi jeu dir in paternies ed ina Ave-Maria,
Per salidar quel sogn num de Jesus-Maria.
XVIII.
Vi da tschei meun la mar
Saseva nossa sontga mumma Maria,
Ligieva e scriveva,
Co il pauper pievel dueigi viver.
Biendi, Biendi, sontga mumma Maria!
Dormis ne viglieis?
Jeu ne dormel ne vegliel^
Jeu ha semiau in grond siemi^
Ch'jeu hai tontas dolurs en miu tgau.
0^ tgei grond siemi baveis semiau,
Che Vus haveis tontas dolurs en Vies tgau?
Jeu hai semiau, che miu car solet fegl Jesus
Seigi vegius cun guottas engutaus,
Cun geislas gaslegiaus,
E cun spinas encoronaus.
Quei ei nuota mo siemis,
Quei ei la vera verdat.
Tgi, che fuss quei bien carstgaun,
Che schess quel'oraziun
Avon beiber e magliar
E suenter lavar ils mauns,
Lessel aschi bein pagar,
Las portas digl uffiern serar,
E quellas dil Parvis arver e pinar. — Amen.
Digitized by
Google
L'Ave Maria dils signnns 695
L'Aye Maria dils signnns.
(Nach Ms. Sfg.)
[f. !•] Botsch la baloma! ^
^e Maria!
Audi DiauS; il car bien 8. Gion e 8. Paul!
Quels pertgirien ay(e)[o]n tuu o malas auras!
Hotsch la baloma!
Quella Ave Maria audi Diaus!
La cara buna 8. Ursla e 8. Turte !
Quellas pertgirien avon tuttas purginas e tuttas scbal|t]ira8!
Quella Ave Maria audi Diaus!
S e 8. Elisabet!
Quellas pertgiren, che vegnen bein periua!
Quella Ave Maria audi Diaus!
La cara buna 8. Clara e 8. Gada,
Quellas pertgirien las alps a casas,
Che nus tumein tuts sauns a casa!
0, tuts S. e Sontgias e 88. Trinitat e la Muina do Jesus Cbristus!
0, scbe lein nus far quater enzenas de 8. Chrusch,
Che uies 8egnier a Nossa Dona pertgirien e schurmegien avou
tut [mal],
Lein nus far quater 8s. Chrusch s!
Diaus pertgiri [avon] malla gliaut!
Diaus pertgiri avon mala biestgia!
Diaus pertgiri avon fiug e flomas!
Diaus pertgiri avon tuttas malas auras!
Diaus pertgiri avon crappa e tumpiasta!
Diaus, pertgiri avon moria, calestrias!
Diaus, pertgiri avon tuts tentaments dil nauscha 8pert scz,
8che enzetgi les vegnir sin il spazi de quest alp, per far,
euqual caussa de laid,
[f. 1^] 8che pertgirien Nies 8egnier e Nossa Donna!
A schi lonsch, sco ei auden a clamont quest Ave maria,
Audi Diaus quels Sogns e 8ontgia8 de Jesu e Maria! Amen.
Rodel della proeessinn della fiasta de Nossadnnna
dellas dolnrs a Lnmbrein.
La passiun de Lnmbrein penda pin mintga cass ensemeu cun la
antica proeessinn per la fiasta de Nossadnnna dellas dolurs,
Digitized by
Google
(5% Rodcl della procossiun de Lumbrein
che vegn mauada si leu. Niis schein siiondar il rodel de tala procession,
che vegn £&tga siit grouda participaziun a Lumbrein.
1. Sontga crusch gronda dellas dolurs.
2. La bnla, che vegn purtada da das ministrants gronds.
3. lis buobs.
4. Crucifix groud.
5. Ilarta de sogn Filip Benizius, cbe vegn purtada da 2 ministraDts
pigns
6. II Geni, in buob cun atgna mondura nera e mantel cun dus ummens
de mintga maun^ che portan ina spada porin, ils quals eiu era
vestgi ner cun mantel.
7. Las mattatschas e mattauns.
8. La sontga crusch blaua.
9. II vut pign de Nossaduuna. che vegn portaus da quater ummens.
10. Las otg grondas (Otg mattatschas vestgidas cun in fazolet alv cun
flurs neras sur il bratsch ora gin ed in semegliont sur il dies e
portan ina scheuta blaua e dus scapuliers, in entuom culiez, Tauter
entamaun seniester; en maun dretg in fendli pign.) Quellas signi-
ficheschan las otg beadadats.
11. Las soutgadats, che veguan pnrtadas d'ummens cun mantels ners.
12. La sontga crusch alva.
13. lis mats.
14. La sontga crusch verda.
15. Las 7 pintgas, (siat dolurs) vestgidas sco las otg grondas, mo portan
aunc ina spada sil brust.
16. Las spadas; che veguan portadas da dus ummens.
17. II vut grond do Nossaduuna portaus do quater ummens.
18. Las treis Marias, trois mattauns vestgidas en ner culs cavels giu pil
dies ed ina tschenta gaglia. Mintgina porta ina cavazza eutamauo.
19. Dus ummens, che portan ils halumbarts.
20. Ils cantadurs.
21. In crucifix e duas latiarnas, portai da mattatschs.
22. II celebrant cun balduchin, il qual ils gieraus portan.
23. Ils ummens.
24. La sontga crusch do sogn Hoc.
25. Las dunnauns.
►^H—
Digitized by
Google
I n 1l a» 1 1.
Seite
Widmung , . . . . Ill
Binleitung IV— XIX
Mftrohen 1—128
1. II chitschadur 1
2. II retg e sia feglia 6
3. La siat p^ra calzers 7
4. II retg de Spagna, ne Sogn Luregn 9
5. lis due frare » 11
6. lis frare et ils morders 13
7. Quella de Niefsegner 13
8. U gat e la miur 14
9. Quella dil retg 15
10. La prinzessa dil temps v^er 16
11. II Mazza dracs 21
12. II tgaper 22
13. Igl utschi, che di la verdat 23
14. lb treis frars 24
15. n fegl digl uore 25
16. La matta senza bratscha 27
17. 11 chisti dib giate 28
18. Fav! fav! jeu tei tatagl 29
19. II paun et ib treb buns cusegb 29
20. n schuldau 30
21. Igl utschi, che ova ovs d'aur 31
22. Ib dus amitgs 32
23. Las treb days d'aur 33
24. La siarp, che spida fiuc ., 34
25. U magUa glieut 35
26. La siarp ^ 35
27. lb treb meib d'aur 36
28. La colomba . 38
29. II tschesB 38
30. La Schvana 40
Digitized by
Google
698 Inhalt
Seite
31. Igl advocat 42
32. II buob cun la v^ra d'aur enta culiez 43
33. lb treis schuldaus 43
34. Us cavestere 45
35. La filiera 47
36. n meil tgietochen 47
37. La biala Mengietta 48
39. II buob, che encureva il parvis 49
40. II pescadul 50
41. Igl um cun la valischa 52
42. II cavrfe 53
43. L'uolp et il polisch 54
44. La mala dunna 55
45. L'ampla d'aur 56
46. II Schuider, che haveva mazau siat e blassau eiat .... 57
47. II miez tgeun 59
48. 8. Giusep et il fravi 59
49. La teuna dell'uldeuna 61
50. II fav e la viaspra 61
51. lis camerats 62
52. lis treis lufts 63
53. Las treis filieras 65
54. II Miez-Maset ' 66
55. lis legns 67
56. De quel, che saveva il lungatg dils animals 68
57. La claf 70
58. II cavagl alv 71
59. lis treis cotgl^s 72
60. Las farmiclas, ils aviuls e las entias 73
61. H mazza gigants 75
62. II prenci dil solegl 76
63. La dunna dil giavel 78
64. Las siat uolps 79
65. II Tignus 80
66. La engrazieivla reuna 83
67. II tgiau piertg 86
68. Las siat dunschallas 87
69. Ils treis dracs 87
70. II schuldau et il giavel 90
71. II giat alv 92
72. Quels, che enconoschevan la glieut, la earn et il vin . . . 93
73. Igl umra, che fagieva gientar 94
74. La madrctscha 95
75. La Praula della tiarra della Cuccagnia 96
76. Nossadunna cun il chiltschiel tgietschen 97
77. II scazi el cusch 98
78. La pagaglia 99
Digitized by
Google
Inhalt 699
Seite
79. La mort sco padrin 100
80. U Miert e las duos Sclavas 100
81. II giavel, che scudeva 104
82. La duDna, che ha dau de lignar 104
83. La priDcessa, che haveva bugien siu bab, sco il sal . . . . 105
84. Niessegner et ils affons ded Adam et Eva 106
85. La feglia-jastra 107
86. n paster et il rees 108
87. Igl iev de saun 110
88. Las caultschas cotschnas Ill
89. H viandont 112
90. L*uolp et il stgirat 112
91. Igl eremit 112
92. lis mordenB e la matta cun tschos alv 113
93. lis dus compogns, che maven a Nossadonneun 115
94. La rauna 118
95. Uolma dil res 119
96. II schnec et il pulein 122
97. La truaisch dil retg 122
98. La meila smaladida 123
99. n tapagnac cun il marti 124
100. La schenderletga sut il von 125
101. II servitur et il striun 127
102. Igl umm en la glina 128
103. II salep e la farmicla 128
Novellen 129—142
1. Igl eremit 129
2. La bialla Luisa 131
3. La feglia dil retg 133
4. n condemnau 136
La grova et igl ustier 138
Ssgen 142-160
1. La filunza e la scavimza si Crapner 142
2. Las feronas, che fagievan camischas en Strem 142
3. La femna, che fagieva dar gamialla si Surcrapp 142
4. Igl umm e la femna, che fagievan never si Scharinas . . . 143
5. II tarmegl 143
6. Igl umm cun il fazolet alv 143
7. n stierl stgirbrin sin Fantauna freida 143
8. Las duos femnas sin I'alp de Tiarms 143
9. Las duas femnas, che fagievan caltschiel sisum Praus . . . 144
10. Quels, che peinen lenna egl uaul de Cavorgia 144
11. Quels, che segaven en las caglias de Sontga Onna .... 144
12. Igl He, He egl uaul de Cumbel 144
13. II butatsch cun egls en Arliun 144
14. n butatsch cun egls si Giuf 145
15. Las Tschalareras et il buob 145
Digitized by
Google
700 Inhalt
Seite
16. Las Tschalareras si Naustgcl . 145
17. La Siarp si Tschamut 145
18. II buc alv et igl umm de Cavorgia 146
19. Ds treis de Fallera ^ Paris 146
20. n ban k Vrio 146
21. Igl uors en Val Sumvitg 146
22. La femna sper il dutg 147
23. 11 Blass de Lavaz 147
24. La fantauna si Clavadi 147
25. Igl ischi sper Sontgia Onna 147
26. Ds garnedels 147
27. II plumatsch Niessegner 148
28. II crapp si Friberg 148
29. La platta de Caschlfe 148
30. La platta de Rnncaglia 148
31. L crapp de Puoz 148
32. n crapp de Sontg Zein 149
33. II crapp de Martgiuna 149
34. II Derschalet 149
35. D Fulet 149
36. II Darschalet et il minal panetscha 150
37. La fumitgiasa e la mugia 150
38. La Dieulda deUa Kuncca 150
39. Igl umm selvadi e Taiira 150
40. Igl umm selvadi et il fravi 150
41. Igl umm selvadi et igl umm d'uaul 151
42. Ck) la duuna d'igl umm selvadi ha mussau de far paun . . 151
43. Co igl umm selvadi ha mussau de chischar 151
44. Pertgei igl umm selvadi fagieva bucca tetg 151
45. Igl lunm selvadi en la Cadi 151
46. La uldeuna enten Grepault 152
47. Uuolp rentada 153
48. Duas cauras en ina cadeina 153
49. Las duas scuas en crusch 154
50. lis dus pindels 154
51. Las matteuns, che maven al barlut 154
52. La veglia de Roma 155
53. Las duas strias si Runtget 155
54. La hutscha 155
55. La veglia zoppa de Friberg 156
56. II giat ner k Rueun 156
57. Duas vaccas en ina cadeina 156
58. La stria en baselgia 156
59. La stria cun siat giata ... 156
60. La stria de Trin 157
61. Las treis strias 157
62. D striun de Vrin 157
Digitized by
Google
lohalt 701
S«ite
63. La davoea stria en la Cadi 158
64. II scazi de SoDtgia Gada 158
65. II 8cazi en la Val .159
66. II scazi de Clavadi 159
67. II scolar deila scola nera e sia spusa giu Glion 159
68. La profetia dil scular della scola nera 160
69. La muria gronda k Breil 160
70. La muria gronda h, Somvitg 160
71. lis endisch de Schlans 160
72. La niina de Bnilf 160
Spriohworter 161—165
Iisndwirtsohaftsregeln 166—169
Bfttsel 169—180
Kinderlleder 180—192
Kinderspiele 193—215
1. Liberamus Domino 193
2. II tsches ner 193
3. Spinatschiel 193
4. Pitg, petg, cava schnecs 193
5. Giacum, dil tgil niebel 194
6. Platta stechel 194
7. Dar encunter 194
8. Igl avat ha pers la capetscha cotschna 195
9. La Ugiarolla 195
10. Parvis et uffiem 195
11. Stoffel de niogs 196
12. Balla beina 196
13. Zetgia 196
14. Spus persul 196
15. Vanar 196
16. Far matg 197
17. Dar igl uvierdiel 197
18. II gat 197
19. Igl ntschac 198
20. II sprer e la gaglina 198
21. II pastur ed il lader 198
22. La fumitgasa 199
23. n spiritiis 199
24. Igl uors 200
25. La signura 200
26. II dar el dies 200
27. II luf e las nuorsas 200
28. Igl umm ner 200
29. Dar la pantofla 201
30. Vender i^ affon 201
31. II bluzger 201
32. Tschetabigidt 201
Digitized by
Google
702 Inhalt
Seite
33. Dar la caura 202
34. La caura pintga 202
35. L'era 202
36. Dar igl arschel 203
37. Dar la portga 203
38. lis utschAls 203
39. II gat et la miur 204
40. Hotta holla * 204
41. AndJe 204
42. Ck)mbar8cholla . 204
43. Tat vegl 204
44. Ir en clauatra 205
45. L'aolp 2(^
46. Far marscheiclas . 205
47. La vieua 205
48. Las colurs 206
49. Las gagliDas 206
50. II luf 206
51. Igl uore e quels, che van per tschereschas 207
52. II signur ei bucc* k casa 207
53. II botsch 207
54. II viadi a Jerusalem 208
55. Igl banner de Lenziel 208
56. Trisale Padisale 209
57. Cbeu has miu canaster 209
58. Mumma lai ira k giug 209
59. La metta da fein 209
60. Suflar il tschutt 209
61. In marcadon de Paris 210
62. Bumper fier 210
63. Dar il tissi 210
64. Dar il caschlet 210
65. Teissa fildirom 211
66. II tschiec 211
67. Oasa per tscheins 211
68. Patrun e fumegl 211
69. II vischin 211
70. II malvugliu 212
71. II far metsch 212
72. n Capitani 214
73. H peun cotg 214
74. La siarp 214
75. Zuppar la mongietta 214
76. II fest anflau 214
77. Far marcau 215
78. II far tumar 215
79. Per tschuf egl egl 215
80. 11 den 215
Digitized by
Google
Inhalt 703
Seite
VolkBgebr&uohe 215—231
1. Sontgia Clau 215
2. Nodal notg 216
3. Daniev 217
4. Buania 217
5. Gievia grassa 219 — 223
Far giu la cavalla 219
II caluster de Schlans 220
L'unfrenda digl umm sogn 221
II marcadoD de stiarls 221
Far il barbieren 222
6. Mardis Ucheiver 223—230
Encurir grumm selvadi 223
Cureisma e tscheiver 223
Mantinadas 224
CanzuD Nova Fatgia a ilg Menders de Willa On la Dartgira 225
CanzuD Nova De Cantar Suenter Ca Sentenzia .... 226
7. Dumengia de gromma 230
Alte Spruche 231—235
I. Dieus termetti quatordisch bials aunghels 231
II. Buna notg e dorma bein 231
III. En num de Diu 231
IV. Mes pucaus vi jeu relaachar 232
V. Oz man jeu k letg 232
VI. Questa sera vi jeu ir k letg 232
VII. Questa sera mum jeu h letg 233
VIII. Enta letg vi jeu passar 233
IX. En quest letg vi jeu passar 233
X. Vi da tachei maun la mar 234
XI. Vi da tschei maun la mar 234
Xn. Rosa dil mund 234
XIII. Dieus pertgiri dil nauscha vischin 235
XIV. Ave Maria 235
XV. Ave Maria de Nazareth 235
XVI. Sontga Barla e Sogn Tschamun 235
L'Ave Maria diU signuns 236 — 237
n burschin de Sontg Valentin 238
La canBun de Sontgia Margriatha 238 — 240
Die Tavetscher ZaubersprUche 240
VolkeUedep 241-625
1. Igl ei schon ver, che malfideivlas 241
2. Ti eis ina zechtia juventschala 242
3. Biengi, Biengi 243
4. Buna sera, biala 245
5. Tei rog* jeu fetg, o biala flur 246
6. O Tei miu aunghel, vi dumendar 247
7. Sundel ina biala giuvna 248
Digitized by
Google
704 iDhalt
Seite
8. Ina giuvna biala matta 248
9. O cara biala, veglies po 249
10. O cara unitat . 250
11. Rosa biala, glina pleina 251
12. En temps de liung* oriala 253
13. Chi pediia cau Sut ilg mieu teg 254
14. Chei fas cheu, Ti juvna filgia 254
15. Buna serai o, cara Biala 255
16. O cara, o biala 256
17. O giuven, Ti bel giuven 257
18. Avon Tes peis, o cara biala 259
19. La fortuna malstateivla 260
20. O tresta spartgida 261
21. Cara biala, gi a mi guess 262
22. Miu cor e miu confiert 263
23. Ach, CO gliei cun mai midau 263
24. Miu cor bia suspira 264
25. Dai jeu pia cun tristezia 265
26. Chars amitgs, ch'en Traitgs navent 266
27. Ti legher schuldau 267
28. Nua eis carissima 268
29. Vi bein a la mia biala 269
30. Jeu vai ina muronza 269
31. Tgei fortuna ei la mia 270
32. Jeu confess, o cara biala 272
33. Jeu vai ftuju ira naven 274
34. Ade, jou til navend, vi far viadi 276
35. Zund fitg quei cunbriar 277
36. O ti, bi fitament 279
37. £i glei stau a nus de car 282
38. Stiarsas sera senza fraud 283
39. Nos mats, ach, tgei narruns 286
40. U mats schi bauld sco ei calan 290
41. Jeu sal da mats, ohe van a matteuns 291
42. Ded in bi giuven sai jeu de di 292
43. Biala stiva e bien vin 293
44. Miu muronz ei in bufatget 293
45. Sch' jeu savess de survegnir . . 294
46. Tgei lein nus po mai entscheiver 294
47. Ina ga era ei ina matta 295
48. a. Biala matta stada 295
b. malsL matta stada 295
c Biala matta fina 295
49. In che fa bia prada 296
50. Susana, biala matta 296
51. Giuncher vetter, leis maridar 296
52. QueUa nera de scarpatsch 296
Digitized by
Google
Inlialt 705
Seite
53. Tgd nezegia in bi jert . 296
54. Qienuardi maridar 296
55. Sch' jeu pertratg de maridar • 298
56. El calender hai mirau 300
57. Jeu lees a Ti scultar 302
58. Suna, suna giegia 306
59. Snna, suDa giegia 306
60. M ban yolen dar ina da Medel a mi . 308
61. Ina de Duin 312
62. O Ti car e pros fum^l 314
63. a. Tgei trais Ti neu della spusa 315
b. Tgei luvraves Ti jer sera 316
64. a. O Gion Petschen dil tgau plat 317
b. II Gion Petschen dil tgau plat 317
65. Stai si, o biala 318
66. Ina gada ch'ei era treis aschi cars compogus 319
67. Tgei dotta vul Ti dar 320
68. £i era ina matta, che mava per aua 321
69. a. Tgi ei cheu o ohe splunta 322
b. Tgi ei cheu o che splunta 323
70. a. O Diu, Diu carl co quel mai va 324
b. O Ti miu Diu car, co quei mai va 325
c. Onn pudev* jeu metter si miu bi tschupi 326
71. a. Dunna Mumma, mei a casa 326
b. Dunna, dunna, va a casa 327
c. Dunna, dunna, va a casa 328
72. Sai buc nu' ir, sai buc nu' star 328
73. a. Cura ch'ils siat onus ein stai vargai 329
b. Ella mava ora en siu jert 330
74. a. O frarl, o frari dilg mieu ashi cari 330
b. Fran, o frari 331
c. O frari, o frari 332
d. O frar, o frari 333
e. O car frar, dil miu pli car frar 334
75. Tgi vul saver la canzuneta 334
76. a. Ei era ina niebla dunschala 336
b. Ina matta mava d'in plaun ora 337
c. Ina biala matta 338
77. Tochen ch' jeu era in petschen affon 339
78. Virola, virolal Ti ruha malsogna 341
79. Btai si scarvon Gion Paul marvegl 341
80. A mi tut ver perdunau 342
81. Bignur Completi ha termess si 344
82. Surselva, Surselva, ti freida Surselva 345
83. a. Salep e la formicla 346
b. Ei era in salepetti 847
c U bi salep quel scheva 347
RitoromMltehe ObrMtomathi*. II. S. 45
Digitized by VjOOQIC ^
706 tnhalt
Seite
84. a.. Si Sureelva, si Surselva 348
b. Si Surselva dus.e dus ensemen 348
, c. Si Surselva dus e dus a per 349
85. a. Bargiadal qui tadleit si beio 349
b. Antscheiver leio. Cantar Scadin 352
c. II vin di eucunter Taua 353
86. Ei, potz tussig, ei, ei, ei 354
87. Adee, o l.-abilou, marcau zund bi 356
88. Si Tapfers schuldausi Nus Lein tilar 358
89. Ach, vigleit, o, char carstiouDs 359
90. In spieghel vi Vus dar 361
91. Midau eis ei us grad entuorn 362
92. Semeglias per merveglias 364
93. O chars Carstiouus si 'Ig Munde 367
94. La libertat en prigel stat 379
95. Per tuttas caussas de quest mun 380
96. De tut vegnent ed era stau 384
97. Paach les jou Bugent vartire 385
98. Cur Deus fieu pievel or fpindra 386
99. Ach, caussa stermentusa 388
100. Si taffers schuldaus, nus lein tilar 390
101. Si legramein, schuldau, si 391
102. Adia, cara mia 392
103. Vangit Nou tiers, Jou vi Riachdar 392
104. Chi ven turner ilg senger 395
105. Seigies salidai vus aUiai 399
106. A nus 6 plai quel gron ischi, valarktoridwm 399
107. II temps ei neutier 400
108. Nus Schutzers de Somvitg 401
109. Ach bluzgherl vul Ti bandonar nus 402
110. O yhf tgei trestas novas 402
111. Sil mun va ei zaco 412
112. Us siat puccaus mortals quels dein ......... 414
113. Jeu s*aflel grad en in camtun 416
114. a. Tgei trest maletg, o mund 418
b. Ilg curs Dilg mund kLg temps prelent 419
115. Si, sil lein star oun legermont 421
116. Tgei bravas giuvsas, tgei compogns 423
117. Si camerads! lein beiber 424
118. Jeu Sim vilaus sil scheiver 424
119. Us ei quei legher temps neutier 425
120. Stai giu dU saltar 428
121. Fertont ch^auters temps de Scheiver 430
122. Ach, tgi vess er mai detg , 431
123. Schei us empau a nus « . 433
124. Tgei porta bdn pli leghermen , . 434
}25. Per cam frestga volein nus mirar . . . . . . . . . . 435
Digitized by
Google
Inbait 707
Seito
126. A perdanonza sun jeu oz staus . 436
127. Oz essas tier mei envidai . 438
128. La buca ei sch'ina porta 439
129. (a.) Per cumprar de tuttas sorts 439
b. Leis cumprar de tuttas sorts 440
130. a. Las mateuDs dilg terns prefent 441
b. Jeu pren grad ussa.la caschun 444
131. Salida, salida il miu car .... 447
132. Jeu hai giu ina nauscha dunna 447
133. Ti dias, ch' jeu sei da Peiden 447
134. Tia mumma ei de brava casa 447
135. Ventireivla ei la matta . * 447
136. Vegni, vegni, vi dar in betsch 448
137. Bien di, cumar, co veis durmiu 448
1.S8. Stei si mes camerads 449
139. Tadlei, raes camerads 460
140. Muniessa less jeu esser 451
141. Sche Ti vul esser in brav um 451
142. Jeu sun Maria Badessa 452
143. Ti biala, Ti biala 453
144. a. Mervegliusa caussa clara 457
b. Meruiglusa causa Clara 458
145. O Catrina, vul prender mei per Tin mariu 461
146. a. lis treis soings retgs, ch^ein i culla steila 462
b. lis treis sontg sibis dil 'Orient 462
c. Treis retgs de Saba vegnen ennau 463
d. Ei era treis retgs, cbe maven cun ina steila 463
147. Als Soings treis Reigs oravon 463
148. A nus treis retgs digl Orient 465
149. O ventireivla steila 465
150. Sin quest soign temps lein nus felegrar, lein nus cun devotiun 466
151. Selegrei, Vus fideivels, sin quella sointga fiasta .... 466
152. O char Signur! per grond' amur 467
153. Lein oz cantai* ina nova canzun 470
154. En iln curchin sunt jou passau 473
155. Con feftgina ei levada 474
156. Oz lein nus fiasta far 476
15(8)[7]. Neu tier, tgi vul vegnur 478
158. O dil tschiel bab conservader 480
159. Si si chrestgieuns ensemblameing, gidi, Maria 482
160. Maria, Tei tegn jeu adina zun car 485
IGl. 6 Maria della gliisch! Seigies salidada 486
162. Fideivels, 6 fideivels, futaposts tras in meil 487
163. Vengonza de ludar 489
164. Lein oz cantar cun devotiun 491
165. Soing Giachen, ch^as ina cruna 493
166. Cun aulta vufch lein nus Cantar 495
45*
Digitized by
Google
708 Inlialt
8«ito
167. Vus tute 6 vers fideivela 497
168. Si, Chriftgieun fideivel 501
169. Ach, cara spusa mei . 508
170. Ving nou, ying nou mia Bealia 510
171. Stai si matteims e vegni cun nus 512
172. Chi Bein veingieu vult efser 512
173. Nagin po cr^r il legerroent 513
174. Te legri, o Muster 517
175. La vita dil carstgaon, la mort ... * 520
176. £i gliei tut vanitati 521
177. Christgaun puccont, stai si 521
178. O dormas aunc pnooont 525
179. O follelg, ca clar tarlgischa 52&
180. Ach, jou sto vonzei sparchir 528
181. O Nunschminada Morte 531
182. Mi leitfi litzen[z]ia Dare 534
183. In velg Doctor, quel dschev' adina' 543
184. Tadleit cun carfchadingia 546
185. Cun carschadina gronda 548
186. Co eis el schi malstateivel 550
187. Chei nosia vitta feigig 557
Nachtrage.
188. Ach, ca jeu stoj tscheu enten prescha 562
189. Aud fchulon il Catschadur 563
190. Chei bi Exempel salai aflar 565
191. Cur chins va a bialla stiva, ein ils mats honzelis .... 568
192. Quella veglla vi jeu hue 568
193. Jeu hai udiu in bi Utfchi 568
194. Us cont jeu in' antra Canzun 569
195. Deus Hen pleid da Rischdare 570
196. BAuld palTan fedisch 0ns 571
197. Wilhelm, ilg tierz, Numna[u]s 579
198. Chei leid a tristezia, Ach, Kumber, plirar 582
199. O libertade, o Tapfradade 584
200. Nus eHen paupers Emigrants 585
201. MeUi otg tschien et eung trenta 590
202. O chara guvantena 592
203. Per cuort uriala far cancuns 594
204. Grad ufe vi jau la vusch alzar 595
205. QVal' liunga ven p6 mai 597
206. O Gref maun de Diu 601
207. Treis sabis retgs dagl Orient ent ina steila stai 607
208. OLma'chara, biar pli clara 607
209. O Mumma de Diu fco fteila fereina 613
210. MAria troft da tutt il mund 614
211. Olma mia ch'eis (in via 616
212. Tadleit cun Carfchadengia 617
Digitized by
Google
Inhalt 709
Belie
Aberglauben 625--635
NACHTBAOE 635-696
Mirohen 635—648
104. lis treis I^ds cun Tossa 635
105. U spas ch'ei jus cun Niessegner 636
106. H padrin ed U figHol 637
107. II tup fegl 638
108. La fegUa reuna 639
109. La candeUa 639
110. Igl umm, che ha cuglienau il giavel 641
111. Us teeis legns 642
112. La biala dunna loscha 643
113. La buoba ed il morder grond 643
114. Niessegner e las grazias 645
115. II spus miert 646
116. Las tschereschas neras 646
Sohershafte Mirohenanf&nge 648—649
Sagen 649-664
72. Las treis filieras sil crest Peinzas 649
73. La Metta de fein 649
74. II bov ner 649
75. lis ummens, che devan hartas 649
76. Igl umm grond • 649
77. Lbs Tschalareras, che catschan ils thiers el malsegir . . . 650
78. Las Tschalareras en Talp de Plattas 650
79. Las Tschalareras de Segnias 650
80. Las Tschalareras a Faltscharidas 650
81. Las Tschalareras de Sonl^t 651
82. D tueit e la dieulda 651
83. II puoz de Grun 651
84. II lac de Laus 651
85. L' jarva de sontga Margriatha 652
86. Las lausas 652
87. II crapp de sogn Carli 652
88. n crapp sogn Martin 652
89. II crapp della Gneida 652
90. II crapp de Salischina 653
91. II crapp Tschalarer 653
92. II crapp de sogn Valentin 653
93. II crapp dils Tirrans 653
94. II crapp dellas strias 653
95. II crapp de Cuflons 653
96. II crapp de Cavrein 654
97. II crapp dil giavel sut Vella 654
98. II scazi de Cresta Munteina 654
99. II ecazi de Platta pussenta 654
100, La caplutta de sogn Benedetg . . . . , 654
Digitized by
Google
710 Iiihalt
Selte
101. II ficazi de Putnengia 653
102. Las vaccas de Putnengia 655
103. La veglia, che ha tuccau la mugia 655
104. II rap el parlet d'aua benedida 655
105. La stria de Chischliun 655
106. La stria de Vrin 656
107. II cudisch e la striadira 656
108. La stria e la gromma 656
110. Igl etg de far gromma 657
111. La stria de Mat^rgia 657
112. La stria, che haveva se fatg cavagl 658
113. lis cavals dil bariutt 658
114. Igl umm e las treis strias 658
115. La Utta stria 658
116. La casa, ch'ei schallada 659
117. La stria, che mava a cavagl sin Tuolp 659
118. II bariutt si Russein 659
119. La stria si Schlans 659
120. II rin della striadira 660
121. Las strias sin la pun de sontga Grada 660
122. II cavrer e las treis strias 660
123. II cavrer, che mava a Nossadunnaun 660
124. La processiun dellas strias sin il Run 661
125. La buoba, che saveva far miurs 661
12G. II scolar della scola nera, che saveva far star eri .... 661
127. II scolar della scola nera, che leva maridar 661
128. II scolar della scola nera, che baghiava casa 662
129. II scolar della scola nera, che sa I'ura 662
130. II scolar della scola nera ed il drac 662
131. II scolar della scola nera ed il crapp or' il piogn ault . . 663
132. II scolar della scola nera a Madernal 663
133. II scolar della scola nera si Segnas 663
134. U scolar della scola nera ed il scazi de Madernal . . . 663
135. La muria gronda a Ladir 664
136. Las duos femnas de Mompe-Medel 664
Sppichwdrter 664-669
Spriohwdrtliche Formeln 670-676
Landwirtschaftsregeln 676—679
KinderUeder 680-685
Kinderspiele 685-687
81. La clav 685
82. Zenn pign e zenn grond 686
83. Fender la buora 686
84. La mort sogn Giachen 686
85. Pertgir la caura 686
86. Castrar la nebla a., b., c 687
87. Spruch de parter 687
Digitized by
Google
Inhalt 711
Seiie
Volksgebr&uohe 687—693
8. Mesa cureisma 687
9. II di de sogn Marc 688
10. II di de sogn Antoni 688
11. La vigielgia de sogn Gion stad 688
12. Sogn Gion stad , . 688
13. Igl ir ad alp 688
14. Vigielgia Nossadunna dTost 689
15. II di de sogn Michel 689
16. La dumengia de zundar 689
17. Usits tier il sender 689
18. II di dellas olmas 690
19. II di de sontga Cathrina 690
20. II di de sont^ Brida 690
21. La mantinada a Vrin 693
Alte Spruohe 693—694
XVII. Enten num de Din 693
XVni. Vi da tschei meun la mar 694
L'Ave Maria dils signuns . 695
Bodel della processiiin della fiasta de Nossadunna dellas dolurs
a Lumbrein 695—696
Inhalt 697-711
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Surselvisch, Subselvisch.
Die Weisen der Volkslieder.
Digitized by
Google
K. b. Hof* u. ITniv.-Buchdmckerei von Fr. Jnnge (Junge & Sohn), ErUngen.
Digitized by
Google
Ratoromanische Chrestomathie.
Heraosgegeben
von
Dr. C Decurtins.
III. Band:
Surselvisch, Subselvisch.
Die Weisen der Volkslieder.
-«-
ErlanRen.
Verlag von Pr. Juuge.
1902.
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Jacob Joseph Condrau
dem
Freunde des ratischen Volksliedes.
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Vorwort
Wie die textliche Cberlieferung des ratoromanischen Liedes,
so fttllen auch die Sangesweisen immer raehr der Vergessenheit
anheim. Geh5ren sie doch so enge zusaramen, Lied und Weise,
dass der Untergang des einen den Tod des anderen bedeutet!
Und immer seltener werden die Frauen und Manner, die einen
reiehen Schatz an alten Liedern und ihren Weisen ihr eigen nennen.
Darum haben wir uns daran gewagt, wie die Texte so auch
die Weisen unserer Lieder zu retten. Aber hier bedurften wir
mehr als auf irgend einem anderen Gebiete freundlicher und sach-
kaudiger Hilfe. Wir haben sie gefanden bei Frau Professor
Julie Lombriser, geb. St5cklin in Freiburg, die sich auf
unsere Bitte der Aufgabe unterzog, die Weisen der Volk&lieder,
die an den Ufem des jungen Rheins sich erhalten haben, auf-
zuzeichnen. Es geschah toils in unserem Hause zu Truns, toils
auf Wanderungen durch die Gruob und das Lugnetz. Dass diese
Aufgabe eine miihevolle war, braucht nicht auseinandergesetzt zu
werden; wie oft mussten die alten Weisen zittemden Lippen ab-
gelauscht werden, und wie viel peinliche Sorgfalt erforderte ihre
Fixierung! Frau Lombriser hat sich der schwierigen Arbeit mit
ebenso viel Ausdauer wie feinem Verstandnis gewidmet.
Zunftchst verlangten jene Volkslieder, deren Texte in Band n
unserer Ghrestomathie gedruckt vorliegen, nach ihrem musikalischen
Ausdruck. Wir zogen aber auch die bereits in Band I verdflfent-
lichten Volkslieder historischen und religiOsen Charakters heran.
Digitized by
Google
VIII Vorwort.
Drei Lieder*), deren Verfasser bekannt, die aber Volkslieder im
eigentlichsten Sinne des Wortes sind, haben wir von unserer Samm-
lung nicht ansschliessen woUen. Und ebenso wenig woUten wir
verzichten auf drei andere Lieder, die nur in den Anfangen ihres
Textes den Sangem bekannt waren und deren Fortsetznngen zu
finden uns trotz emsiger Nachforschung nicht gelang. Wo der
Text, wie er gesungen wurde, von demjenigen, den wir in Band I
bzw. II wiedergegeben haben, abweicht, ist dem Leser leicht er-
sichtlioh.
Herzlich gefreut hat es uns, beim Volke wie im allgemeinen
so im besonderen bei dieser den Weisen der Volkslieder geltenden
Sammelarbeit fiir letztere und ihren Wert voiles Verstandnis zu
finden. Wir danken alien den Sangerinnen und Sangem, die so
bereitwillig uns entgegenkamen, aufs warmste.
Nicht warm genug kann unser Dank sein gegentiber der-
jenigen, ohne die unsere Sammlung nicht zu stande gekommen
ware; raOge sie in dem reichen Erfolge ihrer Mtihen etwelche
Entschadigung fflr dieselben sehen.
*) Die bestimmte Aussage eines Enkels von Glienart Balletta, sein
GroBsvater habe das Lied : ,,Scadin fetschi per sen" in der grossen Stube des
Hauses in Brigels verfaest, bestimmte uns, dasselbe in Band I, S. 396 luter
diesem Namen zu veroffentlichen. Da aber die spater entdeckte Handschrift
Ap dieses Lied unter den im Jahre 1759 niedergeschriebenen enthait, so kann
es nicht von Glienart Balletta herruhren; wir batten recht, als wir es in der
Monographie iiber Landrichter Nicolaus Maissen ein fur die Sittengeschichte
interessantes Volkslied aus dem XVII. Jahrhundert nannten.
Digitized by
Google
Die Weisen der Volkslieder.
Allegher.
(Vgl. II. 4, p. 245.)
^
BIJ rM J i
t=j!-a
¥ P
6u • na se - ra, bia - la ! Jeu ve - gnel a ter-magl ; Ba - na se - ra,
|; ¥»j , , ; i j J J i^n^ i J. J' J ^ s
bia - la ! Jen ve-^el a ter - magi ; Jen ve • gnel a la pos - ta, Per
y». i J J i i-iyrm j i j J i \ .rj-j \-j^
Tei dn- men- dar, Jen ve -gnel a la pos • ta, Per Tei dn-men-dar.
2.
(Vgl n. 8, p. 24&)
ModeratL
f^^
r=iWFlniB^^
M J
^
P=p:
I - na gioT -na bia - la mat • ta Ei in le - gher, bi mi • rar,
f^^
^LM-g-4-
5^^^
V i ^ i ^ p
Mo sch'ell' ei bnc me mia fat - ta, Sei cnn plaids ner de -me - nar^ ner
i
yy
*
i^
^^
de - me - nar, ner de - me - nar.
BnaseiveL
3.
(Vgl. II. 9, p. 249.)
i f^-^¥i=J^ssfi iyn j-j.=r=^^=f^=i^^i=^
Ca - ra bia - la, ve • glies po, Er a mifporscher il tin cor; H tin
I
cor mai -ni a mi gi, Qnal plai- gi, il reh ne il pli bi.
Rtttoromaniscbe Chrestomathie TTI. 1
Digitized by
Google
Die Weisen
Ciiii expr»fflim.
4.
(VgL II. 16, p. 256.)
I
?Si
n
J I jN J ^Vr-f rU J r
5*=^=?
ca • ra, bia - la, dul - scha Bo -si - na, Tei tegn jen pli
^m
^m.
f f rir ^ ri^ s
s
car, Che tnt - taa fi • na • di • na, Tei tegn jen pli car, Che
I
■^
f-ii-r-^
m
t
tnt- tag fi - na - di « na.
Empau Tiv.
5,
(Vgl. IL 81, p. 262.)
i
=4:
^m
^s
^
^
m^
Ga - ra bia- la, gi a mi g:ne88,Tgei tm-li a-scbi fetg? Has in
i
u J j | fi- i jj -7 rrT7irri^ ^^
an - ter a-yont maun ? Has in an - ter a-Tont mann Ch*il Tin pli car, d
YJn^lf r r^TTTt^
guess, Ch*il Tin pli car, ei gness.
6,
Trtrt. (Vgl. II. 25, p. 265.)
i
DaT jen pi • a cnn tri -ste* sia Tei, mia ca • ra, ban-do-nar?
m
$:
^m
^^i
^ f^=i=^
M P I ft
Di a mi, tgi ei po le • za, La chi-schnn ch'jeu stoi la • scbar.
7.
BnaseiyeL
(Vgl. II. 28, p. 2Ga)
pr^-n\jT-ffw :m\'Wi
has mei ban - do nan? Tgei fas ca - ris • si - ma ?
Digitized by
Google
der Volkslieder.
AU«Rher.
8«
{VrI. II. 29, p. 269.)
If'lj] } J Jtj^j::^ -f=f^^H ^-;r^
Vi bein a mia bia - la, El - la toI er bein a mi ; Sil mnnd ei bnc*
i
^ ;' j'ljH
^
i - na, Che plai Bchi bein a mi.
Allegher.
9,
(Vgl. II. 30, p. 269.)
^ ^PhM^
r=rFFH ^
i=Ilt
Jeu yai i • na ma - roo - za, Sper qnel - la stess bn - gient ;
I
1=
^3^3
13a:t=r-r i= &^^
quel la mi - a ca - ra, Fuss quel min le - gher - ment
to.
(Vgl. ir. 31. p. 270.)
Moderau.
I^T^i ;i H: ^^J=ff J=F^ S ^
Tgei for-tn • na ei la mi • a De pa- der ohea oz Tei ver; Fnss ei
i
^
^^m
^
e
J M
^
er la ye - glia Ti - a, Sche vess jea in grond pla - scher, Foss ei
pjif p f,ij^f - p7j f f= ^j^
er la ve- |(lia Ti • a, Sche vess jea in grond pla- scher.
i
Moderaa.
11.
(Vgl, II. 36, p. 279.)
ti, bi fi - ta - ment I Da tei cam - giaa ioa prend. Ion
^ ^-rr^^xi^ ^^ d^ ^ ^F^
innt in - ten • tzio-nau Ad e - ra re - aol-vau Ad ir na • vend.
1*
Digitized by
Google
Die Weisen
Moderan.
12,
(Vgl. IT. 37, p. 2«S.)
^ ftij. J. j'^g ^J i f. f r- TuuLj^
Ei gliei stan a nns de car, De ye - gnir Vns vi - si - tar;
I
k^(^
Ei gliei stan la nos • sa mi • ra, Cor che nns yein gin la Ten - ti • ra
l ^j, J, J j'aLp- -3q^p J'J'i j' j'g
De ve-gnir da Innsch da -yen, Permns-sar niea le*gher • ment.
Empau viv.
13«
(Vgl n. 41, p. 291.)
W^TW^^liii^ii^'ii^ ^:
Jen sal da mats, che van a mat-tanns, Sta- tan sin pe - gna sper las dun-
^>7^ ji J' l J'^^'J' ! f^; ^r pJ^^
s=f
nanns. Fi - de - mm, fi - de • mm, fi • de - ra • la - la - la ! Sta • tan
p^= ^,^ijj ^^
pe - gna sper las dnn-nanns.
AUegher.
14,
(Vgl. ir. 43, p. 293.)
pVLiLLA i^i^,_^_^_ \ f j^ i ; ;i^
Bia - la sti - va e Men vin, Qnei ei la ' mia ye • ta ; Bia - la sti - va
i=3;=£e ^^
p W
^^-
e bien yln, Qnei ei la mia ve - ta ; Da - ners en sac hai
^^m
^m
W^
:FC=iai=?
U--1-U
sen - za fin, Qaei scatsch' a mi la gret - ta.
Digitized by
Google
der Volkslieder.
Empau viv.
15,
(Ygl. n. 44, V. 7-9, p. 893)
l ^ij Jj 'jijvji jiji J' j. J'^
3- J J J
Acli, CO mi fa mal il tgau, Vi • de- ri, vi- de- ri-bum.pum.puml Che
m
^s
r?^irjti--d!^^
min mu-ronz ei jus schol* dan, Vi • de - ri- bum, pnm I
Baca memia spert.
16»
(Vgl. II. 45, -p. 294.)
^
J J J— 4-
•g — w
Sche jen aa-vess de gur-Te-gnir Qneital si -(piur lea - si Sar-mir, Sche
^u J J -iH^-i-i r^p J J f i f-^-^ Ti rry f
mass jen si tier el ; E les • sel dir, oh*jea mass a sogns, E les-sel ir* ico
i
3^^333
r
M 0.
EE
an -tern onns Tier quei sogn ling Zi - teil.
IT.
(Vgl. II. 47, p. 295.)
Moderau.
|tn^j^; J J jf^ J JlXX; J jij^jTt
I - na ga e - r'ei i - na mat - ta, Vi - va la com • pa - gni • a I
I
m
FT-J J I J J J jrjTT^JS Ey}^
Che furscha • va i - na caz • za. Vi- va la com • pa-gni • a!
Moderau. .
18«
(Vgl. II. 65, p. 298.)
I
~n r rl^^^
aa^E
- J - ^rU i' J g ^
i
Sch'jen per ■ tratg de ma -ri- dar— , Ca •tsob'eiper -tut sna-rtin; II
^
^^
^ ^zniT-z
W^-^
Stan de letg quel fa— Fas- te- dis e sa- vnrs.
Digitized by
Google
Die Welsen
Empau vlv.
19.
(Vgl. II. 55, T. 37-40, p. 299.)
^tmjuLn3 ^^^'i' \ f J' ^ ^
Sch'jen pren da gron-da ca - sa, ca • sa, Sch'eis ei tra - so Uig quet,Sch'eis
l^j ^rjpi^^^' J'lc J' ^
ei tra-so fetg qaet;Se-laa-da e se ra - sa, Ch'ins as-tga gnancfar
fFTT^y-jTfT^.' ^' I r ^' J'=?l^ t
liius, Se - Ian - da e se ra - sa, Ch'ins as- tga giianc far hius.
20.
(VgL II. 57, p. 302.)
Moderau.
^
j-m I ii4^- H- -j-i-iUm
Jen less a Ti scnl - tar, Sch'Ti les - ses mei tad - lar n
i^i I J j-p4=ffxnr"a ^^t
mindis quors schi clar, Che fass per Tei ni - zei • yels.
21.
(Vgl. II. 57, y. 67-72, p. 304.)
Moderau.
i
a_g-u^Jr^ -^^rxn-^
£
fe^fe^^^
Sch'ei dat mo tou de far, Sche qnint' jen bein mi - tschar, Oliei
|i J' J f J'P J'xtjzrpLE^a^JLM
mo per es - ser sper • ta ; Gliei glei- ti yi In - gau, Et an - ter piann ca-
$*T ^ J I J. J ^ J I J a
vaa, Sche rest' jeu aunc per - der - ta.
AUegher.
22.
(Vgl. II. 58, p. 306.)
it±i=.t=^^^^^^[±=t=t^ M
m
Su - na, sn • ua gie- gia, lis mats de Cue - ra ye- gnan! Els
Digitized by
Google
der VolkBlieder.
[^ju; gjjI^gi^i^^^ Eri^
ye -gnan cim lur bia - las, Fagient pa - ra - da znn, Els ye • gnan cun lar
^^
^.
*
^^■
r
bia • las, Fa- gient pa - ra - da - zim.
23.
(VgL a 61, p. 312.)
Moderaa.
IfetJ V ; j-iTrm[7-&^¥=F¥^
Moderaa.
U
I • na de Dnin, Qaei yi jeu bnc ; Fi - lar gliu, Qnei sai jeu buc.
(Vgl. n. 62, p. 314.1
^
m
^^P=f4?
^^
e^
^ J'^ '
dyt
Ti car e pms famegl! Per - tgei le -yas a-schi mer-
lyrrnr^g^ffrTr i ^ ' ^i
yegl A -yon che la stei la dil so - legl?
25.
(Vgl. n. 63b, p. 316.)
Tgei - la- vra-yes Ti jer se • ra ? Gin dila mes, che la - yu -ranachi beinl Ad
t| i ftj^. y-r^^^±^^^f{r-^^-f= ^
Viv.
jeu la • yra- yel in ran* tge - ti, £ cbe Dleos nos mei- ni en bein.
26.
(Vgl. II. 64a. p. 317.)
IlQionPetschendiltgauplatlVi- ya lacompa-gni- a! Manay' igl a -sen
or sil plas. Ho-san-te, scbe yus pie, yi - ya la com-pa - gni - a*
Digitized by
Google
AUegher.
Die Weisen
(Vgl. n. 65, p. 318.)
^nr/j I t -f-^u-^i^ wrw^'i^ w
Stai si, ti bia - la, Ed anr' il tin each, Lai mei en ve-
h'i) I jT^
^
s^
AUegher.
gni - ri, Tschun-ca bu - ca giu quest.
t|tf fyF j f^^^£j7 f .a cTT ^ ^
Uss' eis ei a - ras ded i - r'a dor - mir. Tier mia ca • ra yi jea
fiij'^jj. i j I J' ^rt_ p-y^^^j' I J j. J,
ir, ho -ias - sa tra • la - la - la, Tier mia ca - ra vi jeu ir E mi-
1 ^1 J } J' J' f, | .aic_fj3!Zfe^j' j'lTTl l
rar, sch' ell' ei senn' e fres-tga, E mi • rar, sch* ell* ei seun' e fres - tga.
29.
(Vgl. II. 66, p. 319.)
Moderau.
pnjYi ;'-i4^^^=^j' :^-7^^^=^
Ei er' i - na ga - da treis er schi cars compogns, Ei er' i - ua
^i ji j.rj' J' J' j' N-'ji i r-ft
ga - da treis er schi cars compogns, Che ma - van, cbe ma - van Tu-
p'^fT nf^^^ = i^^~^ -rr-^^
stri - a ca - sa-miez; Che ma -van, che ma- van Tu- stri -a ca • sa -miez.
Empau viv.
30.
(VrI. II. 68, p. 321.)
El er' i - na mat - ta, che ma - va per
^
va per au - a, per au - a; Ei
Digitized by
Google
der Volkslieder.
pJTi' nm '=T y7^-r^rT\^ ^
er' in rit - ter ca- va - lier, Che ma • va per gas - sa si • den-giu. Don-
p-iS- i.
jnJii l -ULi;
-^^■
schal - la, yus es - sas fi • na, gie fi - na ! Leis bnc schar star treis
i
;'<j | j^jj|/-j J J' J
J
:pz=p:
uotgs can vus ? Na, na ! a • von che quel do - vess da • yen - tar, Stoeis
^S^ pip p-J' J'lJ' j !
vns a mi gin ma - li - giar Treis bia • las ro - sas cotsch -nas, Che
r^^TTi^^Mi^^^
sei-gien frestgas de miez nn- viem e stad, E res - tien fres -tgias, gie
f p=^-F:^0=^ P I f,MJ7 ~EF7[ff=i^f]
frestgias. Cur ch'el ha u-din quels plaids, Sche sin sin ca-vagl eis el se- glius, E
rj;rj J. J f, I p-j T^ ;i j' / /-p^^^
sen- ren-tau sur quolms e vallsi Ed jus encunter il mo - ler, gie mo • ler.
AUeelier.
31»
(Vgl. II, 69, p. 322.)
f^ \ i- J' r f-fg s^ ^^^^^a^
Tgi ei cheu o che splun- ta ? Dun - na mum - ma dil dum • de ; Tgi
ei cheu o che splun • ta ? Dun • na mum - ma.
Ualti sport.
32.
(Vgl. II. 70a, p. 324.)
^^E^E^ ^ ^^^^J^pf^^^Eg^^S B
Ti Diu car ! co quei mai va Ded ir' egl jes • ter a ma • ri - da ;
Digitized by
Google
10
Die Weisen
^? ^T7^nm-7 J j' l j; ■>■ J j p
la la la la la ; Onn pn - de - yel ir cnn mats e mat-taons, Ed
[ ^j^ r7\TrT- 7 v]f^ ri'i'^rP t
nonn stoi star cqd pun e duooanus, la la la la la.
(Vgl n. 70*, p. 324.)
Moderau.
f^iaJ l J i^ifP , jT j j^ff yf^^ ^
Ti mln Dia ca - re! co qaei mai pli ra Ded i - ra egl
j,«tj J j l J J|jiJ.iUJ_i | j J j l j ^
ies - ter a ma • ri - da ; Onn sa - ve - yel jen i - ra con mats e mat*
rj i .Vi<iij ,1 J 1 7 T7n~r3TTa
taiuis, Et nonn stoi jen sta - re cud purs e don - uauns.
34.
iVffL n 71ft. n. aoft.^
JJQU- na, ann-na, va a ca- sai Ji Tin nm ei mat- mai-senns ; scoe sai
E$£p- ^iy=^ f, f.Yn^=^^
08 • ser, scbe sai es - ser, Stoi sal - tar, ir treis a • Tont
(Vgl. n. 72, p. 328.)
Ruaseivel.
FlTx^T^^ ^
^
Sai buc un' ir, sai bnc nn* star, Ka - ans el
^^j q,r;]fc^ ^sf
man sai buc en • flar.
Digitized by
Google
Treat.
der Volkslieder.
(Vgl. n. 74, p. 330.)
II
Yi }\ i-Hrr y }' \ i i- f.iJ^-^-^ ^
te - ri, fira - ri ! ti min ashi car ter, Ara - ri, o
i
* j , 1. j' l J J f.rTTjfaj j r^^^^
fra* ri, ti miH ashi car flrar! Jen por - tel a ti i • na
yr r '^^TTJ i \ J nrTTYT^ ^h-^
•chlia-ta no - yet- ta^Che ti - a spa- sa sei mal mal-san - net- ta Ed
^3-nr-j aj^^ ^i
ha mal - so - gna de mo - rir.
Treft.
9Z
(Vgl. IL 74, p. 330.) •
giV* .I p p f. J- J j'l r >i f, J Tn r^ ^
La mi - a spa -set' ei mal - mal-sau - na, Co lein far d'i - ra
jM^J jMf ^^ > |IJ3J jM I
^Moderao.
vi • d - tar? Co lein far d'i - ra ri - si- tar?
38*
(Vgl. n. 76c P- 338.)
S er* i - na bia - la mat • ta, Che ma - ya ded in plaun o, Tu-
^j rJ J f . I r J J fp=3q--^i^l i
par, ch'el en - tn - pa - ya de biars ca -ya - le - rists.
39*
(Vgl. n. 77, p. 339.)
AllMher.
To - chen ch*jen er* in pe- tscheu af - fon, Met- te • yen mei en
Digitized by
Google
I'A
Die Weiaen
^=i=^^' ^=^-f- J^ JLjJ'j, J i^ ^
tgi - Da, Fi - de - rum, pum, pum, Fi - de • ra - la -la, Met-
p ^^ nnr^nf
te - yen mei en tgi - ua.
Eiupau spert.
40«
(Vgl. n. 78, p. 341.)
|'JLJLLL-Tirr^ ^ g^-U!-C=^
Vi - ro - la, vi - ro - la! Ti ru - ha mal - so - gna, Ti
|s!f =C-C-C_p -^'=3'-J^ht^^^3a^^
sfraccas e maz-zas tuts pe-tschens af- fonts; Per-fin la re - gi- ua de
^ ^^=mi^^^^^ ^^
treu - ta -treis ouns* £1 tuc - ca d'en - se - men de ba - ra.
Viv.
4U
(Vgl. n. 79, p. 341.)
&^i5
Ji=l:
inrnl
:t=ji=Mz
•» *
*=^
^=^
Stai si Giou Paul de Flem ! Neu, cbe Ti • a vac - ca bri - ua
^^^^^^^^^^^^^^
cuu bren - si - ua ya dc Guuclas o - ra giu.
II mor-der gron va
^?-^si^ a= j:=r?-Tr <"<if
or -da - von cla -mout : hu - ba, hu - ba.
m
Itfoderau.
42«
(Vgl. II. 83a, p. 316.)
L^^^^^^^
=±r4s±3t=i
Sa - lep e la for • ini - cla, Cbe le van ma • ri - dar, Sa-
Digitized by
Google
(ler Volkslieder.
13
pj^ i^ :^ j^\i rTiJ' j'^^^jH^J Jij :^ fi
I
lep e la for - mi- cla, Che le - van ma • ri - dan Ho - is - sa, ho - is-
I
sum, hoif ti - ra - la, ri - de - ri - dnm.
Alleghttr.
St
43.
(Vgl. n. 85c, p. 363.) /
II Tin di a Ta • na: „Jen sun pli fins che Til Mei
mei - nan ei ord Vall - tri - na, E mei - nan si la Ca • di, Mei
l^tefi^-f f-jg^^ j' l j j^z^^ ^
mei-nan ei ord Vall-tri-na, E mei - nan si la Ca - di."
RnaseivttL
4
44.
(Vgl. I. p. 310, Canznn de igl Vi/; Raeras.)
fflrjij J J JiJ KT i J r f rfynaj^-hW
I
Tott dei ver Cnm-pi • fiun a plonfchercnn ri •rcbnn, Cun gron bargir &
I
£
j^J J ; j ^F^ \-^-r- :^
Sn - fpi - rar d^igl don, ch'ei da - yen • tan igl ling, che yeng nnm-
y J i J I J f f r^p^T^J ^ ff
nan, Tn - jefch, igl Vig Rn - e - ras.
45.
(VgL n. 92, p. 364.)
Moderan.
^
*
^
Se - meglias per mer- ve glias, Bi blut per or pagar, Mar-yeglias tras se-
Digitized by
Google
14
Die Weisen
=iyt
y»V r r i f r f -J i "i'^ i J J J ^ ^
meg- lias, En • cun- ter lein er far. In bi nt-schi lein pren • der Per
Bpie-ghel neu- na -von, E lein per el bein spen-der, Ch'el me-ret - ta schon.
Moderau.
46.
(Vgl. I. p. 401, Canzin d» U dierra d'ilg Calm Diusera.)
pr^
IJ j<j | j. J f f ^
M M K
0, Vns mes Chaw Qrifchmi - se, Cur leiU Vus ngir pli Bnn - se, Ca-
i^n-i-r~iTJTis^~rfj]T}ij\i rf~T \
lar da far pnc-can. Hg Sen - ger nos Ca- (ti -ge Bein Can la Tor - ta
i
^^^
b (■ (i i
si - a, Sco nuB vein Me - ri - tan.
Bmca memia spert.
47.
(VgL n. 107, p. 400.)
m
jir J Jir r^f J Jjr r r
^s
Ilg temps ei nen- ti - er De sten- der ilg fi - er; Lein bat -ter, lein
[^^-
m
f ^ Jlr
sten • der, Pro - fit lein far ren - der.
Empan planxi.
48.
(Vgl. n. no, p. 402.)
I
*
I5K
^
^
^
a
E^S
Yd, tgei tres - tas no - Tas ! Tgei cass de ma -^ las o - vras,
fe^
j nrtrrxi ifif:^
=P
Ch'ei da - yen -tan en Schpns I Ch'ei da - ven-tan en Scbons.
Digitized by
Google
PlaimiiiL
der Volkslieder. .
49.
(VgL I. p. d96n, Seadln fetsehi per sen.)
15
Sea -din fe - tschi per fen Sin quest mond fanlss et en • ga - nns! I/ei
\.
/
IjiM ■!■ J' J i=aTji\f fp. J I J < p i jfcW,
pleins de en - ga - na - ments ; Lei - der Sa - vein er nns ; Che ^
quel fei T^r, ei bein de cr^r, Ch*ei fei, cli'ei fei ; In mal fchi gron, che
p^ j^^jL-ju^^p^fjp-jYjr ^
va vi - na - Tont Oli'ei ne Ter - dat ne fei.
Bmpaa rir.
50.
(Vgl. I. p. 809. Cuunn dins feglia.)
i
^
ES
^f=^—^-H^
^
t:=*:
^
Yen cm - dar per tsho -ca • dat a la fi - gli'en va • na- dat
^
7Tr fi \ f i"
m
^
^
^
^
en - ten gin - ven • te - gna, en • ten giu - ven- te - gna.
51.
lloderau.
(Vgl. I. p. 395, Vus ehe con has e gamifehia vivis fit mind.)
S ^i4J-^unT7 [ mp^: J J i Jypi^
Vus che cnn has e gar - mi- fchi - a vi - yis fil mnnd,
$¥rrTn-^^ff J'^Ep^=J^4^
vei - gias a - daig; gl'el bnc a - fchi - a qnei def- fcha bnc
m
m
£
^
v=v-
znn ! qnei def - fcha bnc znn !
Digitized by VjOOQIC
16
Die Weisen
Moderan.
52.
(Vgl. I. p. 390, lA CsBzu 4il^ stans, r. 181—186.)
fTT T l ji J t^ s ^iXJ-jliri^
Ell las alps dat bia fh - me • glia, Mo bnc in che te - ma
pe -glia Glad il ho - si bien e grtLB, Ei pon bei - ber gro - ma
^^ ^= f4\ - ^-^?=r:^ j^E?^ J: j^ini
cri- ua.TocV il pur a ca -sa • si - ua E cul pdn se- cun-ten- tass.
53.
(Vgl. n. 117, p. 424.)
Viv.
«>H+r p^^Ti^^ r-; I J J J ^p ^ffB^
Si ca -me-rads! lein bei - ber, Lein bei-ber in bien glasvin Sin
f^f, i r \ frrT\t :_f^-f4^m
sa - na - dat dil schei - ver, E vi - ver schar min - tgin. Gling,
^^
^
2
^r=r=rH
cling, cling, cling, cling, cling,cling, cling, cling, cling, cling, cling,cling, cling, cling
m
^m
3SJ
cling, cling, cling, cling, cling, cling, cling, cling, cling !
54.
(Vgl. n. 118, p. 424.)
Viv.
I
Jen sun vi • laus sil scbei - ver, Si - se - ri, bu - se - ri, bum, bum.
ba - se • ri, dH - ta - ta, Jen sun vi - laus Sil schei - ver staus.
Digitized by
Google
(ler Volksliedor.
17
^» ««T_t_«_
55.
(Vgl. n. 119, p. 425.)
rer ; Ach, bab mi scbai, con liongs ch'el ei, Jen less usg e far schei • rer.
56.
(Vgl. n. 122, p. 431.)
Tnit.
j ^ HTj ;J .U^ i Jj J j-ji J f= ^^=fg ^
Ach, tgi vess er mai detg, Ch*jea a - schi lie - der - lich Ve-
i,} J- p f r cn-rriH i j=^£J=£n, i < J4-I
gnivLs fogs en »r - rest, Tgi ybbs er mai detg quest? Ve-
^TTT^rfr^^^^'fr ^^ ^i -i-Ji
gniusftisa en ar - rest, Tgi yess er mai detg quest?
57.
(Vgl. 11. 122 V. 5-9, p. 431.)
Moderan.
^^ MI^Lg^-^ Uri p-j q3 ^^^
La yen - ti • ra yess mi - dan^ Sin qnest mnnd de fen • drich ye-
l ^ hj^ pi7~rr nr^ :=f :^ ^j&^ := ft^ m
gnir i Mo pane temps ha- iel ga - din E hai - el us - sa schou yentschiu.
58.
(Vgl. a 188, p. 439.)
Alleghor.
^3rBm ; T^ ir iff=j^t^
La hn - ca ei sch'i-na por - ta, Ch'ei mass en, sch'ei fnss pi-
f^ f, i' \ ;' j'^-rTnir ^h ;, ju^
nan, In ca -Inn ya • di her-san Sen - za ciri - na ta - ca.
RRtoromanische Chrestomathie III. 2
Digitized by VjOOQIC
18
Allegher.
Die Weisen
59.
(y«rl. n. I29a, p. 439.)
r|;t> r J j znj-j.j-j J"~jiTT7 J+sM-^
Per cnm • prar de tnt • tas sorts, Ve- gni neu -tier qnei standi Pa-
^y^ OZI^
^
pi e plem-mas per in spot, Tsohorri ed er fer - stand, Bois tri-
^
^^E
g^TTT-tf^l^ a
a - ca de Ve - nie - scha, Zn - cher - can - del, tschi - gn -lat, Ca • a
gat, ho - i - de, ho - i
AUegher.
60*
(Vgl. n. 138, p. 449.)
^i^'v i j' l J! J' i> 's T Tq uxr^ i ^ ti^iM
Stei si mes ca- me -rads, Vi • ya la com - pa-gni - a I Jen hai de
yt f i' J i -'.-i'j rf"; f. i'Uuam
Allegher.
dir a Vos in spass, 0, sche yi - ya pi - a!
61.
(Vgl. n. 138, V. 9-12, p. 449.)
j ^'^TT^T Ic M ^ J' J' fj^[Tjm
0, sch*il si - gnur sa - yess, Vi - ya la com • pa - gni - a I 0, sch'il si-
ly p' J [ J' ji j'- j, j, i j , i f, f, p ^ m
gnnr sa -yess, Vi • ya la com • pa - gni - a I Tgei ro -sar* la Tschntscha schess,
|g!r -tl [! T1T E6^ ^1X-t-(UJ^
Tgei ro- sar' la Tschntscha schess, 0, sche vi - ya pi - a!
Digitized by
Google
der Volkslieder.
19
62.
(Vgl n. 139, p. 450.)
^^ Ji J- J J+J J' J' J' , 1. J. ,M J J J j:.h J
Tad- lei, tad • leif mes ca - me-rads, Tad-lei, tad-lei,me8 ca - me-
n^iT^ffeieli- ei snt coz - za! Qnes-ta se* ra sen- za spass. Ques- ta
se - ra sen • za spass T- na pin - t^a noz • za.
i
Bmpan yir.
spass T - na pin - tga
63.
(Vgl. n. 140, p. 451.)
M j,u: J' ^^ f, i f ^^=Frl-^
sa less jen es - ser, Mn -nies • sa less jen star, Sch'ei
m
$
J J.
IUl^ r. >l J * i^=
dess bnc ton de que -scher E ton de snr - por • tar.
64.
(Vgl. L p. 393, Canznn de Spass.)
Moderaiu
pn^ \ J' J' f, TTJ' J' J' ;, I J :^
Tad - lai, Si -gninrs del -la Ca - dy, Tad - lai, tgei jen a
jA^j f-jrr-^ =^^.r i' \ (. p f m
Tns vi gir ; Tad • lai, fcha vns leis rir ; Tschei gi vein Treis dnn-
p?[, [, [, f, | ,- pZ^Z ZLj p p f, | p J'p p | J,|i
m
fchal-las via, che gnie-yen de Mn-rif-sen, gin, in am per en -en -rir,
65.
^=^ ^ fF} J J r
Empan viy.
E
^^^^^^^
Us mats tschels onns ein e • ra stai, Us mats tschels onns
2»
/^
Digitized by VjOOQIC
20
Die Weisen
|)Vt t ^ '\T ^ ^ Jl^^-i- l u ^ '-^
3=F^
ein e - ra stai de bn- na com - pa- gni - a, a- di - na le-gben, a-
felt^' ^ jirr^^rP l Cf ^' iJLJ=^^
di - na cnn - tens, a - di - na le ghen, a • di - na cun - tens ; 8che pren-
p^rTr 7uj: pTr^i~ir^
del - en e fi - gei • en, vi - ra la com - pa - gni - a.
66.
Recitativ.
(Vgl n. p. 238, La caniin de Sentgia Margriatka.)
m
jL^^^^ ^i
«::
Sontga Margriatha ei sta • da siat stads ad alp Mai qnen-disch
p±ir ^nr-^ f^n^
dis meins, Mai qnen-disch dis meins.
BeoiUtiv.
67.
(Vgl n. p. 338, La cauu de SMtgia Nargriatha.)
^
S
let
^^^
Sontga Margriatha ei stada slat stads ad alp maiqnendisch dis meins
^£J^
•«*
^E^
it
In di eis ella ida dil sta- rel gin, Da • da gin tin ina nan- seba platta.
Redtotiv.
68*
(Vgl. n. p. 238, La cauu de Sratgia Margriatha.)
^
j^J' lf, J' J' J J'l ^^
«r
La buna sontga Margriatha ei sta- da siat stads ad alp, Ei
'^ ^ ^l^^fzl^jj ni'
^
«::
£
i - da dil sta - yel gin, E dada jifia chll paster pign ha Tin.
Digitized by
Google
der Volkslieder.
ai
Reciiativ.
69.
(Vgl. n. p. 238, La Caiiu de Soitgi* Msrgriatha.)
^^m
J" / J f ~fff^-ty
Son • tga Margriatha ei sta - da 8iat stads ad alp
t j ^=H--r7X^ ^Ei
mai qaendisch dis meins.
70.
(\g\. II. p. 238, U eaaziB de Sontgia Margriatka.)
Buca memia spert.
pjg-fJ XjZt
Tjyt iizjf^m^ :
jr y
La ba - na son • tga Mar-gria- tha ei sta da siat stads ad alp, £1
^b~,r 7~r?fe<^fr^ j jb^Sl-ii
i • da dil sta -Tel gin E da • da gin d'in nau-scha fi • statg.
(Vgl. n. 143a, p. 453.)
AndantAEuein.
J,^1 I J1J J-jti^-rjU T ■^ I J' - ^ I -^ ^ m
Ti bia • la, Ti bia - lalGlia schon dan las dnos. Et dnos ta -bias de
i
g ^-j' fiiiULJ' J jjr f-rj
^5^
Moi -e • ses, Ed in dil mund bren- sin. In che le - gia, in che scri • va,
i:«4
|;jp:=J ^^f^ ^^-gOz^:^3:^ l
In che mein' il sogn par - yis Ed in dil mnnd bren -sin.
Ualti planu.
72.
(7gl. n. 143a. p. 453.)
^m
J I J. J j.Jt,pJ ^
S
Ti bia - la, Ti bia - la ! Ei glei schon dan 11 - na. In che
^ ^3!z j^^aij; i^JiJujzpzg ^ a
le - gia ed in che scri • • va In che mein' il sogn par- vis.
Digitized by
Google
22
ModeraiL
Die Weisen
(Vgl. n. 144a, p. 457.)
Mer • yi- gliu - sa cans • sa cla • ra Se - res - da da yegl en- nen, Che
l?^*^ ^ r r4f r ^N ^ ;
en • ten i - na tia • ra Dei es - ser da - yen tan In' annc bein grey* a-
i
■rt J l JIJ l J -i -
i
jar - ra Cnn in gie - ne • ms schol-dan, In* anno bein grey* a • jar • ra onn
in gie-ne - nu schol-dan. Al - le • In • ja.
74.
(Vgl n 146a, p. 462.)
BuaaeiveL
I'i lj l J J | J~nr=rrlJ yrt ^^ m
Us treis soings retgs, ch*ein i cnl • la stei - la, Per en • en - rir quel af-
fon ca - rin ; Scbe ma • yan ei cnn le -gber-men en- cnn -ter Be - Ue-bem.
76.
(Vgl. n. 146c, p. 463.)
BuAseiyeL
I
3
f-frnn
±^
Treis retgs de Sa - ba ve • gnen en •nan, Treis retgs de Sa - ba
I
I- f r J I J '-if ^j I J f p-rm J
ye - gnen en - nau, Anr, mirch' en-tscbeins ban pre - sen tan ; anr,
^4^ junt
mircb' en -tcbeins ban pre • sen • tan.
\
Digitized by
Google
der Volkfllieder.
23
Fetg plaan.
76.
(VgL n. 807, p. 007.)
^fe^io-j j' l J' rJrjp-fTTr f^^^ m
Treis sa - bis retgs dagl 0- ri - ent ent i • na stei - la stai, Cun gron-da
U^ J;-pt ^np^l^^ttf ^^^
pre- Boha, le -gheMnent nan tier quest liag me- nai , Ed agl af • fon an -flan,
f^H ' -I' l f J'"J I i .J J-:^=^ ^
qnel per lor Din nn - drau, A gli hn - mi - li - tei - via-
i
^
p
V==7-
mein lor
Flann.
sis pre • sen • tan.
77.
(VgL n. 164, p. 491.)
ffi^JU i^U ^iH J">JIJ J j JTTj ?v
Lein oe can-tar con de - Yo-dnn en -fem - la-mein qaef-ta can - sun ,a
yf\ J. J J TtT> ^ '--^T-^^-J-^^-^-^ H
nies Pa-tnin foign Ni- co- lans, Sei Diens chen tras for tut la-dans.
78.
(Vgl. n. 168, p. 500.)
FUun.
I
t^E^
J r^ \ fU.
WT~i\Wi
Si, n Chrirtgienn fi - dei • vel. In Soing lein nns In - dar,
w
ei bein me - ri • tei • vel D'ho • nnr h land gli dar ; Soing
j^bj J r Jljuj' Jij jp J i jiiiiir J J ;? i
Gion de Ne-po-mnck Lein In -dar cnn in znck, En Soin- gia • dat h
TTFr oJ 3 ^^^
Ti • ta De Din in Mei - (ter-stnck.
Digitized by
Google
24
Die Weiseu
Koderau.
79,
(Vgl. n 175, ^ 520.)
^4:U=uik4 ^ {\f r-n ^^^
La Ti- ta dil car-stgaun, la mort Vi a Vus metter a-Yont; Tgci
pan -per mi- ser stan qnei sei Sil mand tscbea den -ter hob.
Moderaa.
i^^^^
80,
(Vgl. n. 176, p. 521.)
ItllZM.
zS=3t:.
Ei gliei tnt ya - ni - ta - ti E qnoz* in pe-tschen tempt ; Ei
i
^r ^ .Lj.
^
^^m
ter, Ti-
sei ' gi rihs ne pan - pers, Ston ir in snen - ter Ian - ter,
lar da cheu na- yen, Ti • lar da cheu na - Ten.
81.
(Vgl. L p. 136i Ii' antra eaniuB del Sheiver.)
Modorau.
i
^ F<tf^rrij-^F#=i
a
^
^
Mund, Mnud ti fur - mei • nas, Nus trais, una trais ti en
fy3fji?^f=f=cS=c=dj ^
mm
pei • nas. Verdat dis na • gi - na, Men- R • gnas a - di • na, De
i
^=^==n:t ^J=t ±^!ii-tf(r^
buc - ca mo - ri - re, Bi - fe - gna mo - ri • re.
82«
BnaseiveL
m
^
^ tezupzj^ig
*
Leis mi fa - vo - rir, mi fa • vo - rir, fa
TO*
Digitized by
Google
der Volkslieder.
2b
rir em - pan yos' at - ten - siun, tad - lar qaea - ta can-
zun bein ma • ni • gion.
83.
iVgL II. 178, p. 526.)
dor - mas aunc puccont ? Jen di -tgiel nss per Tei vi- sar, Cnn
rgi j III TjiF .i J l JiJ l J Jfi ^^a^
Din ae lai bnc far il nanr; Sin Tei ei Dleus ti-lans se-
gir. Pnc -oont vnl annc dor - mir ?
84.
(Vgl. I. p. 505, Saspirs d in noriband tier Maria Momma della Misericordia.)
Flausiun can expresaiun.
F^
O bein tres-ta enncqnell' n- ra, Cur che nusTeiu de mo -rir, Per ca-
$P-r j-ff T^ t \ i i j'T^
mond de quell si - sn - ra, De quest mund vein de spar - tir. Mi - a
f^ I r ^'N "j J h) 7T"?^^
vi - ta, ch'ei ver- ga • da, Bia' mi fa uss en - da-ment; II var-
l/fi f c Pir ^~ T t \ i i J' ^Jjm
gau uss' A mi pa • ra Grad sco'i fuss si Itemps pre-sent.
Digitized by
Google
26
Die WeiMn
85.
Moderao.
(Vgl. I. p. 326, Cauiii dil Teapg graiiu.)
0, Temps gra - si - us, e6 mai yens da • nna spen- din ma-ni-
i^r f f i J.jj-ai^r^j i J<r ii
aei • vel ma • ni - sei • yel, ch'eifl ton pre • si • lu.
86.
(Vgl. I. p. 124, CaisiB de feing Plaei, e Mng SIgisbert.)
Ei glei in ling de vegl en -nan, Bn-ten la Li-gia Ai - ra.'Mo-
j,'j^f.ij -n D (. I j-^gn J-Jt4r-Jf;^
ft^ d Di • fen • tie nom -nan, 8U - tei - yel oonoqnell' n • la
Flaon.
87.
(Vgl. n. 208, p. 607.)
/IS
W^iii'^'\t I f ^Ifi^ff. ff,C l f'CT^ ^
OL - ma cha • ra biar pli ela - ra, Che la gltls dil bi fo-
^1 Jy r. i ^ ^ (T0ij}ti'^'l^^^ ^
leigl: In Ti • a- dl, el fal -oa • di Lein nos os far mein mameilg.
88.
(Vgl. J. p. 139, Delia Niraeolnfa Bafelgia De nofsa Donna della Glish i Trent)
Moderau.
Aii^ i Jlr' l J J r l ;<f I f r ^^
MA • ri - a clar, eis ter - li- shar, A Trent fin A - cla-
I
di-ra: A-ne Ma-ri-a Soo biars ban vin, qnei line fcla-
Digitized by
Google
der Volkslieder.
27
jAj r l r ^ ^TTTIji I r -£^r^
^
ria, De di, de noig, & fi - nu A - ae Ma • ri - a. Re*
i
TTTjMJ r l^
H
^
aL-j-U
:r
gi • na dil Par -1118, Ua • ri • • del - la fjlish!
89.
(VgL I p. 790, CaiuBiii DeUa Gtapania dU foiig Nu de Maria, ehei shantatfa
n enteii la airaealnfa Bafei|^ de loDsa Dona della Glish k Trint.)
Buoa meinia ipert.
f>Vi;. i^i'ir \ r.~rjhi' f. I'.i' i^^
Veg;n, ti yens per dreig-gia vi - a De-vo-tiu • fa Com -pa-
\ pn^( , f p J i r nrr ri^' ^-fr-l.\j:T^
gni- a Ad en -que- ri den-ter mu I - na Olish Ton temps ve- H-
^/>'rt^JU_0\LLU^UJit^ &
da Cien & Tron che tuts en - vi • da, Tier qaeft li- uc mi -ra - cu- lilis.
Ualti planiL
90.
(VrI. II. 210. p. 614.)
F#*
yaj i j J I r^^rip JjjXfO J-q^JJg ^^^^
MA • ri • a troft da tntt il mnnd, Che yens, che yens hou- dra - d'a
ji'j'J i r rT T7f J i j J J i j J ^ ^
I
Tront, Mam -ma be - a -da, dale Aon-gels al - za-da, Snr^nt- tagron-
m
^
^
^m
g r fir r
^F*
de - zia con gr6 • da le - te • sia Ma • ri • a del - la Glish.
Raaseivel.
91.
(Vgl. I. p. 149, Canran de N. C. Doana da Citail.)
Lein oz far in ri • a - di Sin in Cuolm bein mer -veigl En
Digitized by
Google
28
Die Weisen
zunt ault Sal - va - di Ch'ei bein nom • nau Ci - tail, Tgei
gra • tia, & yen - ti - ra Che in Paf • tur ha lur giu Sin
rj,»j J i Jh^ \ r3 |f ,. . p ii.ig
qneft Caolm, toot' or - bi - da Da yeer la Mom ma de Din.
Bnca memia speit.
•A
92,
(Vgl. II. 211, p. 616.)
01- ma mi - a ch'eis fin vi • a Per an-drar sogn Va • len • tin:
I'laun.
Con tgieiQ)l-(a pren • da mi -ra Quel ()?ii-gient' in Se - ra-phin.
93«
(7gl. II. 168, p. 478.)
Neu tier, tgi vnl ye- gnflr per gra - tias or nr - bilr
en-tras Ma - ri -a! Neu tier nus en Lnmbreing, Ch'ei dau perdun Com-
^^
t=i^^
^m
ij ' I jj I J
plein, Com • pa - gni - a!
i
Trestamein.
94«
(Vgl. ir. 205, p. 597.)
:t=i-
ibti p— ,p-^-|L]-jiip I f-i-i r 1 i^ri^
QVal llun - ga ven p6 mai, Sco iou bear ga • re - giai, Tbt
Digitized by
Google
der Volkslieder.
29
^
J 'J ft ZM.
^'-mv^jE j.
r r rig
^
n dnmbrar ma- net • la - meingQaei ch'il Christ-iad shi gre - yaroeing Sil
^^ f-±J=:jf =nTl
mniid ha d'en • di - rar.
Moderan.
95,
(Vgl. I[. 196, p. 573.)
I
^
J J ji^rn-j J ^ p |j> ^^
B Anld paf - fan fe - difeh Ons, Cbe Diens la tor • t*ha fma - nac -cian
^
f-n* i' ^ fi H= r^-^Tf-^- ^-^
Per 8trof-fi gi' als Puc-cons: Ho anng per dar per -da- na-men, Ha
fETf- J J I J J-JH/J I r :-i!±a ^jt
el Tco Bab mi -glin - ra- men, Speig-gian de fees Af-fons.
96«
ICoderau.
(Vgl. L p. 135i In antra Oancnn de Danief.)
u-j-urni^
^
n i f r f
r -I ii r-
T — r
EN in Cnr • tin Ain ion oe ftans, In ftaub de Bo • fas ei ca-nans, Bat
ii-Lr (\^-n^
^P^
:?=*
gin la flnr oz en da-maun,Portan d vns per inbienman al • le-ln - ia.
(VgL L p. 143, Cmeu dil s. Rosarii.)
Platm.
i
NIe - bla dll Ciel Be • gi • na Ve • glias re • ciei - ver si Queft
r-i- f i f. "^^ 1
bi flo - riu a - di - na Mi - fte - ri - ns Cin - pi.
Digitized by
Google
30
Die Weisen der Volkslieder.
98.
(Vgl L p. 503, Omco Delia Paftiu de SoHritg.)
PlMuiBia otm expreisiim.
rjH J' J' J' l r f i; (! iJ i.i'|fi,i'^^
Tei T6g Jau feig o Je - (Vis char dai po la gnk • zia a '
liHTj JL
^^^^^
^» 1
mi da pa - der nf - sa con - tem-plar ti - a paf-sinn to-
j,>JtJ'I f. \ f^ . ^i- \ f<T^=ff^ ^
dl, la qoal - la ti per mei Spin -drar onn tonta a -mnr has en - di-
ji>J j i j /J i r ^J i J ^J' ii
rar toI • lin, toI - liu, toI - liu.
Moderan.
99.
(Vgl. n. p. 691.)
^Nv-j ;; J. > ji 3- f ;j J i j /J_i^
Sin tgei yi - sa soin-tgia Bri - da Lein nn - drarren-
f^-.J r r J ^---^--F=FPr-f— ^r-i
sem - bla - meing? Nn ei pie - ma, nn ei re - ma,
f *> f-j' J' J, ^ I J ^
per lo - dar yen • gon • sa • meing?
100,
(Vgl. n. 73, p. 329.)
, Moderan,
4i' i J. I J' J' J' i- 1 J' J' )' i'± r-rj^-7
dnr
ch*il8 siat onns ein stai yar- gai.^Bis eirj id' or* et
l^^l J, j, I J' J'.iuj=j^-mj4
en 8lu Jert, Eas ell* id* or* et en sin jert
Digitized by
Google
Inhalt. 31
Inhalt
Nr. SciU
1 Buna sera, biala 1
2 Ina ginyna biala matta 1
3 Cara biala, yeglies po 1
4 cara, o biafii 2
5 Cara biala, gi a mi gness 2
6 Dai jea pia cnn tristesia 2
7 Naa eia carissima 2
8 Vi bein a mia biala 3
9 Jen vai ina moronza 3
10 Tgei fortona ei la mia 3
11 ti, bi filament 3
12 Ei gliei stan a nns de oar 4
13 Jen sai da mats, che van a mattanns 4
14 Biala stiva e bien vin 4
15 Acb, 00 mi fa mal il tgau 5
16 Sche jeu savess de sarvegnir 5
17 Ina ga er*ei ina matta 5
18 Sch'jeu pertratg de maridar .5
19 Scb'jen pren da g^nda casa 6
20 Jeu less a Ti scnltar . 6
21 Sch'ei dat mo ton de for 6
22 Sana, suna giegia 6
23 Ina de Dnin 7
24 Ti car e pms fomegl 7
25 Tgei luyraves Ti jer sera 7
26 n Gion Petscben dil tgau plat 7
27 Stai m, ti biala, 8
28 Uss' els ei uras ded ir'a dormir 8
29 Bi er* ina gada treis er schi cars compogns 8
30 Ei er* ina matta, che mava per aua 8
31 Tgi ei cheu o che splunta 9
32 Ti Diu car! co qmei mai va 9
33 Ti miu Diu care 10
34 Dnnna, dunna, va a casa 10
35 Sai buc nu' ir, sai buc nu* star 10
36 frari, o firaril ti miu ashi car frar 11
37 La mia spuset* ei malmalsauna 11
38 Ei er* ina biala matta 11
39 Toschen ch*jeu er' in petschen affon 11
40 Yirola, yirolal Ti ruha malsogna 12
41 Stai si Gion Paul de Flem 12
42 Salop e la formicla 12
43 II vfe di a raua 13
44 Tutt dei ver CumpiHum a plonfcher cun rifchun 13
45 Semeglias per menreglias 13
46 0, Vus mes .Chars Grifchunse 14
47 n temps ei* neutier 14
Digitized by
Google
32 InhAlt.
Nr. S«it«
48 y^, tgei trestts novas 14
49 Scadin fetschi per fen 15
50 Ven crudar per tshocadat «... 15
51 Yog cbe cuu haa e garmischia 15
52 En las alps dat bia fumeglia 16
53 Si camerads! lein beiber IG
54 Jeu gun vilaus ail scbeiver 16
55 Us ei quel legber tempe neutier 17
56 Acb, t|fi vess er mal detg 17
57 La ventira vess midau ....••» 17
58 La buca ei sch'ina porta 17
59 Per cumprar de tuttas sorts 18
60 Stei si mes camerads 18
61 0, sch'il signur savess, 18
62 Tadlei, ta£ei, mes camerads 19
63 Mnniessa less jeu esser 19
64 Tadlai, Signiors della Cady 19
65 lis mats tschels onns ein era ttai 19
66 Sontga llfargriatba ei stada siat stads ad alp 20
67 Sont^ Margriatba ei stada siat stads ad alp . 20
68 La bona sontga Margriatha ei stada siat stads ad alp .... 20
69 Sontga Margriatha ei stada siat stads ad alp 21
70 La buna sontga Margriatha ei stada siat stads ad alp .... 21
71 Ti bUla, Ti bUla 21
72 Ti biala, Ti biala 21
73 Merviglinsa caussa clara Seresda 22
74 lis treis soings retgs, ch'ein i cuUa steila . . 22
75 Treis retgs de Saba vegnen ennau • 22
76 Treis sabis retgs dagl Orient 23
77 Lein os cantar cun devotinn 23
78 Si, fi Christgieun fideivel 23
79 La vita dil carstgaun, la mort 24
80 £i gliei tut vanitati 24
81 Mund, o Mund ti (turmeinas 24
82 Leis mi favorir 24
83 donnas aunc puccont • 25
84 bein tresta ennc quell' ura 25
85 0, Temps grazius 26
86 Ei glei in liug de vegl ennau S6
87 OLma carra biar pli clara 26
88 MAria clar, eis terllshar 26
89 Vegn, ti vens per dreiggia via 27
90 MAria troft da tutt il mund 27
91 Lein oz far in viadi 27
92 Olma mia ch*eis fin via 28
93 Nen tier, tgi vul vogniir 2S
94 QVal liunga ven p6 mai 28
95 BAuld paffan fedK^ 0ns 29
96 EN in Curtin Ain iou oz (tans 29
97 Nlebla dU Ciel Regina 29
98 Tei rdg jau feig o Jefns char 30
99 Sin tgei visa sontgia Brida 30
100 Cur chUls siat onns ein stai yargai 30
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Digitized by
Google
Digitized by
Google